شهرهای ایران در گذر زمان

صفحه 1:
حاصل و برآیندعوامل زیر شهر را سافته و با محتواى فويش بافت کالبدی کانون های زیستی را پی افکنده اند آأجهان بینی: مراد از اين عامل هر آن چیزی است که معنای فرهنگی و یا امتماعی و روابط ناشی از آن ۱ سبب می شود. مانند: دین. مذهب. مسلک. فرق اجتماعی مفتلف و مذهبی. الاقتصاد: اين عامل همان تعریف مادی از جهان است که شامل چکونگی و تولید و توزیع ثُروت. تولید. مصرف... می باشد. محیط یا اقلیم: این عامل به طور كلى عناصر محيط (یست طبیعی را شامل می شود مانند آب و هواء همواری و نا همواری ها و ....شکل کیری تمدن های نفستین منوط به وجو این عامل بوده است. به طور كلى امر تاريخ شهر آميفته ای است ا[ سم عامل فوق که به كونه ای بس در هم تنيده. سرنوشت شهر را رقم زده اند. 

صفحه 2:
سه دوره ی عمده و کلی شهر سازی ایران: ۱-شهر نشیتی قبل از اسلام: این دوره متطبق بر شروع تمدن شهرى ایرنی بجده و با حمله مسلمانان و فتح ایران به دست آنان پایان می پذیرد که دارای فصوصیات زیر است: سکنی و یکبانشینی اقوام آیایی ها در دشتهای وسیع و مرتفع سلسله جبال زاكرس ارتباط آریایی ها با شهر-دولت های بین النهرین که سال ها از مدتیت آنها می گذشت. شروع دوره در قرن نهم قبل از ميلاد و با الهام از شهر هاى تيه اى بين النهرين(زيكورات) در این دوره با ۳ شیوه ی مهم روبرو هستیم: الس شیوه پارسی: این شوه دوران های ماد و هفامنشی را شامل می شود كه اوج شكوفايى آن در شهر هاى شوش؛ استفر و ياساركاد و ...نود مى يابد. ‎O‏ شيوه يارسى هلنى: حركت بى بازكشت يونانيان به سوى شرق. سبب می کردد تا امتزامی عظیم و بزرک از فرهنک های غربی و شرقی در آن روزکاران صورت پذیرددر این دوره ۴۰۰ شهر جدید بنیاد نهاده می شود از جمله شهر صي درواژه ‎O‏ شیوه پارتی: در قرن سوم قبل از میلد با از بین رفتن آفرین سرداران یونانی. شیوه پارتی با بنیانی بس ساده در آغازء به بیانی پیچیده در دوران ساسانی می رسد که این دوره همزمان با تشکیل مکومت های اشکانی و سپس دولت قاهر ساسانی است. ‎ ‎ 

صفحه 3:
۲-شهر نشینی در دوران اسلامی: فتح ايران در قرن ۷ میلادی توسط مسلمانان. عمدتا با قیام ربض علیه شارستان و دژٌ حکومتی همراه می گردد و جهان بینی جدیدی مبنهی بر برآبری و برادری ارائه می گردد که باعش فرو پاشی نطبقات اجتماعی دولت ساسانی می شود. جامعه شهری در اين دولت در هم نوایی کامل با دو جامعه روستایی و ایلیایی قرار می گیرد. 

صفحه 4:
عوامل مشخصه شهر در دوره اسلامی: آآمسجد: تشکیل دولت اسلامی برای اولین بار در مسجد صورت كرفت.با زیستی اطراف آن شهر تلقی مى شود. برپا شدن مسمد جامع. کانون آآپازاره استقرار دولت اسلامی و تسلط آن بر کشور هایی با قوانین تجاری بس گسترده. سیب گردید تا این دولت هم از این مقررات بهره برد و از سوی دیگر آن را با قوانین شرع هماهنگ کند. بازار و میدان عناصر مشفصه شهر اسلامی هستند شواهدی وجود دارد که قبل از آنکه محله ای سافته و بخشی نو بر پا شود. ابتدا بازار و ميدان سافته مى شد.مانند کرمان. یزد. دزفول و شوشتر بازار به عنوان ستون فقرات شهر در دوره ی اسلامی است. الأمهله: در يدو تشكيل حكومت اسلامى در ایران؛ ایجاد هر گونه قشربندی اجتماعی بر مبنای قوم. نژا, سنت 

صفحه 5:
در برفی از شهر های اسلامی شهر. دیوارهای شارستان را در می نوردد و با گسترش فود در ريض از گسترش فود به خودی شهر تبعیت می کند. شهر ایرانی -اسلامی در اوافر قرن سوم و در دوران آل بویه مراملی از تکامل را طی میکند که تا قرون جدید نيز آن را حفظ مى كند. میدان های بزرگی سافته می شود که در اطراف آن کاخ و مسجد اعظم و بازارها بر پا می شود. (مانند میدان کهنه اصشهان) این شکوفایی در دوران سلجوقی نیز ادامه می یابد تا اینکه در قرن 9۷ حمله مغول , با مضیض و از میان رفتن مفهوم شهر گرایی روبرو در قرن ۱۳ با ابداع مجدد شهر و تولد مکتب اصفهان. با نقطه اوجى در تاريخ شهر سازى ايران. مواجه است. كه مجموعه هاى ارزشمندى مون نقش جهان را مى توان قوى ترين و ظريف ترين. بيان اين تركيب كلامى دانست. 

صفحه 6:
۳-شهر در دوران معاص: این دوره مقرن است با تمولاتی جهانی لسآقرن هجدهم در واقع به دلیل ۳ انقلاب مشهود است. نقلاب سیاسی *انقلاب صنعتی * انقلاب اجتماعی آادوره قاجارء تمولی عمده در مفاهیم تاریفی شود هنوز می توان انسجام. تدا نقشه رح و او و رازه هلى تهران در ‎eat‏ 

صفحه 7:
به طور خلاصه در دوره ی اول قاجار: در دوران اول قاجار شهر تفاوت عمده ای با شار صفوی ندارد. ‎LO‏ کماکان لولای اصلی و ستون فقرات شهر است الأمحلات به عنوان مكانى نیمه مستقل در دل شهر به هیات فود ادامه می دهند منظره قدي از سيؤه مبدان هر بست رفست مسجد كأ ومرسعت جب باقن از ساختمان های ارگ مشخص است. مربوط به دوران سلطنت محمد شاه 

صفحه 8:
دوره دوم قاجار: الآدر اواخر اين دوره (دوره ناصرى)با مراوداتى كه يادشاهان ايران با اروياييان برقرار مى كنند. كم كم تحولاتى در شهرها ايجاد مى شود. الحآدر اين دوره شاهد رويارويى با دو مفهوم شهر جديد و سنتی در شهر ها رو به رو هستيم لآآغاز تمولی کلی و شاید محتوایی آشهری که می خواهد هم با شهرهای مقتدر صفوی رقابت كند و هم هال و هوای فرنگ را داشته باشد .اسلوب های جدید هنری با روش های کهن در هم آميفته می‌شود این بیت بیانگر اوضاع در دوره دوم قاجار است: آدمی در عالم فاکی نمی آید به دست عالمی از نو بباید سافت و (نو آدمی 

صفحه 9:
‎O‏ فضاهای جدید شهری مانند دارالفنون, تکیه دولت. فیابان میدان مدید آسانه تنها بیانگر فواست های مدید هستند بلکه از هویتی بومی نیز برفوردارند. ‏لآآمد و شد وسايل نقليه به عنوان يك عنصر تفريمى ‎ ‏الآخيابان در سبك تهران فضايى با هويت و (نده شهرى است و مظهر تجدد طلبى دولت قاجار ناصرى است. ‏الساحضور دروازه در شروع هر خیابان ‏الساميدان هم به تبع دكركونى مفهوم خيابان دكركون مى شود و داراى عملكرد غالب و هويت ‏خاص می گرد 

صفحه 10:
دوره پهلوی: این تمولات در دوره ی پهلوی به او خود می رسد و به نوعی گسست از هویت قبلی خود می انجامد. الأسافتار محلات دهار آسیب جدی می گردد بازار قدرت خود را از دست می دهد 2 از اين زمان شهر ‎slo‏ ایران دگرگونی هایی را تجربه می کند که ريشه در شهرسازی اروپایی دارد. 

حاصل و برآیند عوامل زیر شهر را ساخته و با محتوای خویش بافت کالبدی کانون های زیستی را پی افکنده اند: جهان بینی :مراد از این عامل هر آن چیزی است که معنای فرهنگی و یا اجتماعی و روابط ناشی از آن را سبب می شود .مانند :دین ،مذهب ،مسلک ،فرق اجتماعی مختلف و مذهبی... اقتصاد :این عامل همان تعریف مادی از جهان است که شامل چگونگی و تولید و توزیع ثروت ،تولید ،مصرف ...می باشد. محیط یا اقلیم :این عامل به طور کلی عناصر محیط زیست طبیعی را شامل می شود مانند آب و هوا ،همواری و نا همواری ها و ....شکل گیری تمدن های نخستین منوط به وجو این عامل بوده است. به طور کلی امر تاریخ شهر آمیخته ای است از سه عامل فوق که به گونه ای بس در هم تنیده ،سرنوشت شهر را رقم زده اند. سه دوره ی عمده و کلی شهر سازی ایران: -1شهر نشینی قبل از اسالم: این دوره منطبق بر شروع تمدن شهری ایرانی بوده و با حمله مسلمانان و فتح ایران به دست آنان پایان می پذیرد که دارای خصTوصیات زیر است: سکنی و یکجانشینی اقوام آریایی ها در دشتهای وسیع و مرتفع سلسله جبال زاگرس ارتباط آریایی ها با شهر-دولت های بین النهرین که سال ها از مدنیت آنها می گذشت شروع دوره در قرن نهم قبل از میالد و با الهام از شهر های تپه ای بین النهرین(زیگورات) در این دوره با 3شیوه ی مهم روبرو هستیم: شیوه پارسی :این شوه دوران های ماد و هخامنشی را شامل می شود که اوج شکوفایی آن در شهر های شوش ،استخر و پاسارگاد و ...نمود می یابد. شیوه پارسی هلنی :حرکت بی بازگشت یونانیان به سوی شرق ،سبب می گردد تا امتزاجی عظیم و بزرگ از فرهنگ های غربی و شرقی در آن روزگاران صورت پذیرد.در این دوره 400شهر جTدید بنیاد نهاده می شود از جTمله شهر صد دروازه شیوه پارتی :در قرن سوم قبل از میالد با از بین رفتن آخرین سرداران یونانی ،شیوه پارتی با بنیانی بس ساده در آغاز ،به بیانی پیچیده در دوران ساسانی می رسد که این دوره همزمان با تشکیل حTکومت های اشکانی و سپس دولت قاهر ساسانی است. -2شهر نشینی در دوران اسالمی: فتح ایران در قرن 7میالدی توسط مسلمانان ،عمدتا با قیام ربض علیه شارستان و دژ حکومتی همراه می گردد و جهان بینی جدیدی مبنهی بر برابری و برادری ارائه می گردد که باعث Tفرو پاشی نطبقات اجتماعی دولت ساسانی می شود. جامعه شهری در این دولت در هم نوایی کامل با دو جامعه روستایی و ایلیایی قرار می گTیرد. عوامل مشخصه شهر در دوره اسالمی: ‏مسجد :تشکیل دولت اسالمی برای اولین بار در مسجد صورت گرفت.با برپا شدن مسجد جامع ،کانون زیستی اطراف آن شهر تلقی می شود. ‏بازار :استقرار دولت اسالمی و تسلط آن بر کشور هایی با قوانین تجاری بس گسترده ،سبب گردید تا این دولت هم از این مقررات بهره برد و از سوی دیگر آن را با قوانین شرع هماهنگ کند. بازار و میدان عناصر مشخصه شهر اسالمی هستند شواهدی وجود دارد که قبل از آنکه محله ای ساخته و بخشی نو بر پا شود ،ابتدا بازار و میدان ساخته می شد.مانند کرمان ،یزد ،دزفول و شوشتر. بازار به عنوان ستون فقرات شهر در دوره ی اسالمی است. ‏محله :در بدو تشکیل حکومت اسالمی در ایران ،ایجاد هر گونه قشربندی اجتماعی بر مبنای قوم ،نژار ،سنت و ..نفی گردید .ولی به تدریج اگر جه از محالت بر اساس نظام ثروت و قدرت خبری نیود ،ولی محالت قومی قبیله ای مذهبی ایجاد شد. در برخی از شهر های اسالمی شهر ،دیوارهای شارستان را در می نوردد و با گسترش خود در ربض ،از گسترش خود به خودی شهر تبعیت می کند. شهTر ایرانTی –اسTالمی در اواخTر قرن سوم و در دوران آل بویه مراحلی از تکامل را طی میکند که تا قرون جدید نیز آن را حفظ می کند. میدان های بزرگTی سTاخته مTی شود که در اطراف آTن کاخ و مسTجد اعظTم و بازارهTا بر پTا مTی شود. (مانند میدان کهنه اصفهان) ایTن شکوفایTی در دوران سTلجوقی نیTز ادامTه می یابTد تTا اینکTه در قرن 7و حملTه مغول ،با حضیTض و از میان رفتTن مفهوم شهTر گرایی روبرو هستیم. در قرن 13بTا ابداع مجدد شهTر و تولTد مکتب اصTفهان ،با نقطTه اوجTی در تاریTخ شهTر سازی ایران مواجTه اسTت .کTه مجموعه های ارزشمندی چون نقTش جهان را مTی توان قوی تریTن و ظریTف ترین بیان این ترکیب کالمی دانست. -3شهر در دوران معاصر :این دوره مقرن است با تحوالتی جهانی ‏قرن هجدهم در واقع به دليل 3انقالب مشهود است. •انقالب سياسي •انقالب صنعتي • انقالب اجتماعي ‏دوره قاجار ،تحولي عمده در مفاهيم تاريخي در این دوران که از زمان قاجارشروع می شود هنوز می توان انسجام ،تداوم و اعتالی شار صفوی را مشاهده کرد نقشه برج و بارو و دروازه هاي تهران در 961قمري به طور خالصه در دوره ی اول قاجار: ‏در دوران اول قاجار شهر تفاوت عمده اي با شار صفوي ندارد. ‏بازار ،كماكان لوالي اصلي و ستون فقرات شهر است ‏محالت به عنوان مكاني نيمه مستقل در دل شهر به حيات خود ادامه مي دهند منظره قديم*ي از س*بزه ميدان ،در س*مت راس*ت مس*جد شاه و در س*مت چ*پ بخشي از ساختمان هاي ارگ مشخص است .مربوط به دوران سلطنت محمد شاه دوره دوم قاجار: در اواخر این دوره (دوره ناصری)با مراوداتی که پادشاهان ایران با اروپاییان برقرار می کنند ،کم کم تحوالتی در شهرها ایجاد می شود. ‏در این دوره شاهد رویارویی با دو مفهوم شهر جدید و سنتی در شهر ها رو به رو هستیم ‏آغاز تحولي كلي و شايد محتوايي ‏شهري كه مي خواهد هم با شهرهاي مقتدر صفوي رقابت كند و هم حال و هواي فرنگ را داشته باشد .اسلوب هاي جديد هنري با روش هاي كهن در هم آميخته مي‌شود این بیت بیانگر اوضاع در دوره دوم قاجار است: آدمي در عالم خاكي نمي آيد به دست عالمي از نو ببايد ساخت و زنو آدمي  فضاهاي جديد شهري مانند دارالفنون ،تكيه دولت ،خيابان ميدان جديد ‏نه تنها بيانگر خواست هاي جديد هستند بلكه از هويتي بومي نيز برخوردارند. ‏آمد و شد وسايل نقليه به عنوان يك عنصر تفريحي ‏خيابان در سبك تهران فضايي با هويت و زنده شهري است و مظهر تجدد طلبي دولت قاجار ناصري است. ‏حضور دروازه در شروع هر خيابان ‏ميدان هم به تبع دگرگوني مفهوم خيابان دگرگون مي شود و داراي عملكرد غالب و هويت خاص مي گرد دوره پهلوی: این تحوالت در دوره ی پهلوی به اوج خود می رسد و به نوعی گسست از هویت قبلی خود می انجامد. ‏ساختار محالت دچار آسیب جدی می گردد بازار قدرت خود را از دست می دهد از این زمان شهر های ایران دگرگونی هایی را تجربه می کند که ریشه در شهرسازی اروپایی دارد.