طب سنتی / اسلام و بهداشت

صفحه 1:
بسم الله الرحمن الرحیم طب سنتی / اسلام و بهداشت دکتر مجتیی صدأقت استادبار دانشکده پزشکی تهرآن 

صفحه 2:
۱- چند درصد از مردم دنیا از طب مکمل یا جایگزین استفاده می کنند؟ ۲- کدامیک از موارد زیر از علل اقبال عمومی به طب سنتی است؟ ‎.١‏ احساس آرامش و نزدیکی بدلیل اصالت و قرابت با فرهنگ و سنن اجتماعی آموخته شده ۲ تصور دارا بودن ارتباطات فوق مادی ‏۳ نمایش غیر تجاری ‏۶ پاسخگو بودن ‏۳- همه برخورد های زیر با طب سنتی صحیح است بجز؛ ‎١‏ جلوگیری از ادغام در نظام ارائه خدمات کشور ‏ارس راف فى قر و ررق اام در لك بي ۳ تعریف استانلاردهای ارائه خدمت ‏۶ _راه اندازی مکانیسمهای تبادل تجربه داخلی و خارجی ‏غ- کتاب ذخحیره خوارژمشاهی اثر کیست؟ ‎ ‏۵ - در طب سنتی آب نماد کدامیک از کیفیت ها است؟ ‏1 - ۶ مورد از موارد ضروریات شش گانه برای سلامتی در طب سنتی را نام ببرید: 

صفحه 3:
«برآورد ۰ سال پیش ۷۳۱60 :استفاده ۸۰ درصد از مردم از طب سنتی <برآورد فعلی : يبا تمام مردم 0 ۰ درصد مردم کشورهای توسعه ‎asl‏ از ‎econ Menten) MEAICINE‏ که در تحصیل کرده ها . درآمدهای بالا و ضعف در سلامتی بیشتر است درکشورهای توسعه بافته بیشتر رای مسائل مرتبط با افزایش من و بیماریهای مزمن ‎(WEEKS ENON GL eas Jeg: Ga‏ در امریکا ۶۵ درصد مردم حداقل از یک دارو سنتی در یک سال استفاده کرده اند با هزینه ۲۷میلیارد دلار © سر جمع اقدامات طب جایگزین بالغ بر 1۰ میلیارد دلار در سال هزینه می شود در فرانسه هر ۱۰۰ نفر ۱ پزشک و هر 1۰ نفر یک جادوگر ( غیر قابل استناد) آبا طب مدرن پاسخگو نیست؟ تاش ارام ‎SESE yal Gelade ane oa ls Pe Mal, Rs Sige‏ < تصور دارا بودن ارتباطات فوق مادی نمایش غیر تجاری (پاسخگو بودن “2 بدلیل تاثیر واقعی ( برگرفته از 

صفحه 4:
رویکرد صحیح به طب سنتی چیست؟ دوت بد بر و ارانه خدمات کشور ‎el‏ : درمانگرهای سنتی و آموزش اکادمیک در سطوح مختلف تعریف استانداردهای ارائه خدمت حراه اندازی مکانیسمهای تبادل تجربه داخلی و خارجی «پژوهش های مبتنی بر شواهد برای تمام انواع مداخحلات تعریف و حمایت از تولید کننده های داروهای سنتی با وضع قوانین و ثبت اختراع “نظارت قانونمند و حمایتگرانه بر تولید ؛ توزیع . كيفيت و قيمت 

صفحه 5:
طب سنتی در ایران <پیامبران الهی نخستین پزشک ایرانی :تریتا در محل زندگی اقوام ایرانی( آریاویژ) در ۷۰۰۰ سال ق.م ۶ وتدیدادپرگرد ۲۰بند ۲-۱ آمده است : زرتشت ازاهورامزداپرسید: کیست در میان پرهیزگاران » دانایان , کامکاران , توانگران . رایومندان . تهمتنان . پیشدادیان ‏ نخستین کسی که ناخوشی را بازداشت . مرگ را بازداشت » زخم نیزه پران را بازداشت.گرمای تب را از تن مردم بازداشت ؟ اهورامزدا در پاسخ فرمود : ای اسپیتمان زرتشت ۰ تريتا در ميان يرهيزكا پیشدادیان نخستین کسی است که نانعوشی را بازداشت ۰ مرگ را بازداشت.زخم نیز را بازداشت ؛ گرمای تب راازتن مردم بازداشت . از آریایی دیگری بنام ترای تتونا (فریدون ) در کتب ایران وهند ياد شده که در ستاره شناسی وساختن ترياق ماهر يوده ‎veel‏ *اولين كسى كه طب را بصورت منظم ومدون ارائه كرد وآنرا از سحر وجادو جدا ساخت بقراط بود كه اورا يدر علم طب ناميده اند ( ‎"80-57٠‏ قبل از میلاد مسیح ) . پس از بقراط . جالینوسر ( سال 114-156 ميلادى ) مدرسه تجديدى برائ تشريح بنا كرد وآثارش مدت هزار سال مبناى عقايد طبيعى دانان قرار كرفت 

صفحه 6:
در قرن چهارم میلادی مردم واطباء کم کم روش منطقی بنا نهاده شده توسط بقراط وجالینوس را رها کردند وبرای درمان بیماریهابه معالجه با جادو . دفع اجنه وطلسم متوسل شدند . بطوریکه تاسالهای متمادی روش بقراط وجالینوس به فراموشی نهاده شده بود.تا این که در جنگ های ایران ویونان آثار طبی بقراط ودیگر اطبای یونانی بدست ایرانیان افتاد . با تأسیس مدرسه جندی شاپور وترجمه آثار مهم نویسندگان یونانی » بکمک دانشمندان ایرانی طب به فراموشی نهاده شده يونان دوباره مسير كمال خود را بازیافت . پس از تصرف جندی شاپور توسط مسلمانان این شهر کماکان از گزند وآسیب در امان ماند وهمچنان در سراسر مالک اسلام بعنوان بزرگترین مركز تعليم ب باكىابود در آغاز اسلام مدرسه جندی شاپور به اوج شهرت خود رسيد و تا دوره عباسيان كه يزشكانى را از آنجا به بغداد بردند ‏ ادامه يافت. 

صفحه 7:
نخستین اثر طبی بزرگ اسلام بنام " فردوس الحکمه " توسط على بن ربن طبرى در سال ۲۷ مهجری( امتاد محمد ابن زکریای رازی)نوشته شلد محمد این زکریای رازی را جالینوس آن زمان لقب داده وی برركرير بای و مشاهده ای عالم اسلام است و آثار او و ابن سینا بیشترین تاثیر را در تاریخ پزشکی شرق و غرب جهان داشته ابت علم پزشکی در میان مسلمانان درقرن سوم و چهارم پعنی در زمان محمد زکریای رازی منحنی صعودی خویش را برجسته می نماید. تالیفات مهم طبی محمد زکریای رازی: پنجاه و شش کتاب مهمترین کتاب " الحاوی " - داثره المعارف مفصل پزشکی ابوالحسن احمد اين محمد الطیری پزشک رکن الدوله دیلمی (قرن چهارم) می زیسته و دارای کتاب مشهور " المعالحه البقراطیه " ابو منصور حسن ابن نوح القمری -کتاب " غنی و منی 7 به عنوان مشهورترین پزشکان پس از رازی ار ان ارست. 

صفحه 8:
علی بن عباس مجوسی اهوازی . پزشک عضدالدوله بوده و دارای کتاب " کامل الصناعه فی الطب " معروف به " طب الملکی * ابو سهل عیسی بن یحیی المسیحی الجرجانی - کتاب " الماه فی الصناعه الطبیه از استادان اين سينا ابو على سينا يزشك عاليقدر بايان قرن جهارم و آغاز قرن ينجم و كسى كه يزشكى اسلامى را كمال بخشيد و به آن نظم منطقى و علمى داد و كتاب ارزشمند " قانون * وى اعتبار عظيمى به اسمعيل بن ‎Wl Ble eal pol oe‏ ذخيره خوارزمشاهم علائی " و " یادگار " در اواحر قرن چهارم و اوایل قرن پنجم كه پزث 0 ثار را به 

صفحه 9:
اصطلاحات در طب سنتی ‎Ol pt‏ امور طبیعیه از ارکان . امزجه. اخلاط . اندام .ارواح . قوی وافعال تشکیل یافته است وقتی مرضی حاصل می شد یعنی اختلال در افعالی رخ می داد طبیب. با تجربه ای که داشت پی به نوع احتلال در قوی واز آنجا به احتلال در ارواح واز آنجا به احتلال دراندام واز آنجا به احتلال در اخلاط و از آنجا به اختلال در امزجه و از آنجا به اختلال در ارکان بیمار پی می سپس با تغییر دادن ارکان بیمار توسط غذاها . داروها یا تدابیر عملی ( مثل حجامت وفصد و..) باعث درمان بیماری می شده است 

صفحه 10:
ارکان( آخشیگها ) : ‏معتقد بوده اند که تمام اشیاء در عالم ازچهارعنصر تشکیل شده اند‎ LSS آب: آتش» باد وخاک البته باید دانست منظور از این آب آن آب در دسترس ما تست همچنین در مورد آتش وبادوخاک .بلکه این ها تمثیل هستند . به این معنی که حکما اجسام را از نظر سبکی وسنگینی به این شکل تقسیم بندی می کرده اند : سبکی مطلق ( نهایت سبکی ) -سبکی نسبی -سنگینی نسبی وسنگینی مطلق ( نهایت سنگینی ) اوقت انس بعتوان تمتل ونلاد سک مطلی باه تعتوان نماد کی نی اب كدران قاد مق نسبی وخاک بعنوان نماد سنگینی مطلق بکارمی رفته است ‎pleted‏ را بسه چهار دسته : ۱- 27 ۲-تسری؟-خد : آنگاه چهار عنصر فوق علاوه بر نمادهای ذکر شده از نظر کیفیات چهار و آب دارای خاصیت سردی وتری ‏ آتش دا رای خاصیت گرمی وخشکی بباد دارای خاصیت گرمی وتری وخاک دارای حاصیت سردی وخشکی به اين آب وآتش باد وحاک اصطلاحاً عناصر یا ارکان چهارگانه می گفته اند .( ارکان اربعه ) ‎ ‎ ‎ 

صفحه 11:
امزحه جمع مزاج به معنی به هم آمیختن است ودر اصطلاح به کیفیت حاصله ازترکیب وبه هم آمیختن ارکان اریعه گویند .4 نوع مزاج داريم ۱-مزاج معتدل ۲- مزاج سرد ۳- مزاج گرم 4- مزاج تر ۵-مزاج حشک *- مزاج گرم وتر ۷سمزاج گرم وخشک ۸- مزاج سرد وتر 8 مزاج سرد وخشک اخلاط اخلاط جمع خلط است وخلط جسم سيال وترى است كه غذا بس از هضم به آن تبديل من شود .توضيح آنكه حكما معتقد بوده اند وقتى غذا خورده مى شود اول توسط معده به كيموس معدى ( منظور مايعى خميرى شكل حاصل از هضم غذا در معده است ) تبديل مى شود كه به اين عمل طبخ معدى يا طبخ اول كويند سيس از طريق مجارى ناييداى روده توسط عروق ماساريقا به كبد رفته در آنجا پخته ( در اصطلاح امروزی متابوليزه ) مى شود كه به آن طبخ دوم كويند آنكاه ركى كه از كبد خارج مى شود حاوى مايعى است كه اكر در لوله اى شيشه اى ريخته شود ومدتى بماند اين مايع به جند طبقه تقسيم مى شود كه به آنها اخلاط كويند . در ته لوله مقدارى ماده سياه و سنگین که مقدارش خيلى كم است خواهيم داشت كه خلط سوداوى ناميده مى شود . روى سودا سه خلط ديكر بلغم .دم ( خون ) وصفرا قرارمى كيرد . سودا داراى كيفيت سرد وخشك است .بلغم » سرد وتر ودم كرم وتر وصفرا كرم وخشك . به این خون بلغم .صفرا وسودا اخلاط چهارگانه گویند . 

صفحه 12:
اندام منظور همان اعضاء مختلف بدن مانند قلب ‏ کلیه » ریه . استخوان و... است . ارواح : طبق تعريف حكما ارواح جمع روح است ولى منظور از اين روح أن روح غيرمادى مشهور نيست بلكه طبق تعريف اين روح ماده است وجسم لطيفى است كه از لطافت بخارهاى اخلاط حاصل مود ویر تاه بر و ا قوی ارواح ایجاد نیروهایی در بدن می کنند که به آنها قوی گویند 

صفحه 13:
ضروریات شش گانه ( سته ضروریه ) حکما معتقد بوده اند که برای این که انسان بتواند به گی خود بطور طبیعی ادامه دهد نیاز به 1 چیز ضروری دارد : ۱- هوا : از نظر لطافت » غلظت , حرارت » سرما , اختلاط با اجزاء زمین , اختلاط با دودها یا عاری از آنها بودن؛ بعنوان مثال هوای مخلوط با مواد عفونی ( هوای گندابها ) موجب بیماری در بدن می شود .برعکس هوای عاری از مواد عفونی موجب بت هن تأثیرات متفاوت در پدن دا ۲- مأکولات ومشروبات : هیچ انسانی بدون خوردن وآشامیدن نمی تواند زنده بماند . خود این که انسان چه بخورد وبیاشامد بسیار مهم است ون به دانش تغذیه دارد . ۳- احتباس واستفراغ : احتباس یعنی نگه داشتن بعضی ازاجزاء ضروری دربدن مثلاً نگه داشتن آب به اندازه لازم در بدن واستفراغ یعنی فارغ شدن از اجزاء غیر ضروری واضافی بعنوان مثال استفراغ مواد سمی خون توسط کلیه ها که ادرار نام دارد.اگر شخصی نتواند مواد ضروری مورد نیاز خود را دربدن نگه دارد ویا مواد سمی وزیادی بدنش را دفع کند دچا پیماری می شود . ( معنی استفراغ دراینجا با آن استفراغ استفاده شده در جامعه متفاوت است .) 

صفحه 14:
6- ریاضت واستراحت : ریاضت منظور تحرک است واستراحت همان استراحت يا سکون است .بسیاری از اعمال بدنی دراستراحت رخ می دهد .انسانی که نتواند به اندازه استراحت کند دچار بیماری می شود وانسانی هم که تحرک لازم را نداشته باشد همین طور ۵- اعراض نفسانی : منظورهمین حالات شادی » غم . عصبانیت و ... است که درانسانها رخ میدهد ودر یک فرد طبیعی اینها لازم است وبه اندازه اگر باشد موجب صحت وسلامتی می شود . - نوم ویقظه <مظور خواب وییداری ات . حواب باعث می شود قولم ععلانی تقویت شود و تحمل شود . هم ات بسیار دیگری در بدن دارد اين خواب وبيدارى نيز بايد به اندازه باشد . 

صفحه 15:
انواع بیماری در طب سنتی بیماریها در طب سنتی به دودسته اصل بیماریهای ساده وبیماریهای مرکب تقسیم بندی می شده اند .وبیماریهای ساده به سه دسته : ۱- سوء مزاج ۲- سوء ترکیب ۳- تفرق واتصال دسته,بندی شده اند . سوء ترکیب در سوء تركيب ساختار عضوى بدن غير طبيعى است كه خود به سه دسته تقسیم می شود . الف ) شکل ظاهر ایراد دارد ( مثلاً شخصى كه يك با ياى خميده متولد مى شود كه اصطلاحاً پاچنبری گفته می شود ۲۰ . ب ) اندازه عضو ایراد دارد ( مثلاً شخصی که یک پایش از پای دیگر بطور مادرزادی بلندتر است ) ج ) تعداد عضو غير طبیعی است ( مثلاً کسی که بطور مادرزادی در هر دست * انگشت دارد وبا کی که با نک دست مترلد می هرد 0 

صفحه 16:
تفرق واتصال در تفرق واتصال پیوستگی بافتی دراعضاء مثلاً بعلت جراحت از بين رفته ( زخمها وجراحت ها ) وبا پیوستگی بافتی دراعضاء بطور ناموزن ایجاد شده است ( ملگ استحوانی که پش از شکستن بدجوش خورده باشد .) سوء مزاج سوء مزاج يعنى اين كه مزاج طبيعى شخص از حالت اعتدال خود خارج شود واين عدم اعتدال مزاجى موجب بيمارى شخص كردد. بنابراين بايد ابتدا مزاج طبيعى شخص را تشخيص دهيم . بطور کلی در هر سنی یک مزاج غالب تر است : در سن رشد « یعنی تا ۳۰ سالگی) بیشتر حرارت ورطوبت غالب است یعنی مزاج دموی ( خونی) در سن ۳۰ تا 1۰ سالگی حرارت روبه کاهش می گذارد وسردی وخشکی یعنی مزاج سوداوی غالب مى شود .دربالای 1۰ سالگی فرد متغیر المزاج می شود ونوع مزاج او تابع حوراکش می شود. 

صفحه 17:
درمان بس از آنكه نوع بيمارى تعيين شد كه آيا سوء ترکیب . تفرق واتصال ويا سوء مزاج است درمورد سوء تركيب وتفرق واتصال روشهاى درمانى بيشرفته وكاه جراحى لازم مى شود درمورد سوء مزاج » به روشهای گفته شده وهمچنین با توجه به رژیم غذایی مریض نوع سوء مزاج بیمار را تعیین می کنیم وبا بکارگیری غذاهاودر صورت نیاز داروها واعمال بالید ( ین اٍعطلبا دس تئل‌حجاصکه دیماناصلیسوء مزلج دموی( غلبه خون) لست) مزاج بیمار را روبه اعتدال می آوریم .مثلاً اگر بیمار مزاجش روبه سردی رفته ( یعنی سوء مزاج سردابارد) پیدا کرده یا به اصطلاح عمومی بیمار سردی اش کرده است غذاها ودر صورت نیاز داروهای گرم مزاج به بیماری می دهیم علت بسیاری از بیماریها وجود مشکل در ضروریات شثر کت الاسم (تغییر کیفیت هوای تنفسی اصلاح رفتارهای فردی . اصلاح میزان تحرک فرد .همزمان با سایر تدابیر درمانی(اصلاح مزاج و...) پرداخت 

صفحه 18:
بهداشت در اسلام . ویژگی های نظام بهداشت در اسلام اهمیت بهداشت بدن بهداشت دهان و دندان رعایت مسائل تغذیه و آداب سفره بهداشت لباس پرهیز از مضرات ازدواج و بهداشت ظاهری و باطنی مراقبت کردن از پاکی دل ( سلامت روانی) CR ey SE ‏ود‎ Faety >: 

صفحه 19:
بهداشت در اسلام ویژگی های نظام بهداشتی در اسلام جادلنگیزه قووبسواووعلی تس هداشت لس اه بر موضوع ب هللشتو ن_ظاف کید فراولنک رده و ۱ اترين ممکن را در اين وده است در واقع يكى از ويزكى هاى دين اسلام؛ تشويق انسان به رعايت ياكى در ابعاد ناكون زندكى است؛ زيرا خواسته و فطرت هر انسانء دورى از آلودكى هاى جسمى و روحى ت. اسلام با قراردادن نظافت در برنامه عبادى فرد_مسلمانءانكيزه لازم را دراوايجاد نموده است | بهداشت و ياكيزكى را رعايت نمايد بامبر اسلام (صلى الله عليه واله) مى فرمايند ننظفوا بكزهالمستطعتمفاناله تعا ىبن لقا على تظافه و لزيد خلا لجنه الاك ظية هر مقدار كه مى توانيد نظافت را رعایت کنید؛ زیرا خداوند متعال. اسلام را برپایه نظافت بنا نهاد هرگز کسی وارد بهشت نمی گردد؛ مگر آنکه پاکیزه باشد ‎col‏ نظافت و بهداشت در اسلام» ضابطه مند و تحت نظام خاصی است. به طوری که فرد ‏بلمان,خود را ملزم می داند بهداشت را امری شرعی و دینی بداند و آن را در هرحال و به طور ‏ستمر رعایت نماید ‎ ‏زمینه, به کار برده و نظافت را جزئی از ایمان و لازمه ایمان معرفی ‎ 

صفحه 20:
جلمعیت_ظام ب هللشتلساه بسرنامه لعف رلگی اقا که ار هلان دور ۱ عد 2 و رولنی‌لغاز مىكردد و لكام به ايتباط(شامل هلل لعضاى دزو لبزار و لوايم فردهى فرد با سایر افراد می پردازد که با عنوان بهداشت خانوادكئء بهداشت اجنماعی» بهذاشت حرفه ای: بهداشت محیط بهداشت مسکن, بهداشت تغذیه. بهداشت اقتصادی و ... می توان آموزه ای مرواب طفتجویی ان نانک نرا بسه آموزد هاعدینیمی‌تواندریافنکه بسیلیی3 ازدستورلتن_ظام آموزشیلساام در قاللحكام شرعى(وجوسلستحبا بحر متي كرلهيك؛ كرديدم لسستلينكونه بيان مىتولند برلئفرد مسلمانبه عنولذيكة كليفسطرح ب كه خود را مازم به ‎ees ahs‏ اك لت شت لك عبادوفرد مسلمان لنكيزه لالم را در وعبرلئاجرلع بي مور ليجاد مئنمايد و در حقيقشوعى علتظوراليت. ۴. سازگاری با فطرت: قوانين بهداشتى در اسلام با ظرافتى خاص طراحى و بيان كرديده است تا با طبيعت و فطرت انسانى سازكار باشد. شايد قراردادن بهداشت و ياكيزكى در بطن دين به اين جهت باشد که خداوند در فطرت آدمی, طلب پاکی و بیزاری از ناپاکی (اعم از جسمی, روانی» روحی و..) يا میل و گرایش به پاکیزگی و تنفر از ناپاکی ها را به توصیه های مطرح در آموزه های دینی نیز بیانگر این امر فطری و یادآوری آن به انسان میباشد یعت نهاده است. 

صفحه 21:
فصل (۱)- اهمیت بهداشت در اسلام «قل لا یستوی الخبیث و لا الطیب», (هرگز پاک و ناپاک برابر نیست), و با بکارگیری کلمه طیب بیش از ۳۵ بار در قالب مشتقات خود در ستایش پاکان و کلمه خبیث بمراتب کمتر در مزمت ناپاکان. همه اینها یانگر اهتمام فوق العاده قرآن کریم است به طهارت و پاکیزگی «النظافة من الايمان» و نیز فرموده‌اند: «به تمام توان, پاکیزه باشید زیرا خداوند. اسلام را بر پاکیزگی استوار ساخته و جز مردم پاکیزه کسی به بهشت نمی‌رود.» پاک من الطهور بزد ال فى عوركع يعر . خود زا زياد مسقو كن ا خداوند عهرت را زياد كند وان الله يتحب التوايين و يتحب المتطهّرين: ه رآينه:خداوندتوبه كنندكان وباكيزكان زا دوست مىدار هر مسلمانى موظف است در شبانه روز ينج نوبت نماز بخواند و يكى از مقدمات نماز طهارت است كه مؤمن بايد ضمن دور ساختن آلودكى از بدن و لباس؛ براى نماز وضو بگیرد و یا در صورت لزوم غسل كند 

صفحه 22:
فصل(۲): بهداشت بدن از آنجا که تا جسم توانا و سالم نباشد روح وعقل نمی‌تواند به درستی عمل کند و از طرفی هم رفت و ترقی انسان به‌وسیله عقل و فکر او انجام می‌شود. لذا سلامت بدن سهم بسزایی در رها عم ی شب تشاد و وه باعل لاست و در كرر ‎Ole‏ بهداشت بدن است. يوست انسان در شرايطى مى تواند محل مناسبى جهت رشد و ت بیماری‌زا باشد. بسيارى از قارجها و انكلها در شرايطى كه بهداشت بدن رعايت نشده باشد به راحتى تكثير كرده و موجب بیماری‌های خاص می‌شوند. بيمارىهاى شيشء كال و قارج بدن از اين دستهاند. بخثر(۱) استحمام استفاده از خزانه و حمام‌های عمومی یک روز در میان. حمام بگیرید کسی که آفریدگار و رستاخیز را باور دارد. نباید زدودن موی بدن را بیش از چهل روز رها کند. اگر پولی در اختیار ندارد. قرض کند و زدودن مو را به تأخير نيفكند. » می‌فرمودند: «کسی از شما موی زیر بغلش را بلندکند. همانا شیطان در آنجا پنهان می‌شود. » 

صفحه 23:
بخش(۲) : شانه زدن از حضرت علی(ع) روایت شده که فرمودند: «رسول خدا موی خود را شانه می‌زد و اغلب پا آب. صاف می‌کرد و می‌فرمود: آب پرای خوشبو کردن مؤمن كافى است. »' فى فرهودلد: اكد كداموى ذارة آن را كوتاه كنك ‎teas lee pre OI‏ حضرت به مردی فرمودند: «[موی سر و سیمای] خويش را اصلاح کن» این کار به زیبایی تو می‌افزاند:» بخثر(۳) : شارب و ناخن حضرت می‌فرمایند: «کسی از شما شارب خود را بلند نکند زیر می‌دهد.) در جای دیگر سفارش کردند: «شارب و موی بینی خود را بچینید وخود را بر اين کار ملزم کل این کار زاس شما مر الاك شیطان آن را پناهگاه خود قرار 

صفحه 24:
بخش (): عطر زدن در «کافی» از امام صادق(ع) روایت شده: «برای رسول خدا(ص) مشکدانی بود که يس از هر وضو بلافاصله آن را به‌دست گرفته خود را معطر می‌ساختند. در نتبجه چون از خانه بیرون می‌آمدند. بوی عطر در معبر آن حضرت منتشر می‌شد.» در «مکارم الاخلاق» ذکر شده: اگر عطری برآن حضرت تعارف می‌شد خود را به آن معطر میات زمر «بویش پاکیزه و حمل کردن آن آسان است و چنانچه از معطر ساختن خود با آن عذر داشت. تنها به نهادن سر انگشت خویش بر آن اكتفا می‌نمود. » می‌فرمودند: «بهترین بندگان خدا آنهایی هستند که خوش‌بویند. ‏ فصل (۳) بهداشت دهان و دندان بخثر(۱): اهمیت مسواک زدن «دهان‌های شما محل عبور قرآن است پس آن را با مسواک پاکیزه کنید.» 

صفحه 25:
«دهان‌های شما راهی از راههای پروردگارتان است. پس دوست داشتنی‌ترین راه به‌سوی خدا آن است که خوشبوترین آنها باشد. پس دهان‌هایتان را به‌قدر توانتان پاکیزه وخوشبو کنید. » و نیز فرموده‌اند: «آنقدر جبرئیل مرا به مسواک کردن سفارش نمود که گمان بردم خداوند آن زا واجت فى كند نيز فرمود: اكر بر امتم كار را مشكل نم ىكردم آنها را امر مىكردم كه با هر نمازى مسواك كنند.» درباره پیامبر(ص) نوشته‌اند که هر وقت از خواب بیدار می‌شد مسواک می‌کرد و هر وقت می‌خواست بخوابد مسواک می‌کرد و وقتی مسافرت می‌کرد هم شانه به همراه داشتند و هم مسواک رسول اکرم فرمودند: «در مسواک کردن دوازده فایده است: پاکیزگی دهان, خشنودی آفریدگار سپیدی داندان‌ها: نابودی کرم. کاستی بلغم. اشتهاآوری افزون شدن نیکی‌هاء سنت پذیری: حضور فرشتگان استحکام لثه‌هه زياد شدن نور جشم و تقويت حافظه» دو ركعت نماز با مسواك بهتر است از هفتاد رکعت بدون مسواک باز فرمود: «هر وقت جبرئیل نزد من آمد مرا به مسواک زدن فرمان داد» 

صفحه 26:
بخش (۲): نحوه مسواک زدن پیامبر(ص) طریقه مسواک کردن را هم به پیروان خود آموخته و فرموده‌اند: «و استاکو اعرصأ یعنی از عرض دندان‌ها مسوک : بخش (۳): خلال كردن از پیامبر(ص) روایت شده که فرمودند: «جبرئیل بر من نازل شد و سفارش به خلال نمودن کرد. » فرمودند:«خلال کردن تو را در نزد ملائکه محبوب می‌کند و همانا ملانکه از بوی بد دهان کسی که بعد از غذا خوردن خلال نمی‌کند اذیت می‌شوند. » «خلال کنید چرا که دهان را تمیز می‌کند و مایه سلامت لثه است. » خلال از ب درخت زیتون بخش(۶): مضمضه کردن 

صفحه 27:
فصل (۴)رعایت مسائل تغذیه و آداب سفره دست‌ها یکی از مناسب‌ترین محیط‌ها برای رشد و نمو انواع میکروب‌ها (باکتری - قارج ‏ انكل) می‌باشد و امروژه ثابت شده است که مهم‌ترین راه انتقال بیماری‌ها می‌باشند. پرسنل بیمارستان‌ها و مراکز درمانی احادیث «شستن [دستها] بيش و بعد از غذاء شفایی برای بدن و مایه برکت در روزی است. » سس [دستهاا یش از ‎le‏ فقر را دور می‌کند و شسسص [دسنها] بس از عذارندوه رام راند. و چشم را سلامت می‌دهد.» «شستن دستها پیش از غذا و بعد از آن سنت است. 4 پیامبر(ص) پیش از غذا خوردن دستشان را می‌شستند یا وضو می گرفتند و می‌فرمودند: «خجستگی و برکت غذا در وضوی پیش و پس از خوردن غذاست. » 

صفحه 28:
امام مجتبی(ع) در برخی از آداب سفره فرموده است «باید لقمهها را کوچک برداشته و غذا را خوب جویده و در هنگام خوردن به صورت مردم نظر نکند» و حضرت صادق(ع) فرموده است «هر کس قبل و بعد از غذا دستهایش را بشوید در اول و آخر بیماری جسمی در امان ماند» «ظرفهای خود را بدون در پوش نگذارید. زیرا هر گاه روی ظرفها پوشیده نباشد شیطان در آنها آب دهان می‌اندازد و هر چه بخواهد از آنها بر می‌دارد» از امام کاظم(ع) از آدم فرومایه سژال شد. فرمود «کسی که در کوچه و بازار می‌خورد» آن غلا به ان برکت داده شود وتا زنده است دورفاه سر برد و9از و باز چنین روایت شده است که «نشستن بر سر سفره را طولائی کنید که این اوقات از عمر شما به حساب نمی‌اید» و از علی(ع) روایت رسیده است که «غذای داغ را سرد كنيد زیرا وقتی غذای داغ در برابر پیامبر(ص) نهاده شد فرمود: «بگذارید تا سرد شود. خداوند به ما آتش نمی‌خوراند و برکت در غذای سرد است) 

صفحه 29:
اجتتاب از پرخوری مورد نه تنها در طهارت جسم بلکه در سلامت جان نیز بسیار اهمیت «در کلام بزرگان چنین آمده است که «ابغض الاشیاء بط مملو +یعنی مبغوضتر ن چیزها شکم پر است «در سخن دیگری آمده است «لا تمیتوا القلب بکثرة الطعام فان القلوب تموت کالرُرع اذا کثر الماء یعنی «با زیاد خوردن قلب را نمیرانید چرا که قلب مانند زراعت است.همانطور که اگر به زراعت «آب 5 » شود از بین می‌رود قلب انسان نیز از پرخوری صدمه می‌بیند پیامبر اعظم(ص) «کافر هفت شکم دارد و مومن یک شکم و يا مومن به اندازه شکمش میآشامد و اسراف نمی‌کند ولی کافر حریص است و هرچه می‌آشامد سیر نمی‌شود» ¢ 2 علی(ع) به فرزندش امام حسن(ع) می‌فرماید: «فرزندم آیا چهار نکته به تو نیاموزم که با رعایت آنها از طبّ بی نیاز شوی؟» عرض کرد: «چرا؛ ای امیرممنان» حضرت فرمود: «تا گرسنه نشدی غذا نخور و هنوز اشتها داری از غذا دست بکش و غذا را خوب بجو و قبل از خوابیدن قضای حاجت کن «صوموا تصحَوا یعنی روزه بگیرید تا سالم بمانید. 

صفحه 30:
پیامبر اعظم(ص) «از پرخوری بپرهیزید که دل را سخت می‌کند و اعضای بدن را در طاعت خدا تنبل می‌سازد و همتها را از شنیدن پند و اندرز کر می‌نماید» علی(ع) «هر کس خوراکش زیاد باشد سلامتیاش کم می‌شود و بار زندگی بردوش او سنگین گرده و در جای دیگر فرموده است: «سیری. پارسائی را نابود می‌کند. سیری چه یاور خوبی برای گناهان است. تیزهوشی و پرخوری با هم جمع نمی‌شوند. هرگاه شکم از طعام مباح انباشته شود دل از دیدن خیر و صلاح کور شود؛ و باز فرموده است: «گرسنگی کشیدن چه یاور خوبی است شکستن عادتهای ‎tol‏ به بند کشیدن نفس و در هم و حضرت رضا(ع) فرموده است «هر که می‌خواهد تندرست و دارای بدنی لاغر و چابک باشد از شام شیش کم کته 

صفحه 31:
پیامبر اعظم(ص) «روز قیامت سختترین حسابرسی را کسی دارد که کارهایش را دیگران انجام دهند و خودش بیکار بگردد. گو اینکه کار کردن موجب رنج و زحمت است اما بیکاری موجب ‎tals yobs‏ و در بیان دیگرش فرموده است «خداوند از شخص تندرست و بیکار که نه در کار دنیاست و نه در كار آخرت نفرت دارد» «از يرخورى بيرهيزيد كه صاحب خود را در قيامت تهیدست می‌گذارد» آمیرالممنین(ع) می‌فرماید: «چه بسیار خوابهای شبانه که تصمیمات روز را بر هم زده است» امام باقر(ع) می‌فرماید «که موسی(ع) به خداوند عرض کرد: کدام بندهات نزد تو منفورتر است؟ فرمود: مردار شب و بیکاره روز» و در بیان حضرت صادق(ع) است که «پرخوابی باعث از دست رفتن دین و دنیاست» و بالأعره اينکه امام هفتم(ع) در چند بیان جداگانه فرمودند: «چشمانت را به پرخوابی عادت نده زیرا که چشمها؛ ناسپاسترین عضو بدن هستند و پا خداوند از بنده پرخواب بیکار نفرت دارد» 

صفحه 32:
فصل(۵): بهداشت لباس بخش(0۱:پاکیزگی لباس رسول اکرم (ص) : « از عوامل ارجمندی مومن نزد آفریدگار والا پاکیزگی لباس اوست. » از امام صادق(ع)روایت شده که رسول اکرم(ص) فرمودند: «کسی که لباس می‌پوشد باید پاکیزه باشد. » رسول اكرم (ص): «اسلام نظيف است. نظیف باشید که جز شخص نظیف وارد بهشت نمی‌شود.» و در جایی دیگر نیز می‌فرمایند: «لباس‌ها را بشوئید و موها را بگیرید و مسواک و زینت و نظافت داشته باشید.» در قرآن نیز آمده است: «وثیابک فطهر: و جامه‌ات را پاکیزه کن, » «لباس خود را تمییز کنید و موهای خود را کم نمائید و آراسته و پاکیزه باشید زیرا بهودان چنیر > ند رشان نا كارش )و هل كر امد اسك که بی‌فرماند لیس ‎Gis Hue‏ حمیدا» یعنی «لباس نو بپوش و بانام نیک زندگی کن» بخش(۲): رنگ لباس برنگ لباس از نظر جذب حرارت و نور و هم‌چنین از لحاظ روانی و بهداشت دارای اهمیت است پیامبر(ص) می‌فرمایند: «لباس سفید را پر زندگانتان بپوشانید و مردگانتان را هم با پارچه سفید کفن کنید.» امام صادق(ع) می‌فرماید: «پیامبر(ص) از پوشیدن چیزی که سیاه بود کراهت داث 

صفحه 33:
فصل (2) برهيز از مضرات نهى از خوردن خون و مردار و كوشت بعضى از حيوانات و غذاهاى سمى و نهى از نوشيدن میات ‎Sy SR‏ tie ase, ‏گوشت خو‎ ‏بی بند و باری جنسی‎ مصرف الكل 

صفحه 34:
فصل (0)ازدواج و بهداشت ظاهری و باطنی قرآن کریم در مقام تشویق به آن می‌فرماید: «آنهائی که بی همسرند و غلامان و کنیزان درستکارتان را همسر دهید. اگر تنگدست باشند خدا آنان را از فضل خویش توانگر کند و خدا گشایشگر و داناست». در آیه دیگر فرموده است «و از نشانههای او این است که برای شما از خودتان همسرانی آفرید. تا بدانها آرام گیرید و میانتان دوستی و رحمت نهاد. آری در این (نعمت) برای مردمی که می‌اندیشند بی گمان نشانه هایی است». «در اسلام هیچ بنایی ساخته نشد که نزد خداوند محبوبتر و ارجمندتر از ازدواج باشد» پیامبر اعظم(ص) «همسردار فته نزد خدا فضیلت دارد بر بی همسر روزه گیر شب زنده داراء اهل و عيال اختيار كنيد؛ زيرا كه اين كار روزى شما را بيشتر می‌کند ویا بی همسران خود را همسر دهيد زيرا با اين كار خداوند اخلاق آنان را نيكو مىكرداند و روزيهايشان را زياد مىكند و بر جوانمرديهاى آنان مىافزايد» از سوی دیگر افرادی که در انتخاب همسر کوتاهی می‌کنند مورد مذمّت قرار كرفتهاند. امام صادق(ع) می‌فرماید: «بدترین مردگان شما بی همسرانند » 

صفحه 35:
فصل (۸) مراقبت کردن از پاکی دل ( سلامت روانی) پیامبر اعظم(ص) «خداوند تبارک و تعالی به چهرهها و دارابی‌های شما نمی‌نگرد بلکه به دلها و کردههای شما می‌نگرد» «اگر شيطانها بر گرد دلهای آدمیان نمی‌گشتند» هر آینه انسانها ملکوت را می‌دیدند» شده است که گر شهوتها دلها را از هم ندرند و طمع. آلودهشان آنها را سخت نگرداند. بزودی ظرفهای حکمت خواهند شد» و از حضرت مسیح(ع) نت نسازد و نعمت برخوردار امام مجتبی(ع) «سالمترین دلها دلی است که از شبهات پاک باشد؛ امام باقر(ع) «هیچ دانشی چون سلامت جویی نیست و هیچ سلامتی چون سلامت دل نیست». علی(ع) «هیچ دردی برای دلها دردناکتر از گناهان نیست» علی(ع «همانا پروای از خداء داروی درد قلوب شماست و بینا کننده دلهایتان و شفا بخش بیماری جسمهایتان و اصلاح کننده تباهی سینه هایتان و پاک کننده آلودگی جانهایتان و زداینده ی نابینایی دید گانتان» اه دلهاد دناک از کتاهان اس