سبک پارسی

سبک پارسی

اسلاید 1: به نام خداوند بخشنده ومهربان

اسلاید 2: موضوع سبک پارسی درس آشنایی با معماری اسلامی استاد اصل شیرین گردآورندگان نسرین سلیمانی-گلناز ترابی

اسلاید 3: اصول معماری ایرانیهنر ومعماری ایران از دیر باز دارای چند اصل بوده که به خوبی در نمونه های این هنر نمایان شده است مهم‌ترین اصول معماری ایرانی را «درون‌گرایی»، «پرهیز از بیهودگی» ، «مردم‌محوری» ، «خود‌بسندگی» و «نیارش» دانسته‌اند.

اسلاید 4: درون‌گرایی یکی از باورهای مردم ایران زندگی شخصی و حرمت آن بوده که این امر به گونه‌ای معماری ایران را درون‌گرا ساخته است. معماران ایرانی با سامان‌دهی اندام‌های ساختمان در گرداگرد یک یا چند میان‌سرا، ساختمان را از جهان بیرون جدا می‌کردند و تنها یک هشتی این دو را به هم پیوند می‌داد. پرهیز از بیهودگی در معماری ایران تلاش می‌شده کار بیهوده انجام نشود و از اسراف پرهیز می‌کردند. نیارش:به دانش ایستایی، فن ساختمان و مصالح‌شناسی گفته می‌شود. معماران به نیارش ساختمان بسیار توجه می‌کردند و آن را از زیبایی جدا نمی‌دانستند. آنها به تجربه به اندازه‌هایی برای پوشش‌ها و دهانه‌ها و جرزها دست یافته بودند که همه بر پایه نیارش به دست آمده بود.

اسلاید 5: مردم‌محوری: مردم‌محوری به معنای رعایت تناسب میان اندام‌های ساختمانی با اندام‌های انسان و توجه به نیازهای او در کار ساختمان‌سازی است.در ایران هم مثل مکان‌های دیگر، معماری هنری وابسته به زندگی است. معمار ایرانی بلندای درگاه را به اندازه بالای مردم می‌گرفته و روزن و روشندان را چنان می‌آراسته که فروغ خورشید و پرتو ماه را به اندازه دلخواه به درون سرا می‌آورد. پهنای اتاق خواب به اندازه یک بستر است و افراز طاقچه به اندازه‌ای است که نشسته و ایستاده به آسانی در دسترس باشد و از طرفی تالار که مخصوص مهمان است به اندازه‌ای پهناور و باشکوه بوده که شایسته پذیرایی باشد. خودبسندگی: معماران ایرانی تلاش می‌کردند مصالح مورد نیاز خود را از نزدیک‌ترین نقاط ممکن به‌دست آورند و ساختمان‌ها را چنان می‌ساختند که نیازمند به مصالح جاهای دیگر نباشد و تنها به خود اکتفا کنند. به این ترتیب کار ساخت‌وساز با شتاب بیشتری انجام می‌شد و ساختمان با طبیعت پیرامون خود سازگارتر بود و هنگام بازسازی و نوسازی نیز همیشه مصالح در دسترس است.

اسلاید 6: دربررسي سبك شناسي معماري ايراني قبل از ظهور تمدن اسلام به دوره پارسي كه نخستين شيوه معماري ايراني محسوب مي شود، مي رسيم.اين دوره از عصر هخامنشيان تاحمله اسكندر به ايران ،يعني سده ششم پيش از ميلاد تاسده چهارم پس از ميلاد مسيح را دربرمي گيرد.نام اين شيوه ازقوم پارس برگرفته شده كه در آن ايام بركشور پهناور ايران فرمانروايي مي كردند .پيش ازآغاز بحث به بررسي اجمالي وضعيت معماري قبل از اين دوره مي پردازيم.

اسلاید 7:     تاپيش از كوچ« آريايي» ها به ايران اقوام وملتهايي نه چندان شناخته شده درايران زندگي مي كردند كه معماري پيشرفته اي داشتند.«ايلامي» ها مردمي بودند كه نژادشان ناشناخته مانده است.آنها تاحدودي از فرهنگ «سومري» تاثير پذيرفته بودند وهمچون آنها به چند خدا باور داشتند.      ايلاميان از هزاران سال پيش دردشت خوزستان سكني گزيده و    مركز تمدن ايلامي شهر «شوش» بود كه تاريخي چندهزارساله داشت و داراي همه عناصر حكومتي مانند« ارگ»و يك نيايشگاه به نام «زيگورات» بود كه شباهت نزديكي به معماري پيشرفته سومريان داشت.«هفت تپه» خوزستان، بازمانده سبك وسياق معماري ايلامي هنوز پا برجا ونمودار پيشرفت درفن ساختمان سازي است.     بناهاي هاي آنها طرحي راست گوشه داشت وسقف ها بيشتر داراي طاق ضربي بود. همچنين از تير وسقف تخت هم بهره گيري مي كردند. 

اسلاید 8: نمونه هایی ازمعماری پیش از پارسی محوطه تاریخی زاغه (دشت قزوین) ایلام : چغازنبیل (خوزستان). مادها : هگمتانه ، نوشیجان

اسلاید 9: زاغه :در مجموعه زاغه 21 خانه بدست امده که بیشتر نقشه های چهارگوش دارند. 4 گونه نقشه در خانه های آن شناخته شده که به طبقات مختلف دامدار ، کشاورز و کارگر تعلق داشته و یک معبد غیرهندسی یافت شده که دارای تزییناتی به رنگ سیاه و سفید بر زمینه گِل اخرا بوده است.نکته مهم جهت طولی این خانه هاست که شمالشرقی به جنوبغربی می باشد. انتخاب این جهت با توجه به جهتد بادهای دایمی منطقه (راز و مه دشت قزوین) بوده است

اسلاید 10: چغازنبیل   يكي از بقاياي ارزشمند معماري ايلامي، نيايشگاه يا زيگورات «چغازنبيل»است كه از يك هزار و 250 سال پيش از ميلاد مسيح در نزديكي شهرشوش واقع دراستان خوزستان برجامانده است.اين ساختمان داراي چند اشكوب(طبقه) است كه همگي ازخشت ساخته شده وروي آن با آجر نماسازي شده است. هراشكوب از زيرين كوچكتر بناشده ومعبد را پله پله نشان مي دهد

اسلاید 11: به باور كارشناسان و علماي فن معماري اين ساختمان از اساس داراي يك اشكوب بوده كه گرداگرد يك ميانسرا ساخته شده است و سپس سكوهاي بعدي درون ميانسرا هركدام به طور جداگانه بالاآورده شده اند. از آجر لعابدار آبي وسفيد درنما بهره گيري شده وروي برخي آجرها خط ميخي كنده كاري شده است.

اسلاید 12: تصفيه خانه آب رودخانه آبرساني به چغازنبيل يكي از شگفتيهاي اين معبد است. رود دز از نزديكي چغازنبيل ميگذرد ولي به دليل اينكه اين رود سطح دشت را فرسايش داده و بستر رودخانه در سطح پايينتري از سطح دشت است - در برخي مكانها 60 متر پايين تر - امكان استفاده از آب اين رود براي اهالي منطقه نبوده است .بنابراين شاه ايلامي اونتاش ناپيريشا دستور به ساخت كانالي به طول 45 كيلومتر ميدهد تا آب رود كرخه را كه هم سطح زمين چغازنبيل بوده‌، به چغازنبيل برسانند. اين آب پس از اينكه از هفت تپه عبور ميكند به چغازنبيل ميرسد ولي به دليل اينكه آب كرخه پس از گذر از دشت خوزستان گل آلود است آب را در حوضچه هاي ته نشيني بزرگ و كوچكي ميريخته اند و با گذر از تنبوشه ها و استفاده از قوانين منسوب به فيثاغورث ، تصفيه كرده و گل آنرا جدا ميكردند! شايد اين يكي از قديمي ترين تصفيه خانه هاي آب جهان باشد

اسلاید 13: در شمال غربي سه معبد ديگر به نامهاي معبد ايشمكرب ،اوبان و الهه كيريرشا وجود دارد كه هر كدام حياط ،نيايشگاه،اتاق وانبار دارند. همه اين معابد از خشت خام ساخته شده اند و قسمتهايي از آنها آجركاري شده است و اين آجرها نيز نوشته دارند

اسلاید 14: از 728 تا 550 پ.م. در باختر ایران فرمانروایی کردند. «دیااکو» بنیانگذار آن بود و «هوخشتر» با براندازی دولت آشور ، شهرت جهانی ایران را به ارمغان آورد.ساختمان بازمانده از مادها : تپه نوشیجان (سده 7 تا 8 پ.م.) مادها

اسلاید 15: نوشیجان آتشکده و قلعه‌ای باستانی در ۱۵ کیلومتری غرب ملایر در منطقه‌ای به نام «شورکات» و در کنار رودخانهٔ حرم‌آباد می‌باشد. با کاوش‌های باستان‌شناسان دراین تپه باستانی سه طبقه شناسایی شد که طبقه اول را به مادها، طبقه دوم را به هخامنشیان و طبقه سوم را به ساسانیان نسبت می‌دهندتپه نوشیجان

اسلاید 16: بقایای آثاری که از این تپه بدست آمده دربرگیرنده:بنای قدیمی جبهه غربی تپه که نخستین آتشگاه است، بقایای یک آتشدان درجبهه جنوبی نشانگر مراسم نیایش آتش می‌باشد. اتاق معبد بصورت شمالی-جنوبی ساخته شده‌است و در بدنه مخروطی شکل آن سه طاقچه بطور نامحسوس دیده می‌شوند. درحاشیه جنوبی معبد، بقایای یک سکوی برجسته وجود دارد که احتمالاً شالوده پایه ستو‌ن‌های معبد بوده‌است. آخرین تاریخ استفاده از این بنای تاریخی هم‌زمان با دگرگونی معماری دراین تپه و ایجاد تالار ستون‌دار در شرق می‌باشد.

اسلاید 17: معبداصلی: شکل معبد بصورت نیم چلیپا بوده و با همان عناصر معماری دژ ساخته شده‌است. در زاویه شمالی سرسرا پایه آتشدانی وجود دارد که از سه بخش کاملاً مشخص ساخته شده‌است. باید خاطرنشان کرد این نوع آتشگاه از نظر پلان دراکثر آتشگاه‌های دوره ساسانیان بچشم می‌خورد

اسلاید 18: تونل: دربخش شمالی تالارستون دار و در امتداد شرق و غرب حفره‌ای سردابی‌ شکل کنده شده که در عمق ۳ متری به صخره منتهی می‌شود. با توجه به شکل تونل به‌نظر می‌رسد که کار معماری پایان نیافته و از این جهت می‌توان استنباط کرد که احداث آن در آخرین دوره سکونت در این تپه صورت پذیرفته و ازطرفی احتمالاً ایجاد آن تپه جنبه امنیتی داشته‌است

اسلاید 19: استودان ها : نمونه دیگر معماری مادهاست که محل نگهداری استخوانهای مردگان بوده است.از نمونه های استودان مادها : - «دکان داوود» در نزدیکی سرپل ذهاب - «فخریکا» در کردستان - «سکاوند» در نزدیکی سقز - «داو دختر» - «صحنه»از استودان های مهم دوران هخامنشی ، می توان به «نقش رستم» از دوره داریوش و اردشیر اشاره کرد.استودان ها

اسلاید 20: دخمه : مکانی دژ مانند ، استوانه شکل ، بدون ورودی ، بر فراز بلندی (کوه) که مرده را در آن می گذاشتند تا گوشت تن او خوراک پرندگان شده ، سپس استخوان های آن را تمیز کرده ، در جعبه های سنگی دردار قرار داده و در استودان می گذاشتند تا با خاک تماس پیدا نکند.استفاده از این واژه مربوط به زمانی است که اقوام آریایی اجساد را می سوزانده اند و بدین ترتیب دخمه به معنای مکان سوزاندن بوده است.[۳] شاید رسم سوزاندن اجساد از هنگام پیدایش دین زرتشت منسوخ شد ولی لفظ دخمه به مفهوم محل قرار دادن متوفی یا محل دفن از گذشته باقی‌مانده است.

اسلاید 21: 1- جاده دخمه 2-درب سنگی یا آهنی 3- کتیبه دخمه4- حلقه مردگان مرد 5- حلقه مردگان زن6- حلقه مردگان کودک 7- استودان یا سراده

اسلاید 22: معماری دخمهدخمه ها خواه ساخته شده بدست انسان خواه برآمده از عوارض طبیعی بگونه ای آرایش میافتند تا دسترسی گوشتخواران به مردار را ساده میسر نمایند بدین منظور اکثر آنها فاقد سقف یا میان فضا و در خارج سکونتگاه شهری و روستایی و معمولاً بر فراز بلندی‌ها ساخته می‌شده‌اند.[۵] با گذر زمان و تغییرات دبن زرتشت عملکرد دخمه ها پیچیده تر شد و وظیفه متلاشی کردن گوشت و نسج مردارها از درندگان به پرندگان ( با تدابیری مانند مرتفع کردن دخمه و یا محدود کردن دسترسی درندگان) مانند دخمه داریوش کبیر در نقش رستم شیراز و از پرندگان به نور عوامل طبیعی (مانند گنبد کاووس در استان گلستان) تغییر یافت.

اسلاید 23: سپردن مردار به دخمهنسا یا مردار توسط فرد یا افرادی موسوم به نِساکش از خانه به محل دخمه انتقال می‌یافت و در آنجا تحویل مسئول دخمه که نامیده می‌شد، می‌گردید و در آنجا باقی می‌ماند تا متلاشی می‌شد و سپس فردی که تمام عمر محکوم به خارج نشدن از دخمه بود وه می‌شد بقایای استخوان و لوس باقی‌مانده را درون چاه وسط دخمه می‌ریخت. در ایران هنوز دخمه‌هایی یافت می‌شود اما زرتشتیان دیگر از آن استفاده نمی‌کنند. از معروف‌ترین دخمه‌های ایران دخمه بندر سیراف است که بعد از اسلام به قبرستان مسلمانان تبدیل شد و نیز مقبره کوروش که تنها دخمه ساخته شده یه شکل خانه است.دخمه‌ها و آرامگاه‌های تاریخی مربوط به پیش از نفوذ اسلام در ایران که نوعی معماری صخره‌ای محسوب می‌شوند را گوردخمه می‌نامند

اسلاید 24: دربررسي سبك شناسي معماري ايراني قبل از ظهور تمدن اسلام به دوره پارسي كه نخستين شيوه معماري ايراني محسوب مي شود، مي رسيم.اين دوره از عصر هخامنشيان تاحمله اسكندر به ايران ،يعني سده ششم پيش از ميلاد تاسده چهارم پس از ميلاد مسيح را دربرمي گيرد.نام اين شيوه ازقوم پارس برگرفته شده كه در آن ايام بركشور پهناور ايران فرمانروايي مي كردند شيوه پارسي نخستين مرحله از سبك شناسي معماري ايراني

اسلاید 25: يكي از ويژگي هاي ايرانيان كهن وهنرمندان آنها باور به تقليد درست بوده كه آن را بهتر ازنوآوري بد مي دانستند.درواقع تقليد يابرداشت مد نظر آنها اين بود كه منطق داشته وباشرايط زندگي سازگار باشد.آريايي ها چون مردمي كشاورز بودند ودرسرزميني آباد وخرم زيسته اندخلق و خويي آشتي جو و سازگار داشتند. قدر مسلم آن كه آريايي ها هنگام كوچ وگذر از كنار درياچه اروميه دربرخورد با معماري ارارتويي از آن الگو گرفته اند.مردم ايران ازهزاران سال پيش ازچنين شيوه معماري پيروي مي كرده اند،چنان كه مردم «ابيانه» و«افوشته» در نطنز كاشان هم كه نامي از ارارتو نشنيده بودند؛ چنين كرده اند

اسلاید 26: نمونه هاي اين الگوبرداري هم در معماري وهم استفاده از فن ايستايي و ساخت مايه شيوه پارسي يافت مي شودكه يكي از نمونه هاي آنها تالار ستون دار و كلاوه ها بوده است.نيايشگاه ارارتوها داراي تالاري با سقف تخت چوبي بود وچون دهانه آن بزرگ بوده است ، ستون هايي چوبي در ميان تالار زده مي شد. كلاوه هاي ارارتويي به گونه اي ديگر در معماري پارسي ساخته شد.نمونه اين الگوبرداري ساختمان »كعبه زرتشت« درنقش رستم است و ساختماني چهارگوشه سنگي بود كه درگاهي بلندتر از كف زمين داشت.

اسلاید 27: نمونه هایی ازمعماری پارسی : پاسارگاد 550 تا 521 پ.م. آرامگاه کوروش _ پاسارگاد _ 529 پ.م. کاخ شوش (آپادانا) _ 521 پ.م. پارسه (تخت جمشید) _ میان 516 تا 518 پ.م. آغاز شد. آرامگاه های نقش رستم _ 518 پ.م.

اسلاید 28: مجموعه میراث جهانی پاسارگاد مجموعه‌ای از سازه‌های باستانی برجای‌مانده از دوران هخامنشی است که در شهرستان پاسارگاد در استان فارس جای گرفته‌است. این مجموعه دربرگیرنده ساختمان‌هایی چون آرامگاه کوروش بزرگ، باغ پادشاهی پاسارگاد، کاخ دروازه، پل، کاخ بار عام، کاخ اختصاصی، دو کوشک، آب‌نماهای باغ شاهی، آرامگاه کمبوجیه، ساختارهای دفاعی تل تخت، کاروانسرای مظفری، محوطهٔ مقدس و تنگه بلاغی است.پاسارگاد

اسلاید 29: از گواهی‌هایی که مورخان یونانی و رومی بر جای گذارده‌اند، مشخص است که پاسارگاد را بیشتر ساخته و پرداخته کورش بزرگ می دانسته‌اند. این نظریه به چند دلیل دیگر استوارتر می‌شود. اول؛ آرامگاه کورش بزرگ که ساخته خود او بود، چنان ارتباطی از نظر طراحی نقشه و کاربرد نماپردازی در میان باغ بزرگ پاسارگاد با کاخ‌های دروازه، اختصاصی و بار نشان می‌دهد که مشخص می‌شود طراح همه یکی بوده و آن کاخ‌ها هم نتیجه سلیقه کورش بزرگ بوده‌اند. دوم کتیبه سه زبانه عیلامی, پارسی باستان و اکدی بر روی جرزها و درگاه‌های آن سه کاخ بیانگر آن است که آن‌ها با کورش ارتباط داشته‌اند. سوم، نوع معماری و به خصوص شیوهٔ سنگ‌تراشی و بست‌های پاسارگادی قدمتی هر چند کوتاه بر معماری تخت جمشیدی را که از آغاز دوره داریوش بزرگ شروع شد، نشان می‌دهد و بویژه در نقوش، که از سنت‌های کشورهای مختلف گرفته شده‌اندسازندگان پاسارگاد

اسلاید 30: محوطه باستان شناختي پاسارگاد با کاخ ها، باغ‌ها و آرامگاه کوروش بزرگ بنيان گذار سلسله هخامنشي يادبودي استثنايي از تمدن هخامنشيان در ايران است.

اسلاید 31: پلان پاسارگاد

اسلاید 32: آرامگاه کوروشآرامگاه کوروش : تاثیر گرفته از معماری ارارتویی و معماری اهرام مصر است.

اسلاید 33: برجسته ترین بخش مجموعهٔ پاسارگاد، بنای آرامگاه کورش بزرگ است که پیشتر مشهور به «مشهد مادر سلیمان» بود. این آرامگاه نزدیک ۵۳۰ تا ۵۴۰ پیش از میلاد از سنگ آهکی به رنگ سفید ساخته شده‌است. بنای آرامگاه میان باغ‌های سلطنتی قرار داشته و از سنگ‌های بزرگ، که درازای پاره ای از آن‌ها به هفت متر می‌رسد، ساخته شده‌است.تخته سنگ‌های آرامگاه با بست‌های فلزی معروف به بست دم چلچله‌ای، به هم پیوسته بوده، که بعدها آن‌ها را کنده و برده‌اند و اکنون جایشان به صورت حفره‌هایی دیده می‌شود که بیشترشان را بازسازی کرده‌اند.

اسلاید 34: بنای آرامگاه دو بخش شناخته شده دارد:سکویی ۶ پله‌ای که قاعده آن مربع مستطیلی به وسعت ۱۶۵ متر مربع است.یک چهاردیواری کوچک به وسعت ۵/۷ متر مربع که سقف شیب بامی دارد و ضخامت دیوارهایش به ۵/۱ متر می‌رسد.

اسلاید 35:

اسلاید 36: پایه بنا (۱۳٫۳۵×۱۲٫۳۰ متر) از شش لایه پلکانی ساخته شده‌است، که از آن‌ها نخستین به بلندی ۱۷۰ سانتی متر، دومی و سومی ۱۰۴ سانتی متر، و سه عدد واپسین ۵۷٫۵ سانتی متر هستند. بلندای کلی بنا در حدود ۱۱ متر است. در ورودی آرامگاه در سمت شمال غربی قرار داشته و ۷۵ سانتی متر پهنای آن است. این درگاه کوتاه نیز دارای دو در سنگی بوده که از بین رفته‌است.

اسلاید 37: در پاسارگاد سه کتیبه از کوروش کبیر به یادگار مانده است که این محل را از این نظر نیز بی همانند می کند. در شیب سقف آرامگاه دو سوراخ بزرگ وجود دارد که برای سبک کردن سنگ‌ها و کم کردن از بار سقف ایجاد شده‌است و برخی ندانسته، جای نگهداری کالبد کوروش و همسر وی دانسته‌اند

اسلاید 38: طرح محوطه آرامگاه کوروش بزرگ از نمای بالا، به ستون‌ها و دیوارها توجه کنید که در زمان گذشته در محوطه آرامگاه وجود داشتند. دیوارها احتمالاً به مسجد اتابکی تعلق داشته‌اند.

اسلاید 39: تل تخت

اسلاید 40: تل تخت در زمان ایران باستان به عنوان بنایی تشریفاتی و مذهبی مورد استفاده قرار می‌گرفت و پادشاهان هخامنشی از این بنا با ساخت دژ و برج و بارو حفاظت می‌کردند.در این دژ تالارهای ستون دار، انبار، اتاق‌ها و سکوهایی بزرگ وجود دارد که بخش عمده‌ای از این بناها در کاوشهای دیوید استروناخ در ۴۰ سال پیش کشف شده است. داریوش بزرگ، چهارمین پادشاه هخامنشی پس‌از به قدرت رسیدن علاوه بر احداث تخت‌جمشید در مرودشت، برخی اقدامات نیز در پاسارگاد انجام می‌دهد که از آن‌جمله تغییر کاربری بنای باستانی تُل‌تخت در شمال پاسارگاد از یک بنای تشریفاتی به دژی مستحکم با وسعت دو هکتار است

اسلاید 41: کاخ اختصاصی

اسلاید 42: در 230 متری شمال غربی« کاخ بارعام » و شمال شرقی« بوستان پاسارگاد » بقایای کاخی واقع است که مختصات یک بنای مسکونی را دارد و از این روی به « کاخ نشیمن » یا « کاخ اختصاصی» شهرت یافته است. استروناخ این کاخ را کاخP می نامد .

اسلاید 43: طرح این کاخ مستطیلی به طول 76 متر و عرض 42 متر میباشد با تالاری 30 ستونی (6*5ردیفی) با یک ایوان داراز 40 ستونی (20*2ردیفی) در شرق و ایوانی ستونی (12*2) درغرب بوده است. هرایوان دو اتاقی جانبی هم داشته است. دو درگاه بزرگ تالار را به ایوان متصل کردند که در مرکز قرار نگرفته و از سمت شمال واقع شده اند.

اسلاید 44: زیر ستون ها همه مکعبی دوپله ای هستند. امر غریبی که در مورد این ستون ها می توان اشاره کرد این است که همه آنها فقط تا ارتفاع حدود 190 سانتی متر (از روی شالی) باقی مانده اند و هیچ اثری از قلمه بالایی ستون و یا سرستون یافت نشده است. از سوی دیگر،مشخصات معماری مخصوصاً ارتفاع جرز سنگی موجود(درگوشه جنوب شرقی ایوان شرقی) نشان می دهد که هر یک از ستون ها احتمالاً 10 متر ارتفاع داشته است. با توجه به مقداری قطعات گچی قوس دار و مزین به رنگ های مختلف که در درون خاک های انباشته شده در تالار یافته اند،این احتمال وجود دارد که در طرح اصلی بنای این تالار فقط بخش زیرین ستون ها را از سنگ ساخته بودند و بقیه آنها را از چوب ساخته و رویشان را با گچبری مزین آراسته اند. این گچ اندود، رنگ های بسیار درخشان آبی لاجوردی، زرد (زرین)، سرخ و سفید، سبز مسی و فیروزه ای داشته است و یقیناً روشنی و زیبایی خاصی به تالار می بخشیده.

اسلاید 45: هریک از درگاه های اصلی را از یک تخته سنگ سیاه خوب تراشیده درآورده و به نقوش برجسته مزین کرده بودند. کناره های درگاهها را همچون قابی برای نقوش برجسته به صورت مقعر نگه داشته اند. بر هر جرز،صحنه ای از «گذر شاه» نقش کرده بودند که شاه را درلباس پارسی و چکمه های بی بند پارسی جلوه گر می ساخت در حالی که عصا در دست،پیشاپیش مستخدمی از تالار خارج می شد. بر روی چین های لباس شاه کتیبه ای به خط میخی و به سه زبان عیلامی،بابلی و فارسی باستان کنده شده که شخص تاجدار را به عنوان « کوروش،شاه بزرگ،یک هخامنشی » معرفی می کرد.

اسلاید 46: تنها جرز جنوب غربی تالار بر پای مانده است که مانند جرز کاخ بارعام دارای کتیبه ای سه زبانی در چهار سطر به خط میخی همه در بردارنده معنای«من،کوروش،شاه هخامنشی» هستند.

اسلاید 47: کاخ دروازه

اسلاید 48: پلان کاخ دروازه

اسلاید 49: كاخ دروازه يا كاخ R استروناخ يا كاخ نقش برجسته دار هرتسفلد، دروازه پاسارگاد به شمار مي رفته و در منتهي اليه مجموعه كاخ ها در فاصله 200 متري جنوب شرقي كاخ بارعام واقع شده است.

اسلاید 50: ازآنجا كه اين كاخ دروازه پاسارگاد محسوب مي شده،مي توان تاريخ آن را به دوره اول كوروش نسبت داد،اما وجود تأثير شديد هنر فنيقي در نقش انسان بالدار و آثار هنر لوديه ي و ايواني در تراش سنگ ها، ما را متوجه تاريخي جديدتر مي كند و زمان برآوردن كاخ را به 540 تا 530 ق.م مي كشاند.

اسلاید 51: آرامگاه کمبوجیه

اسلاید 52: بنایی مکعب شکل از جنس سنگ که در حال حاظر تنها یک دیوار آن باقی مانده است که بلندی آن نزدیک به 14 متر است که در حاشیه ی محوطه ی کاخ ها قرار گرفته است.این بنا را کسانی عبادت گاه، کسانی گنج خانه ی کوروش و کسانی مقبره ی کمبوجیه میدانند.این بنا در پس از اسلام زندان سلیمان خوانده می شده است

اسلاید 53: آن چه از این بنا باقی‌مانده دیواری بلند به ارتفاع حدود ۱۴ و طول تقریبی ۷٫۵ متر است. این بنا به بنای کعبه زرتشت در نقش رستم شباهت دارد در حالی که از نظر قدمت، قدیمی‌تر و از نظر استحکام و فن ساخت نمایانگر اجرایی قوی‌تر از بنای کعبه زرتشت است.کعبه زرتشت

اسلاید 54: کاروانسرای مظفری

اسلاید 55: کاروانسرای مظفری در حوالی آرامگاه کوروش قرار دارد. این بنا مشتمل بر حیاتی به مساحت ۲۰۸ مترمربع است که به شکل نامنظم از سنگ‌های سپید ربوده‌شده از کاخ‌های پاسارگاد بنا شده و نیز ایوانی به پهنای ۳۰٫۳ متر با جرزهای سنگی نامنظم و چهار گوش با اتاق‌های کوچک و بزرگ در پشت آن دارد. درب این سازه به سمت شرق است. سنگ‌های سازه با ملات گچ به هم وصل شده و در بعضی از نقاط این سازه ملات به کار برده نشده‌است

اسلاید 56: کاخ بار پاسارگاد

اسلاید 57: تالار کاخ بنایی رفیع و مستطیل شکل و ستوندار بوده با طول 25/32 متر عرض 14/22 وارتفاعی که تا بام به 18 متر می رسیده سقف آن بر 8 ستون در دو ردیف چهارتایی استوار بوده هر ستون مشتمل بر یک زیر ستون شالی بر روی آن وچهار قلمه ستون بر فراز یکدیگر ویک سر ستون بوده است

اسلاید 58: زیر ستون از یک تخته سنگ سیاه با قاعده 64/1 متر وبه صورت یک مکعب مضاعف درست شده که مکعب بالایی کوچکتر از پایینی است و ارتفاع هر دو به 4/1متر می رسد بلند ترین نقطه قلمه ستون از کف تالار بیش از 10/3 متر ارتفاع دارد.

اسلاید 59: بزرگترین مجموعه ساختمانی هخامنشیان تخت جمشید است که برروی صفه بزرگی از سنگ به ابعاد ۲۷۰*۴۵۰ متر ساخته شده است . تخت جمشید

اسلاید 60: سنگهایی که برای ساختن این صفه بزرگ مورد استفاده قرار گرفته اند بصورت خشکه چین و بدون ملات بروی هم قرار گرفته اند . اتصال این سنگها بهم به کمک بست های فلزی برنجی بصورت پاپیون ( بست دم چلچله ای ) صورت گرفته است. ابعاد و اندازه های این سنگها حیرت آور است بطوری که بعضی از آنها حدود ۱۵ متر طول و ۳۰ تن وزن داشته اند. ساختمان تخت جمشید پس از داریوش بدست خشایارشاه و سپس اردشیر اول دنبال و تکمیل شد .

اسلاید 61: پله های تخت جمشید بدون شک بهترین نمونه پلکان در دنیای باستان است . اندزه این پله ها طوری تنظیم شده بود که یک سوارکار با اسب براحتی می توانسته از آن ها بالا برود یا پائین بیاید . هم چنین جهت قرار گرفتن پلکان اصلی صفه نیز بسیار جالب و ممتاز است .

اسلاید 62: در اطراف بناهای دوره هخامنشیان منطقه بزرگی از فضاهای سبز بنام « پردیس » ایجاد می کر ده اند و بدور پردیس حصارهای بلند و قطور جهت محافظت مجموعه ساختمانی کشیده می شده است ، اعراب پس از استیلا بر ایران این منطقه بسیار وسیع ، خوش منظره و چشم نواز را همتای بهشت دانستد و فردوس نامیدند این سنت یعنی ایجاد باغهای بسیار بزرگ به همراه چشمه ها و جوی های آب روان پس از هخامنشیان تا پایان دوره ساسانیان نیز ادامه داشته است

اسلاید 63: نقوش برجسته سنگی معماری هخامنشیان یکی از عمده ترین خصوصیات معماری پارسی ارتباط نزدیک و قوی معماری با مجسمه سازی است که بصورت نقش برجسته یا حجاری در بناهای هخامنشیان ظاهر شده است

اسلاید 64: در تخت جمشید تمام اندازه ها و فواصل با هم متناسب و هماهنگ اند و مجموعه با اینکه در طی چند نسل ساخته شده است از یک نظم ،هماهنگی و وحدت معماری برخوردار است که قابل تحسین می باشد

اسلاید 65: سرستونها در تخت جمشید گاهی بصورت سر دو شیر ، دو اسب ، دو عقاب و گاهی دو گاو است.همچنین سرستونهای شبیه به سرستونهای یونیک ، دوریک و توسکان یونانی نیز در این مجموعه یافت می شود ( مثل سرستونهای دخمه های مادی ولی خیلی ظریف تر و خوش تراش تر ) .

اسلاید 66: . سقف تالار خشایارشا ( آپادانا ) بصورت مربع و به ابعاد ۶۰*۶۰ متر بوده است و بوسیله ۳۶ ستون تحمل می شده است . ارتفاع این ستونها ۱۸ متر و قطر آن ها حدود ۲ متر بوده است . در ضمن قطر این ستونها از پائین به بالا بتدریج کم می شده است و این خود عاملی است که ساختمان را بلندتر از آنچه هست نشان می دهد .

اسلاید 67: برای تزئین بدنه ستونهای سنگی از ایجاد شیارها ( فرورفتگی – قاشقک ) برروی آن ها استفاده می شده است نکته قابل توجه در تالار بار عام خشایارشا که به آپادانای خشایارشا موسوم است این است که تعداد ستونهای نگهدارنده سقف برابر است با تعداد شیارهایی که برروی هر ستون ایجاد شده است

اسلاید 68: نکته مهم دیگری که در معماری پارسی با آن روبرو هستیم رعایت تقارن در بناهاست رعایت تقارن باعث عظمت و القاء شکوه به بیننده می گردد . تمام ستونها ، پله ها و … از اعداد زوج بوجود آمده اند . در زبان معماری سنتی کلمه « جفت » مترادف با قرینه یا تقارن استعمال می شده است و متضاد آن « پدجفت » یعنی گریز از متقارن ساختن و پرهیز از قرینه گی است .

اسلاید 69: مسئله جالب دیگر درباره معماری این دوران منطق اندازه ها و ابعاد فضاها است . تالارهای بار عام که مخصوص پذیرائی از سفیران ملل تابعه و دیدارهای رسمی است بسیار با شکوه و رفیع ساخته شده اند بطوری که عظمت بیش از حد آن ها وارد شوندگان را تحت نفوذ کامل قرار بدهند بطوری که مثلا” سفیران و ماموران رسمی یک کشور که تحت سلطه هخامنشیان قرار دارد با دیدن عظمت و شکوه محل سکونت و پایتخت امپراطوری هخامنشی هرگز فکر رهایی از سلطه هخامنشیان هرگز به ذهنشان خطور نکند . در این حال ابعاد اتاق کار خشایارشا در تخت جمشید برابر است با ۵*۳٫۵ متر ، یعنی معمول ترین و مناسبترین اندازه برای برای یک زندگی خصوصی .

اسلاید 70: به دلیل استفاده از هنرمندان و استادکاران مختلف از سراسر امپراطوری هخامنشی ، بعضی ها بر این عقیده اند که معماری این دوره تلفیقی است از روشهای معماری مناطق مختلف که البته این ادعا تا اندازه ای صحت دارد. ولی نکته بسیار مهم این است که اولا” نقشه تمام ساختمانهای هخامنشیان کاملا” ایرانی و منطبق با سلیقه و نحوه زندگی ایرانیان می باشد ، همچنین تمام فعالیتهای ساختمانی تحت نظارت کامل مهندسین ایرانی انجام گرفته است . به هر حال استفاده از بهترین و مرغوبترین مصالح ساختمانی که از اقصی نقاط امپراتوری هخامنشی به پایتخت آورده می شد و به کار گرفتن برجسته ترین و ماهرترین استادکاران در هر رشته سبب شده است که معماری ایران در آن دوره نسبت به سایر تمدنها و فرهنگهای فعال مثل یونان در مکان بالاتر قرار گیرد.

اسلاید 71: از نوشته های کتیبه داریوش چنین برمی آید که بیشتر سنگ تراشان یونانی بوده اند و تحت نظارت مهندسین و هنرمندان ایرانی بکار مشغول بوده اند . بیشتر نقوشی که در این حجاری ها دیده می شوند سفیران ملل تابعه دولت هخامنشی را نشان می دهد که در حال پرداخت خراج به دربار ایران هستند . مطلب بسیار مهم در این رابطه این است که اندازه قامت این سفیران به اندازه طبیعی نقش شده است ولی اندازه بدن پادشاه بزرگتر از اندازه واقعی بدن یک انسان است ( حدود ۲٫۵ متر ) . از روی این حجاریها به آداب لباس پوشیدن تمدن های گوناگون بدقت پی برده می شود .

اسلاید 72: یکی دیگر از نقش هایی که در حجاری های عهد هخامنشیان بچشم می خورد درخت « سرو » است که ارتفاع آن برابر با قامت یک انسان کشیده شده است . توجه داشته باشید که در آن دوران جنگل های بزرگ درخت سرو در ایران وجود داشته است که امروزه تقریبا” تمام آن ها از بین رفته اند . بهرحال درخت سرو نزد ایرانیان آن دوره اهمیت و اعتبار خاصی داشته است و این ارزش و اعتبار بعد از هخامنشیان و حتی تا دوران صفویه و بعد از آن نیز کما بیش باقی می ماند و حفظ می شود . نقش « بته جقه » که در پارچه های قلمکار اصفهان در واقع همان درخت سرو است که در اثر وزش باد خم شده است ( هم اکنون در یزد ، زرتشتیان بر بالای گور مردگان یک نهال سرو می کارند ) .

اسلاید 73: یکی دیگر از نقوش تزئینی این حجاریها گل های ۱۲ برگی است که در حاشیه و کناره های حجاری های این دوره به کار می روند. یکی از مهمترین مسائل مطروحه در نقش برجسته این دوره سکون و آرایش و متانت خاصی است که در آن ها دیده می شود، برای مثال در این دوره و بیشتر در نقوش تخت جمشید پادشاه درحال نشسته و برروی تخت پادشاهی دیده می شود، درحالی که در نقوش دوره ساسانی پادشاه سوار براسب و درحال شکار یا جنگ ویا … نشان داده شده است. چگونگی نمایش نقوش برجسته هخامنشی بیانگر آرامش و امنیتی است که در سراسر امپراطوری ایران برقرار است.

اسلاید 74: اصول سبک پارسی:۱.قراردادن ستون ها در بیشترین فاصله ممکن و با ارتفاع چشمگیر و استفاده از تزیینات در سر ستون ها۲.استفاده از مصالح مرغوب از لحاظ جنس و رنگ و …۳.استفاده از نقوش برجسته در تزیینات۴.استفاده از دیوارهای جداکننده از جنس خشت خام۵.استفاده از پی هایی از جنس سنگ لاشه سنگریزه و ساختن بناها بر روی صفه(تخت گاه یا سکو)۶.استفاده از سایه بان به صورت منطقی برای ساختمان ها

اسلاید 75: 1- آسمانه تخت چوبی با تیرریزی عمود برهم و دهانه های بزرگ با تیرچه چوبی سخت بریده و درودگری شده2- دیوارهای جداکننده خشتی3- بهره گیری از آسمانه خمیده و تاق در زیرزمین ها4- پی سازی با سنگ لاشه و گاورس5- سنگ بریده منظم و پاکتراش و گاه صیقلی ، از بهترین و مرغوب ترین ساختمایه ها با دقت بسیار زیاد (درحد میلیمتر)6- نماسازی بیرونی با سنگ تراش و نماسازی درونی با کاشی لعابدار7- پرداخت کف با بهترین ساختمایه.نیارش

اسلاید 76: آرایه ها در شیوه پارسی ، هرکدام منطق خاصی داشته است.1. بهره گیری از پایه ستون و سرستون2. آرایش درگاه ها و سردرها با بهره گیری از زَغَره ها و پَتکانه ها3. آرایش فضاهای درونی با کاشی لعابدار4. آرایش تارمی پلکان های کوتاه و مالرو با نقشهای برجسته و کنگره های زیبا آرایه سر ستون در معماری ایران ریشه کهنی دارد. در دخمه های ماد ، سرستون هایی بر دیواره کنده شده که همانند سرستون های ایونی یونانی است.آرایه

اسلاید 77: * درونگرایی :در نقشه های این ساختمانها «درونگرایی» بخوبی دیده می شود ؛ بدین گونه که هر ساختمان دارای فضاهای خدماتی و راهرو و بی نیاز به دیگر فضاها بوده است. این به دلیل باور ویژه ای است که به حجاب (حرمت) داشته اند.بر هیچیک از نگاره ها و نقشهای کنده شده بر سنگها ، تصویر «زن» دیده نمی شود و آنهایی که نقاب بر چهره دارند ، مردانی هتند که «پنام» (پارچه جلوی دهان برای نرسیدن نفس آنها به وسایل شاهی!) بسته اند.

اسلاید 78: نیارش و ایستایی :بخشی از اجزای نیارشی این ساختمانها ، تیر و ستون بوده و از چوب در ساخت تیرپوشهای تالار آپادانا بهره برده اند.دیوارها ستبر بوده و بر روی آن با سنگ تراش ، آمود شده است.نمای بیرونی از تخته سنگ و نمای درونی از کاشی لعاب دار بوده است.

اسلاید 79: جسارت معماری :برای نخستین بار در دنیا ، معماری از حد خود فراتر رفته ، فنون ساختمان سازی مصر را به کنار نهاده و با ساخت تالار ستوندار با ستون هایی کاملا نازک ، از آن پیشی می گیرد. در این تکنیک برای کاهش فاصله های بسیار زیاد میان محور ستون ها ، سرستونهایی بکار رفته که بالای آن دوشاخه یا چندشاخه است. این تکنیک در معماری یونانی(بنای تلستریون الوزیس با طرحی مانند آپادانا) به اقتباس گرفته شده است.در معماری پارسه (تخت جمشید) دهانه میان دو ستون را تا نزدیک 6 گز (40/6 متر) رسانده اند که این ، بزرگترین دهانه چوب پوش در جهان آن روز بوده است.