سلجوقیان

صفحه 1:
از ویکی‌پدیاء دانشنامة آزاد او توسط طاها میرویسی 

صفحه 2:
مقدمه سَلجوقیان (سَلاجقه, ال‌سلجوق) نام دودمانی ترک‌تبار است که در سده‌های پنجم و ششم هجری (یازدهم و دوازدهم میلادی) بر بخش‌های بزرگی از آسیای غربی -شامل ایران کنونی- فرمانروایی داشتند. سلجوقیان زبان فارسی را زبان رسمی و درباری قرار دادند و وزیران اين دوره -به‌ویژه عمیدالملک کندری 9 خواجه نظاما - خدمات مهمی به ادبیات فارسی و گسترش دانش‌ها كردن 

صفحه 3:
پیشینه سلجوقیان در اطراف دریاچه سامانی بودند که در دوران ترکمان غزهای‌سلجوقیان در اصل درب آرال (خوارزم ‎cawly low ate eel eee‏ سلحوق بن دقاق, نام سلاجقه ۳ ا ۲۳ ۲۲ . ببارزه با وشمنانشان بسیار کمک کردند. بسر ۲ سر .1-2 بر او رباست این طایفه را بعهده داشت: چندین حکم جهاد برای مبارزه با (به قول مورخان) کفار صادر کرد. میکاییل سه پسر داشت به نامهای بیغو, چغری و طغرل. اين قبیله که یک‌بار در زمان سلجوق بن دُقاق به دره سبحون کوچ کرده بودند. بار دگر بعد از مرگ سلجوق به ۲ از اش + نز دیکی پایتخت سامانیان کوچ کزدند. اما سامانیان از ۵ تا خطر کردند؛ پنابراین سلاجقه بار دگر از روی. اجبار بار سفر بسته و به بغرا خان افراسیایی پناه بردند. اين حاکم از سر احتیاط, طغرل پسر بزرگ را زندانی کرد. ولی طغرل به کمک برادر خود چفری از زندان ای بر ان قور به اطراف بخارا كوج كردند. در سال ۴۱۶ هجری ترکان سلجوقی به ریاست اسرائیل بن سلجوق برادر میکاییل ‎Gye we cons‏ اسان محمود او را گرفت و در هند زندانن کرد: از طرف دیگر گروهی از پارانش دست به شورش زدند. 

صفحه 4:
طغرل ۰ ابتدای سلطنت سلجوقیان را باید با خطبه سلطنت برای .كن الدين ابوطالب طغرل بن مبکابیل بن سلجوق در تاریخ شوال ۴۲۹ هجری در نیشابور دانست. ۰ طغرل به کمک ابوالقاسم علی بن عبدالله جوینی معروف به سالار پوژکان, که همواره در دستگاه قدرت طغرل باقی ماند. به نیشاپور وارد و سلطنت را آغاز کرد. * طفرل برای خود اسم اسلامی رکن‌الدین ابوطالب محمد را انتخاب کرد و این تام و مقام مورد تأیید خلیقه عباسی قرار گرفت. ۰ طغرل وزیری با کفایت که او را هم رده خواحه نظام‌الملک طوسی می‌دانند به نام عمدالملک کندری داشت و سیاست و تدبیر او به طغرل بسیار کمک 3 کر ۰ طغرل بیک در سال ۴۳۳ وارد شهر ری شد و این شهر را آباد کرده به پایتختی بر گزید. او سرانجام در رمضان ۴۵۵ هچری بعد از ۲۶ سال سلطنت در سن هفتاد ابن بابويه (دربرج طفرل در گذشت و در مکانی که به ری‌سالگی در .)معروف است دفن شد 

صفحه 5:
لا ارسلان © عضدالدوله محمد آلپ ارسلان بن حغری (۴۶۵-۴۵۵هجری) بعد از مرگ عمویش طغرل, به سلطنت رسید و وزارت را به عمیدالملک کندری سپرد. اما بعد از مدتى الب ‎١‏ سل به تحریک رقیب عمیدالملک (خواجه نظام الملک طوسی) او را به قتل رساند و قو و به خواجه ‎suse Sal ll‏ منتقل شد. / سلان در جنگ با عیسویان سپری شد. او به -000 اسان حمله کرد و بر آن سرزمین ‎te‏ 0( 1[ عل بر آن سرزمین در سال ۴۶۴ با حملة رماع وس و امبراتور دوع صواجه اشد. ‎0١ eo Ieee‏ کرد روشان را به سختی شکست داد و ‎we CRIA‏ را دستگیر کرد. مورخان اين جنك را مقدمة تسخیر ببت‌المقدس و آغاز جنگ‌های صلیبی می‌دانند. 0000001 ات ردق به نام یوسف الخوارزمی که در جنگ آلپ ارسلان با حاکم تاوغاچ دستگیر و زندانی شده ‏بود به سختی مجروح شد و بعد از چهار روز جان سپرد. 7 

صفحه 6:
ملکشاه(۴۸۵-۴۶۵هجری) ۰ ملکشاه پسر آلپ ارسلان, بعد از مرگ پدرش به کمک ‎eam iaes‏ رس سلطنت نشست. او به کمک قرانیت و دانایی خواجه نظامالملک توانست به تمام رقیبان سلطنتی خود از جمله شاهزادگان مدعی سلاجقه غلبه کند. * بعلاوه اینکه توانست سرزمین‌های تحت اشغال سلجوقیان را 203 | لنرقات او مىنوان به بازيس كيرى سم از فاطميون مصر و انطاكيه از روم شرقى نام برد کی رت 1 !اسان انشاى صغير و شام از ديكر محدودههاى تخت تصر نات او مىباشد. * حکومت ملکشاه که در سال ۴۶۵ هجری آغاز شده بود, بعد از بر کار 92۱92 تام الملک و روی کار آمدن تاجالملک قمی, حرکت رو به زوال را پیش گرفت. * عاقیت خواجه نظام‌الملک, در نهاوند بذزست یکی از اسماعیلیا ‎oe‏ ای ور سل ۲۵ هجری کشته شد. البته بنا به روایتی, ‎Sle Isle eles‏ یکی از غلامان خود و بتحریک تاج الماوى اكه ب شكار ركان خانون همسر زیبای ملکشاه بود, با 

صفحه 7:
انشعاب در حکمرانی سلجوقیان ا و سلاسقه, ملکشاه, کشور را یه ایالات و ۳ ۱ کرو : ود و هر ولایت رایکی از شاهزادگان. امراء یا اتایکان اداره می‌کرد. * اينان به علت دوری از اصفهان, پایتخت آن عهد و قدرتی که ملکشاه به آنها داده بود. بعد از مدتی شروع به تشکیل حکومتی جدا و مستقل کردند. * سلسله خوارزمشاهیان به دست انوشتکین غزجه که یکی از امراء بود تأسیس شد. سلسله کرمان‌نیز برای خود دم از استقلال زدند. در اتایکان * ‎eee mn ee eee‏ رم تسه روم و در سلاجقه کزما ‏2 اسلا ترد بد اتآيكان لرستان واتايكان آذربابحانديكر ‎ 

صفحه 8:
سلطان محمد * سلطان محمد را می‌توان آخرین پادشاه سلجوقیان دانست که بز تقام تصرفات این سلسله حکومت کرد. بس از اينكه ملكشاه زتدكى را بدرود كفت بين بسران و شاهزادگان سلجوقی جدال سنگینی در گرفت 0000 نود و پسر بزرگ برکبارق ال ار كرفت أبن جدال عاقیت در اصفهان با پیروزی محمود به پایان رسید و برکتارق زندانی شد. آما بعد از مدتی محمود بر اثر بیماری آبله در گذشت و قدرت دوباره به برکتارق بر گردانده شد. * محمد پسر دیگر ملکشاه که در آن موقع سلطنت گنجه را بر عهده داشت سر به شورش عليه برادر خويش ‎ae‏ لون ازدیکی همدانخ داد و 

صفحه 9:
سلجوقیان شرق ایران ۰ ۱ ۰ ۱۱ كم در گذشت سلطنت ایران تقریباً به دو قسمت تقسیم شد: سلجوقیان شرق به دست سلطان سنجر برادر سلطان محمد و سلجوقیان غرب به دست محمود. سلطان سنجر در دوران سلطنت خود کشمکش‌های فراوانی را پشت سر گذاشت. اما قسمتی از کشور یعنی خراسان به پایتختی مرو را کاملا در اختیار خود داشت. ا 0 ‎0١‏ 1 ۲ سالگی و بعد از تقریباً ۶۷ سال سلطنت در سال ۵۵۲ هجری زندگی را بدرود گفت. سنجر برای خود جانشینی ای و خر رها کن الدین محمود به جای او بر تخت ی رس ‎GS)‏ از سرداران سلجوقی کور شد ادن به سر برد تا در گذشت.: !...دودمان سلجوقیان شرق با مرگ سنجر از بین رفت * 

صفحه 10:
AO eal) ‏مبلای)‎ پادشاهان سلجوقی ray 55 Beals Sada las ‏عصدالدولء آلب اسلا‎ .غلا التو ملكا Sta aan SIAM 2-3635 ‏کت لتاق‎ ‎At‏ عالدت ملکشاه سک ‎ia‏ ات ال ‎PSL aaa a 1125 ‏الع انا‎ ‏#قه1 ۰ رالد خی 

صفحه 11:
فرهنگ پنیادگذاری مدارس نظامیه, در بغداد, ‎pubis Ab‏ | مدارس گوناگون از کوشش‌های فرهنگی دوره‌است. نویسندگان و مشاهیری مانند: امام قخر رازی, امام محمد غزالی, ابوالفرج بن جوزی, شخ شهاب آلذّین سهروردی. و و امثال آنان نیز در اين روزگار می‌زیستند فارسی زبان در اين دوره رواج کامل یافت و بیشتر پادشاهان سلجوقی در گسترش فرهنگ و ۲ ۲ ۲ ۲ 9 وترغيب شعرا و نويستدكان فارسىزيان کوشش فراوان کردند. پادشاهان سلجوقی ‎ae‏ چنانکه ملکشاه سلحوقي, هم اشعار فارسی حفظ داشت و هم خود به فارسی شعر و همچنین طغرل سوم آخرین پادشاه اين سلسله شاعر پارسی‌گوی بوده‌است. ‎rs‏ از شاعران ابن دوره هجون صر الشعرا معركي انورى. وخاقاى و نظاعى در شمار استادان و پیشکسوتان بزرگ شعر و ادب فارسی قرار گرفتند و سخنسرایان و نویسندگان دک ان ور از پنتتبانی شاهان و وزیران شلجوقی برخوردار بودند عبارتند از ابوالفضل بیهقی, خواحه عبدالله انصاری, اسدی طوسی, حکیم ناصر خسرو, عمر خیام. سنایی + جمال الدین عبدالرزاق اصفهانی و دیگران.. شعر فارسی در اين روزگار پیشرفت‌هایی کرد و سبک ویژه‌ای به نام سیک عراقی در آن پدید = و ایجاد کتابخانه‌ها و خانقاه‌ها و -همچنین در دوران سلجوقی آثاری چون کتاب «الاشه عن حقایق الادویه» در داروشناسی و مفردات دارو «زادالمسافرین» ناصرخسره در حکمت نظری و «کیمیای سعادت» غزالی در حکمت عملی به فارسی نوشته شدند. ولی کسانی چون رَمَخشری و شهر ستانی, نیز در اين دوه كن قراوانى به .أن عرس که در واقع زبان دینی به شمار میرفت تألیف کردند 

صفحه 12:
هنر در دوران سلجوقیان هند در اين دوره از ابرانی معماران‌نوآوری‌های * , نتایج و پی‌آمدهای وسیعی در براسیای صفیرتا داشت؛ و هنرمندان در گسترة وسیعی از هنرها, شامل نساجی و سفالگری. عاجکاری, فلزکاری با ویژگی‌های منطقه‌ای آثار ماندگاری را خلق .کردند 

صفحه 13:
تندیس سر یک شاهزاده سلجوقی. قرن دوازده میلادی. ک نگهداری در سکه شیر و خورشید نشان دوره سلجوقی 

صفحه 14:
اوج محدودة فرمانروایی ترک‌های سلجوقی 

صفحه 15:
آهای آهای خبر دار اومد صدای قارقار کلاغ قصه ی ما رسید به خونش انگار 

به نام خداوند جان آفرین حکیم سخن در زبان آفرین سلجوق یان از ویکی‌پدیا ،دانشنامٔه آزاد جمع آوری توسط طاها میرویسی مقدمه َس لجوقیان (َس الجقه ،آل‌سلجوق) نام دودمانی ‌تبار ششم است که در سده‌های پنجم و رک هجری (یازدهم و دوازدهم میالدی) بر بخش‌های بزرگی از آسیای غربی -شامل ایران کنونی- فرمانروایی داشتند. سلجوقیان زبان فارسی را زبان رسمی و درباری قرار دادند و وزیران این دوره -به‌ویژه خدمات میدالملک کندری و خواجه نظام‌الملک- مهمی به ادبیات فارسی و گسترش دانش‌ها کردند. پیشینه سلجوقیان خ در اطراف دریاچه سامانی بودند که در دوران ترکمان غزهایسلجوقیان در اصل وارزم .می‌زیستندآمودریا و سیردریا) ،آرال ( سلجوقیان که به اسالم رو آورده بودند ،بعد از ریاست سلجوق بن دقاق ،نام سالجقه را به خود گرفتند و به سامانیان در مبارزه با دشمنانشان بسیار کمک کردند .پسر سلجوق بنام میکاییل که بعد از مرگ او ریاست این طایفه را بعهده داشت ،چندین حکم جهاد برای مبارزه با (به قول مورخان) کفار صادر کرد. میکاییل سه پسر داشت به نامهای یبغو ،چغری و طغرل .این قبیله که یک‌بار در زمان سلجوق بن ُدقاق به دره سیحون کوچ کرده بودند ،بار دگر بعد از مرگ سلجوق به سرکردگی سه پسر زاده‌اش به نزدیکی پایتخت سامانیان کوچ کردند .اما سامانیان از نزدیکی این طایفه به پایتخت احساس خطر کردند؛ بنابراین سالجقه بار دگر از روی اجبار بار سفر بسته و به بغرا خان افراسیابی پناه بردند .این حاکم از سر احتیاط ،طغرل پسر بزرگ را زندانی کرد .ولی طغرل به کمک برادر خود چغری از زندان رهایی پیدا کرد و با طایفه خود به اطراف بخارا کوچ کردند. در سال ۴۱۶هجری ترکان سلجوقی به ریاست اسرائیل بن سلجوق برادر میکاییل دست به شورش زدند .اما سلطان محمود او را گرفت و در هند زندانی کرد .از طرف دیگر گروهی از یارانش دست به شورش زدند. طغرل • ابتدای سلطنت سلجوقیان را باید با خطبه سلطنت برای ۴۲۹هجری در سلجوق بنشوال تاریخ میکاییل بوطالب طغرل بن در نیشابور دانست. • طغرل به کمک ابوالقاسم علی بن عبدالله جوینی معروف به ساالر پوژکان ،که همواره در دستگاه قدرت طغرل باقی ماند ،به نیشاپور وارد و سلطنت را آغاز کرد. • طغرل برای خود اسم اسالمی رکن‌الدین ابوطالب محمد را انتخاب کرد و این نام و مقام مورد تأیید خلیفه عباسی قرار گرفت. • طغرل وزیری با کفایت که او را هم رده خواجه نظام‌الملک طوسی می‌دانند به نام عمیدالملک کندری داشت و سیاست و تدبیر او به طغرل بسیار کمک کرد. • طغرل بیک در سال ۴۳۳وارد شهر ری شد و این شهر را آباد کرده به پایتختی بر گزید. او سرانجام در رمضان ۴۵۵هجری بعد از ۲۶سال سلطنت در سن • ابن (دربرج طغرل در گذشت و در مکانی که به ریهفتاد سالگی در بابویه ).معروف است دفن شد آلپ ارسالن • • • • عضدالدوله محمد آلپ ارسالن بن جغری (۴۶۵-۴۵۵هجری) بعد از عمیدالم مرگ عمویش طغرل به سلطنت رسید و وزارت را به سپرد .اما بعد از مدتی آلپ ارسالن به تحریک رقیب کندری عمیدالملک (خواجه نظام الملک طوسی) او را به قتل رساند و نفوذ او به خواجه نظام الملک طوسی منتقل شد. بیش‌تر عمر آلپ ارسالن در جنگ با عیسویان سپری شد .او به قصد گسترش اسالم به ارمنستان حمله کرد و بر آن سرزمین غالب شد .اما بعد از غلبه بر آن سرزمین در سال ۴۶۴با حملٔه دیوجانوس مواجه شد. مانیوس امپراتور روم-آلپ ارسالن در نبرد مالزگرد ،رومیان را به سختی شکست داد و امپراتور ارمانیوس دیوجانوس را دستگیر کرد .مورخان این جنگ را مقدمٔه تسخیر بیت‌المقدس و آغاز جنگ‌های صلیبی می‌دانند. آلپ ارسالن سرانجام به دست فردی به نام یوسف الخوارزمی که در جنگ آلپ ارسالن با حاکم تاوغاچ دستگیر و زندانی شده بود به سختی مجروح شد و بعد از چهار روز جان سپرد. ملکشاه(۴۸۵-۴۶۵هجری) خواج • ملکشاه پسر آلپ ارسالن ،بعد از مرگ پدرش به کمک ام‌الملک به کرسی سلطنت نشست .او به کمک فراست و دانایی خواجه نظام‌الملک توانست به تمام رقیبان سلطنتی خود از جمله شاهزادگان مدعی سالجقه غلبه کند. • بعالوه اینکه توانست سرزمین‌های تحت اشغال سلجوقیان را گسترش بدهد .از متصرفات او می‌توان به باز پس گیری سمرقند از فاطمیون مصر و انطاکیه از روم شرقی نام برد .عراق عرب، گرجستان ،ارمنستان ،آسیای صغیر و شام از دیگر محدوده‌های تخت تصرفات او می‌باشد. • حکومت ملکشاه که در سال ۴۶۵هجری آغاز شده بود ،بعد از بر کناری خواجه نظام‌الملک و روی کار آمدن تاج‌الملک قمی ،حرکت رو به زوال را پیش گرفت. • عاقبت خواجه نظام‌الملک ،در نهاوند بدست یکی از اسماعیلیان به نام ابوطاهر در سال ۴۸۵هجری کشته شد .البته بنا به روایتی، خواجه نظام الملک به دست یکی از غالمان خود و بتحریک تاج الملوک که پیشکار ترکان خاتون همسر زیبای ملکشاه بود ،با انشعاب در حکمرانی سلجوقیان • یک علت گسترش حکومت سالجقه ،ملکشاه ،کشور را به ایاالت و والیات مختلف تقسیم کرده بود و هر والیت را یکی از شاهزادگان، امراء یا اتابکان اداره می‌کرد. • اینان به علت دوری از اصفهان ،پایتخت آن عهد و قدرتی که ملکشاه به آنها داده بود ،بعد از مدتی شروع به تشکیل حکومتی جدا و مستقل کردند. • سلسله خوارزمشاهیان به دست انوشتکین غزجه که یکی از امراء بود تأسیس شد. سالجقه سلسله کرماننیز برای خود دم از استقالل زدند .در اتابکا • ن کرمان اتاب بوجود آمد .از طرف دیگر سالجقه روم سلسله روم و در کان آذربای .هم ادعای استقالل کردنداتابکان لرستان و سلطان محمد • سلطان محمد را می‌توان آخرین پادشاه سلجوقیان دانست که بر تمام تصرفات این سلسله حکومت کرد. پس از اینکه ملکشاه زندگی را بدرود گفت بین پسران و شاهزادگان سلجوقی جدال سنگینی در گرفت. • ...ابتدا بین دو پسر او محمود و پسر بزرگ برکیارق جنگ بر سر تاج و تخت سر گرفت .این جدال عاقبت در اصفهان با پیروزی محمود به پایان رسید و برکیارق زندانی شد .اما بعد از مدتی محمود بر اثر بیماری آبله در گذشت و قدرت دوباره به برکیارق بر گردانده شد. • محمد پسر دیگر ملکشاه که در آن موقع سلطنت گنجه را بر عهده داشت سر به شورش علیه برادر خویش برداشت .بجز جنگ اول که در نزدیکی همدان رخ داد و با شکست محمد به پایان رسید ،پنج جنگ دیگر نیز رخ سلجوقیان شرق ایران • بعد از آنکه سلطان محمد در گذشت سلطنت ایران تقریبًا به دو قسمت تقسیم شد :سلجوقیان شرق به دست سلطان سنجر برادر سلطان محمد و سلجوقیان غرب به دست محمود .سلطان سنجر در دوران سلطنت خود کشمکش‌های فراوانی را پشت سر گذاشت ،اما قسمتی از کشور یعنی خراسان به پایتختی مرو را کامًال در اختیار خود داشت. • عاقبت سنجر در سن ۷۲سالگی و بعد از تقریبًا ۶۲سال سلطنت در سال ۵۵۲هجری زندگی را بدرود گفت .سنجر برای خود جانشینی نداشت و خواهر زاده اش رکن الدین محمود به جای او بر تخت نشست. • اما دز سال ۵۷۷هجری به دست یکی از سرداران سلجوقی کور شد و باقی زندگی را در زندان به سر برد تا در گذشت. !...دودمان سلجوقیان شرق با مرگ سنجر از بین رفت • پادشاهان سلجوقی پادشاهی (تاریخ میالدی) پادشاه زندگی ۱۰۳۷-۱۰۶۳ ....- .... رکن‌الدین طغرل‌بیک بن سلجوق ۱۰۶۳-۱۰۷۲ ....- .... عضدالدوله آلپ ارسالن ۱۰۷۲-۱۰۹۲ ۱۰۹۲- .... جالل‌الدوله ملکشاه ۱۰۹۲-۱۰۹۴ ....-۱۰۸۷ ناصر الدنیا و الدین محمود بن ملکشاه ۱۰۹۴-۱۱۰۵ ....- .... رکن الدین برکیارق ۱۱۰۵-۱۱۰۵ ....-۱۱۰۰ جالل‌الدین ملکشاه بن برکیارق ۱۱۰۵-۱۱۱۸ ...-۱۱۱۸ غیاث الدنیا و الدین محمد ۱۱۱۸-۱۱۳۱ ۱۱۰۴-۱۱۳۱ محمود بن محمد بن ملکشاه ۱۱۳۱-۱۱۳۱ ....- .... داود بن ابوالقاسم درگزینی ۱۱۳۴-۱۱۵۲ ۱۱۵۲- .... مسعود بن محمد بن ملکشاه ۱۰۹۷-۱۱۵۷ ۱۰۸۶-۱۱۵۷ معزالدین احمد سنجر ۱ ۲ ۳ ۴ ۵ ۶ ۷ ۸ ۹ ۱۰ ۱۱ فرهنگ • • • • • • • بنیادگذاری مدارس نظامیه ،در بغداد ،بلخ ،نیشابور ،اصفهان و ایجاد کتابخانه‌ها و خانقاه‌ها و مدارس گوناگون از کوشش‌های فرهنگی این دوره‌است. نویسندگان و مشاهیری مانند :امام فخر رازی ،امام محمد غزالی ،ابوالفرج بن جوزی، شیخ شهاب الّدین سهروردی ،امام الحرمین جوینی و امثال آنان نیز در این روزگار می‌زیستند. فارسی زبان در این دوره رواج کامل یافت و بیشتر پادشاهان سلجوقی در گسترش فرهنگ و تمدن ایرانی و سخن پارسی و تشویق و ترغیب شعرا و نویسندگان فارسی‌زبان کوشش فراوان کردند. پادشاهان سلجوقی برخی خود شعر میسرودند ،چنانکه ملکشاه سلجوقی هم اشعار فارسی حفظ داشت و هم خود به فارسی شعر میگفت و همچنین طغرل سوم آخرین پادشاه این سلسله شاعر پارسی‌گوی بوده‌است. گروهی از شاعران این دوره هم‌چون امیرالشعرا معزی ،انوری و خاقانی و نظامی در شمار استادان و پیشکسوتان بزرگ شعر و ادب فارسی قرار گرفتند و سخنسرایان و نویسندگان دیگری که در این دوره از پشتیبانی شاهان و وزیران سلجوقی برخوردار حکیم ناصر خ بودند عبارتند از :ابوالفضل بیهقی ،خواجه عبدالله انصاری ،اسدی طوسی، سرو سنایی ،جمال الدین عبدالرزاق اصفهانی و دیگران... ،عمر خیام، شعر فارسی در این روزگار پیشرفت‌هایی کرد و سبک ویژه‌ای به نام سبک عراقی در آن پدید آمد. هم‌چنین در دوران سلجوقی آثاری چون کتاب «االبنیه عن حقایق االدویه» در کیمیای داروشناسی و مفردات دارو «زادالمسافرین» ناصرخسرو در حکمت نظری و « عملی به فارسی نوشته شدند .ولی کسانی چون َز َمخَش ری سعادت » غزالی در حکمت و شهرستانی ،نیز در این دوره کتب فراوانی به زبان عربی که در واقع زبان دینی به شمار میرفت تألیف کردند. هنر در دوران سلجوقیان در این دوره از ایرانی معماراننوآوری‌های • ،نتایج و پی‌آمدهایآسیای صغیر تا هند وسیعی در بر داشت؛ و هنرمندان در گسترٔه وسیعی از هنرها ،شامل نساجی و سفالگری ،عاجکاری ،فلزکاری با ویژگی‌های .منطقه‌ای آثار ماندگاری را خلق کردند تندیس سر یک شاهزاده سلجوقی .قرن دوازده میالدی. موزه متروپولیتن نیویورک نگهداری در سکه شیر و خورشید نشان دوره سلجوقی اوج محدودٔه فرمانروایی ترک‌های سلجوقی تمام شد آهای آهای خرب دار اومد صدای قارقار کالغ قصه ی ما رسید به خونش انگار