شرايط ايران قبل از شروع جنگ

صفحه 1:


صفحه 2:
sini a AURA fain als yg fn eal of ve و[ما] فراروی آنیاسدی و پشت‌سرشان سدی نهاده و پرده‌ای بر [جشمان] آنان فرو كستردهايم در نتيجه نمى تواندد بييندد 

صفحه 3:


صفحه 4:


صفحه 5:
“ايرانبه محض بيروزى انقلاب اسلامى . از نظر ساختار سياسى در درون كشور در مرحله كنار كذاشتن نظام سابق و ايجاد نظام جسيد قرار كرفت. بنابرلين در مرحلة كذار و انتقالبه سر مى برد. ا ا ا 0 معمولاً كاهش بيدا م ىكنديعنى قدرت مركزييت! حكومت كم بوده و در عوض قدرت احزاب. كرودها و جريانات سياسى افزايش مى بابد. اين خاصيت دوران كذار است. براى هر ‎Tye ery ee‏ لل ۱ کنار گذاشته شد. مردم حکومت راادر ,دست. گرفتند. 

صفحه 6:
ا ‎y‏ كك ‎Pe 0‏ حال تدوین قانون اساسی ‎ye)‏ Secor er care bearer sea Ts een eel ‏ار‎ ‏تنظيم شده بود كه ساختاز قدرت درايران توزيع شود.‎ ‏بین مجلس. ال لل ل و...‎ 

صفحه 7:
Po eee) een eden eye Ure eee eee ee ‏ا‎ eee eed ‏داشته. اینجا وجود ندازد‎ " بنابراین می‌توان گفت که .ساختار سیاسی ایرآن. از ا ‎ih eget‏ یر جنك برخوردار بود 

صفحه 8:
ل 0 ل ا ا ل ل اختيار نیروهای ‎aa‏ 00 0 بخشى از 6 

صفحه 9:
* از نظر ساختار قوانین و مقررات. در ایران یک حکومت متمركز و يك حكومتى كه الختيار اذاره كشور دست يى ‎oon |) ers Pe ap Ce erp ne‏ 0 0 ‏لي‎ eal No coed Bee ‏مردم احساس می‌کردند که آزادند و شرابط در درون‎ 1 

صفحه 10:
‎٠‏ به دليل ظهور آزادىها در ايران تمام كروههاى سياسى فعال شده و هريك به دنبال اهداف خود بودند. ‏* یکی از نشانه‌های بارز اوضاع سیاسی/ایران بعد از پیروزی لزق و ‎Ee By ere‏ ۱۳| 2( بهمن ۳۵۷ سقوط بنى صدر در تيرماه ‎1١72٠‏ را مىتوان دوران حاكميت لیبرالا نامید. 

صفحه 11:
ل ا ‎eet‏ ل ل را 0 مبارزاتی آنها علیه رژیم پهلوی نظیر سیاست کشورداری انها در بعد از انقلاب 09 | ‎ec‏ ال ا ل ‎ath ecee nent y en)‏ 0 لكت ‎Ate eC) cian cm kerc re te‏ ۱ 

صفحه 12:
ام ا ا ل 00 از سوی حضرت امام(ره) بر اساس تدبیر خاصی صورت كرفته لك امام راخل(ره) به خوبى می‌داننست كه ‎oa)‏ ‎ee Rel ra‏ ا ل ا سا به بی کفابتی آنها اصلا وارد صحنه سیاست نکند. براق ‎BO RS ee tt cen) © ceil te a aes‏ ‏شرایط نارس سیاسی و فکری جامعه. انقلاب اسلامی را با مشکلات عمده‌ای مواجه می‌ساختند. 

صفحه 13:
* بدين ترتيب امام(ره) تصميم كرفت كه ليبرالها را وارد ل ل ل ا 1 طومار آنها در هم پیچیده شود. و از نظرایشان بهترین زمان همان شرایط اولیه انقلاب بود 

صفحه 14:
مهندس بازرگان و همفکرانش در سیاست خارجی معتقد به عادی‌سازی روابط با امریکاء. و در سیاست داخلی معتقد به جذب تمام كروهها و دستجات سياسي بودند. گروههابی که از نظر ماهيت با حكومت اسلامى ‎peers‏ 0 آن ا ا ۱ دلیل با لیبرالها در مقابل نیروهای انقلابی و پیرو خط امام(ره) وحدت تاكتيكى برقرار كردند. 

صفحه 15:
* از سوی دیگر دولت امریکا ضمن مثبت ارزیابی کردن روند تحولات داخلی ایران سعی می‌کرد با حمایت از ‎Sent ko Ee rae eer pees‏ نظر خود هدليت كند. به همين دليل با دخالت در اغتشاشات مناطق مرزی. نظیر کردستان و گنبد و.. ‎ore Necerd‏ را ‎Spr Reema ea fon owes eget RUD AF‏ ۳ 

صفحه 16:
* گروههای چپ و راست نیز از این موقعیث استفاده کرده و با حضور در مراکز مختلف ازتجمله کار خانه‌ها و دانشگاه‌ها تلاش كستردهاى را آغاز كردند و,قصدَ ۱ بهرهبردارى از اوضاعء در مصادير حساس نفوذ كردة.و ‎lead‏ ا ا 

صفحه 17:
RS BEL IC Soe Ween DL alle ‏گروهکها و تفرقه‌افکنی در صفوف ملت با تحریک عوامل‎ ‏خارجى در سايه حاكميت ليبرالها.ء وضعيتى را به وجود‎ ‏آورد كه براى نيروهاى مؤمن و حتى خود حضرت امام(ره)‎ ١ ‏قابل تحمل نبود.‎ ۱ epee Pe pony ‏سفارت آمریکا را در تهران اشغال کردند و موجب سقوط‎ ‏دولت موقت شدند‎ 

صفحه 18:
۱ ‏ل ل ا‎ gel 2 ‏ل ل ا ل ل‎ 05 0 ‏ا‎ i) ‏اشاس نا زركان اللبيراها جكومت ليبرا للكنيم با انتخاث‎ ‏بنى صدر به عنوان رئيس جمهور همجنان به حيات خود‎ ‏ادامه داده و با سياست حذف نيروهاى انقلابى از تمام‎ ‏وابسته به اودر‎ hey yor 1 ‏صحندهاء اطمينان امریکا‎ ‏داخل را بيشتر از دولت موقت به خود جلب نمود.‎ 

صفحه 19:
* بنی‌صدر که سر کار آمد ساختار سیاسی درون نظام شکاف عمیقی برداشت. جریان ‎yea es) BY ra‏ جريان طرفدار خط امام به وجود امد: كه.بعدها منجر به ‎pete ht‏ ا لت ل 0 ا ل ا 0 غيرمنتسجمى در قبل از جنك ارزيابى مىتثنود. 

صفحه 20:
* در مجموع عوامل فشار بر عليه خط امام و نيروهاى وفادار به اين خط را مى توان در موارد زير خلاصه كرد: ل ا ل 0 ‎pen Teal Gan Cape e ERT ES‏ ل ‎IPA por‏ ‎ere a eral Sy ee pee)‏ نظامى و تجارى و توقف واردات امريكا به ايران توسط كارتر ا ل ل ا ا ‎Seen‏ ‏ا ل ا ‎Pe RCL‏ بانكهاى امريكا را نام برد. 

صفحه 21:
* ب) تشدید بحرانها و ناآرامی های مرزی در استان كردستان. * ج) طرح حمله نظامی در واقعة طبس به بهانه آزاد ساختن ال ‎eee‏ * د) درخواست امریکا از کشورهای عضو بازار مشترک اروپا مبنی بر تحریم اقتصادی ایران و موافقت آنها. 

صفحه 22:
* ه) ایجاد جو شدید تبلیغاتی و جنگ روانی علیه ‎Tees cr so‏ رت ‎ger Lee Wa) ey ev ev yore‏ ‎DB ead TU By eo aC)‏ و ‎en] Pees Fae YS Pecan‏ 1 و۹ )2 ‎ever eben eee pec ree yee‏ و امکانات تبلیغلتی رئیس جمهور در راستای تحقق آن. 

صفحه 23:
* سرانجام با این فشارها نتوانستند نیروهای مکتبی را از ‎Proms ear re neater ice Sar rte)‏ ا تضعيف كنند و بر اساس تحليلهاى محاسبهشده ايجاد ا ا ل ۱ ‎ied‏ ا ‎Bs SCD‏ ‎GES 90 KY os AF SU jac pggdo i! Cow 06‏ ‎wey ge)‏ ل ‎Tye‏ ‏به همراه داشت. را برای شروع مناسب دانستند. 

صفحه 24:
* امريكا با مثبت ارزيابى كردن ابن استراتزى علاوه بر تبلیغات بین‌المللی و منطقه‌ای. سیاست تبلیغاتی داخلی ‎Se RC REDE Dae ee Ie‏ ودر آن سو رزيم عراق را وادار به ارسال كزارش ‎eee Oi ry eet es yen cee)‏ 0 0 ‎lp APS ogle de go ontsl 591, Ul 5 pol pw Alon‏ ‎Ee aGLO UR ar RUBS Te Peres aay Poe‏ به یی کل سازمان وحدت آفریقا نوشت و . جمهوری ا ا هت را ل كر 

صفحه 25:
ِا ا ات ی ‎er eee‏ عراق سخن گفته و با.مصاحبه کردند و اگرچه بعضا نیت سوئی نداشته و بیشتر به خاطر بزرگ جلوه دادن توان نظامى ارتش ليران بوده است. اما در مجموع ابن كونه تليغات خوشليند ليبرالها در راستاى سياست تحريىك عراق بوده است. 

صفحه 26:
.این بار نیز امام (ره) تلقی نادرست و مغرضانه دشمن در مورد صدور ‎PreK pepe RON Eye BRN ESS) SCM lO MT pe Ce Be or ea pee‏ Per \peyprd rar can eeceporn| Kye yun tt] By Weeds ip ape Fe] ‏کشورگشایی کنیم. ما همة کشورهای مسلمیّن را از خودمان می‌دانيم.‎ ‏همه کشورها باید در محل خودشان باشند... معنی صدور انقلاب ما این‎ 0 ‏ا‎ Corer sheen rer eer Caen} BYP S| Mae map eo OS CHUA recene ‏ا‎ ‎۱ Tie ORT Car iy piped ce ESS ce rc ‏ل ل‎ ale ot و ۱ ابن است. 

صفحه 27:
‎rea‏ ل ال ل دفع تجاوز دشمن که بخش اعظمی از خاک کشورمان را در غرب و جنوب تحت اشغال, خود داشت. پمی کرد و ‎Remo ear ta arp vr ee Cn ree‏ 00 نداشت و از سوی دیگر علت نائوانی و عدّم برنامه‌ریزی عملیاتی کوتاه‌مدت و درازمدت را:مزاحمت و کارشکنی گروه اقلیتی (نیروهای مکتبی) در داخل می‌دانست و همه ‎eee nie EN Spee re emery‏ به خرج نیروهای مکتبی تجزیه و تحلیل مي‌کود, 

صفحه 28:
و ‎eee cis) ote do)‏ ل جنگ نیستند و پیروزی ما را خطرناک تر از پیروزی دشمن و 1 پیروزی نیروهای مسلح مخالفیم. آنها عمده کوشش خود را ‎ree Dad‏ ل ال و سنا مسلح ما کرده‌اند و هر روز یک دروغ را می‌سازند و می‌روند از تريبونهايى كه دارند. در ميان مردم شايع م ىكنند. 

صفحه 29:
ا را حساب با نيروهاى خط امام ناميد؛ ايشان دقيقاً با دستاویز قرار دادن مسائل جبهه. حرکت نیروهای مکتبی را که با سیاست هدایت‌شدة او آژ شوی امریکا مخالفت می‌کزدند. به عنوان تضعیف نیروهای مسلح قلمداد مىكرة. و خلاصه اينكه شكشت نيروهاى انقلابي و مکتبی و در نهایت حذف خط ولابت فقیه برای بنی‌صدر ل ۱ 

صفحه 30:
با ار ریاست جمهوری علیه نیروهای وفادار به انقلاب و امام راحل(ره) و ممانعت از حضور نيروهاى مردمى در جبهدها و عدم تجهیز سپاه پاسداران انقلاب اسلامى ۱ روشنى هستند كه نشان مىدهد بنى صدر قبل از هر جيزى مى خواست با استفاده از حربة جنك تكليف خود را با نیروهای مکتبی در داخل روشن کند 

صفحه 31:
* بنی صدر با ظاهر شدن در صفحة تلویزیون با لباس رزم و ا ح وت ر ۲ص رئیس جمهور شما به فکر جنگ است. منتیهی اگر ۱0 5 Cel Se bE a Cs 8 pe ۱ ren | Recep re aera co OG) malo clog ps ale 1) po po Clo Wiad ‏بشوراند‎ 

صفحه 32:
* . بنىصدر در سخرانى مفتضحانه خود ذر ؟١اسفند‏ ور( ا ‎oe‏ ا كعات * مطمثنم که مردم امروز ما و نه تاریخ. کسانی را که به هر بهانه روحيه نيروهاى مسلح را تضعيفٍ مى كتند. نخواهند بخشید... نیرویی که در جبهه ل وسایل ‎MIS as eA)‏ و درصورتىكه جوى را بشت سر خود مى بيند كه جو تحقير و بهانه‌جویی باشد. جو شایعه‌سازی باشد؛ تضعيف می‌شود و لین خیلی تظعیف کننده است 

صفحه 33:
FS See Se ire Ree ‏ا ل‎ ‏ات يي‎ fives bres > er | eee gto e ar CRE SY er eeee 4 oie Wee) Bi) هاشمی رفسنجانی:در پاسخ به اتهامات بنق‌صدر گفت: * من آماده‌ام تا دلابل خود را مبنی بر عدم توافق صددرصد با آقای ‎a ade!‏ ا ‎el Tee‏ 0 ‎Beenie Syl n> eae rele Sree raed‏ حکومت مکتبی‌ها وحشت می کنند. ما هم به همان اندازه از حکومت لیبرال‌ها وحشت ذاریم و نمی توانیم بعد از انقلاب تحمل بکنیم که یک لیبرالیسم بر کشور حکومت بکند که آنقلاب به کلی نابود بشود كه هيج زوح اسلام و روح رهبر و روح شهدا با ان 

صفحه 34:
4 ۱ را میتوان به طور خلاصه اینطور توصیف كرد: 4 0000 عراق براى اداره جنك,برخوردار بود ا 00 بود و قدرت بين احزاب و كروههاى سياسى توزيع شد ه بود همة احزاب. گروه‌ها و نیز مردم احساس می کردند که آزادند و شرایط در درون کشور یک شرایط تثبیت‌شده‌ای ثبود ۱ ۱ neg lene eee pe We Woe) 4 

صفحه 35:
اب که وفتی‌بی‌آب شدند قمقمه‌ها ر | خاک کر دند. تااکمتر یاد آب بیفتند 

صفحه 36:


صفحه 37:
۱ her ‏ل‎ eye nipeery ‏ی‎ SY oad 9 ‏ل‎ ‎۱ ‏و‎ hs ‏ار‎ eect ps Al Sp PSS e NY ler ed ‏ا ا‎ de epee) SST rei ees) ‏به آنچه به لحاظ اقتصادی آیران تجرل کرد مَرتّوط‎ ‏ری‎ 

صفحه 38:
جنك تحميلى در شرابطى متؤلن شد كه اقتصاد ايران تا پیش از پیروزی انقلاب اتکا بوهدر امد های نفتی را به ‎Ry hy ey peer tye Sar Re peencny cor‏ 000 ) ا ا ا ل ی جنگ موجب ا ال ‎١‏ الت ل ‎Cee Se Shee‏ سابر منانع در امور جنک اختضامصع/ یابد. 

صفحه 39:
در نتيجه درآمدهاى نفتى كه دزا آغاز انقلاب به خاطر كاهش قابل توجه و برنامه ريزق#تثنده. صدور نفت كاهش إنافتة بود. مجددا نقش موثر واعمدهاق#را در اقتصاد ی كه وضعيلات اقتصادین ايرانٌ ‎Sy ee)‏ هاى 0 شدت نحت تاثیر ‎Sor) PONS ter ere‏ 

صفحه 40:
نداوم تحريم اقتصادى ايران توسط آمريكا ‎A raige os ess‏ 00 ‎Ve | BS 85 55h ©‏ کشور در بانى ‎ 

صفحه 41:
از طرف دیگر در سال های قبل از نقلاب به دلیل اعتصابات انجام گرفته در بخشتهاق:اقتصادی بویژه در شرکت نفت که اقتصاد ایران به فروتشس آن بستکی داشت» عملا ‎Egy ewan) evr)‏ را ‎Epes eek Sel‏ > ل كن كاركران 3 کازمندانی 1 گرده»بودند ‎omer)‏ ‏خود را از نو آغاز کردندواما. به دليل عدم استجام سباسى در داخل و تحزیک کوژهکهای وابسته؟ حرکت اقتصادی شکا ‎ww RY rw lio’‏ ‎ 

صفحه 42:
"در مجموع کلیه ی مشکلات اقتضادی را قبل از شروع تجاوز رزيم عراق به ايران مئأنواق به.شرح زير خلاصه کرد: اا 2 غربی که عمدنا در زمان ‎Fy aD‏ تا 005 ال ‎SREY ceed ADE‏ دلیل فرار کارشناسان فني به خارخ از كشون 

صفحه 43:
۳ ES) ole cree we ye Ren ney pcg cove ‏بازارهاى نفتى و ايجاد تزلزل در قيمت يايهاى نفت در‎ ‏سازمان اوپک‎ فقدان سیستمی تعربف‌شده که بتواند الگوهای ارائه ‎Cabrel eee)‏ ال 1ك ‎Pepe ears)‏ م.. حامهعملتیّوشاند و دورنمای ‎cade‏ 9۶ ار نقايد > — لل تن : ‎ag‏ 

صفحه 44:


صفحه 45:


صفحه 46:


صفحه 47:
جنک ی که بود 

صفحه 48:


صفحه 49:
“ارتش جمهورى اسلامى ايران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در ۲۲ بهمن سال ۵۷ دچار تحولات عمده‌ای كرديد. "زيؤًا ساختار ارتش متناسسّتٌ با منافع شاه و اولويتهاى سیاسی امريكاودرومنطقه بوده است'وابا آن ساختار نمی توانسّت در خذمت اهداف انقلاب اشلامی قرار گیرد. ‎x‏ دو دوران رژیم شاهنشاهی تجهیز و توسعه ارتش ایران در دستور کار ارتش""مریکا قرار گرفت 

صفحه 50:
** ساختار. سازماندهی. آموزش و تجهیز این ار تش و محل استقرار پايگاه‌هاي هوایی و دریایی و یکان‌های زمینی براساسق پُرنامه و نظر ارتش آملویکا تعیین"می‌شد. * تسام آیین‌نامه‌های نظامنی و کتاب‌های آموزشتی و متون مرجع نظامی. ترحمه‌شده ین نامه‌ها و کتاب‌های ار تش ابالات متحده بود. آرتش آبران با +۵ هزار مستشار آمریکایی که مسئولیت‌های ستادی قکری و فنی را دار سطوح مختلف برعهده داشتند. اداره می شد. 

صفحه 51:
#*در واقع مغز و قوای فکری و فنی ارتش ابران در اختیار آمریکا و هیکل و اندام آن در اختیار رژیم شاهنشٌاهی قرار داشت. وان ماموربت‌های اصلق و اساسی این ار تش را امريكا تعتين مىكرد. © مور بت ذر زمان"شاه برای ارتش ایران تعیین شده بود: 

صفحه 52:
"اولین مأموريت كانت ایمن بود؛ يعنى سد نفوذ._يعنى ابران وظیفه داشت در مقابل شوروی یک حصاری را ایجاه کند و مانخ توتیعه‌ونفوذ شوروق به داخلل ایران و منطقة بشود ۲ ال دوم ارتش شاه. پر اساس حفاظت و امنیت تَأمین خربان اترزیازخلیجآفارس به مناطق صنعتی تنظيم شده بود بتابرلین اکر نکاهکنید؛یابکاه‌های هولیی .ار تش ایران همه در کنار خلیج فارس"گسترش پیدا کزدند. 

صفحه 53:
.| حفاظت از رژیم‌های طرفدار امریکا در 

صفحه 54:
با مشخص. شدن علائم پیروزی ‎wail‏ اسلامى ‎er)‏ ۳ » ‎Car oe‏ ا ا 0 1 ات کرد تا توان نظامی ارتش در داخل ‎i 1 7‏ ره بی‌خاصیت شود و ‎eee’‏ 

صفحه 55:


صفحه 56:


صفحه 57:


صفحه 58:


صفحه 59:


صفحه 60:


صفحه 61:
دراين راستا حضرت امام خمينى(ره) ببس« ا ا ل ا ا مبتای معبارهای رخش مکتبی,توسعه دهد. به علاوه این مأموریت ‎eT‏ دیگری هم مواجه بود که عمده‌ترین آنها عبار تند از: /2 

صفحه 62:


صفحه 63:
مشکلات نشامی ‎RRC tee Smeal BS) er rer cen kt is‏ 0 ز ی لا ما ‎IB Eee SPOR‏ ا قراردادهای نظامی امزیکاء کة در.مخموع کاهنن توان نظامی و عدمْ ‎ep) Ty Ce Pe eee ene Ce)‏ | ‎"٠‏ دولت موقت يخدمت ستربازى را از دؤسال به يى سال كاهش و ‎Yl PCR) RISE S|‏ ا ۱ شوند. بنابراین افراد از حوزه. تخضصی خود جدا و به واحدهایی ‎Ler)‏ ل ل ل ‎reer‏ ۱ ‎30 ‏ل 0 ا‎ ru) FS pe ee 

صفحه 64:


صفحه 65:
مشکلات نشامی کودتای نوژه در ۱۸بر ماه ۱۳۵۹ با,دستکیری و کشته‌شدن تعدادی از عوامل آن فانیآشد. بایگاه‌هوابی شهید نوژه در همذآن مرکز فرماندهی آن(و هدف ول کودتا حملة"هوایی به منزل امام ‎Bel oe mee RC ISLS Ree BETO os PRO)‏ مراقبت فرودكاه مهر اباد ذكر مى شود. فزار تعدادی از,عتاضرا ار تشی کودتا در تبرماه ۱۳۵۹پس از افشا بهيخارج از كشؤر بوبزه عتزاق: اطلاعات ارزشمندى از ‎ye)‏ ا ۱ ۱ 

صفحه 66:
و( 3 5206 از او ظتاع سیاسی 9 اقتضادى بودة است. 9300 RTC pes Pye apy OE EH Eee Pe ee eM MEEY) SPO) By ele Ree Are =5)) 6 ازاين رو در ارزيابى “ود ارتش ابران را ضربهيذير مىدانستند, و اين خود در انجاد انكيزه جهت تجاوز مرزى به ايران مؤثر بوده است. 

صفحه 67:
1 چد. ‎eS eee a EBD oY wend‏ بعثی در موفقیت روزهای اوّل جنک کمک کرد. به_نظر می‌ریتد تحلیل» اف و تصورات رژیم بعثی ‎Re eas | ee Sp Re pS‏ صحیبح بوده است. 

صفحه 68:
توانايى آدد 7< ۳ ر هر برى امام - ۳ خمينى(ره) در بارور کردن ع ملت ايران براى تشكيل قدرت جديد و ناكام كذاشتن ا ل ۱ 

صفحه 69:


صفحه 70:


فصل دوم ”شرايط ايران ،قبل از شروع جنگ“ الف -اوضاع سياسي ايران قبل از جنگ ایران به محض پیروزی انقالب اسالمی ،از نظر ساختار سیاسی در درون کشور در مرحله کنار گذاشتن نظ++++ام سابق و ایجاد نظام جدید قرار گرفت .بنابراین در مرحلة گذار و انتقال به سر می‌برد. خصوصیت مرحلة انتقال این است که اقتدار در درون کش++ور معموًال کاهش پیدا می‌کندیعنی قدرت مرکزیت حک+++ومت کم بوده و در عوض قدرت احزاب ،گروه‌ها و جریان+++ات سیاس+++ی افزایش می یابد .این خاص++یت دوران گ++ذار اس++ت .ب++رای هر حکومتی فرق نمی‌کند.درایران هم وقتی حکومت شاهنش++اهی کنار گذاشته شد ،مردم حکومت را در دست گرفتند.  بنابراین اگر بخواهیم ساختار حکومتی ایران را ارزیابی بکنیم ،اینطور می‌توان گفت که ایران از نظر ساختاری در حال تدوین قانون اساسی بود. ‏و قانون اساسی‌ای را تنظیم کرده که به خاطر نگرانی از استبداد رژیم گذشته و دیکتاتوری‌های قبل به گونه‌ای تنظیم شده بود که ساختار قدرت در ایران توزیع‌ شود. بین مجلس ،بین رئیس‌جمهور ،نخست وزیر ،رهبری و...  پس ساختار حکومتی ،ساختار بسیار پخشی است و تمرکز تقریبًا به صورتی که آن طرف ،در دشمن وجود داشته ،اینجا وجود ندارد بنابراين مي‌توان گفت كه ساختار سياسي ايران ،از قدرت كمتري نسبت به ساختار سياسي عراق براي اداره جنگ برخوردار بود از طرفی پست نخست‌وزیری را داریم که ادارة هیأت وزیران را به عهده دارد ،رئیس‌جمهور را داریم که تقریبا یک مقام تشریفاتی غیراجرایی است ،رهبری را داریم که اختیار نیروهای مسلح را در اختیار دارد و بخشی از اختیارات دیگر را... • از نظر ساختار قوانین و مقررات ،در ایران یک حکومت متمرکز و یک حکومتی که اختیار اداره کشور دست یک نفر باشد تقریبًا در قانون اساسی اول وجود نداشته است. • از نظر وضعیت سیاسی هم همة احزاب ،گروه‌ها و نیز مردم احساس می‌کردند که آزادند و شرایط در درون کشور یک شرایط تثبیت‌شده‌ای نبود • به دليل ظهور آزادي‌ها در ايران ،تمام‌ گروه‌هاي سياسي فعال شده و هريك به دنبال اهداف خود بودند. • يكي از نشانه‌هاي بارز اوضاع سياسي ايران بعد از پيروزي انقالب اسالمي حاكميت ليبرالهاست .تحقيقًا آغاز نخست‌وزيري مهندس بازرگان( 16بهمن )1357تا سقوط بني‌صدر در تيرماه 1360را مي‌توان دوران حاكميت ليبرالها ناميد. • نكته قابل توجه در مورد ليبرالها اين است كه سابقة مبارزاتي آنها عليه رژيم پهلوي نظير سياست كشورداري آنها در بعد از انقالب بوده است ،آنها نه‌تنها هيچگاه مبارز جدي نبودند ،بلكه اساسًا اعتقادي هم به سرنگوني رژيم پهلوي نداشنتد ،با وجود اين بعد از پيروزي خود را متولي اصلي انقالب قلمداد كرده و حتي امام(ره) را از چهره‌هاي مبارزي مي‌دانستند كه به آنها پيوسته است. • ا م ّ ا روي كار آمدن مهندس بازرگان به عنوان نخست‌وزيري از سوي حضرت امام(ره) بر اساس تدبير خاصي صورت گرفته بود .زيرا امام راحل(ره) به خوبي مي‌دانست كه اگر بخواهد ليبرالها و هر مدعي ديگري مانند بني‌صدر را با علم به بي‌كفايتي آنها اصًال وارد صحنه سياست نكند ،براي هميشه مخّل نظام جمهوري اسالمي خواهند بود و در شرايط نارس سياسي و فكري جامعه ،انقالب اسالمي را با مشكالت عمده‌اي مواجه مي‌ساختند. • بدين ترتيب امام(ره) تصميم گرفت كه ليبرالها را وارد صحنه كند تا امتحان خود را پس داده و براي هميشه طومار آنها در هم پيچيده شود ،و از نظر ايشان بهترين زمان همان شرايط اوليه انقالب بود مهندس بازرگان و همفكرانش در سياست خارجي معتقد به عادي‌سازي روابط با امريكا ،و در سياست داخلي معتقد به جذب تمام گروهها و دستجات سياسي بودند ،گروههايي كه از نظر ماهيت با حكومت اسالمي خصوصًا حكومتي كه در رأس آن ولي فقيه عادل و جامع‌الشرايط باشد ،مخالف بودند .به همين دليل با ليبرالها در مقابل نيروهاي انقالبي و پيرو خط امام(ره) وحدت تاكتيكي برقرار كردند. • از سوي ديگر دولت امريكا ضمن مثبت ارزيابي كردن روند تحوالت داخلي ايران سعي مي‌كرد با حمايت از ليبرالها ،سياست داخلي ايران را در جهت اهداف مورد نظر خود هدايت كند .به همين دليل با دخالت در اغتشاشات مناطق مرزي ،نظير كردستان و گنبد و... ضمن مشغول كردن نيروهاي حزب اهلل و پيرو خط امام(ره) درصدد تثبيت موقعيت ليبرالها در مسند امور برآمد. • گروههاي چپ و راست نيز از اين موقعيت استفاده كرده و با حضور در مراكز مختلف از جمله كارخانه‌ها و دانشگاه‌ها تالش گسترده‌‌اي را آغاز كردند و قصد داشتند با بهره‌برداري از اوضاع ،در مصادر حساس نفوذ كرده و سرانجام رشتة امور را به دست گيرند • ايجاد جو ناآرام سياسي و فشارهاي رواني از سوي گروهكها و تفرقه‌افكني در صفوف ملت با تحريك عوامل خارجي در سايه حاكميت ليبرالها ،وضعيتي را به وجود آورد كه براي نيروهاي مؤمن و حتي خود حضرت امام(ره) قابل تحمل نبود. سرانجام دانشجويان خط امام(ره) در 13آبان سال 1358 سفارت آمريكا را در تهران اشغال كردند و موجب سقوط دولت موقت شدند • اگرچه اشغال سفارت امريكا توسط دانشجويان پيرو خط امام و افشاي اهداف توسعه‌طلبانه امريكا و پرده برداشتن از ارتباط بعضي از سران دولت موقت موجب سقوط دولت مهندس بازرگان شد ،اما حكومت ليبراليسم با انتخاب بني‌صدر به عنوان رئيس جمهور همچنان به حيات خود ادامه داده و با سياست حذف نيروهاي انقالبي از تمام صحنه‌ها ،اطمينان امريكا و گروهكهاي وابسته به او در داخل را بيشتر از دولت موقت به خود جلب نمود. • بنی‌صدر که سر کار آمد ساختار سیاسی درون نظام شکاف عمیقی برداشت ،جریان طرفدار رئیس‌جمهور با جریان طرفدار خط امام به وجود آمد ،که بعدها منجر به حذف بنی‌صدر در بين جنگ شد .بنابراین ساختار سیاسی در درون کشور ایران ،یک ساختار شکننده و غیرمنسجمی در قبل از جنگ ارزیابی می‌شود. • در مجموع عوامل فشار بر عليه خط امام و نيروهاي وفادار به اين خط را مي‌توان در موارد زير خالصه كرد: • الف) فشار سياسي امريكا به منظور آزاد كردن جاسوسان خود در سفارت امريكا ،كه با حفظ موقعيت سياسي ليبرالها همراه بوده است .در اين مورد مي‌توان قطع ارسال تجهيزات نظامي و تجاري و توقف واردات امريكا به ايران توسط كارتر رئيس جمهور موقت امريكا ،لغو پروازهاي امريكا به ايران و صدور رواديد براي ايرانيان و توقيف دارائيهاي ايران در بانكهاي امريكا را نام برد. • ب) تشديد بحرانها و ناآرامي هاي مرزي در استان كردستان. • ج) طرح حمله نظامي در واقعة طبس به بهانه آزاد ساختن گروگانهاي امريكايي در ايران. • د) درخواست امريكا از كشورهاي عضو بازار مشترك اروپا مبني بر تحريم اقتصادي ايران و موافقت آنها. • هـ) ايجاد جو شديد تبليغاتي و جنگ رواني عليه نيروهاي مؤمن و انقالبي با تحريك گروهكهاي داخلي خصوصًا سازمان منافقين. • و) باالخره محور قرار دادن بني‌صدر رئيس جمهور وقت در اجراي اهداف داخلي و ايجاد وحدت تاكتيكي بين همة گروههاي مخالف تحت نظر بني‌صدر و استفاده از موقعيت و امكانات تبليغاتي رئيس جمهور در راستاي تحقق آن. • سرانجام با اين فشارها نتوانستند نيروهاي مكتبي را از صحنه‌هاي مختلف انقالب حذف و حاكميت واليت فقيه را تضعيف كنند و بر اساس تحليل‌هاي محاسبه‌شده ايجاد يك غائله‌ مرزي و درگير شدن با رژيم عراق را براي شكست نيروهاي مكتبي مؤثر ديدند ،از اين رو تفسير نادرست از مفهوم صدور انقالب كه تحريك دولت‌هاي مرتجع منطقه خصوصًا رژيم عراق ،عليه انقالب اسالمي را به همراه داشت ،را براي شروع مناسب دانستند. • امريكا با مثبت ارزيابي كردن اين استراتژي عالوه بر تبليغات بين‌المللي و منطقه‌اي ،سياست تبليغاتي داخلي ايران را نيز در جهت تحريك رژيم عراق هدايت مي‌كرد. و در آن سو رژيم عراق را وادار به ارسال گزارش تحريكات داخلي ليبرالها به مجامع بين‌المللي مي‌كرد تا حمله سراسري آنها را در آينده موجه جلوه دهد .براي نمونه وزارت خارجه عراق در تاريخ 16مه 1980بيانيه اي به دبير كل سازمان وحدت آفريقا نوشت و ،جمهوري اسالمي را به تمايالت كشورگشايي متهم كرد. • متأسفانه بعضي از شخصيتهاي سياسي و نظامي وقت هم در مورد مالكيت ارضي تيسفون و بصره و ديگر اراضي عراق سخن گفته و يا مصاحبه كردند و اگرچه بعضًا نيت سوئي نداشته و بيشتر به خاطر بزرگ جلوه دادن توان نظامي ارتش ايران بوده است ،اما در مجموع اين گونه تليغات خوشايند ليبرالها در راستاي سياست تحريك عراق بوده است. • ،اين بار نيز امام (ره)تلقي نادرست و مغرضانه دشمن در مورد صدور انقالب را به خوبي دريافته و براي آگاه كردن اذهان آحاد ملت فرمودند: • اين معني غلط را از صدور انقالب برداشت نكنند كه ما مي‌خواهيم كشورگشايي كنيم .ما همة كشورهاي مسلمين را از خودمان مي‌دانيم .همة كشورها بايد در محل خودشان باشند ...معني صدور انقالب ما اين است كه همه ملتها بيدار شوند و خودشان را از اين گرفتاري كه دارند و تحت سلطه‌اي كه هستند و از اين كه همه مخازن آنها دارد به باد مي‌رود و خودشان به نحو فقر زندگي مي‌كنند ،نجات دهند ...ما مي‌خواهيم اين چيزي كه در ايران واقع شد ،اين بيداري و اينكه خودشان را از ابرقدرتها فاصله دادند و دست آنها را از مخازن خود كوتاه كردند ،اين در همه ملتها و در همة دولت‌ها واقع بشود ،آرزوي ما اين است. • بني‌صدر از يكسو هيچ‌گونه برنامه‌ريزي عملياتي براي دفع تجاوز دشمن كه بخش اعظمي از خاك كشورمان را در غرب و جنوب تحت اشغال خود داشت ،نمي‌كرد و اصًال اعتقادي به مقابله با آنها به خاطر هدف مذكور نداشت و از سوي ديگر علت ناتواني و عدم برنامه‌ريزي عملياتي كوتاه‌مدت و درازمدت را مزاحمت و كارشكني گروه اقليتي (نيروهاي مكتبي) در داخل مي‌دانست و همه ناكامي در حفظ مرزها و عقب‌نشيني‌ها را به خرج نيروهاي مكتبي تجزيه و تحليل مي‌كرد. • به عنوان نمونه ايشان در سخنراني 14اسفند 59گفت: • در داخل كشور كساني هستند كه موافق پيروزي ما در اين جنگ نيستند و پيروزي ما را خطرناك‌تر از پيروزي دشمن مي‌دانند ،اينها كه نمي‌آيند به طور علني بگويند ما با پيروزي نيروهاي مسلح مخالفيم ،آنها عمده كوشش خود را صرف تضعيف رئيس جمهور و شكستن روحيه نيروهاي مسلح ما كرده‌اند و هر روز يك دروغ را مي‌سازند و مي‌روند از تريبونهايي كه دارند ،در ميان مردم شايع مي‌كنند. • از نظر بني‌صدر جنگ ايران و عراق را بايد جنگ تصفية حساب با نيروهاي خط امام ناميد ،ايشان دقيقًا با دستاويز قرار دادن مسائل جبهه ،حركت نيروهاي مكتبي را كه با سياست هدايت‌شدة او از سوي امريكا مخالفت مي‌كردند ،به عنوان تضعيف نيروهاي مسلح قلمداد مي‌كرد ‌،و خالصه اينكه شكست نيروهاي انقالبي و مكتبي و در نهايت حذف خط واليت فقيه براي بني‌صدر از دفع تجاوز بيگانه مهم‌تر بود. • تبليغات شديد او و هوادارانش با استفاده از موقعيت رياست جمهوري عليه نيروهاي وفادار به انقالب و امام راحل(ره) و ممانعت از حضور نيروهاي مردمي در جبهه‌ها و عدم تجهيز سپاه پاسداران انقالب اسالمي و ...دالئل روشني هستند كه نشان مي‌دهد بني‌صدر قبل از هر چيزي مي‌خواست با استفاده از حربة جنگ تكليف خود را با نيروهاي مكتبي در داخل روشن كند • بني صدر با ظاهر شدن در صفحة تلويزيون با لباس رزم و يا مصاحبه در جبهه‌ها مي‌خواست به مردم بفهماند كه رئيس جمهور شما به فكر جنگ است ،منتهي اگر پيشرفتي نيست ،به خاطر مشكالتي است كه نيروهاي مخالف رئيس جمهور ايجاد مي‌كنند و با اين عوام‌فريبي قصد داشت مردم را عليه نيروهاي مخلص انقالب بشوراند • .بني‌صدر در سخراني مفتضحانه خود در 14اسفند1359 از اين نيت باطني خود پرده برمي‌دارد: • مطمئنم که مردم امروز ما و نه تاريخ ‌،کساني را که به هر بهانه روحيه نيروهاي مسلح را تضعيف مي‌کنند ،نخواهند بخشيد ...نيرويي که در جبهه است ،درصورتي‌که وسايل و ابزار خود را کافي نبيند ،روحيه‌اش پايين مي‌آيد، درصورتي‌که جوي را پشت سر خود مي‌بيند که جو تحقير و بهانه‌جويي باشد ،جو شايعه‌سازي باشد ،تضعيف مي‌شود و اين خيلي تضعيف‌کننده است • نيروهاي مکتبي هم در مقابل شيطنت ليبرال‌ها و گروهک‌هاي وابسته ،بيکار ننشسته و با افشاي اهداف پنهان آن‌ها ،اذهان مردم را روشن مي‌ساختند ،به‌طوري‌که حضرت حجت‌االسالم‌والمسلمين هاشمي‌رفسنجاني در پاسخ به اتهامات بني‌صدر گفت: • من آماده‌ام تا داليل خود را مبني بر عدم توافق صددرصد با آقاي بني‌صدر اعالم کنم و بگويم که چرا ما نمي‌توانيم به‌طور همه‌جانبه با ايشان مثل آقاي رجايي موافق باشيم ،خالصه همان‌قدرکه ايشان از حکومت مکتبي‌ها وحشت مي‌کنند ،ما هم به همان اندازه از حکومت ليبرال‌ها وحشت داريم و نمي‌توانيم بعد از انقالب تحمل بکنيم که يک ليبراليسم بر کشور حکومت بکند که انقالب به‌کلي نابود بشود که هيچ روح اسالم و روح رهبر و روح شهدا با آن موافق نيست....  در نتيجه ساختار سياسي ايران قبل از جنگ را ميتوان به طور خالصه اينطور توصيف كرد: ساختار سياسي ايران ،از قدرت كمتري نسبت به ساختار سياسي عراق براي اداره جنگ برخوردار بود ساختار حكومتي وسياسي ايران ساختاري پخش و غير متمركز بود و قدرت بين احزاب و گروههاي سياسي توزيع شد ه بود همة احزاب ،گروه‌ها و نیز مردم احساس می‌کردند که آزادند و شرایط در درون کشور یک شرایط تثبیت‌شده‌ای نبود به دليل ظهور آزادي‌ها در ايران ،تمام‌ گروه‌هاي سياسي فعال شده و هريك به دنبال اهداف خود بودند ب -اوضاع اقتصادي ايران قبل از جنگ ترسیم تصویری از آنچه در هشت سال دفاع مقدس بر ایران گذشت هنوز هم تکمیل نشده است آنقدر این تصویر جای بحث و تحلیل دارد و به اندازه ای ناگفته از آن باقی مانده است که در بیست و چهارمين سالگرد اتمام جنگ تحمیلی سرشار از نکاتی هستیم که نشنیده ایم ،نخوانده ایم و مشاهده نکرده ایم. ‏یکی از مهم ترین زوایای جنگ تحمیلی عراق علیه ایران به آنچه به لحاظ اقتصادی ایران تجربه کرد مربوط مي شود.  جنگ تحمیلی در شرایطی متولد شد که اقتصاد ایران تا پیش از پیروزی انقالب اتکا بر درآمد های نفتی را به شکل گسترده تجربه کرده بود و در آستانه کاهش وابستگی به نفت برای ایجاد تحول در اقتصاد قرار داشت. جنگ موجب شد بخشی از بودجه کشور به امور دفاعی تخصیص یافته و بخش زیادی از سرمایه های انسانی و سایر منابع در امور جنگ اختصاص یابد. در نتيجه درآمدهای نفتی که در آغاز انقالب به خاطر کاهش قابل توجه و برنامه ریزی شده صدور نفت کاهش یافته بود ،مجددًا نقش موثر و عمده ای را در اقتصاد ایران ایفا مي كرد. ‏آنچه واضح است و باید پذیرفت این واقعیت است که وضعیت اقتصادی ایران در دوره های مختلف به شدت تحت تاثیر تکانه های نفتی بوده است. رکود اقتصادی که از نیمه سال 1356شروع شده بود با پیروزی انقالب اسالمی تا سال 1360به حیات خود ادامه داد از سویی دیگر ‏تداوم تحریم اقتصادی ایران توسط آمریکا و هم پیمانان غربی که به دنبال تسخیر سفارت آمریکا در تهران ایجاد شده بود ‏بلوکه کردن ذخایر ارزی کشور در بانک های آمریکایی ‏و باالخره آغاز جنگ تحمیلی از جمله عوامل اصلی به وجود آمدن رکود اقتصادی بود که تا سال 1360 ادامه داشت و فعالیت های اقتصادی به ویژه در بخش صنعت را تحت تاثیر قرار داد.  از طرف ديگر در سال هاي قبل از انقالب به دليل اعتصابات انجام گرفته در بخشهاي اقتصادي بويژه در شركت نفت كه اقتصاد ايران به فروش آن بستگي داشت، عمًال اقتصاد كشور فلج شده بود. اگرچه بعد از پيروزي انقالب ،به فرمان امام (ره) كارگران و كارمنداني كه اعتصاب كرده بودند فعاليت خود را از نو آغاز كردند اما به دليل عدم انسجام سياسي در داخل و تحريك گروهكهاي وابسته ،حركت اقتصادي شكل مناسبي نداشت. در مجموع كليه ي مشكالت اقتصادي را قبل از شروع تجاوز رژيم عراق به ايران مي‌توان به شرح زير خالصه كرد: الف) معلق ماندن قراردادهاي اقتصادي با كشورهاي غربي كه عمدتًا در زمان رژيم پهلوي منعقد شده بود ب) تخريب سازماندهي مراكز اقتصادي و توليدي به دليل فرار كارشناسان فني به خارج از كشور مشكالت اقتصادي ج) مشكل فروش نفت و توطئه دشمنان خارجي در بازارهاي نفتي و ايجاد تزلزل در قيمت پايه‌اي نفت در سازمان اوپك د) فقدان سيستمي تعريف‌شده كه بتواند الگوهاي ارائه شده از سوي امام راحل(ره) را در قالب برنامه‌هاي اجرايي جامه عمل بپوشاند و دورنماي روشني از چهرة اقتصاد ايران را ترسيم نمايد مشكالت اقتصادي هـ) بلوكه شدن دارائي‌هاي ايران در بانكهاي امريكا و تحريم اقتصادي ايران. و) حركت كند چرخهاي اقتصادي به دليل عدم امكان تهيه و خريد لوازم يدكي كارخانجات و اغتشاش گروهكها در محيط‌هاي كارگري. ز) عدم پيش‌بيني راه‌حل‌هاي اقتصادي متناسب با استراتژي عدم وابستگي به شرق و غرب با حفظ سياست و مبارزات دائمي با امريكا مشكالت اقتصادي عالوه بر داليل مذكور ،تمايل ليبرالها به برقراري رابطه با امريكا بويژه در بعد اقتصادي ،فرصت برنامه‌ريزي و تدوين الگوهاي اقتصادي بر مبناي رهنمودهاي حضرت امام (ره) را از نيروهاي مكتبي سلب كرده بود ،و در مجموع دورنماي استقالل اقتصادي را خدشه‌پذير جلوه مي‌داد. مشكالت اقتصادي • در نتيجه مشكالت اقتصادي ايران در سالهاي 58و 59قبل از جنگ كمتر از مشكالت سياسي نبود و اين يكي از نكات اميدوار كننده براي دشمنان بود. ج -اوضاع نظامي ايران قبل جنگ ارتش جمهوري اسالمي ايران بعد از پيروزي انقالب اسالمي در 22بهمن سال 57دچار تحوالت عمده‌اي گرديد. ‏زيرا ساختار ارتش متناسب با منافع شاه و اولويت‌هاي سياسي امريكا در منطقه بوده است و با آن ساختار نمي‌توانست در خدمت اهداف انقالب اسالمي قرار گيرد. در دوران رژيم شاهنشاهي تجهيز و توسعه ارتش ايران در دستور كار ارتش آمريكا قرار گرفت  ساختار ،سازماندهي ،آموزش و تجهيز اين ارتش و محل استقرار پايگاه‌هاي هوايي و دريايي و يگان‌هاي زميني براساس برنامه و نظر ارتش آمريكا تعيين مي‌شد. تمام آيين‌نامه‌هاي نظامي و كتاب‌هاي آموزشي و متون مرجع نظامي ،ترجمه شده آيين‌نامه‌ها و كتاب‌هاي ارتش اياالت متحده بود .ارتش ايران با 50هزار مستشار آمريكايي كه مسئوليت‌هاي ستادي ،فكري و فني را در سطوح مختلف برعهده داشتند، اداره مي شد. در واقع مغز و قواي فكري و فني ارتش ايران در اختيار آمريكا و هيكل و اندام آن در اختيار رژيم شاهنشاهي قرار داشت. ‏همچنين ماموريت‌هاي اصلي و اساسي اين ارتش را آمريكا تعيين مي‌كرد. 3مأموریت در زمان شاه برای ارتش ایران تعیین شده بود: اولین مأموریت کانت ایمن بود؛ یعنی سد نفوذ .یعنی ارتش ایران وظیفه داشت در مقابل شوروی یک حصاری را ایجاد کند و مانع توسعه و نفوذ شوروی به داخل ایران و منطقه بشود ‏مأموریت دوم ارتش شاه ،بر اساس حفاظت و امنیت تأمین جریان انرژی از خلیج فارس به مناطق صنعتي تنظیم شده بود بنابراین اگر نگاه کنید پایگاه‌های هوایی ارتش ایران همه در کنار خلیج فارس گسترش پیدا کردند. مأموریت سوم حفاظت از رژیم‌های طرفدار امریکا در خاورمیانه در برابر نفوذ کمونیست بود. بر همین اساس وقتی که عمان از سوی چریک‌های کمونیستی که از سوی یمن تحریک می‌شدند در ظفار حکومتش مورد حمله قرار گرفت ،ارتش ایران در سال 1353به ظفار اعزام شد و در مأموریتی حفاظت از رژیم پادشاهی عمان در برابر چریک‌های آن زمان که کمونیست بودند را انجام داد. عمانی‌ها هم در این دوران از ایرانی‌ها خاطرة خوشی دارند با مشخص شدن عالئم پيروزي انقالب اسالمي و فرار شاه در تاريخ 26دي ماه 1357از كشور ،آمريكا تمام ارتباطات خود را با ارتش ايران قطع و تالش كرد تا توان نظامي ارتش در داخل كشور ،بي‌خاصيت شود بنابراين تحريم تسليحاتي ايران آغاز و ادامه ارسال سالح به ايران متوقف شد .از جمله اينكه قرارداد خريد 300فروند هواپيماي ‌16‌Fاز دولت آمريكا ،از سوي دولت بختيار و قبل از پيروزي انقالب اسالمي لغو شد‌. نيروي تازه ي سپاه نيز در آن دوران توانسته بود با جذب حدود 30هزار از جوانان مومن ،خالءهاي انتظامي و امنيتي كشور را پر كند ،ولي داراي سازمان‌دهي نظامي نبود و تجهيزات و جنگ‌افزارهاي نيمه‌سنگين وسنگين از قبيل تانك ،توپ، هواپيما ،بالگرد ،موشك ،نفربر و ... را در اختيار نداشت‌. همچنين از روزهاي آغاز پيروزي انقالب اسالمي رژيم بعثي عراق ،حزب دموكرات و كومله را در كردستان و شمال غرب ايران و جريان خلق عرب را در خوزستان فعال كرد به گونه‌اي كه آنها توانستند برخي از پادگان‌هاي ارتش را در مهاباد و سنندج غارت كرده و سالح‌هاي آن را در اختيار بگيرند و ناامني‌هاي فراواني را در استان‌هاي غربي كشور ايجاد كنند و لذا بخشي از توان سپاه و ارتش درگير مسائل امنيت در اين منطقه شد. بنابراين اگرچه در كنار ارتش ،سپاه پاسداران انقالب اسالمي هم شكل گرفت درگيري هاي مرزي در استانهاي كردستان ،خوزستان ،سيستان و بلوچستان در كنار شورشهاي آذربايجان و تركمن‌صحرا موجب گرديد كه سپاه به شدت با بحرانهاي داخلي درگير باشد و فرصت الزم را براي گسترش سازمان نظامي خود نيابد. در هر حال توان دفاعي كشور در حدي نبوده است كه بتواند با هجومي سراسري در مرزهاي غربي و جنوبي كشور مقابله كند و اين واقعيتي بود كه از چشم محافل بين‌المللي و منطقه‌اي به دور نماند و تمامًا چهرة نامطلوبي از وضعيت نظامي و دفاعي ايران ترسيم مي‌كردند تصميم‌‌گيرندگان حمله عراق به ايران در تجزيه و تحليل خود از اوضاع ايران ،ضعف بنية دفاعي كشور ايران را به نقطة اميد صدام براي حمله و پيروزي سه روزه مبّد ل كرده بودند. تصور صدام از : مساعد بودن محيط بين‌الملل ضعف‌هاي قدرت نظامي ايران توانايي‌هاي ماشين هاي جنگي ارتش بعثي اطمينان از پيروزي موجب شد تا صدام يك جنگ ويران‌گر و خونين را آغاز كند تا ظرف چند هفته به اهداف طرح‌ريزي شده خود برسد. اين مطلبي است كه سران رژيم عراق قبل از حمله با صراحت آن را ابراز مي‌كردند ،به عنوان نمونه ،طارق عزيز وزير امور خارجه عراق سه ماه قبل از حمله طي تحليلي از اوضاع ايران مي‌نويسد: ”امروز ارتش ايران از هم پاشيده شده است“  در اين راستا حضرت امام خميني(ره) ضمن تأكيد بر حفظ انسجام ارتش ،فرصت الزم را در اختيار اين نيرو قرار داد تا ساختار جديد خود را بر مبناي معيارهاي ارتش مكتبي توسعه دهد. به عالوه اين مأموريت مهم با مشكالت جانبي ديگري هم مواجه بود كه عمده‌ترين آنها عبارتند از: مشكالت نظامي الف) خروج كارشناسان نظامي و فرار فرماندهان نظامي به خارج از كشور كه عمدة فنون و تخصص‌هاي نظامي را در اختيار داشتند. ب) كاهش نيروهاي ارتش توسط دولت بازرگان ،به طوري كه در تاريخ 9/2/58اعالم داشت كه ايران به ارتش 50هزار نفري نيازي ندارد و تعداد ارتشيان كاهش خواهد يافت. مشكالت نظامي ج) اقدام مشكوك دولت بازرگان در زمينه لغو قراردادهاي نظامي، از قبيل لغو قرارداد خريد شش فروند زيردريايي از آلمان و لغو قراردادهاي نظامي امريكا ،كه در مجموع كاهش توان نظامي و عدم امكان توسعة طرحهاي ساختاري ارتش هدف آن بوده است. د) دولت موقت خدمت سربازي را از دو‌سال به يك سال كاهش و اجازه داد كه اعضاي ثابت ارتش به يگان‌هاي شهرهاي خود منتقل شوند ،بنابراين افراد از حوزه تخصصي خود جدا و به واحدهايي بدون توجه به تخصص خويش ،ملحق شدند .بر اين اساس به ساختار و سازمان ارتش يك لطمه اساسي وارد شد‌. مشكالت نظامي هـ) شعار انحالل ارتش از سوي گروهكهاي مخالف هماهنگ با سياست كاهش توان دفاعي ارتش از سوي ليبرالها و) کودتای نوژه ،کودتایی بود که چندی پس از پیروزی انقالب اسالمی ایران ،توّس ط تنی چند از افسران ارتش رژیم شاهنشاهی ایران و با تمرکز افسران نیروی هوایی برای بازگرداندن شاپور بختیار و حذف امام خمینی(ره) و نابودی نظام نوپای جمهوری اسالمی ،طرح ریزی کرده بودند. مشكالت نظامي كودتاي نوژه در ۱۸تیر ماه ۱۳۵۹با دستگیری و کشته‌شدن تعدادی از عوامل آن فاش شد .پایگاه هوایی شهيد نوژه در همدان مرکز فرماندهی آن و هدف اول کودتا حمله هوایی به منزل امام خمینی(ره) در تهران و از بین بردن وی و سپس حمله به برج مراقبت فرودگاه مهرآباد ذکر می‌شود. فرار تعدادي از عناصر ارتشي كودتا در تيرماه 1359پس از افشا به خارج از كشور بويژه عراق ،اطالعات ارزشمندي از توان دفاعي ايران را در اختيار مسئوالن عراق قرار داد. پس ميتوان نتيجه گرفت اوضاع نظامي ايران در سالهاي 58و 59 به مراتب بدتر از اوضاع سياسي و اقتصادي بوده است. دشمنان انقالب اسالمي خصوصا امريكا با اطالع دقيق از ماهيت ارتش ايران ،بر اين باور بودند كه در رويارويي با مشكالت نظامي، كارايي الزم را نخواهد داشت. از اين رو در ارزيابي خود ارتش ايران را ضربه‌پذير مي‌دانستند ،و اين خود در ايجاد انگيزه جهت تجاوز مرزي به ايران مؤثر بوده است. عدم باور ايران به آغاز چنين جنگي گسترده و در واقع غافلگير شدن كشور در برابر تهاجم دشمن نيز به ارتش بعثي در موفقيت‌ روزهاي اول جنگ كمك كرد. به نظر مي‌رسد تحليل ،ارزيابي و تصورات رژيم بعثي عراق ،براي تصميم به آغاز جنگ تا حد زيادي صحيح بوده است. ولي آنچه ناديده گرفته شده بود، توانايي اسالم و رهبري امام خميني(ره) در بارور كردن ظرفيت‌هاي ملت ايران براي تشكيل قدرت جديد و ناكام گذاشتن دشمن از رسيدن به اهداف خود بود‌. تهيه كنندگان: داود بهشتي امير طيوري دانشجويان بهداشت عمومي ترم 4 زير نظر: دكتر ميري