علامه میرزا محمد قزوینی

صفحه 1:
بسم الله الرحمن الرحيم سازمان اسناد و كتابخانه ملى ايران معاونت اسناد ملی خرداد ۱۳۸۷ 

صفحه 2:
2 ‏سر | محمد رو‎ nis علامه محمد قزوينى در سال ۱۲۵۸ شمسی در محلة دروازه قزوین تهران متولد شد. پدرش میرزا عبدالوهاب قروینی معروف به .ملا آقا از فضلا و دانشمندان و ادبای عصز و از حملة تجهار نوشسلة نامه دانشوران وزارت انطاعات ناضری برد محمد تحصيلات مقدماتى صرف و نحو را نزد يدر فر + فوت بدره سر ستى مادى و معنوى وى راء شيخ محمدمهدى قزوينى عبدالرب آبادى: يكئ "از دومجان بلبوكن که از ادیان بزرگ عصر بوي عهدهداز گردید. تدى يغلا يزاي. استفاده از محضر اساتیدی چون سید مصطفی مشهور به فنات آبادی, حاجى شيخ محمد ‎ee‏ و حاجی شیخ فضل الله نوری به مدرسه معیرالممللک وارد شد. سپس در اجی علی نوری در مدرسه مروی حاضر شد. محضر ملا محمد أملى و ‎eis‏ آها میرزا حسن آشتبلئی را نیز در مدرشه خازن الملک درک کرد. وی همجنين در مجلس درس استاد شيخ هادى نجم آبادی و آقا سید احمد ادیب پیشاوری شركت فى كرد. از دیگر معلمان قزوینی, ميرزا محمد حسن خان اصفهانى متخلص به فروغى و ملقب به دکاءالملک ‎ages‏ 

صفحه 3:
‎Late‏ علامه قروینی مقالاتی را از عربی به فارسی ترجمه می‌کرد و در اختیار فروغی ی کات هر فلا ‎OS oo‏ ‏میرزا محمد قزوينى در سال 18 لبه ذليل علاقة مفرطى كه به مقابله نسخ خطی قديمي دنه دعرت راد سرت سرا امد ان از راد ‎Ss cei aC sling‏ 4‘ استفاده از متلبع کتابخانه‌های آنجا مس ‎ies Sees‏ ‎ae‏ 0 در لندن با شرق شاسان ‎oe‏ معا متخصص ذر'ادبيات عونب آشدا شد و با راهنمایی ابشان‌با هیلت امای موقرفه جمله بروفسور ادوارد برأون رئيس آنجا آشتا و پیشنهاد پروفسور براون را برای تصحیح تاريخ جهانكشاى جوبنى بذيرا شد د برای مطالعات تکمیلی پیرامون این پروه علمی عازم باريس كرديد. در أنجا با همكارى ابرانشناس دلسوز و مصحح جامع التواريخة کار بارش ‎poral a Gl: BIS US‏ ها ای هو یی برد عمش ‏با الا گرفتن جنگ ‎dy lle‏ در سال ۱۳۹۶ استاه به دعوت حسیلقلی خان نواب از آلمان شد و در برلین ‎Ge OG ecg anges‏ نقی زاده و ‏همفکرانش مقالاشی جون وسم الخط و قدیمی نرین شعر فاربنی بعل از اسلام | ‎pte‏ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‏قزوینی پس از اتمام جنگ با حمایت مالی تنی چند از رجال سیاسی ایران چون ذکاءالملک فروغی و نصرت الدوله فیروز میرزا وزیر خارجه و میرزا حسن خان وثوق الدوله رئیس آلوزرای وقت» برای اتمام تصحیح تاریخ جهانگشای جوینی از راه سوئیس ‎ 

صفحه 4:
به پاریس بازگشت و بیس از پانزدهسال به مقابله سبزده یه جهانگها همت گماشت: در پاریس نیز از سال ۱۳۰۰مقالاتی چون «طهران»» «قدیمی‌ترین کتاب در زبان فارسی حالیه» و «قصیده معزی» را منتشر ساخت. علامه در طول این دوره از اقامتش اهتمام خاصی برای مطالعة دستاوردهای محققین ایرلنی- اسلامی از خود نشان داد؛ از جمله از شیوة نگارش جمالزاده به حصوص در کتاب افارسی شکر است» حملیت کرد و کسروی رابه دلیل تألیف مقلله «آذری یا زبان باستان آذربایگان» عالمی فاضل دانست و از پورداوود برای ترجمهٌ جلد اول «يشتهاء به فارسی اظهار خرسندی و تشکر کرد. همچنین قزوبنی با دقت مقالات و مطللبی را که پیرامون زبان و ادب فارسی در ایران و نقاط دیگر منتشر می‌شد دنبال می‌کرد. وی همچنین از کمبود سفرنامه نویسی در میان مسلمیر کاس سس دم بر از فضلای مسلمین کمتر ک ت یا جرأت سفر پرخطر عربستان را برای تنظیم چه حود هموار ساشتته يا اكر هم كسائن بوده‌لند سفزنامه‌ای ازا 0 ‎Gi‏ ‏سياحان غير مسلمان به قصد كردآورى اطلاعات جغرافيليى و تاريخى و آثار باستانی یا براى بعضى اغراض سياسى به انواع حيلدها از قبيل تبديل لباسء زبان يا مذهب متوسل شده و از همه راحتی‌های زندگی جدید اروپلیی صرف نظر کرده و سفرنامه‌های بسیار مفید و دلکش که از هر رمانی مطبوع‌تر و جذاب‌تر است به زبانهای لاتین انتشار داده‌اند 

صفحه 5:
علامهٌ قزوینی پس از کسب شهرت فراوان به عنوان پژوهشگر در زمينة ایران اسلامی به نمایندگی از ایران, در کنگرة بین‌المللی مستشرقین در لندن شرکت کرد. چون ن روزها مصادف با سالهای اولیةٌ فوت پروفسور براون بود؛ در مقاله‌ای براون را نعمت خداداد و گنج بادآورد و یکی از اتفاقات حسنه نادر طبیعت معرفی کرد و فعالیتهای علمی او را در زمينة شناخت و توسع؛ُ معارف ایرانی - اسلامی و مبارزه با منافع کشورش ستود و خواستار تاسیس مسسه‌ای برای تصحیح منلبع کمیاب ایرلنی - اسلامی به نام «ادوارد اون در مدت اقامت در اروپا کتابهلیی به اهتمام قزوینی تصحیح, تألیف و یا ترجمه شد و به چاپ رسید از جمله قسمتی از جلد اول تذکره الشعراء عوفی موسوم به لباب الألباب؛ مرزبان نامه. المعجم فی معاییر اشعار العجم تألیف شمس قیس رازی» ترجمه لوا جامی به فرانبت و رساله در شرح حال مسمود بنمد سلمان 7 = چندی بعد استاد در پاریس روش تدقیق و نقد ادبی را تدریس کرد. بسیار می‌خواند و کم می‌نوشت. کار او در تحقیق و بررسی مطللب به وسواس کشیده و گاهي روزها و ماههاء برای یافتن صورت صحیح كلمه واقعه يا تاريخي. كلية منلبع و مآنخذ را مطالعه مىكرد در نتيجه. نوشتههاى او جندين بار قلم خوردكىء حذف. اضافه و حواشی متعددى داشت. در سال ۱۳۱۰ وزارت معارف استنساخ و عكس بردارى از برخى منابع اسلامى ايران را 

صفحه 6:
به ایشان محول کرد. استاد ابتدا تاريخ بیهق رابه همراه شرح و تفصیلی از فعالیتهای ابوالحسن بیهق نويسنده کتاب تهیه کرد. سپس مونس الاحرار فی دقابق الاشعار تألیف محملبن بدر جاجرمی شاعر قرن هفتم و هشتم را فراهم آورد که مشتمل بر قصاید و غزلرات و متطاتلاو رباعيات ازاخلاود دو يست تنراق ‎Sak rah ales‏ استاد ضمن عکس برداری, استنساخ و مقایس؛ دو نسخه کتاب عتبه الکتبه در مصر و لنین گراده مطالب قابل تأملی از ‎ie eas‏ ج کرد. پس از ن. نسخه‌برداری از مجموعة کتاب التوسل للی الترسل موجود در کتابخلنةٌ هلند را اغاز کرد. در اردیبهشت ۱۳۱۲پس از آشنایی با حسین علا سفیر وقت ایران در تون م ن «تحقیقات راجع به علوم و صنایع ایران»» به معرفی برحی منابع اصیل اسلامی در آنجا پرداخت. از این رو مدرسه زبانهای شرقی پاریس و کت ملي و كللج فرانسه (کلز دفرانس) از علامه قرو نى دعوت به عمل أوردند كه تبعة قرانسه شود تابه او کرسی استادی داده شود ولی وی این درخواست را رد کرد. علامه قزوینی در سال ۱۳۱۸ به علت بروز جنگ بیین الملل دوم و اشکال اقامت خارجیان در پا به همراء خانوادهاش با قطار به بالکان رفت. پس از چندی اقامت در اسلامبول و همنشینی با علمای ایرلنی مقیم آنجابه خانفیر ی ار شش سال دوری از وطن از راه ‎aes‏ ۱ 

صفحه 7:
منزل دکتر سید علی شایگان واقع در خیابان حشمت الدوله ساکن و فعالیتهای علمی 0 یذ تصحیح متون دنبال کرد. پس از مدتی. دوستان به بهانة تصحیح تارب » مبلغى براى تهية متزل در اتحتيار انشان قرار دادند. نسيس علامه قزويتى م ل تبرت ‎ie‏ شدء امابه تدريج بيمارى دست و پایش را از کار انداعت. این دانشمند گرانقدر مایه ور؛ نکته یاب و ژرف بین در روز جمعه ششم خرداد ۱۳۲۸ چشم از جهان فرویست و با رفتن از آين خاکدانی ما را از کی و ‎Be‏ علامه ق زوینی به عنوان یکی از پیشگامان تصحیح منیعاوله تارب رار رس بر گردن محققان هم عصر و حتی پژوهتدگان ای پس از خود دارد. ‎i‏ ا آثار يركزيدة زمانه فى باشد حتى یادداشتهای متفرقه و تنظیم نشدة او؛ زیرا در نوشتن هر نکته و مطلبی» صبر و حوصلة فوق العادهاى داشت و داراى وسواس علمی کم نظیری بود که همین مر موجب برجستگی آثارش شد. 

صفحه 8:
فهرست استاد تصویب پرداخت نرخ سفر میرزا محمدخان قزوینی به انكلستان جه ‎es‏ ۲- پرداخت حق الزحمه به شیخ محمد خان قزوینی بابت تصحیح کتاب تاریخ جهانگشای جوینی. ۳- مراجعت محمد قزوینی از اروپا به کشور به مناسبت وضعیت جنگ و دستور ‎Selle pds‏ 

صفحه 9:
تصویب پرداخت نرخ سفر میرزا محمدخان قزوینی به انگلستان جهت شرکت در مجمع میمهفب شماره سند: ۱۰۹۷-۱ 8-897 ‎VV Vee‏ تاريخ سند: ۱۳۰۷ش 

صفحه 10:
ae 2 2 3 A 7 -1۱/ ۱۰۹۷ -۲ ‏شماره سند:‎ ona ees ۱۶ ۳ ی 2 

صفحه 11:


صفحه 12:
ae 2 0 پرداخت حق الزحمه به شيخ محمد ‎a ۱‏ “AVN EAN 40/8) ste ola 1 خان قزوینی ۳ Ags ae aoe 

صفحه 13:
0 LP , 5 ‏رام رديه‎ 4 - ۳ eS panels Gig A at ‏بت‎ ele ‏لوكس‎ ‎<2 al Wyle ‏رک‎ fet a 2 ‏برام‎ ‎es ‏را‎ ‏من‎ ‎/ 04 ۳۵ ‏بسا‎ Ly QRw J ult 4) ‏ار‎ مراجعت محمد قزوینی از اروپا به کشور به مناسبت وضعیت جنگ و دستور پذیرایی مكازاليه ‎te ola‏ 1 بك 1 1111 

صفحه 14:


بسم اهلل الرحمن الرحیم سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران معاونت اسناد ملی اداره کل اطالع رسانی و ارتباطات گروه ارتباطات آرشیوی خرداد 1387 عالمه میرزا محمد قزويني عالم ه ميرزا محم د قزوين ي در س ال 1256شمس ي در محل ة دروازه قزوي ن تهران متولد شد .پدرش ميرزا عبدالوهاب قزوين ي معروف ب ه مال آقا از فضال و دانشمندان و ادباي عصر و از جملة چهار نويسندة نامة دانشوران وزارت انطباعات ناصري ،بود. ميرزا محم د تحص يالت مقدمات ي ص رف و نح و را نزد پدر فرزان ة خوي ش آغاز كرد .با فوت پدر ،س رپرستي مادي و معنوي وی را ،شيخ محمدمهدي قزويني عبدالرب آبادي، يك ي از دوس تان پدرش كه از اديبان بزرگ عص ر بود ،عهده‌دار گرديد .چندي بعد براي استفاده از محضر اساتيدي چون سيد مصطفي مشهور به قنات آبادي ،حاجي شيخ محمد صادق طهراني و حاجي شيخ فضل اهلل نوري به مدرسه معيرالممالك وارد شد .سپس در محض ر حاج ي شيخ عل ي نوري در مدرس ه مروي حاض ر شد .محض ر مال محم د آملي و افض ل المتأخري ن آق ا ميرزا حس ن آشتيان ي را نيز در مدرس ه خازن الملك درك کرد .وي همچنين در مجل س درس اس تاد شيخ هادي نج م آبادي و آق ا س يد احم د اديب پيشاوري شركت مي كرد. از ديگر معلمان قزويني ،ميرزا محمد حسن خـان اصفهاني متخلص بـه فروغـي و ملقب به ذكاءالملك بــود. بعدهــا عالمه قزويني مقاالتي را از عربي به فارسي ترجمه مي‌كرد و در اختيار فروغي مي گذاشت تا در مجلة تربيت منتشر كند. ميرزا محمد قزوینی در سال 1283به دليل عالقة مفرطي كه به مقابله نسخ خطي قديمي داشت به دعوت برادر خويش ميرزا احمدخان از راه روسيه ،آلمان و هلند به لندن رفت كتابخانههاي آنج ا موف ق ب ه تص حيح چاپ چهارم چهار مقالة ‌ و ضم ن اس تفاده از مناب ع عروض ي س مرقندي گشت .در لندن ب ا شرق شناس ان بنام ي از جمل ه پروفسور بوان متخصص در ادبيات عرب آشنا شد و با راهنمايي ايشان با هيأت امناي موقوفه گيب از جمله پروفسور ادوارد براون رئيس آنجا آشنا و پيشنهاد پروفسور براون را براي تصحيح تاري خ جهانگشاي جوين ي پذيرا ش د و براي مطالعات تكميل ي پيرامون اي ن پروژ ه علمي عازم پاري س گرديد .در آنج ا ب ا همكاري ايرانشناس دلس وز و مص حح جام ع التواريخ، ادگار بلوشه ،كتابدار كتابخانة ملي پاريس به تصحيح جهانگشاي جويني پرداخت. ب ا باال گرفت ن جن گ جهان ي اول ،در س ال 1294اس تاد ب ه دعوت حسينقلي خان نواب از راه س وئيس عازم آلمان ش د و در برلين ضم ن همكاري ب ا س يد حس ن تقي زاده و همفكران ش ،مقاالتي چون رسم الخط و قديمي‌ترين شعر فارسي بعد از اس الم را منتشر كرد. قزوين ي پ س از اتمام جن گ ب ا حماي ت مال ي تن ي چن د از رجال سياسي ايران چون ذكاءالمل ك فروغ ي و نص رت الدول ه فيروز ميرزا وزي ر خارج ه و ميرزا حسن خان وثوق الدوله رئيس الوزراي وقت ،براي اتمام تصحيح تاريخ جهانگشاي جويني از راه سوئيس به پاريس بازگشت و بيش از پانزده سال به مقابله سيزده نسخة جهانگشا همت گماشت. در پاري س نيز از س ال 1300مقاالت ي چون «طهران»« ،قديمي‌تري ن كتاب در زبان فارسي حاليه» و «قصيده معزي» را منتشر ساخت. عالم ه در طول اي ن دوره از اقامت ش اهتمام خاص ي براي مطالع ة دس تاوردهاي محققين ايران ي -اس المي از خود نشان داد؛ از جمل ه از شيوة نگارش جمالزاده ب ه خصوص در كتاب «فارسي شكر است» حمايت کرد و كسروي را به دليل تأليف مقاله «آذري يا زبان باس تان آذربايگان» عالمي فاضل دانس ت و از پورداوود براي ترجمة جلد اول «يشته ا» به فارس ي اظهار خرس ندي و تشك ر كرد .همچنين قزوين ي ب ا دق ت مقاالت و مطال بي را كه پيرامون زبان و ادب فارسي در ايران و نقاط ديگر منتشر مي‌شد دنبال مي‌كرد. وي همچنين از كمبود س فرنامه نويسي در ميان مسلمين گاليه داشت و معتقد بود كه از فضالي مسلمين كمتر كسي همت يا جرأت سفر پرخطر عربستان را براي تنظيم سفرنامه فرنامهاي از خود منتشر نساخته‌اند .اما ‌ به خود هموار ساخته ،يا اگر هم كساني بوده‌اند س سياحان غير مس لمان به قصد گردآوري اطالعات جغرافيايي و تاريخي و آثار باستاني يا حيلهها از قبيل تبديل لباس ،زبان یا مذهب متوسل براي بعضي اغراض سياسي ب ه انواع ‌ شده و از هم ه راحتي‌هاي زندگ ي جدي د اروپاي ي ص رف نظ ر كرده و س فرنامه‌هاي بسيار مفيد و دلكش كه از هر رماني مطبوع‌تر و جذاب‌تر است به زبانهاي التين انتشار داده‌اند. عالمة قزويني پس از كسب شهرت فراوان به عنوان پژوهشگر در زمينة ايران اسالمي به نمايندگي از ايران ،در كنگرة بين‌المللي مستشرقين در لندن شركت كرد .چون آن روزها مقالهاي براون را نعمت خداداد و مصادف با سالهاي اولية فوت پروفس ور براون بود ،در ‌ گنج بادآورد و يكي از اتفاقات حسنه نادر طبيعت معرفي كرد و فعاليتهاي علمي او را در زمين ة شناخ ت و توس عة معارف ايران ي -اس المي و مبارزه ب ا مناف ع كشورش ستود و خواس تار تأس يس مؤس سه‌اي براي تص حيح مناب ع كمياب ايران ي -اس المي به نام «ادوارد براون» شد. در مدت اقامت در اروپا کتابهایی به اهتمام قزويني تصحيح ،تأليف و يا ترجمه شد و به چاپ رس يد از جمل ه قس متي از جل د اول تذكره الشعراء عوف ي موس وم به لباب األلباب، مرزبان نام ه ،المعج م ف ي معايير اشعار العج م تأليف شم س قيس رازي ،ترجم ه لوايح جامي به فرانسه و رساله در شرح حال مسعود سعد سلمان. چندي بع د اس تاد در پاري س روش تدقيق و نقد ادب ي را تدري س كرد .بس يار مي‌خواند و كم مي‌نوشت .كار او در تحقيق و بررس ي مطال ب ب ه وس واس كشيده و گاه ي روزها و ماهه ا ،براي يافتن ص ورت صحيح كلم ه ،واقع ه يا تاريخي ،كلية مناب ع و مآخ ذ را مطالعه میکرد در نتیج ه ،نوشته‌هاي او چندي ن بار قل م خوردگ ي ،حذف ،اضاف ه و حواشي ‌ متعددي داشت. در سال 1310وزارت معارف استنساخ و عكس برداري از برخي منابع اسالمي ايران را ب ه ايشان محول کرد .اس تاد ابتدا تاري خ بيه ق را ب ه همراه شرح و تفصيلي از فعاليتهاي ابوالحس ن بيه ق نويس ندة كتاب تهيه كرد .س پس مون س االحرار ف ي دقاي ق االشعار تأليف محمدب ن بدر جاجرم ي شاع ر قرن هفت م و هشت م را فراه م آورد كه مشتم ل بر قصايد و غزليات و مقطعات و رباعيات از حدود دويست نفر از شعراي فارسي زبان است. اس تاد ضم ن عك س برداري ،اس تنساخ و مقايس ة دو نس خة كتاب عتب ه الكتب ه در مصر و لنين گراد ،مطالب قابل تأملي از آن را به صورت مستقل استخراج كرد. پس از آ ن ،نس خه‌برداري از مجموع ة كتاب التوسل الي الترس ل موجود در کتابخان ة هلند را آغاز کرد .در ارديبهش ت 1312پ س از آشناي ي ب ا حس ين عال س فير وقت ايران در پاري س ،ب ا همكاري انجم ن «تحقيقات راج ع ب ه علوم و ص نايع ايران» ،ب ه معرف ي برخي منابع اصيل اسالمي در آنجا پرداخت .از اين رو مدرسه زبانهاي شرقي پاريس و كتابخانه مل ي و كال ج فرانس ه (كل ژ دفران س) از عالم ه قزوین ی دعوت ب ه عم ل آوردن د كه تبعة فرانسه شود تا به او كرسي استادي داده شود ولي وي اين درخواست را رد كرد. عالم ه قزوين ي در س ال 1318ب ه عل ت بروز جن گ بين المل ل دوم و اشكال اقام ت خارجيان در اروپ ا ب ه همراه خانواده‌اش ب ا قطار ب ه بالكان رفت .پ س از چندي اقام ت در اسالمبول و همنشيني با علماي ايراني مقيم آنجا به خانقين رفت و باالخره پس از سي و شش سال دوري از وطن از راه كرمانشاه و همدان و قزوين به تهران آمد و در طبقه دوم منزل دكت ر س يد عل ي شايگان واق ع در خيابان حشم ت الدول ه س اكن و فعاليتهاي علم ي خوي ش را در زمين ة تص حيح متون دنبال كرد .پ س از مدت ي ،دوس تان ب ه بهان ة تص حيح تاري خ كرمان ،مبلغ ي براي تهية منزل در اختيار ايشان قرار دادند .س پس عالم ه قزوين ي براي استراحت بيشتر در ده حصار بوعلي شميران ساكن شد ،اما به تدريج بيماري دست و پاي ش را از كار انداخت .اي ن دانشمن د گرانقدر ماي ه ور ،نكت ه ياب و ژرف بين در روز جمع ه شش م خرداد 1328چش م از جهان فروبس ت و ب ا رفت ن از اي ن خاكدان ي ،م ا را از فيض دامنة وسيع دانش و فضيلت اخالقي بي مانند خود محروم داشت. عالم ه قزوين ي ب ه عنوان يك ي از پيشگامان تص حيح مناب ع اوليه تاري خ ايران بع د از اس الم، ح ق بزرگ ي بر گردن محققان ه م عص ر و حت ي پژوهندگان نس لهاي پ س از خود دارد. آنچ ه قزوين ي نوش ت از آثار برگزيدة زمان ه م ي باش د حت ي يادداشتهاي متفرق ه و تنظيم نشدة او؛ زيرا در نوشت ن ه ر نكت ه و مطل بي ،ص بر و حوص لة فوق العاده‌اي داش ت و داراي وسواس علمي كم نظيري بود كه همين امر موجب برجستگي آثارش شد. فهرست اسناد تصويب پرداخت نرخ سفر ميرزا محمدخان قزويني به انگلستان جهت .مع بين -2پرداخت حق الزحمه به شيخ محمد خان قزويني بابت تصحيح كتاب تاريخ جهانگشاي جويني. -3مراجعت محمد قزويني از اروپا به كشور به مناسبت وضعيت جنگ و دستور پذيرايي مشاراليه . تصويب پرداخت نرخ سفر ميرزا محمدخان قزويني به انگلستان جهت شركت در مجمع بين المللي مستشرقين شماره سند116004-41/ 1097-1 : تاريخ سند1307 :ش شماره سند116004-41/ 1097 -2 : شماره سند116004-41/ 1097 -3 : پرداخت حق الزحمه به شيخ محمد خان قزويني بابت تصحيح كتاب تاريخ جهانگشاي جويني شماره سند116004-1095/41 : تاريخ سند 1309 :ش مراجعت محمد قزويني از اروپا به كشور به مناسبت وضعيت جنگ و دستور پذيرايي مشاراليه تاريخ سند1318 :ش شماره سند116004-1096/41-1 : شماره سند116004-1096/41 -2 :