زندگی نامه ابن مقله بیضاوی شیرازی
اسلاید 1: بسمه تعالیتهیه کننده:رضا مهدی پورکلاس :7/6موضوع:زندگی نامه ابن مقله بیضاوی شیرازی
اسلاید 2: اِبْن ِ مُقْله، ابوعلی محمد بن علی بن حسین (حسن) بن عبدالله بغدادی(ابن مقلهبیضاوی شیرازی) (شوال ۲۷۲- ۳۲۸ قمری/ مارس ۸۸۶ -۹۴۰ میلادی)، ادیب ، خوشنویس، مبتکرو مبدع خطوط مختلف و وزیر عباسیان بود.ابن مقله توانست در روزگاری که امیران‌ترک بخش اعظم قدرت را در اختیار داشتند، 3 نوبت به وزارت خلفای عباسی‌برسد، اما سرانجام جان را بر سر این کار نهاد. ابن مقله در علوم و فنون‌مختلف دست داشت، از جمله در فن بلاغت، حفظ لغت، آشنایی به علم اعراب وفنون شعر استاد بود. اشعار وی زیبا و ملیح بود و توقیعات او نمونه و بسیارزیبا شمرده شده است. قسمتی از اشعار وی را ابن خلکان ، ابن طقطقی ، ذهبی،و صفدی‌در کتب خویش آورده‌اند، اما بیشتر شهرت او در هنر خوشنویسی است. ابنمقله بیضاوی شیرازی، خط محقّق را از خط کوفی احداث کرد و خط ثلث ریحانی را از خطریحان بیرون کشید، و خط نسخ را پس از انتشار خطوط پیشین اختراع نمود و بالاخره خطتوقیع و رقاع را ایجاد کرد.والدین و انساب : مقله لقب پدرش ابوالعباس علی‌بن حسین و به معنای چشم یا سیاهی و سفیدی یا حدقة چشم است. اما بعضی‌نوشته‌اند که مقله لقب مادر پدر یا مادر یکی از نیاکان وی بوده که پدرش‌وی را به رقص وا می‌داشته و به او می‌گفته است: «یا مقلة ابیها»و گویا به‌همین سبب فرزندان وی به ابن مقله شهرت یافته‌اند. ابوالعباس، پدر ابنمقله خطی زیبا داشته و قرآنی نوشته بود که ابن ندیم آن را دیده بوده‌است، ابوالعباس در 67 سالگی (309 ق) درگذشت.گرچه بعضی از متأخران اصل‌خاندان ابن مقله را از بیضای فارس نوشته‌اند. حسن بن علی و عباس بن علی‌برادران ابن مقله بودند.برادر دیگرش ابوعبدالله حسن نیز از خطاطان و کاتبان‌معروف به شمار است و ظاهراً خط نسخ او از ابوعلی زیباتر بوده است . او درزمان وزارت برادرش ابوعلی ریاست دیوان خاصه و بعضی دیوانهای دیگر رابرعهده داشت، اما در زمان القاهر چون برادرش دستگیر شد، اموال او نیز مصادره‌گردید. تحصیلات رسمی و حرفه ای : ابن مقله در بغداد زاده شد و نزد کسانی‌چون ابوالعباس ثعلب و ابوبکر ابن درید به کسب دانش پرداخت و در علوم ادبی‌تبحر یافت.
اسلاید 3: همسر و فرزندانابوالحسن علی فرزند ابن مقله نیز چون دیگرافراد خانواده خطاط بود و کتابت می‌کرد. وی در دوران زندگی پدرش ریاست بعضی‌دواوین را برعهده داشت و در 331ق به وزارت المتقی رسید، اما بعد از آنکه‌المتقی به وسیلة ابوالوفاء توزون ترک دستگیر شد، ابوالحسن نیز گرفتار آمدوسرانجام بر اثر سکته درگذشت. زمان و علت فوتابوعلی محمد بن علی بن حسین بنمقله بیضاوی شیرازی متوفی ۳۲۸ هجری قمری است. مشاغل و سمتهای مورد تصدی : او در 288ق و در 16 سالگی به دستگاه ابوعبدالله محمد بن داوود ابن جراح راه‌یافت و به دبیری پرداخت، اما بعد از 8 ماه از ابن جراح جدا شد . ظاهراًنخستین سمت دیوانی او گرد آوری مالیات اراضی فارس بود .و پس از آن چندی‌در دستگاه ابوالحسن علی بن محمد بن فرات سمت دبیری یافت و ابن فرات درحق وی بسیار نیکی کرد و افزون بر شغل دبیری مسئولیتهای دیگری بر عهدة اونهاد که برایش منافعی در بر داشت. در 296ق که ابن فرات به وزارت رسید،سمت دبیری و ریاست دیوان خاتم را به ابن مقله سپرد.در 299ق بعد ازدستگیری ابن فرات و برکناری وی از وزارت و روی کارآمدن ابوعلی محمد بن‌عبید بن یحیی بن خاقان و علی بن عیسی بن جراح، ابن مقله مخفی شد. چون‌ابن فرات در 304ق بار دیگر به وزارت رسید، ابن مقله نیز از اختفا بیرون‌آمد. این بار او عهده‌دار دبیری سیده، مادر المقتدر و فرزندان الراضی، امیرابوجعفر و امیر ابوالفضل و حاجب المقتدر نصر قشوری و شفیع مقتدری گردید و درعین حال جزء خواص دستگاه ابن فرات بود،تا آنکه میان ابن فرات و نصرقشوری اختلاف و دشمنی افتاد و ابن مقله از این حادثه نگران شد، ولی قشوری‌و ابن حواری او را به طمع وزارت انداختند. پس با آنان همدست شد و اخبارپنهان دستگاه ابن فرات را در اختیار آنان نهاد در 306ق پس از سعایتها ودشمنیهای آشکار این گروه، ابن فرات از وزارت برکنار و دستگیر و اموالش‌مصادره شد و حامد بن عباس به وزارت رسید و ابن مقله از سوی علی بن عیسی‌که در این هنگام ریاست دیوانها را برعهده داشت، به نظارت امور مالی ناحیةسواد انتخاب شد.چون در 311ق ابن فرات بار سوم به وزارت المقتدر رسید، ابنمقله را دستگیر کرد و او را با ابن حواری و ابوالقاسم سلیمان بن حسن، نخست‌به بصره، سپس به اهواز و بعد به شیراز تبعید کرد. ابن مقله سرانجام در 312ق به شیراز رسید و با آنکه ابن فرات به حاکم شیراز دستور قتل او راداده بود، اما جان بدر برد ولیکن اموال وی که نزدیک به 100 هزار دینار بود،مصادره شد . در 314ق به هنگام وزارت دوم علی بن عیسی، ابن مقله بار دیگرقدرت یافت، اما شغل رسمی پیدا نکرد.
اسلاید 4: او گزارشهایی راجع به ابوطاهرقرمطی که در شهر انبار بود، تهیه می‌کرد و به نصر قشوری حاجب می‌رسانید و نصرو المقتدر او را بدین کار تشویق می‌کردند. از همین رو در 316ق پس از آنکه‌علی بن عیسی از وزارت بر کنار و به وسیلة هارون بن غریب دستگیر شد واموالش مصادره گردید، به توصیة نصر حاجب، المقتدر ابن مقله را به وزارت‌برگزید . ابن مقله برادر خود حسن بن علی را ریاست دیوان خاصه و دیوان‌دارالخلافه (دیوان مکاتبات) و برادر دیگر خود عباس بن علی را ریاست دیوان‌فرات و دیوان سپاه بخشید و پسران خویش را که مورد لطف خلیفه قرار گرفته وخلعت یافته بودند، به ریاست دواوین دیگر گماشت .در 317ق هنگامی که‌المقتدر به مدتی کوتاه خلع گردید و القاهر بالله خلافت یافت، از ابن مقله‌خواست که در وزارت بماند، اما او نپذیرفت. از این رو زمانی که المقتدر باردیگر به خلافت رسید، وی را همچنان در سمت وزارت نگه داشت و سرانجام پس از 2 سال و 4 ماه که عهده‌دار وزارت المقتدر بود ، در 318ق برکنار و زندانی شد وپس از مصادرة اموالش بار دیگر به شیراز تبعید گردید.در 320ق با درگذشت‌المقتدر و به خلافت رسیدن دوبارة القاهر، به توصیة اطرافیان خلیفه از جمله‌مؤنس خادم، ابن مقله بار دیگر به وزارت رسید و چون در شیراز بود تا آمدن‌وی ابوالقاسم عبیدالله بن محمد کَلْوَذانی به عنوان جانشین وی انتخاب شد. ابن مقله پس از آمدن به بغداد زمام امور را به دست گرفت و چون کلوذانی‌در غیبت وی افراد خاندان خود را در مناصب مهم گمارده و نسبت به خاندان‌ابن مقله بی‌اعتنایی روا داشته بود، مورد بازخواست قرار گرفت و دستگیر شد. ابن مقله در این دوره از وزارت خود سختگیری بسیار نمود و اموال افرادمختلفی را مصادره و آنان را دستگیر کرد .
اسلاید 5: ابن مقله در 321ق با محمد بن‌یاقوت از نزدیکان خلیفه درگیر شد و با مؤنس خادم و یلبق و علی بن یلبق ازامرای دستگاه خلافت همدست گردید و در صدد خلع القاهر از خلافت بود که توطئه‌آنان آشکار و ابن مقله هم ناگزیر مخفی شد و مؤنس خادم نیز گرفتار آمد. بدین‌ترتیب وی 9 ماه و 3 روز وزارت القاهر را عهده‌دار بود . او تا به خلافت‌رسیدن الراضی بالله پنهان بود، سپس نوبت دیگر در 322ق به فرمان الراضی‌بالله به وزارت منصوب شد و این بار نیز افرادی چون ابوالعباس احمد بن‌عبیدالله خصیبی و سلیمان بن حسن از وزیران دورة المقتدر را تبعید و اموالشان‌را مصادره کرد. همچنین محمد بن یاقوت دشمن دیرینة خویش را نیز به زندان‌افکند و اموالش را مصادره کرد.در وزارت سوم او بود که محمد بن احمد معروف‌به ابن شنبوذ قاری را به علت قرائتهای شاذی که داشت، تازیانه زدند تاتوبه کند و ابن شنبوذ در زیر ضربات تازیانه، ابن مقله را نفرین کرد و از خداخواست که دست وی قطع شود .
اسلاید 6: در 323ق الراضی به پسر وی ابوالحسن - با آنکه بیش از 19 سال نداشت - به عنوان جانشین پدر مسئولیتهایی واگذاشت . نیز در همین سال بود که ابنمقله به دستور خلیفه برای فرونشاندن شورش ابومحمد حسن ابن عبدالله‌ناصرالدولة حمدانی به موصل رفت، اما ناصرالدوله پیش از آنکه وی به موصل‌برسد، از آنجا خارج شد. بدین سبب او مدتی در موصل ماند. ابن مقله در این‌دوره از وزارت خود نتوانست امیران موصل و ابن رائق حاکم واسط را که دارای‌قدرت بودند، رام خود سازد و کاری کند که ابن رائق مالیاتهای واسط و بصره رابه بغداد فرستد، سرانجام در مبارزة سختی که بین او و دشمنانش درگرفت، ابنمقله مجبور به استعفا گردید. وی برای سرکوب ابن رائق، نامه‌ای به بجکم‌نوشت و او را به طمع امیر الامرائی افکند و به بغداد دعوت کرد و ظاهراًالراضی را نیز با خود همراه ساخت، اما سرانجام در 324ق دستگیر و زندانی شد . در زندان هم که بود کوشید تا نظر خلیفه را بگرداند، ولی توفیقی نیافت و چون‌بیم آن می‌رفت که با نوشته‌هایش موجب آشوب شود، با درخواست ابن رائق - که امیر الامرا شده بود - و تصویب قضات، دست راست وی را بریدند و بار دیگربه زندان افتاد . ولی چون الراضی پشیمان شده بود، دستور داد که ثابت بن‌سنان بن ثابت بن قره، پزشک معروف به مداوای او بپردازد، اما مداوا سودی‌نبخشید، پس نوشتن با دست چپ را تمرین کرد و حتی قلم را به آرنج دست راست‌می‌بست و می‌نوشت. گفته شده که او در این کار هم موفق گردید. از این رو درهمان زندان مکاتبات بسیاری با افراد از جمله با الراضی داشت و به الراضی‌نوشت که اگر او را به وزارت برگزیند، حاضر است 3 میلیون دینار بپردازد، چه،با دست چپ هم قادر است بنویسد. بعضی نوشته‌اند که این خود دسیسة الراضی‌برای امتحان او بود. چون اطرافیان الراضی از وی ایمن نبودند، زبانش را هم‌بریدند و به این ترتیب زندگی پرتلاطم او پایان یافت و در بغداد به خاک‌سپرده شد.مراکزی که فرد از بانیان آن به شمار می آید : اختراع نوعی خط به‌نام «خط منسوب» که بعدها به دست ابن بواب تکمیل شد، به او یا برادرش‌ابوعبدالله حسن منسوب است. ابن مقله 12 قاعده بر زیبایی خط معین کرد که‌عبارتند از: ترکیب، کرسی، نسبت، ضعف، قوت، سطح، دور، صعود مجاز، نزول مجاز،اصول، صفا و شأن. .
اسلاید 7: خطوط اختراعی توسط ابن مقله‌خطوطی که ابن مقله اختراع کرد، عبارتند از: محقق،ریحان، ثلث ریحان، توقیع، رقاع و نسخ که مدار آنها را بر دایره و سطح نهادو چون خط کوفی پنج دانگ و نیم سطح و نیم دانگ دور بیشتر نداشت، وی در خطمحقق یک دور به جهت زیبایی بر آن افزوده و خط ریحان را تابع خط محقق قرارداد، جز اینکه خطوط مستقیم را بلند و سر آنها را اندکی متمایل ساخت و به حرف «ی» دور بیشتر داد. خط ثلث، 4 دانگ آن مسطح و 2 دانگ آن مدور و خط توقیع، 3دانگ مسطح و 3 دانگ مدور و خط رقاع خفی‌تر از توقیع است و به یکدیگر شباهت‌دارند و رقعه‌ها را بدان می‌نوشته‌اند و خط نسخ 4 دانگ آن دور و دو دانگ آن‌سطح است و مدار تعلیم این خطوط بر نقطه است. وی خط نسخ را در 310ق درزمان المقتدر عباسی و وزارت ابن فرات اختراع و وضع کرد که به مناسبت‌سهولت در تحریر، ناسخ خطوط دیگر شد و از همین رو «نسخ» نام گرفت و از همان‌زمان در ممالک اسلامی شایع و رایج گردید. ابن مقله هر کدام از این خطوط رابرای نوشتن مطلبی مخصوص تعیین‌کرد . وی الف را مقیاس اساسی حروف‌می‌دانست
نقد و بررسی ها
هیچ نظری برای این پاورپوینت نوشته نشده است.