پزشکی و سلامتطب سنتی

مبانی طب سنتی ایران

صفحه 1:

صفحه 2:
م 0) امور طبيعيه (فيزيولوزى) يد ©) دلايل و علائم (نشانه شناسى) BO ‏ضالوزدادمهر ورودى هاى دندانيزشكى‎ | esl jl inl Lae

صفحه 3:
تس ‎Uae ate‏ ابوتراب زاده 1 A 4 3 4 8 5

صفحه 4:
( بررسی تغییراتی که در بدن انسان ایجاد می شود و می تواند: " در جهت سلامتی و یا ایجاد بیماری باشد. 3 ۷ 1 ۰ ۷ تعریف طب بر اساس نوشته ربیع بن احمد اخوینی بخاری در : 'كتاب «هداية المتعلمين فى الطب»: 7 بجشكى بيشه اى بود كه تندرستى آدميان را نكاه دارد و جون و رفته بود با زآرد» از روی علم و عمل.

صفحه 5:
ادمهر ‏ ورودی های دندانپزشکی 60

صفحه 6:
| دانشی است که چگونگی عملکرد و تغییرات بدن انسان و عوامل "۰ : موثر بر آن راء که منجر به سلامتی یا بیماری می شوند» بررسی : 4 کرده و سر انحاسی آمک رما ربه تاتکیصن را عیام تدم رده 3 eg زدادمهر ‏ ورودی های دندانپزشکی 60

صفحه 7:
با اموری که هستی» قوام و حفظ کمالات جسمی انسان» بر آنها مبتنی است. 3 لا شامل هفت جزء است که به ترتیب عبارتند از:

صفحه 8:
در اصطلاح «رکن» یا «عنصر» جسم بسیطی است که به غير خود تجزیه نمی شود و تشکیل دهنده اجزای اولیه همه . .. موجودات است. :0 پایه گذاران طب اخلاطی معتقد بودند عالم ماده از چهار = عنصر یا رکن یا اسطقس تشکیل شده است. 3 (0.ارکان عالم ماده شامل «آتش» ۱:۰ آب و خاک» هستند. فر کدام از اين ارکان یا عناصر سنبل کیفیتی در طبیعت زدادمهر ‏ ورودی های دندانپزشکی 00

صفحه 9:
‎ule‏ گفته ابن سينا كيفيت ها به دو نوع فاعله و منفعله تقسيم مى شوند.: ‏!کیفیت فاعله: به کیفیتی گویند که خاصیت تأثیر گذاری بر سایر کیفیات را دارد و شامل ‏۱ ‏حرارت و برودت (گرمی و سردی) است. ‎ ‎ ‎ ‎ ‏فیات منفعله: به کیفیتی گویند که از کیفیات فاعله تأثیرپذیری دارد و شامل رطوبت و م ‎ ‏یُوسشت(تری و خشکی) است. ‎ee‏ ‎ ‏گرم و خشک گرم وتر سرد وتر سرد و خشک های اولیه جُدول 0: کیفیت های اولیه ی چهار رکن تشکیل دهنده ی جهان مادی و بدن انسان ‏ضالی‌دادمیر . ورودی های دندانپزشکی 60 ‎

صفحه 10:
2 ین چهار عنصر"از نظر ویژگی های فیزیکی به تر | سفگینی (به بیان امروزی چگالی) از يكديكر مجزا ‎a‏ ‎(I‏ آتش: سبک مطلق ۱ ۱ *) هوا: سبک نسبی ‎nobus an‏ بره لعن اما سكن قال شي ‎See Scat Ce In he Se SS Sh‏ ‏ين حركت | اغضنً ل ‎ ‎.©00 ‏ورودى هاى دندانيزشكى‎ sen!

صفحه 11:
*** از دیدگاه دانش حکمی طب اخلاطی شناخت مواد مختلف به | جز ویژگی سنگینی و سبکی یا به بیان دقیقتر امروزین؛ چگالی» , نیازمند بررسی خصوصیات دیگری نیز هست که ویژگیهایی از جمله رنگ. بوء طعم و کیفیات چهارگانه گرمی» سردی» خشکی .. و تری از آن جمله اند. 3 عناصر آزبعه رااافعی توان به صورت مجزل در طبیعت بیدا ##ازد؛ بلكه عناصر در ترکیب مواد مرکب وجود دارند و بدن : ل شع ۱ )28( ادمهر ورودى هاى دندانيزشكى ‎OD‏

صفحه 12:
7 »,خاک عنصری: وظیفه آن ایجاد پایداری و شکل دهی و حفظ : اشکال است. 3 * آب عنصری: وظیفه آن ایجاد توانایی شکل پذیری و قابلیت ! انعطاف در. اجسام است. 47۳ سیلیت بیشتر 7 ».هوا عنصری: وظیفه آن ایجاد تخلخل و فاصله بین ذرات سک مجقد(ضا ابوتیراب زاده [ ضالی‌دادمیر - ورودی های دندانپزشکی 60

صفحه 13:
9 2 مثال ‎tla‏ ‏كد 3 : , << مثال دوم: وجود آتش عنصری زیادتر : 1 < مثال سوم: افزایثن غیر طبیعی آتش عنصری ۰ Gastroesophageal Reflux :a.es Jie ®

صفحه 14:
‎ce ۷‏ * مزا بنباد اساسی بر شحی ی ابر ان بت " مزاج در لغت به معنى در هم آميختن است و در طب سنتی | ايران به مفهوم كيفيت يكسان و جديدى است كه در نتيجه آميختن : , اركان با يكديكر و فعل و انفعال آنها به وجود مى آيد. ‏. " از ديدكاه طب سنتى هر جسم مركبى از تركيب هر جهار ركن .. تشكيل شده و أنجه اين اجسام را از هم متفاوت کند اختلاف ‎cables ae cal 5‏ 2 ‎a) CS) 2 ae eel 4‏ زر تفار 1 كاسته يده و-حالتی میانه ربا به خود گرفته اننت ‏ادمهر . ورودی های دندانپزشکی ‎OD‏ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎

صفحه 15:
4 1 در جهان بی نهایت مزاج وجود دارد؛ چون نسبت آمیختن عناصر : چهارگانه باهم متفاوت است. 4 هیچ دو شخصی یکسان نیستند و بنابراين درمان یک بیماری در دو فرد یکسان نیست. اده [ ضالع دادمیر ‏ ورودی های دندانپزشکی 0

صفحه 16:
0 مزاج ها به 9 مزاج اصلی (ذاتی) تقسیم مى شوند که ممکن ‏ * . است از شرایط محیطی و خاص مثل فصل» سن. جنسیت و : , مکان زندگی تاثیر بپذیرند (مزاج اکتسابی). ,, 9 از 9 مزاج اصلی یک مزاجء مزاج معتدل نام دارد و 6 7 ٍ.- مزاج دیگر مزاج های غیرمعتدل هستند. ادمهر ورودی های دندانپزشکی 60

صفحه 17:
ال اگر کیفیات موجود بر یکدیگر,غلبه کمی داشته* باشند که محسونن نباشد. این اختلاف به حدی کم ات ‎AS‏ برای ما قابل درك و محسوملانيست. 1 ” طبيبان نام «معتدل فزضى طبى» بر أن مى نهنا 2

صفحه 18:
3 با منظور از مزاج مفرد این است که تنها یک کیفیت مشترک * بين دو ركن غلبه بيدا كرده و در نتيجه نوع مزياج بر اساس 2 خواص آن کیفیت مشخص می شود. (مثال) : 'لا مزاج هاى مركب زمانى بروز مى كنند كه هيج يك از دو _ 2 کیفیت فاعله و منفعله یکدیگر را کاملا خنثی نکنند و از هر.ده 7 7 کیفیت قدری عدم تعادل بروز کند. در این حالت یکی از. کیفیا #عله همراه با یکی از کیفیات منفعله در مزاج جسم آشکار- خواهد. زدادمهر ‏ ورودی های دندانپزشکی ‎BO‏

صفحه 19:
گرم و خشک(صفراوی) گرم و تر (دموی) ِ سرد و تر(بلغمى) 0 سرد و خشک(سوداوی) * ید جر زاج غیر معیل ساره نان دهنده ی فزایش عنصری خاص است. ‏ + ‎ee =‏ شوت راب زا تسیر ورودی می این کی هه

صفحه 20:
گرمی > سردی سردی > گرمی سردی < گرمی سردی < گرمی گرمی > سردی گرمی > سردی سردی > گرمی سردی > گرمی جدول 0؛ مزاج های غیر. معتدل بر اساس کیفیات فاعله و منفعله اس مجمد(ضا ابوتراب زادم

صفحه 21:
» جنین انسان حرارت و رطوبت غریزی را که مایه حیات است؛ به هنگام انعقاد نطفه» از پدر و مادر کسب می کند. 3 * نکته: هر چه میزان اين حرارت و رطوبت بیشتر باشد طول ‎al go. BS Ged GI yao! |‏ بود. 7 * مرگ شخص زمانی فرا خواهد رسید که این حرارت و رطوبت و پایان پذیرد. ‎Che Gly‏ انسان به 6 مرحله اصلی قسیم می شود: 58 مرحله جوانی.- مرحله میانسالی - مرحله پیری ‏زدادمهر ‏ ورودی های دندانپزشکی ‎BO‏ ‎

صفحه 22:
از. تولد تا سی سالگی است. ۱ * در اين مرحله بدن پیوسته در حال رشد است و میزان حرارت 3 . و رطوبت آن بالاست. (مزاج گرم و تر) * نوزاد بیشترین حرارت و رطوبت را دارد و به همین علت ‏ اشت که بیشترین میزان رشد در این مرحله است. ‎DUA! cule‏ رشدء به هم خوردن تعادل بين حرارت و رطوبت ‎ag‏ )04( ‎ ‎ ‎ ‎ ‏زدادمهر ‏ ورودی های دندانپزشکی 00

صفحه 23:
, از اين نکته می توان برای تسریع رشد کودکان کمک گرفت. از ۰۰ ,ٍ آنجا که گرمی و تری برای رشد لازم است. بايد به نسبت كافى و | "مناسب حراریت و رطوبت به کودک برسانیم؛ بنابراین در سن ‏ 7 رشد غذاهای معتدلی که حرارت و رطوبت کافی دارند» مثل نان و گندم و گوشت مفیدند و مصرف بیش از اندازه خوراکی هایی 3#کانی که باعث افزایش حرارت و غلبه خشکی می شوند» ادمهر ‏ ورودی های دندانپزشکی 60

صفحه 24:
بين سی تا جهل سای ات۱ 1 ‎Gi Gb ** , :‏ غربيزى به آريامى از دست مى رود و مزاج 7" * افراد رفته رفته گرم و خشک می شود. م2 در این دوره فرد مستعد بی خوابی و اضطراب است. زدادمهر ‏ ورودی های دندانپزشکی 00

صفحه 25:
3( از چهل تا شصت سالگی است, | < در اين مرحله قواى بدن به تدریج تحلیل می رود. 5 ‎ ٍ‏ در این دوره حرارت غریزی افت می كند و مزاج به سمت + سردی و خشکی می رود. 2 ظ انسان در اين دوران مستعد بیماری های سوداوی مانند تسیر واریتریتو آففرندگی است. ادمهر ‏ ورودی های دندانپزشکی 60

صفحه 26:
از شصت سالگی آغاز می شود. این مرحله با ضعف شدید در قوا همراه است. مزاج اين افراد سرد و تر است. ۳ البته بیشتر حکما معتقدند که در سن كهولت مزاج فرد متغير ان شرایط محیط و رژیم غذایی است. ادمهر ‏ ورودی های دندانپزشکی 60

صفحه 27:
1 ۷ در این فصل افرادی که مزاج گرم و تر دارند (افراد دموی)+ خصوصااگر در سن رشد باشند» مشکلات بیشتری خواهند داشت و سیگ مجقد(ضا ابوتراب زاده 1 الوؤدادمهر ورودی های دندانپزشکی 60

صفحه 28:
ر » علائم گرمی و خشکی در افراد با مزاج گرم و خشک (صفراوی)» که در دوره جوانی هم به سر می برند» تشدید ‎ .‏ ‏7" میشود. ءادن اين فصلء افراد فوق الذکر و همچنین آنها که فعالیت زیادی #ند» بهتر است بیشتر غذاهای سرد و تر. مانند لبنیات و آب دوغ الاوك ا سوت سود زدادمهر ‏ ورودی های دندانپزشکی 00

صفحه 29:
‎١‏ 0د اين فصل ليمي يهان بولك مدق كرما نا مساو + “لب ها و نيز بواسير و افسردكى شيوع بيشترى بيدا مى كند. © 0.بهتر است در این فصل بیشتر غذاهای گرم و مرطوب مانند مادام و گوشت گوسفند خورده شود. ‎ ‏ادمهر ‏ ورودی های دندانپزشکی 60

صفحه 30:
* زمینه ساز. تشدید يا بروز بیماری های بلغمی است. به همین . ۰. علت در افرباد بالای پنجاه سال در اين فصل اين بیماری ها شیوع | ابیشتری دارد. 1 کته کاربردی: امروزه علت بیماری های گوارشی بیشتر غلبه " و .شردی است. افراد با مزاج سرد و تر و همچنین افراد مسن» در 9مستان» دچار ورم و درد مفاصل می شوند. اين اشخاص معمولا خوردن ‎sae‏ ا اف سیر سياه ماب و ها اهند داشت ‎we: a eee‏ ادمهر ورودی های دندانپزشکی 0

صفحه 31:
با مزاج مردان نسبت به زنان گرم تر و خشک تر است. مزاج زنان بيشتر به سردى و ترى متمايل است. 5 به همين علت a . خانم ها بيشتر از آقايان ‎leo‏ بیماری های سرید و ترء مانند ورم و درد مفاصل می شوند. ‎Shy : 00‏ 5 سبك مجتدضا ابوتواب زادهم/ ضالؤدادمهر ورودى ‎OD GSA GW‏ ‎

صفحه 32:
ن های گوناگون در مزاج افراد تاثیر متفاوتی می گذارد. " ۶ مزاج افراد هر منطقه به جغرافاینجا واسته میت 3 3 * مزاج مریدم مناطق کوهستانی» مثل دماونده سرد و خشک است ‎١‏ ‏؛ و جوانان با مزیاج گرم در- فصل تابستان بهتر است به بيلاق بروند و "از هوای روح افزا و چشمه های خنک آنجا بهره ببرند. 43 مُزاج ساکنان مناطق بیابانی» مانند استان یزد» گرم و خشک زدادمهر ‏ ورودی های دندانپزشکی 0

صفحه 33:
* *** مزاج ساكنان مناطق كنار درياء كه كوه در جنوب آنها واقع ؛ ‎is cond‏ حاشیه شمال و حوالی دریای خزر» سرد وت ‎Stal‏ ,' مردم اين نواحی به علت رطوبت بالا معمولا آرام و صبورند و " 'از طرفی بیماری های ‎clade‏ به خصوص در خانم هاء شيوع .. بیشتری دارد. به همین علت» حکما از قدیم در رژیم غذایی مرلمٌ ان مناطق به اشکال گوناگون پیاز و سیر قرار داده اند و نیز #هاشیدن سیاه دانه روی نان در اين مناطق سنتی دیرینه است. نکته کاربردی در تنظيم مزاج بدن BO ‏ورودی های دندانپزشکی‎ sen!

صفحه 34:
۱ < مزاج اعضاى بدن انسان از نظر ترکیب نسبی ارکان متفاوت ۰۰ ر است. ‎i‏ ‏7 ۰ علت این تفاوت در وظیفه و عملکردی است که بر عهده آنها 7 قزار گرفته است: ۳۳ سیگ مجقد(ضا ابوتراب زاده 1 الوؤدادمهر ورودی های دندانپزشکی 60

صفحه 35:
«قلب» گرم ترین و خشک ترین عصو بسن رست ریا تیاس 1 > پرحرکت است و لازمه حرکت زیاده حرارت و خشكى زياد است. اگر . قلب این حرارت و خشکی را از دست بدهد بزرگ. تنبل و دچار .. ۰. نارسایی می شود. «کبد» گرم ترین و مرطوب ترین عضو است. زیرا مهم ترین عامل رشد و تغذیه بدن است و رشد و نمو بدن با گرمی و رطوبت کافی بهٌ ‎ee‏ وجود می آید. ‏«استخوان» سردترین عضو است و غلبه خاک عنصری در آن باعث ‎ee one a‏ غلبه رطوبت بر استخوان سبب نرمی ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‏ادمهر ورودی های دندانپزشکی 800

صفحه 36:
4 <) «چربی» سرد و تر است و افرادی که کم فعالیت می کنند دجار تجمع جربى و يديده جاقى مى شوند. 3 ©) «مغز» سرد و تر آفريده شده تا به علت ورود اطلاعات .| فراوان دچار غلبه گرمی وخشکی نشود. غلبه گرمی و 7 . خشکی بر مغز موجب تحریک پذیری» بی خوابی و | اضطراب می شود ) «پوست» به ویژه پوست دست و انگشتان» معتدل ترین * عضو بدن است., سک مجقد(ضا ابوتراب زاده[ ‎seal‏ ورودی های دنداتپزشکی 60 :

صفحه 37:
“جدول ©:“تفاوت مزاج هاى مختلف. سس 5 مجتدرضا تایه ز 3 ‎seals ss fs‏ ورودی ها دندانپزشگی 0

صفحه 38:
7 ۷ علت موفقیت پزشکان قدیم در تشخیص و درمان بیماری هاء : | طبقه بندی امراض بر اساس مزاج» گرمی و سردی و به ‎I‏ " اصطلاح پزشکی جدید «ازدیاد و نقصان متابولیسم با زآل» بود. ۰ منظور. پزشکی سنتی از گرمی مزاج آن چیزی است که امروزه با هيير تیروئیدی تطبیق دارد» و مقصود از سردی مزاجٌ هيبو تيروئيدى يا نارسا .©00 ‏ورودى هاى دندانيزشكى‎ sen!

صفحه 39:
* با مقایسه مطالب ذکر شده در کتاب «کامل الصناعة» تالیف علی ۰ ابن عباس مجوسی اهوازی که 00000سال پیش تالیف شده و * ,مطالب نظیر آن در کتاب «غدد مترشحه داخلی و بیماری های آن» تاليف دكتر نصرالله كاسمى به قابل انطباق و اثبات بودن 7 مطالبی که درباره ارتباط مزاج و تیرونید گفته شد. پی می بریم. زدادمهر ‏ ورودی های دندانپزشکی 00

صفحه 40:
: تيروئيد استء به همين سبب تیروئید را غده هوش لقب داده اند؛ . , . " در برابر کندی و رخوت روحی و جسمی را که ممکن است تا " «بلاهت و حمق پیش رود از آثار ضعف عمل تیروئید می دانند. بب) کسی که مزاجش گرم است» ذکی (با ذکاوت) و فطن (دارایٌ هوش تند و تیز) می باشد» و کسی که مزاجش سرد است بلید #کند ذهن) و قلیل الفهم (که همان رخوت روحی و بلاهت است) باشد BO ‏ورودی های دندانپزشکی‎ sen!

صفحه 41:
مقايسه 3)علامت هييوتيروئيدى و©2)علامت سردى مزاج 1 بر اساس كتب «غدذ مترشحه داخلى و بيمارى هاى آن» و «كامل الصناعة» سیگ مجقد(ضا ابوتراب زاده 1 ضالیخ‌دادمهر ‏ ورودی های دندانپزشکی ۰60

صفحه 42:
7 - بهت جسمی روحی و تنزل و انحطاط در اعمال ارگانیک بدن و : " روی هم رفته تمامی اعمال حیاتی به صورت کند و آرام صورت 1 می گیرد. 2,4 - تمام اعمال نفسانى» حيوانى و طبيعى كُند و ناقص هستند. ©. - ارتشاح نسج زير جلدى در همه جاى بدن ديده مى شود؛ در سينه 3 حفره ترقوه به شکل توده چربی؛ در شکم به شکل يك پیش بند و در اطراف اندام جنسی به شکل ورم جلوه می کند. ‎icy‏ - کثرة الشحم و قله اللحم: یعنی زیادی پی و کمی گوشت بدن. ‎ ‎ ‎BO ‏ورودی های دندانپزشکی‎ sen!

صفحه 43:
28 - کم خونی چه از لحاظ ‎nS aad‏ هلاو جد از لحاظ فقذار هموگلبرن دیده می شود. خون جریان طبیعی ندارد و علت کبودی (سیانوز) چهره : ۱ و يايان اندام ها از آنجاست. 1 *, - سپیدی رنگ بدن (علامت کم خونی است) و تیرگی آن هرگاه سردی مزاج زياد باشد. 2 4.. - حرارت بدن يابين است و بين ©© و 070 درجه نوسان دارد. بو اذا لمس وجد بارداً: يعنى اكر بدن را لمس كنيم آن را سرد حس 60 ‏ورودی های دندانپزشکی‎ seat

صفحه 44:
‎OS‏ - بدن به کمترین سرمایی حساس است. - یکی از دلایل برای شناختن مزاج ها سرعت واکنش اعضای بدن . , . ۱ است؛ اگر در برابر گرما زود متاثر شود علامت گرمی مزاج و اگر از . ۹ سرما زود متاثر گردد» علامت سردی مزاج است. ©. - برخى كند ذهنى ها و دير فهمى ها به بى كفايتى هاى خفيف تيروئيه نسبت داده مى شود. بيو - و يكون قليل الفهم بطئى الذهن بليداً: قليل الفهم مطابق با ديرفهمى ها و بطنی الذهن مطابق با کند ذهنی ها. ‎ ‎ ‎ ‎ ‏ادمهر ‏ ورودی های دندانپزشکی 60

صفحه 45:
7 - زبان حجیم میٌ شود و سخن گفتن را دشوار می سازد. + >- ثقيل اللسان: یعنی زبان سنگین می شود. !| 9. -به کندی راه می رود و با شک و تردید قدم از قدم بر می دارد. 1, -بطنی المشی متوقفاً فی الامور: یعنی به کندی راه می رود و در امور توقف می کند. ©. - ناتوانى جنسی در مردان دیده می شود. 3 - قليل الجماع: يعنى نزديكى جنسى را كم انجام مى دهد. ‎Sg eS eee‏ ورودی های دندانپزشکی 0

صفحه 46:
1 40. - بیمار به غذا اشتها ندارد. ‎٠‏ - ناقص الشهوة: يعنى اشتها ناقص و ضعيف است. * ©0. - غذايى كه مى خورد به سختى و كندى هضم مى شود. 43 م - بطئى الهضم: يعنى دير هضم مى شود. 3 09, - قلب آرام و نبض آهسته مى زند. 7# - و نبضه بطيئاً: يعنى نبض آهسته مى زند. زدادمهر ‏ ورودی های دندانپزشکی 00

صفحه 47:
‎ed ples ly) eee cla‏ که ‎Sie‏ ا : شکه روی غذا در بدن پدید می آید. ‏* منظور از ماده مرطوب در این تعریف مرطوب بالفعل است» 4 ,زیرا در غیر این صورت صفرا که از آن به گرم و خشک یاد میکنیم از حیطه تعریف خلط خارج می شد. 1 م غذا در پی ترشحات دهان و معده» جویدن و حرکات دستگاه #وارش به ماده ای به نام کیلوس معدی تبدیل می شود. این ماده ‏پرمانند از راه عریوق ماساریقا (مزانتریک) به کید می ربود و نت وبا حپارت کبدی به کیموس کبدی تبديل مى شود. ‏ادمهر ‏ ورودی های دندانپزشکی ۰620 ‎ ‎ ‎

صفحه 48:
Te راو هضم اول» معده ای و نتيجه آن کیلوس" :*اى؛ و ماده دفعى آن مدفوع است؛ هضم دوم» کبدی و نتیجه آن کیموس کید " و ماده زاید آن ادرار است؛ هضم سوم عضوی و ماده دفعی آن عرق است. : " 0 هر کدام از اعضاى بدن از همه اخلاطى كه در سراسر عروق در حال . * گردش است به میزان نیاز و به تناسب وظیفه و مزاج خود برداشت می کنند. . (مثال) 1 © اختلال در مواد اوليه و اختلال در هر يك از مراحل هضم باعث اختلال. ذر تولید متعادل اخلاط می شود. 3 ايد هضمء جذب و حرارت به مقدار کافی باشد. زیرا ممکن است فرد ۱ 3 رده ولى دمبتكاه ا و ادمهر ‏ ورودی های دندانپزشکی ‎OO‏ د

صفحه 49:
< * کیموس کبدی دربردارنده چهار خلط به نام سوداء بلغم» دم و " «صفرا است. .. * تعادل این اخلاط نقش مهمی در حفظ سلامتی دارید. بسیاری )5 :- بیماری ها در پی به هم خوردن تعادل آنها عارض می شود. 60 ‏ورودی های دندانپزشکی‎ sen

صفحه 50:
3 ۱ 5 آشنایی با بعضی از تعاریف: | ))نضج: يعنى كوارش كامل و اينكه هر ماده اى بتواند قوام لازم '. : براى استفاده شدن در بدن را بيدا كند. : ‎Pie bale pill 4‏ العتدال هر خلطظ در كيفيك ار كمون كام 7" شايسته و متناسب أن بطوريكه براى تندرستى سودمند باشد. لاک خلط با غلظت بیش از حده هنگام نضح رقیق تر می شود. یک خلط با رقت بیش از حد» در صورت نضح یافتن غلیظ تر می ‎ ‏زدادمهر ‏ ورودی های دندانپزشکی ‎BO‏

صفحه 51:
۳ آشنایی با بعضی از تعاریف: : 0)هر جسم برای تشکیل شدن نیاز به اسباب و عواملی دارد که , از آن به اسباب چهارگانه یاد می شود که عبارتند از: . ,سیب مادی: ماده اولیه ای که جسم از آن به وجود می آید. ©.سبب فاعلى: عاملى كه روى ماده اثر كرده و جسم را ایجاد میکند. 1 ,شیب صوری: طرح ساختاری و شکل جسم. يسبب نهايى (غائى): كاربرد و هدفى كه از جسم انتظار مى رود. زدادمهر ‏ ورودی های دندانپزشکی 00

صفحه 52:
7 مایعی است سرخ و گرم و مرطوب بیشترین حجم اخلاط را دارد. ‎٩8 ,‏ جایگاه آن در کبد است و از راه عروق در بدن جاری است. ** خون برترين و مفيدترين اخلاط است. 3 رساننده غذا به اعضا است. 60 ‏ورودی های دندانپزشکی‎ sen

صفحه 53:
1" )/سبب مادی: خوردنی ها و نوشیدنی های معتدل | ©)سبب فاعلى: حرارت معتدل 3 1 ©)سبب صورى: يختكى و نضج كامل و خوب 5 )سیب غائی: 3 7 0تغذیه و رشد و نمو بدن .6580 5 5 نگه داشتن ‎OY‏ ادمهر ورودی های دندانپزشکی 60

صفحه 54:
اچ آن گرم‌ثر یا سردتر شده است. + > إضنا ابوتياب :زادم وا طايؤداامير ‎Osun ais,‏ كر

صفحه 55:
7 از نظر حجم در مرتبه دوم است. | 2 مایعی است که در معده و کبد تولید.می شود و همرناه یا خون در : , جریان است. :۲ مزه آن شیرین است و طبع آن سرد و تر است. ۱ ۶بلغم در آثر پخته شدن و نضح به خون تبدیل می شود. (خون خا 5 وجود بلغم برای اندام های بلغمی» مانند مغز ضروری است. ادمهر ‏ ورودی های دندانپزشکی 60

صفحه 56:
)سب مادی: قسمت غلیظ و لزج و تر از مواد غذایی ©)سبب فاعلى: حرارت كمتر از اعتدال 4 ©)سبب صورى: يختكى و نضج ناقص 6۳)سیب غانی: آمادگی برای تبدیل شدن به خون 7 *نجایگزینی رطوبات بدن جث تسهیل حرکات مفصلی و کمک به رطوبت مفاصل و اعضای رک و جلوگیری از خشکی سایر اعضا 0 : تیا خون و تیه + ار

صفحه 57:
: #بدون بو مایل به شیرینی» قوام معتدل و مستعد تبدیل به خون 7 6.غیرطبیعی: : , ۷مخاطی (اختلاف قوام قابل حس) ۷ گس (اختلاط با سودای خام) 4 "خام (اختلاف قوام نامحسوس) ” بی مزه (عدم تاثیر حرارت‌یا ‎oe‏ (بسيار رقيق) اختلاط با بلغم مانی) یرت سح لور (اختلاط با مژه صفرا) زدادمهر ‏ ورودی های دندانپزشکی 00

صفحه 58:
: » اين خلط در جكرٍ تولید می شود و جایگاه آن در کیسه صفربا است: [ * صفرای طبیعی همان کف خون است و سرخ مایل به زرد . م ,ٍ *,صفرا سبب شستن روده ها از بلغم می شود و باعث تحریک دف ادمهر ‏ ورودی های دندانپزشکی 800

صفحه 59:
و چهارگانه صفرای طبیعی: : 0)تبب مادی: قسمت لطیف و گرم و تندو چرب از غذا 0)سیب فاعلی: حرارت معتدل 4 (0)سبب صوری: پختگی و نضح کامل و مایل به زياد )سیب غانی: ۱ لاتلطیف و ترقیق خون برای نفوذ زیاد در مویرگ ها و مجاری ظریف و 2 يك روده ها براى احساس دفع شي عض مقل رریه و كيسه صفرا سبك مجتدضا ابوتواب زادهم/ طالهؤدادمهر ورودی های دندانپزشکی ۰60

صفحه 60:
| *“سرّخ مايل به زرد و سبى . «تند واتيز و تلخ و رقيق * ©. غير طبيعى: مره صفرا (اختلاط با بلغم رقیق) 1 ‎Gate‏ (اختلاط با لغم غلیظ) #هنترقه (اختلاط با سودای سوخته) ‎eld‏ (ناشی از احتراق محی) ‏ی ی از اهتراقکرانی) ‏بش ‎Can pete Gua‏ ابوترراب زادز ‎sen!‏ ورودی های دندانپزشکی ‎BO‏ ‎

صفحه 61:
*** ماده ای سیاه رنگ است که در کبد تولید می شود و جایگاهش ۰. در طحال است. مزه آن گس مایل به تلخی است. در واقع رسوباتی است که بر 7 خون ایجاد می گردد و تیرگی خون از آن است. یک قسمت از سودا همراه خون و باعث قوام آن است. 9 فمتی دیگر به طحال می رود و باعث تقویت دهانه معده و عب تخريك أشتها مى شود. ‎٠.‏ 0۳ میک مجقد(ضا ابوتراب زادم[ BO ‏ورودی های دندانپزشکی‎ sen!

صفحه 62:
‎he 4‏ چهارگانه سودای طبیعی: )سیب مادی: قسمت غلیظ و خشک از غذاها مثل ماهی دودی © 0)سبب فاعلی: حرارت معتدل , (0)سبب صوری: غلظت و رسوب و سیاهی 7 <))سبب غانی: خ(تغنیه بعضی اعضا مانند استخوان و طحال و مو و ناخن ‎on‏ تگیختن اشتها "و استحکام دن بعضى از اعضا ‏میک مجقد(ضا ابوترراب زاده [ ضالی‌دادمهر . ورودی ها یکی ۳0 ‎ ‎

صفحه 63:
1 ۵سوختن صفرا < سودای صفراوی ‎oy ۹‏ نمی ‎ ‏ورودی های دندانپزشکی 800

صفحه 64:
"* عضو یا اندام از ترکیب اخلاط پدید می آید. . *اعضا بسته به میزان امتزاج از هر خلط یا رکن واجد مزاج های " | مختلف خواهند شد و در نهايت؛ مزاج كل بدن برآيند و میانگین . : [ مزاج اعضا می باشد. 2 *,اندام ها مفرد يا مركب اند. زدادمهر ‏ ورودی های دندانپزشکی 00

صفحه 65:
Gs play Lact ‏چهار.‎ 7 اندام مفرد آن است که اجزای تشنکیل دهنده اش یکسان است. ۰ : 1 لا اين اندام ها شامل ‎١‏ تخوان» غضروف» وتر» عصب. شریان» 3 ورید» غشاء» پوست» چربی» كوشتء مو» ناخن و رباط است. + 'لا اندام مركب به اعضايى از بدن گفته می شود که از اندام هاي مارد تشکیل شده اند این اندام ها هاملچشم؛ گوش و دست است: سک مجقد(ضا ابوتیراب زاده [ ضال‌دادمر - ورودی های دندانپزشکی 60

صفحه 66:

صفحه 67:
* بسیار پر اهمیت ستند و صنیمه 4 آن هاباسث آسیب 4 خیات هرد و بقای نسل می شود. 1 ‎٩ ۱‏ این اعضا منشا نیروهای نخستین مغز می باشند و عبارتند از: ۲ از نظر بقای شخص: قلب: منشا نیروی حیاتی بدن - مغز: منشا نیروی حسی و حرکتی بدن جٍکبد: منشا نیروی غذارسان بدن

صفحه 68:
7 ۶ خادم الرئیسه (در. خدمت اعضای رئیسه هستند): شریان هاء وریدهاء اعصاب و مجاری منی ‎ye > 4‏ خادم الرئیسه: ‎v4‏ مرئوسه: از طریق شریان و اعصاب و ورید» قوا را از اعضبا ‎2 ‏زیون میا کون + موی کلب ‎Sake‏ ی ‏لا" غیر مرئوسه: قوای غریزی دارند و به آنها نیرویی نمی رسد. ید استخوان و غضروف ‎ ‏سک مجقدزضا ابوتراب 125 ادمهر ورودی های دندانپزشکی 0 ‎

صفحه 69:
)= امه خر هه عضوی درابدن قراج خاص خود زا تاره و در حالت سامت يا توك ۵ به مزاج خود در حالت تعادل است. (مثال) ۱ ۱ * اعضای دارای مزاج گرم: قلب کید ریه» گوشت. ماهیچه, طحال» کلیه ها و شریان ها : » اعضای دارای مزاج سرد: بيه» چربی» موء استخوان. غضروف» عصب مغز و نخاع ; >بإغضاى ‎LS lela‏ ‎eae‏ 00

صفحه 70:
5 منظور از ارواح اجسام لطیفی است که از. بخارهای اخلاط يديد : می آیند. | 0 ریوح طبی که در حیطه علوم طبیعی درباره آن بحث می شود , با روح مجرد غیرمادی که در علوم الهیات به آن پرداخته اند» --مقفاوت است. 0 روح طبی دارای لطافت» سیالیت و حرکت است. زدادمهر ‏ ورودی های دندانپزشکی 00

صفحه 71:
‘ بین روح طبی و روح شرعی الفتی موجود است مانند زوجین : مادامى كه اين علاقه محکم است. بدن زنده و بیدار است و هنگامی؛ | که در اثر خستگی, فلت علاقه پدیدار شود خواب حاصل می گردد و | چنانچه قطع علاقه کلی صورت گیرده باعث فساد جسم و موت است: : 0 طریق تولد روح بدین گونه است که وقتی خون به بطن چپ قلب. وآرد می گریدد نضح یافته و لطیف می شود و بعضی از اجزایش

صفحه 72:
قوا به سه دسته تفنتیم می شود يس روح نيز به سه دسته تقسیم" ‎ee‏ : 4)ریوح طبیعی: جایگاه آن در کبد است. در تغذیه و رشد و نمو 4 موثر است. از کبد توسط وریدها به تمام بدن نفوذ می یابد. 2 )روح نفسانی: جایگاه آن در مغز. است. در حس و حرکت و 7 تدبير نقش دارد. از مغز توسط اعصاب به تمام اعضا می رسد. ei 9)روح حیوانی: جایگاه آن در قلب است. توسط شریان ها در : اس بدن منتشر می شود. وظیفه اش رساندن نسیم تازه و دور ۴ اما ینت و در ترس وخشم موثر ات ادمهر . ورودی های دندانپزشکی ‎OD‏

صفحه 73:
* وا نیریویی است که از حرکت روح حاصل می شود. * قوا نیریوهای انجام افعال در عضو هستند که موجب فعل و * انفعالات در بدن می شوند. :۰ ارواح را می توان حامل قوا در نظر گرفت یعنی قوا را از 1 یو مدا به عصبو مفسادر منتقل مى أكند ولى درج عین حا جر کج زدادمهر ‏ ورودی های دندانپزشکی 00

صفحه 74:
هرکدام از اين قوای سه گانه دارای عضوی رئیس در بدن باشند که + کانون آن نیرو بوده و منشا صدور لزق شکی 800

صفحه 75:
3 :لإ کانون قوای حیوانی» قلب است. دا اين قوه ابززار روح حیوانی است و روح نفسانی را نیز یاری ‏ ۰. لا فایده قوه حیوانی» حیات بخشیدن به بدن» حفظ حرارت غریزیی 7" وازنده نگهداشتن اعضا است تا آمادگی پذیرش روح نفسانی و 7 طبیتی را پیدا کند و نهایتا باعث ایجاد حرکت» انرژی و اعمال ادمهر ‏ ورودی های دندانپزشکی 60

صفحه 76:
7 این قوا در تغذیه بافت ها و اندام ها نقش دارد و کانون آن در : " کبد است. 50 ی 5 ). قواى مخدومه :..** قواى طبيعى .به دو قسمت تقسيم مى شود 2 لك م ©. قواى خادمه Bog زدادمهر ‏ ورودی های دندانپزشکی 60

صفحه 77:
قوای مخدومه از دو جنبه بررسی می شود: : 0)بقای شخص: 1 | غاذیه: قوه ای است که غذا را برای تغذیه بدن تعبیه می کند تا آغذا شکل عضوی به خود بگیرد. " نامیه: قوه ای است که با رساندن غذاء به نمو و تناسب طبیعی ‎aug‏ کمک می کند. زدادمهر ‏ ورودی های دندانپزشکی 00

صفحه 78:
قوای مخدومه از دو جنبه بررسی می شود: | ©)بقاى نوع: ز ۷مولده: پیدایش منی و تهیه مواد اولیه اعضا جهت قبول صورت 4 اه ل ا ‎a‏ ‎١‏ لامصوّره: نقشه و شكل اعضا و صوريت عضوی پوشاندن به ماه مستعد ایجاد شده زدادمهر ‏ ورودی های دندانپزشکی 00

صفحه 79:
1 جاذبه: برای جذب آنچه منفعت دارد. | © ماسکه: نگهداری مواد ثا تغعرات لام خبورت گیاه) الا تغییر در مواد تا به قوام شايسته هضم برسند. م ‎ey‏ دافعه: دفع مواد غيرضرورى از عضو سیگ مجقد(ضا ابوتراب زاده 1 الوؤدادمهر ورودی های دندانپزشکی 60

صفحه 80:
7 کانون قوای نفسانی در مغز (یماغ) است. ۱ * این قوه باعث حس و حرکت و تدبیر و تعقل است. , * قواى نفسانى به © نوع تقسیم می شود: ,قوای محرکه ,. 9,قوای مدرکه 5 قواى مدبّره (تدابیر امور و معیشت) سک مجقد(ضا ابوتراب زادهم,/ ضالوزدادمهر ورودى هاى دندانيزشكى ‎OO‏

صفحه 81:
به دو قوه باعثه و فاعله تقسیم می شود: ).قوه باعثه: شخص را به عمل مفید و نافع تحریک می کند و از ‎ale! ,‏ مضر دور میکند. ©.قوه فاعله: قوه ای است که دستورات قوه باعثه را توسط ‎J‏ عضلات اجرا می کند. ‎ ‏زدادمهر ‏ ورودی های دندانپزشکی 00

صفحه 82:
: 1,قّوای ظاهری: همان حواس پنجگانه هستند. * 1.قوای باطنی: 6 نوع است: | ))حس مشترک: درک صور محسوس 7 )قوه خیال: حفظ صور محسوس ()قوه متصرفه: تصرف در صور محسوس و تصور. اشیای ‎LS‏

صفحه 83:
۰ سنن ال بل د د اير 2 ۰ آنچه که حواس ظاهری درک می کنند و در باطن از آن آگاهی : مى شود به اين حس تعلق دارد. 3 1 ©)خيال ‎Uae‏ بط فلاقی معز است. خیال قوه ای است که آنچه را که از صور محسوسات به محل هنن لا ‎Be aan‏ زدادمهر ورودی ‎Gh‏ دندانپزشکی ۰60

صفحه 84:
هر 3)متصرفه (متفکره) ( * محل آن اول بطن میانی مغز است. = قوه ای است که در صور. محسوسه و معانی آنها دخل و تصرف مى نمايد. 3 1 مانند تخیل انسان دوسر این قوه در آنچه خیال نگه داشته دستکاری می کند. مانند تخیلات عجیب مثل مرغی سر گاو دارید. زدادمهر ‏ ورودی های دندانپزشکی 00 ‎G.‏ دوس سیگ مجقدضا ابوتراب زاده 1 ۰ ‎ ‎

صفحه 85:
قوه ای است که معانی جزنی متعلق به محسوسات از نظر قبول كردن يا رد کردن» دوستی و دشمنی و صداقت و ناراستی را درک می کند. لا وهم نیرویی است که در حیوان حکم می کند که مثلا گرگ دشمن است و کسی که محبت می کند» دوست است. زدادمهر ‏ ورودی های دندانپزشکی 00

صفحه 86:
‎ea Aa eal ۰‏ اي ‎ ;‏ حافظه؛ نگهدارنده معانی ادراک شده توسط قوه وهم انت. + حافظه» حفظ معانی غیرمحسوس می کند و خزانه ادراکات ‏- . وهم است. ‎ ‏زدادمهر ‏ ورودی های دندانپزشکی 00

صفحه 87:
رب تجه حاصل از علکد آو مى ‎inf‏ ‏' << هدف از تمامی امور طبیعیه آن است که فعل کامل و صحیح ۰ ۰. ‎oy‏ (متال) 6. افعال مفرد ” مختلف الحقايق ل “امال ند ا ۰ ضالی دادمیر 2

صفحه 88:
‎te 2‏ ‎vais chal a é‏ : فعلی است که ننها با یک قوء قابل الشمام ات مانند ‏> عمل هضم غذا ©. افعال مرکب: فعلی است که با دو قوه یا بیشتر انجام می شود. 4 مانند افتهای به غذا که با دو قوه جاذبه از قوای طبیعی و مدرکه" ‎oa‏ از قوای نفسانی انجام می گیرد. ‎r‏ ‏,۷ مختلف الحقایق: برای انجام فعل از قوای مختلف استفاده مى * وه مانند اشتهای به غذا ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‏متفق الحقایی: برای انجام فعل از یک جنس قوه ‎Be‏ ‎el ea es ee Sees 8‏ رمي ب رز 0 ‎ ‎ ‎

صفحه 89:
۰ ۳ 3 اهمیت افعال این است که با بزر نی ز نجیزم آمور ‎pen‏ ی کر ؛ علت هر نقص عملکرد يا برو 6 هوعا تال کر سلامتی انسان را | کشف کرد. ‎BY‏ ‏+ - از نقص یک فعل می توان به اختلال قوا یا ارواح مربوط به اندام . " مسئول آن فعل و از آنجا به بروز اختلال در عضو اختلالات م . خلطى و مزاجى فرد و سرانجام به اختلال در یک رکن پی برد. #هواساس تشخيص و درمان در طب سنتى ايران بر همين يايه است. 2۳ a سیگ مجقد(ضا ابوتراب زاده 1 الوؤدادمهر ورودی های دندانپزشکی 60

صفحه 90:
۱3 3 4 4 9 Q,

صفحه 91:
۶ دلایل و علائم به بررسی نشانه های سلامتی و بیماری بدن عن برداردة ‎٠‏ با كمك آنها مى توان به شناخت مزاج ها و همجنين بيماريها , دست يافت (سميولوزى)؛ مانند نشانه هاى مزاجى و غلبه اخلاطٍ --.نبض شناسى و ادرار شناسى. » بزاى رسيدن به نتيجه صحيح؛ در. نظر. گرفتن مجموعه علائم

صفحه 92:
اگر فرد سالم باشد» برای حفظ سلامتی تدابیر تندرستی به او توصیه می شود و اگر فرد بیمار باشد می توان به اين ترتیب به اسباب بیماری او پی برد و مناسب ترین درمان را با شرایط او ' بيشنهاد کرید. : كفته.مى شود؛ كه بر عملكرد صحيح اعضاى بدن انسان يا بروز #انتلال در آن دلالت مى كنند. دو نوع اند: ذهنى و عينى ادمهر ورودى هاى دندانيزشكى 00©. --»-علائم» هم به نشانه هاى تندرستى و هم به نشانه هاى بیماری 7

صفحه 93:
‎SOBRE hy aus eo‏ و دریابد و پزشک ابزار مستقیمی برای دریافت آن ها ندارد. | 0 مانند احساس خارش بدن یا سوزش ‎odes‏ يا دردهای گوناگون در 7" بیمار. : ‏0لائم ذهنی گاه به صوریت شکایت اصلی بیمار مطرح می شون ‎ ‏زدادمهر ‏ ورودی های دندانپزشکی 00

صفحه 94:
: 0 تشه هابی که طبیب درط م ‎dees | Hes‏ می دهد | 0 مانند سرخی و زردى زبان يا وضعيت نبض. 3 07 پزشک بر اساس علائم عينى و به كمك علائم ذهنى مى تواند و كإشرايط قبلى» فعلیء علت بیماری و پیش آگهی آن استدلال کند. زدادمهر ‏ ورودی های دندانپزشکی 00

صفحه 95:
| .مذكر: علامتی است که بر ‎Wage bie BMPEE‏ 3 | تری بدن و نبض موجی و ضعيف كه نشان مى دهد مدتى قبل , بيمار عرق كرده است. 17 دال: علامتى كه بر زمان حال دلالت مى كند مثل حرارت و ملمنق و سرعت نبض که نشانه تب فعلی بیمار است. 6نقدمه المعرفة: علامتی است که دلالت بر حال آینده بیمار بکای ابتا ۰ات که بش رل مراد ردادمهر ‏ ورودی های دنداتپزشکی 60

صفحه 96:
" مواردی که با توجه به آنها می توان در مورد وضعیت كلى مزاج قضاوت کرد: 3 7 مَلمس» هیکل» گوشت و چربی» موء رنگ بدن» خواب و بیداری» 4 #سرعت و كندى در حركات» چگونگی دفع و حالات نقسانی_ دادمهر ورودی های دندانپزشکی 800

صفحه 97:
مربوط باشد. . *.احساس نرمى هنكام لمس دليل رطوبت مزاج» احساس زبرى دليل 5 اج احساس حرارت نشانه كرمى و احساس سرما دليل سردى مزاج

صفحه 98:
3 ES ۱ و * لمس کننده باید مزاج معتدل داشته باشد یا مناج خودارا/خوب : بشناسد. (مثال) 1 * لمس شونده هنگام لمس یا به فاصله کمی پیش از آن نباید در م " معرض حرارت. سرماء فعالیت یا هیجان شدید باشد بلکه باید شوایط جسمی و روحی و پوشش طبیعی داشته باشد. زدادمهر ‏ ورودی های دندانپزشکی 00

صفحه 99:
) مینیاتوری و لاغر ‎O:‏ به اندازه ‎oe‏ بدن «هیکل» می گویند. ‏9 درشت و چاق ‎۳ le ‏: لا هیکل مینیاتوری شامل صفراوی ها و سوداوی ها است. زیرا : خشکی مانع رشد مى شود. لما حيكل درشت وب ضردان با غلبه چربی پدید مر ند که مفتر لا اد بلغمی بدا دجا م شوند» يا افراد عضلانى با مزاج دموى و ‎ ‎ ‎ ‏زدادمهر ورودی های دندانپزشکی 60

صفحه 100:
#7 سرعت رشد» انبوهی» کلفتی و سیاهی مو دلالت بر حرارت دارد. کندی رشد» تلکی» نازکی و سفیدی دلالت بر منردی مو ‎“sla‏ ‎1a‏ سک مجقدزضا ابوترراب زاده/ ضالخ‌دادمهر ‏ ورودی های دندانپزشکی 0

صفحه 101:
:+ اگر در تشخیص رنگ ها دقت کافی شود؛ رنگ بدن علامت خوبی برای تشخیص مزاج است. البته رنگ بدن حالت مطلق ندارد و در پی بروز .. عواملی مانند بیماری اعضای بدن تغبیر می کند. + ,> رنگ سفید (مهتابی) نشانه رطوبت یا مزاج بلغمی است. " ۶ رنگ سرخ دلیل مزاج دموی یا حرارت و رطویت است. 7

صفحه 102:
: 7" اعتدال در خواب و بيداررى نشانه اعتدال مزاج» خصوصا 3 ‏مغز است.‎ ae بت باعث يرخوا شود ‎a‏ ” رطوبت ب ‎ee eS‏ + افراد دموی و بلغمی پرخواب اند. < La -- ‏۷.خشکی و حرارت موجب بیداری یا کم خوابی است,‎ ناد صفریاوی و سوداوی در به خواب رفتن مشکل دارند و< ویو لا خوابنان سبک است. سک مجقدزضا ابوتراب 125 ادمهر ورودی های دندانپزشکی 0

صفحه 103:
7 صحیح و كامل بُودن افعال دليل كمال صحت بدن است. ‎٠ '‏ ايُجاد مرض نشان غیرطبیعی بودن افعال است. ‎٠ '‏ نشانه های حرارت مزاج: افزایش سرعت افعال (مثل سرعت رشد رویش مو و دندان)» ر 7 قدرت و بلندی صداء سرعت و پیوستگی کلام» زود عصبانی شدن ‎asl‏ سردی مزاج: ‏ادمیر ‏ ورودی های دندانپزشکی 60

صفحه 104:
7 0 اجابت مزاج طبیعی آن است که به ازای هر بار مصرف غذا " یکبار دفع انجام شود. : ,0 حرارت و خشکی موجب کاهش اجابت مزاج می شود بنابراین : و معمولا در افر ا عياة او 2 يبوادنت دیده مي رد . م7 , 0 گرمی مزاج باعث می شود مواد دفعی پرحرارت و دارای بوی و پررنگ باشند. (عکس این نشانه ها بر سردی دلالت دارد.) ادمهر ‏ ورودی های دندانپزشکی 60

صفحه 105:
1 a ‏افراد صفراوی» که حرارت زیادی دارند» تندخو هستند و زود عصبانی",‎ * ‏می"شوند. اين افراد بی قرار و هیجانی اند و چون مغزشان رطوبت کمی‎ : ۰ ‏دارد خیلی دیر خسته می شوند» پرکارند و حافظه خوب و قدرت تجزیه و‎ | os سوداوی ها در اوج ثبات اند و کارها را آرام و بی عجله انجام می دهند. ۷ و افزیگی اند. (سرد و تر) حافظه خوبی ندارند و خواب آلود و صبور هی شجا ع ا 5 ‎Gan‏ مت سنا ‎sel wie‏ . ورودی های دندانپزشکی 00

صفحه 106:
۳3 نشانه های مزیاج اصلی در شخصنی که به طور ذاتی صاحب " : آن مزاج باشد طبيعى است. 2 لا اكر به هر علت درونى يا بيرونى» مزاج متغير شود» برخی افعال مختل و ات در شحسل بدا مشود که اشنم ها -- «مزاج عارضی» اند. اگر این وضعیت طولانی گردد و درمان " 3 اتجام نشود سوء مزاج رخ خواهد داد. ازنشانه های کلّی مزیاج عارضی: همان علائم مزاج مادرزادی ‎ee “va‏ با زدادمهر ‏ ورودی های دندانپزشکی 0

صفحه 107:
on سرخی رووجشم رشد سریع موهایسردر دوه دی طلسی سر در پیری سردرد در ثرآفتاب و غذا و نوشیدنیهای گرم خواب سیک زيرك ولى متغير در رأى (از رأوها وعزيمتها زود بگردد) صافى موهاى سر و بدون شكستكي رلك رو مايل به زردى و سفيدى مشكل يبدا كردن با هولى سرد وغذا و توشيدني سردويخش شيوع بيشتر زكام و ثزله. ترشحات دماقى زياد باريك بودن ركهاى جشم (سرخى در جشم ديده نم شود). خواب كامل وسنكين تری 7 اعضا عدم وجود نرشحات از دماغ تيزو قوى بودن حواس بنجكانه خواب كم مجعد بودن موهاى سر و طأسى سريع مطلب علمى را به كندى يلد كوفته لما در صورت يلد كرفتن خوب نه | ‎she‏ کندی حواس پنجگانه رشك بسي زد نی غواب ستكين وزياد مطلب علمى را به كندى باد كرقنه و زود هم قرأموش م كند ‎Shy mt‏ موه در رشد می‌کند و ديرثر نبز طاس مى شود زادم/ ضالع دادمیر ‏ ورودی های دندانپزشکی 600

صفحه 108:
متفیر شدم. زود شمكين و زود نژ بوطرف می‌شود. OO ‏ورودی های دندانپزشکی‎ esl gle

صفحه 109:
ضالی‌دادمیر ‏ ورودی های دندانپزشکی 60

صفحه 110:
سردی Ss نشانه‌های بالینی تغییر مزاج معده مضم خوب غذا فساد غذای سریع الهضم و ایجاد سردرد ترش شدن غذا در معده و ایجاد آروغ ترش تمایل به غذاهای سرد و بدتر شدن با آن تشنگی بسیار! تمایل به غذاهای خشک و بدتر شدن با مصرف زیاد آنها تشنگی کم تمایل به چیزهای تر eS سح حل أسيّد مجقدضا ابوترا #دادمهر ورودى هاى دنا ,شکی 00

صفحه 111:
نشانه‌های بالینی تغییر مزاج چشم حرکت سریم چشم مشخص بودن رگهای چشم سرخی چشم عکس علائم گرمی چشم کوچکی چشم خشکی چشم و عدم اشک و ترشحات کمتر بودن درد چشم تازکی رگ‌های چشم بزرگی چشم ترشحات زیاد اشک معتدل ضاليؤدادمهر ورودى هاى دن شكى 90

صفحه 112:
77 احساس سنگینی بدن» خصوصا در پشت چشم ها و سر و " شقیقه ها *# دهن دره و چرت زدن بیشتر در فصل بهار که رطوبت زياد واست . همچنین خستگی بدون علت کسالت و خوابیدن بسیار همراه -- با رویاهای نشاط آور #:حواس پرتی و کندفهمی ادمهر ‏ ورودی های دندانپزشکی 60

صفحه 113:
. ** قرمزى رنك جهره و كرمى و نرمى يوست 4 , ** احتمال ايجاد دُمَّل در بدن يا يديد آمدن ضایعات مخاطی (بثورات) در دهان 3 ** خون ریزی در اعضاى مستعد مانند بينى» مقعد و لثه ها َو سيد اسماعيل جرجانى درباره نحوه غلبه خلط دم مى كويد: وچچٌوانی و فصل بهار و تن گوشت آلود و بسیار خوردن گوشت و 5 ل لت كن ‎AS‏ شاج حیل ارت ۳۰ زدادمهر ‏ ورودی های دندانپزشکی ۰00

صفحه 114:
هب ‏سفیدی بیش از حد رنگ صورت و سردی و نرمی پوست‎ PS * طوری که اگر فرد پوست شفاف و خوبی داشته باشد گاهی به علت, ' " نرمی و رطوبت زياد يوست شل مى شود و در ناحيه زیر چشم و " زیر گلو چین خوردگی هایی پیدا می شود. 4 سستی گوشت اندام ها و #۶:زیادی و چسبندگی آب دهان و همچنین کم تشنه شدن او لال ا ‎eg Cees‏ دیدن آب و

صفحه 115:
‎gaia PS‏ رنگ ادرار < کندفهمی 0 ۶ آروغ ترش و ضعف هضم ‏۰ ۶ سید اسماعیل جرجانی درباره نحوه غلبه خلط بلغم می گوید: م «فصل زمستان و کودکی و پیری و تن فربه و خوردن غذاهای تر اند ماهى تازه؛ ماست و. .. اين نشانه ها را درست کند که تشانه ‎ ‏زدادمهر ‏ ورودی های دندانپزشکی 00

صفحه 116:
3 2 زردی ها و احساس سوزن سوزن شدن پوست , : لا تلخی دهان لس زیبری و خشکی زبان» خشکی بینی و خشكى يوست سا لذت بردن از نسیم خنک 7 سا عطش شدید زدادمهر ‏ ورودی های دندانپزشکی 00

صفحه 117:
7 لآ بی خوابی و سبک شدن خواب و خواب دیدن جنگ و آتش © سا اضطراب و تحریک پذیری بسیار و سریع عصبانی شدن سا سید اسماعیل جرجانی درباره نحوه غلبه خلط صفرا می گوید: | «فصل تابستان و سال های جوانی و مزاج گرم و بسیار خوردنٌ 7 شیرینی ها و... این نشانه ها را درست کند که نشانه غلبه صفرا زدادمهر ‏ ورودی های دندانپزشکی ‎BO‏

صفحه 118:
ve 3 ‏لكه هاى تيره در يوست‎ | ‏تاخیر عادت ماهانه در خانم ها و دفع خون لخته لخته و تيره‎ ۷ | ‏لدف‎ 7 ۷ زیادی فکر و خیال به علت غلبه خشکی در مغز و هجوم افکار 1 واپزکاری ذهن و نداشتن تمرکز ر چروکیدگی و بی طراوتی پوست؛ خشکی پوست و بروز و#علاقه به شعر و سیاست ‎Se Se‏ = زدادمهر ‏ ورودی های دندانپزشکی 00

صفحه 119:
3 3 ۷ گرفتگی دهانه معده (پیلور) و عضلات حلق و حنجره (احساس توده در؛ * حلق) ۰ اشتهای کاذب و خرده خواری * ۰ پرمویی به علت خشکی مزاج که گاهی باعث «هیرسوتیسم» می شود. ۷ کم حرفی و گوشه گیری 7 2 ۷ نالمیدی و بدگمانی و ترس و نگرانی بیش از حد و کابوس و بی خوابی 6 سید اسماعیل جرجانی درباره نحوه غلبه خلط سودا می گوید: سل خزان و سال های ‎ls‏ و پیری و غذاهای سودایی خوردن چون

صفحه 120:
2 ار ره پا تشکر از اسقاد ‎jae‏ ‎Lae‏ جناب آقای دانشمندی > ‎gv‏ ee 7 be ۳ yo _- ‏ص‎ as nnn

1 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 مبانی طب سنتی ایران طب نظری )1امور طبیعیه (فیزیولوژی) )2دالیل و عالئم (نشانه شناسی) 2 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 جایگاه علوم نظری وجود بدون ماده (مجردات) شکل علم هندسه عدد علم حساب اوزان علم موسیقی علوم ریاضی بررسی جسم در حال ثبات از لحاظ وضعیت درکائنات علم حیوانات وجود با ماده حکمت علم نجوم علوم طبیعیه بررسی جسم از لحاظ تغییرات علم نباتات علم طبیعی(کیمیا) اخالق علم طب عملی تدبیر منزل تدبیر مدن(سیاست) علم هواشناسی علم کشاورزی علم جغرافیا علم معادن 3 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 تعریف علم طب بررسی تغییراتی که در بدن انسان ایجاد می شود و می تواند در جهت سالمتی و یا ایجاد بیماری باشد. تعریف طب بر اساس نوشته ربیع بن احمد اخوینی بخاری در کتاب «هدایة المتعّلمین فی الطب»: ِبِج شکی پیشه ای بَو د که تندرستی آدمیان را نگاه دارد و چون رفته بَو د بازآرد ،از روی علم و عمل. نکته مهم در این تعاریف هدف پزشکی حفظ تندرستی انسان 4 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 تقسیم بندی علم طب امور طبیعیه نظری اسباب و علل دالیل و عالئم طب حفظ الصحة عملی معالجات 5 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 طب نظری دانشی است که چگونگی عملکرد و تغییرات بدن انسان و عوامل موثر بر آن را ،که منجر به سالمتی یا بیماری می شوند ،بررسی کرده و سرانجام پزشک را به تشخیص راهنمایی می کند. 6 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 امور طبیعیه اموری که هستی ،قوام و حفظ کماالت جسمی انسان ،بر آنها مبتنی است. شامل هفت جزء است که به ترتیب عبارتند از: ارکان 7 امزاج اخالط اعضا ارواح قوا افعال سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 یک .ارکان oدر اصطالح «رکن» یا «عنصر» جسم بسیطی است که به غیر خود تجزیه نمی شود و تشکیل دهنده اجزای اولیه همه موجودات است. oپایه گذاران طب اخالطی معتقد بودند عالم ماده از چهار عنصر یا رکن یا اسطقس تشکیل شده است. oارکان عالم ماده شامل «آتش ،هوا ،آب و خاک» هستند. oهر کدام از این ارکان یا عناصر سنبل کیفیتی در طبیعت هستند. 8 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 یک .ارکان طبق گفته ابن سینا کیفیت ها به دو نوع فاعله و منفعله تقسیم می شوند:. کیفیت فاعله :به کیفیتی گویند که خاصیت تأثیر گذاری بر سایر کیفیات را دارد و شامل حرارت و برودت (گرمی و سردی) است. کیفیات منفعله :به کیفیتی گویند که از کیفیات فاعله تأثیرپذیری دارد و شامل رطوبت و یبوست(تری و خشکی) است. آتش هوا آب خاک چهار رکن گرم و خشک گرم وتر سرد وتر سرد و خشک کیفیت های اولیه جدول : 1کیفیت های اولیه ی چهار رکن تشکیل دهنده ی جهان مادی و بدن انسان 9 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 یک .ارکان این چهار عنصر از نظر ویژگی های فیزیکی ،به ترتیب سبکی و سنگینی (به بیان امروزی چگالی) از یکدیگر مجزا هستند. )1آتش :سبک مطلق )2هوا :سبک نسبی )3آب :سنگین نسبی )4خاک :سنگین مطلق دو عنصر سنگین در به وجود آمدن اعضا و سکون آنها نقش بیشتری دارند در حالی که دو عنصر سبک در به وجود آمدن ارواح و حرکت آنها و همچنین حرکت اعضا نقش مهم تری دارند. 10 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 یک .ارکان از دیدگاه دانش حکمی طب اخالطی ،شناخت مواد مختلف به جز ویژگی سنگینی و سبکی یا به بیان دقیقتر امروزین ،چگالی، نیازمند بررسی خصوصیات دیگری نیز هست که ویژگیهایی از جمله رنگ ،بو ،طعم و کیفیات چهارگانه گرمی ،سردی ،خشکی و تری از آن جمله اند. عناصر اربعه را نمی توان به صورت مجزا در طبیعت پیدا کرد؛ بلکه عناصر در ترکیب مواد مرکب وجود دارند و بدن آدمی نیز از این عناصر تشکیل شده است( .مثال) 11 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 وظایف ارکان چهارگانه • خاک عنصری :وظیفه آن ایجاد پایداری و شکل دهی و حفظ اشکال است. • آب عنصری :وظیفه آن ایجاد توانایی شکل پذیری و قابلیت هر چه در جسمی بیشتر انعطاف در اجسام است. سیالیت بیشتر • هوا عنصری :وظیفه آن ایجاد تخلخل و فاصله بین ذرات اجسام و افزایش لطافت و سبکی است. شکل پذیری و سیالیت بیشتر و سریعتر • آتش عنصری :وظیفه آن ایجاد لطافت ،نضج ،سبکی و کاهش شدت سردی است .هر چه موجود آتش عنصری آن زیادتر حرکت آن بیشتر 12 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 وظایف ارکان چهارگانه مثال ها: مثال اول :چدن و فوالد مثال دوم :وجود آتش عنصری زیادتر مثال سوم :افزایش غیر طبیعی آتش عنصری مثال چهارمGastroesophageal Reflux : نمونه بیمارVesicorenal Reflux; Grade IV : (بازگشت مثانه به کلیه) 13 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 دو .مزاج ها مزاج ،بنیاد اساسی پزشکی سنتی ایران است. مزاج در لغت به معنی در هم آمیختن است و در طب سنتی ایران به مفهوم کیفیت یکسان و جدیدی است که در نتیجه آمیختن ارکان با یکدیگر و فعل و انفعال آنها به وجود می آید. از دیدگاه طب سنتی هر جسِم مرکبی از ترکیب هر چهار رکن تشکیل شده و آنچه این اجسام را از هم متفاوت می کند اختالف مثال مقدار این عناصر در آنهاست. مزاج ،مشابه طبیعت در رکن اولیه است ،با این تفاوت که از شدت و حدت آن کاسته شده و حالتی میانه را به خود گرفته است. 14 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 دو .مزاج ها در جهان بی نهایت مزاج وجود دارد؛ چون نسبت آمیختن عناصر چهارگانه باهم متفاوت است. به همین علت هیچ دو شخصی یکسان نیستند و بنابراین درمان یک بیماری در دو فرد یکسان نیست. 15 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 دو .مزاج ها oمزاج ها به 9مزاج اصلی (ذاتی) تقسیم می شوند که ممکن است از شرایط محیطی و خاص مثل فصل ،سن ،جنسیت و مکان زندگی تاثیر بپذیرند (مزاج اکتسابی). oاز 9مزاج اصلی یک مزاج ،مزاج معتدل نام دارد و 8 مزاج دیگر مزاج های غیرمعتدل هستند. 16 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 دو .مزاج ها حقیقی معتدل غیر حقیقی مزاج اصلی این نوع معتدل ،در عالم خارج تحقق نمی یابد. اگر کیفیات موجود بر یکدیگر غلبه کمی داشته باشند که محسوس نباشد. این اختالف به حدی کم است که برای ما قابل درک و محسوس نیست. طبیبان نام «معتدل فرضی طبی» بر آن می نهند. مفرد غیر معتدل مرکب 17 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 دو .مزاج ها منظور از مزاج مفرد این است که تنها یک کیفیت مشترک بین دو رکن غلبه پیدا کرده و در نتیجه نوع مزاج بر اساس خواص آن کیفیت مشخص می شود( .مثال) مزاج های مرکب زمانی بروز می کنند که هیچ یک از دو کیفیت فاعله و منفعله یکدیگر را کامال خنثی نکنند و از هر دو کیفیت قدری عدم تعادل بروز کند .در این حالت یکی از کیفیات فاعله همراه با یکی از کیفیات منفعله در مزاج جسم آشکار خواهد شد. 18 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 19 جدول : 2انواع مزاج غیر معتدل ،ستاره نشان دهنده ی افزایش عنصری خاص است. سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 دو .مزاج ها کیفیات منفعله کیفیات فاعله مزاج خشکی = تری گرمی > سردی گرم خشکی = تری سردی > گرمی سرد تری > خشکی سردی = گرمی تر خشکی > تری سردی = گرمی خشک تری > خشکی گرمی > سردی گرم و تر خشکی > تری گرمی > سردی گرم و خشک تری > خشکی سردی > گرمی سرد و تر خشکی > تری سردی > گرمی سرد و خشک جدول :3مزاج های غیر معتدل بر اساس کیفیات فاعله و منفعله 20 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 .1مزاج سن • جنین انسان حرارت و رطوبت غریزی را که مایه حیات است، به هنگام انعقاد نطفه ،از پدر و مادر کسب می کند. • نکته :هر چه میزان این حرارت و رطوبت بیشتر باشد طول عمر آن شخص بیشتر خواهد بود. • مرگ شخص زمانی فرا خواهد رسید که این حرارت و رطوبت پایان پذیرد. • دوران حیات انسان به 4مرحله اصلی تقسیم می شود: مرحله رشد -مرحله جوانی -مرحله میانسالی -مرحله پیری21 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 .1مزاج سن (مرحله رشد) از تولد تا سی سالگی است. در این مرحله بدن پیوسته در حال رشد است و میزان حرارت و رطوبت آن باالست( .مزاج گرم و تر) نوزاد بیشترین حرارت و رطوبت را دارد و به همین علت است که بیشترین میزان رشد در این مرحله است. علت اختالل رشد ،به هم خوردن تعادل بین حرارت و رطوبت است( .مثال) 22 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 .1مزاج سن (مرحله رشد) نکته کاربردی از این نکته می توان برای تسریع رشد کودکان کمک گرفت .از آنجا که گرمی و تری برای رشد الزم است ،باید به نسبت کافی و مناسب حرارت و رطوبت به کودک برسانیم؛ بنابراین در سن رشد غذاهای معتدلی که حرارت و رطوبت کافی دارند ،مثل نان گندم و گوشت مفیدند و مصرف بیش از اندازه خوراکی هایی مثل کاکائو ،که باعث افزایش حرارت و غلبه خشکی می شوند، مضرند. 23 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 .1مزاج سن (مرحله جوانی) بین سی تا چهل سالگی است. طی آن رطوبت غریزی به آرامی از دست می رود و مزاج افراد رفته رفته گرم و خشک می شود. در این دوره فرد مستعد بی خوابی و اضطراب است. 24 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 .1مزاج سن (مرحله میانسالی) از چهل تا شصت سالگی است. در این مرحله قوای بدن به تدریج تحلیل می رود. در این دوره حرارت غریزی افت می کند و مزاج به سمت سردی و خشکی می رود. انسان در این دوران مستعد بیماری های سوداوی مانند بواسیر ،واریس و افسردگی است. 25 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 .1مزاج سن (مرحله پیری) از شصت سالگی آغاز می شود. این مرحله با ضعف شدید در قوا همراه است. مزاج این افراد سرد و تر است. البته بیشتر حکما معتقدند که در سن کهولت مزاج فرد متغیر و تابع شرایط محیط و رژیم غذایی است. 26 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 .2مزاج فصل ها فصل بهار گرم و تر است. در این فصل افرادی که مزاج گرم و تر دارند (افراد دموی)، خصوصا اگر در سن رشد باشند ،مشکالت بیشتری خواهند داشت. 27 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 .2مزاج فصل ها فصل تابستان • گرم و خشک است. • عالئم گرمی و خشکی در افراِد با مزاج گرم و خشک (صفراوی) ،که در دوره جوانی هم به سر می برند ،تشدید میشود. • در این فصل ،افراد فوق الذکر و همچنین آنها که فعالیت زیادی دارند ،بهتر است بیشتر غذاهای سرد و تر مانند لبنیات و آب دوغ خیار و آب میوه و هندوانه بخورند. 28 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 .2مزاج فصل ها فصل پاییز oسرد و خشک است. oدر این فصل بیماری های پوستی ،مانند اگزما و ترک پوست و لب ها و نیز بواسیر و افسردگی شیوع بیشتری پیدا می کند. oبهتر است در این فصل بیشتر غذاهای گرم و مرطوب مانند بادام و گوشت گوسفند خورده شود. 29 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 .2مزاج فصل ها فصل زمستان سرد و تر است. زمینه ساز تشدید یا بروز بیماری های بلغمی است .به همین علت در افراد باالی پنجاه سال در این فصل این بیماری ها شیوع بیشتری دارد. نکته کاربردی :امروزه علت بیماری های گوارشی بیشتر غلبه سردی است .افراد با مزاج سرد و تر و همچنین افراد مسن ،در زمستان ،دچار ورم و درد مفاصل می شوند .این اشخاص معموال با خوردن غذاهای گرمی بخش مانند سیر ،سیاه دانه و زنجبیل احساس رضایت بیشتری خواهند داشت. سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 30 .3مزاج جنس مزاج مردان نسبت به زنان گرم تر و خشک تر است. مزاج زنان بیشتر به سردی و تری متمایل است. به همین علت خانم ها بیشتر از آقایان دچار بیماری های سرد و تر ،مانند ورم و درد مفاصل می شوند. 31 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 .4مزاج مکان ها مکان های گوناگون در مزاج افراد تاثیر متفاوتی می گذارد. مزاج افراد هر منطقه به جغرافیای آنجا وابسته است. مزاج مردم مناطق کوهستانی ،مثل دماوند ،سرد و خشک است و جوانان با مزاج گرم در فصل تابستان بهتر است به ییالق بروند و از هوای روح افزا و چشمه های خنک آنجا بهره ببرند. مزاج ساکنان مناطق بیابانی ،مانند استان یزد ،گرم و خشک است. 32 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 .4مزاج مکان ها مزاج ساکنان مناطق کنار دریا ،که کوه در جنوب آنها واقع شده ،مثل حاشیه شمال و حوالی دریای خزر ،سرد وتر است. مردم این نواحی به علت رطوبت باال معموال آرام و صبورند و از طرفی بیماری های َم فصلی ،به خصوص در خانم ها ،شیوع بیشتری دارد .به همین علت ،حکما از قدیم در رژیم غذایی مردم این مناطق به اشکال گوناگون پیاز و سیر قرار داده اند و نیز پاشیدن سیاه دانه روی نان در این مناطق سنتی دیرینه است. نکته کاربردی در تنظیم مزاج بدن 33 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 .5مزاج اعضا مزاج اعضای بدن انسان از نظر ترکیب نسبی ارکان متفاوت است. علت این تفاوت در وظیفه و عملکردی است که بر عهده آنها قرار گرفته است. 34 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 .5مزاج اعضا (مثال ها) « )1قلب» گرم ترین و خشک ترین عضو بدن است؛ زیرا تنها عضو پرحرکت است و الزمه حرکت زیاد ،حرارت و خشکی زیاد است .اگر قلب این حرارت و خشکی را از دست بدهد بزرگ ،تنبل و دچار نارسایی می شود. « )2کبد» گرم ترین و مرطوب ترین عضو است .زیرا مهم ترین عامل رشد و تغذیه بدن است و رشد و نمو بدن با گرمی و رطوبت کافی به وجود می آید. « )3استخوان» سردترین عضو است و غلبه خاک عنصری در آن باعث سخت بودن و ثبات می شود .غلبه رطوبت بر استخوان سبب نرمی استخوان می شود. 35 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 .5مزاج اعضا (مثال ها) « )4چربی» سرد و تر است و افرادی که کم فعالیت می کنند دچار تجمع چربی و پدیده چاقی می شوند. « )5مغز» سرد و تر آفریده شده تا به علت ورود اطالعات فراوان دچار غلبه گرمی وخشکی نشود .غلبه گرمی و خشکی بر مغز موجب تحریک پذیری ،بی خوابی و اضطراب می شود. « )6پوست» به ویژه پوست دست و انگشتان ،معتدل ترین عضو بدن است. 36 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 سرد تر خشک .5مزاج اعضا (مثال ها) گرم + قلب + شریان + ورید + + خون + + کبد + + گوشت + + کلیه + + طحال + + مو + + استخوان + + غضروف + + زردپی و وتر + + عصب + + چربی + + نخاع و مغز 37 جدول :5تفاوت مزاج های مختلف بدن انسان سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 یافته های جدید درباره مزاج علت موفقیت پزشکان قدیم در تشخیص و درمان بیماری ها، طبقه بندی امراض بر اساس مزاج ،گرمی و سردی و به اصطالح پزشکی جدید «ازدیاد و نقصان متابولیسم بازآل» بود. منظور پزشکی سنتی از گرمی مزاج آن چیزی است که امروزه با هیپر تیروئیدی تطبیق دارد ،و مقصود از سردی مزاج همان است که در پزشکی امروز به نام هیپو تیروئیدی یا نارسائی غده تیروئید نامیده می شود. 38 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 یافته های جدید درباره مزاج با مقایسه مطالب ذکر شده در کتاب «کامل الصناعة» تالیف علی ابن عباس مجوسی اهوازی که 1100سال پیش تالیف شده و مطالب نظیر آن در کتاب «غدد مترشحه داخلی و بیماری های آن» تالیف دکتر نصرهللا کاسمی به قابل انطباق و اثبات بودن مطالبی که درباره ارتباط مزاج و تیروئید گفته شد ،پی می بریم. 39 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 یافته های جدید درباره مزاج الف) هوش تند و تیز و دقیق مربوط به شدت عمل یا حسن عمل تیروئید است ،به همین سبب تیروئید را غده هوش لقب داده اند؛ در برابر کندی و رخوت روحی و جسمی را که ممکن است تا بالهت و حمق پیش رود از آثار ضعف عمل تیروئید می دانند. ب) کسی که مزاجش گرم است ،ذکی (با ذکاوت) و فطن (دارای هوش تند و تیز) می باشد ،و کسی که مزاجش سرد است بلید (کند ذهن) و قلیل الفهم (که همان رخوت روحی و بالهت است) می باشد. 40 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 یافته های جدید درباره مزاج مقایسه 13عالمت هیپوتیروئیدی و13عالمت سردی مزاج بر اساس کتب «غدد مترشحه داخلی و بیماری های آن» و «کامل الصناعة» 41 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 یافته های جدید درباره مزاج - .1بهت جسمی ،روحی و تنزل و انحطاط در اعمال ارگانیک بدن ،و روی هم رفته تمامی اعمال حیاتی به صورت کند و آرام صورت می گیرد. تمام اعمال نفسانی ،حیوانی و طبیعی ُک ند و ناقص هستند. - .2ارتشاح نسج زیر جلدی در همه جای بدن دیده می شود؛ در سینه و حفره ترقوه به شکل توده چربی ،در شکم به شکل یک پیش بند و در اطراف اندام جنسی به شکل ورم جلوه می کند. کثرة الشحم و قله اللحم :یعنی زیادی پی و کمی گوشت بدن.42 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 یافته های جدید درباره مزاج - .3کم خونی چه از لحاظ شماره گلبول ها و چه از لحاظ مقدار هموگلبین دیده می شود .خون جریان طبیعی ندارد و علت کبودی (سیانوز) چهره و پایان اندام ها از آنجاست. سپیدی رنگ بدن (عالمت کم خونی است) و تیرگی آن هرگاه سردیمزاج زیاد باشد. - .4حرارت بدن پایین است و بین 36و 37درجه نوسان دارد. و اذا لمس وجد باردًا :یعنی اگر بدن را لمس کنیم آن را سرد حسمیکنیم. 43 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 یافته های جدید درباره مزاج - .5بدن به کمترین سرمایی حساس است. یکی از دالیل برای شناختن مزاج ها سرعت واکنش اعضای بدناست؛ اگر در برابر گرما زود متاثر شود عالمت گرمی مزاج و اگر از سرما زود متاثر گردد ،عالمت سردی مزاج است. - .6برخی کند ذهنی ها و دیر فهمی ها به بی کفایتی های خفیف تیروئید نسبت داده می شود. و یکون قلیل الفهم بطئی الذهن بلیدًا :قلیل الفهم مطابق با دیرفهمی هاو بطئی الذهن مطابق با کند ذهنی ها. 44 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 یافته های جدید درباره مزاج - .7زبان حجیم می شود و سخن گفتن را دشوار می سازد. ثقیل اللسان :یعنی زبان سنگین می شود. - .8به کندی راه می رود و با شک و تردید قدم از قدم بر می دارد. بطئی المشی متوقفًا فی االمور :یعنی به کندی راه می رود و در امورتوقف می کند. - .9ناتوانی جنسی در مردان دیده می شود. قلیل الجماع :یعنی نزدیکی جنسی را کم انجام می دهد. - .10کم دلی و ترس غلبه دارد که نتیجه بی کفایتی تناسلی است. جبانًا خائفًا :یعنی خجالتی و ترسو است.45 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 یافته های جدید درباره مزاج - .11بیمار به غذا اشتها ندارد. ناقص الشهوة :یعنی اشتها ناقص و ضعیف است. - .12غذایی که می خورد به سختی و کندی هضم می شود. بطئی الهضم :یعنی دیر هضم می شود. - .13قلب آرام و نبض آهسته می زند. -و نبضه بطیئًا :یعنی نبض آهسته می زند. 46 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 سه .اخالط • خلط ،جسم روان و مرطوبی است که در نتیجه تغییرات انجام شده روی غذا در بدن پدید می آید. • منظور از ماده مرطوب در این تعریف مرطوب بالفعل است، زیرا در غیر این صورت صفرا که از آن به گرم و خشک یاد میکنیم از حیطه تعریف خلط خارج می شد. • غذا در پی ترشحات دهان و معده ،جویدن و حرکات دستگاه گوارش به ماده ای به نام کیلوس معدی تبدیل می شود .این ماده سوپ مانند از راه عروق ماساریقا (مزانتریک) به کبد می رود و آنجا نیز با حرارت کبدی به کیموس کبدی تبدیل می شود. 47 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 سه .اخالط oبدن دارای3نوع هضم است :هضم اول ،معده ای و نتیجه آن کیلوس معده ای ،و ماده دفعی آن مدفوع است؛ هضم دوم ،کبدی و نتیجه آن کیموس کبدی، و ماده زاید آن ادرار است؛ هضم سوم ،عضوی و ماده دفعی آن عرق است. oهر کدام از اعضای بدن از همه اخالطی که در سراسر عروق در حال گردش است به میزان نیاز و به تناسب وظیفه و مزاج خود برداشت می کنند. (مثال) oاختالل در مواد اولیه و اختالل در هر یک از مراحل هضم باعث اختالل در تولید متعادل اخالط می شود. oباید هضم ،جذب و حرارت به مقدار کافی باشد .زیرا ممکن است فرد غذای سالم بخورد ،ولی دستگاه گوارش یا اعضای دیگر مشکل داشته باشند و اخالط ناسالم تولید کنند. سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 48 سه .اخالط کیموس کبدی دربردارنده چهار خلط به نام سودا ،بلغم ،دم و صفرا است. تعادل این اخالط نقش مهمی در حفظ سالمتی دارد .بسیاری از بیماری ها در پی به هم خوردن تعادل آنها عارض می شود. 49 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 سه .اخالط آشنایی با بعضی از تعاریف: ُ)1ن ضج :یعنی گوارش کامل و اینکه هر ماده ای بتواند قوام الزم برای استفاده شدن در بدن را پیدا کند. نضج خلط یعنی اعتدال هر خلط در کیفیت و کمیت و قوام شایسته و متناسب آن بطوریکه برای تندرستی سودمند باشد. یک خلط با غلظت بیش از حد ،هنگام نضج رقیق تر می شود. یک خلط با رقت بیش از حد ،در صورت نضج یافتن غلیظ تر می شود. 50 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 سه .اخالط آشنایی با بعضی از تعاریف: )2هر جسم برای تشکیل شدن نیاز به اسباب و عواملی دارد که از آن به اسباب چهارگانه یاد می شود که عبارتند از: .1سبب مادی :ماده اولیه ای که جسم از آن به وجود می آید. .2سبب فاعلی :عاملی که روی ماده اثر کرده و جسم را ایجاد میکند. .3سبب صوری :طرح ساختاری و شکل جسم. .4سبب نهایی (غائی) :کاربرد و هدفی که از جسم انتظار می رود. 51 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 سه .اخالط * خون (َد م) مایعی است سرخ و گرم و مرطوب بیشترین حجم اخالط را دارد. جایگاه آن در کبد است و از راه عروق در بدن جاری است. خون برترین و مفیدترین اخالط است. رساننده غذا به اعضا است. 52 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 سه .اخالط * خون (َد م) اسباب چهارگانه خون طبیعی: )1سبب مادی :خوردنی ها و نوشیدنی های معتدل )2سبب فاعلی :حرارت معتدل )3سبب صوری :پختگی و نضج کامل و خوب )4سبب غائی: ‏oتغذیه و رشد و نمو بدن ‏oگرم و تر نگه داشتن بدن ‏oجایگزینی مواد مصرف شده در بدن ‏oتولید روح حیوانی 53 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 سه .اخالط * خون (َد م) مشخصات خون: .1خون طبیعی: ‏سرخ رنگ ‏بدون بوی بد ‏بسیار شیرین ‏با قوام معتدل .2خون غیر طبیعی: ‏مزاج آن گرم تر یا سردتر شده است. ‏با خلط فاسد مخلوط گشته است. 54 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 سه .اخالط * بلغم از نظر حجم در مرتبه دوم است. مایعی است که در معده و کبد تولید می شود و همراه با خون در جریان است. مزه آن شیرین است و طبع آن سرد و تر است. بلغم در اثر پخته شدن و نضج به خون تبدیل می شود( .خون خام) وجود بلغم برای اندام های بلغمی ،مانند مغز ضروری است. 55 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 سه .اخالط * بلغم اسباب چهارگانه بلغم طبیعی: )1سبب مادی :قسمت غلیظ و لزج و تر از مواد غذایی )2سبب فاعلی :حرارت کمتر از اعتدال )3سبب صوری :پختگی و نضج ناقص )4سبب غائی: ‏آمادگی برای تبدیل شدن به خون ‏جایگزینی رطوبات بدن ‏باعث تسهیل حرکات مفصلی و کمک به رطوبت مفاصل و اعضای متحرک و جلوگیری از خشکی سایر اعضا ‏ نخاع و مغز مثل اعضا بعضی تغذیه و خون با شدن مخلوط ورودی های دندانپزشکی 90 56 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر مشخصات بلغم: سه .اخالط * بلغم .1طبیعی: ‏بدون بو ،مایل به شیرینی ،قوام معتدل و مستعد تبدیل به خون .2غیرطبیعی: گس (اختالط با سودای خام) ‏مخاطی (اختالف قوام قابل حس) ‏خام (اختالف قوام نامحسوس) بی مزه (عدم تاثیر حرارت یا اختالط با بلغم مائی) ‏مائی (بسیار رقیق) َج ّصی (بسیار غلیظ) ‏شور (اختالط با ِم ِّر ه صفرا) ‏ترش (اختالط با سودای ترش) 57 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 سه .اخالط * صفرا • مایعی زرد رنگ ،تلخ و گرم و خشک • حجم کمی دارد. • این خلط در جگر تولید می شود و جایگاه آن در کیسه صفرا است. • صفرای طبیعی همان کف خون است و سرخ مایل به زرد • صفرا سبب شستن روده ها از بلغم می شود و باعث تحریک دفع • ریه نیازش به صفرا بیشتر است و در دم و بازدم معین ریه است. 58 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 سه .اخالط * صفرا اسباب چهارگانه صفرای طبیعی: )1سبب مادی :قسمت لطیف و گرم و تند و چرب از غذا )2سبب فاعلی :حرارت معتدل )3سبب صوری :پختگی و نضج کامل و مایل به زیاد )4سبب غائی: ‏تلطیف و ترقیق خون برای نفوذ زیاد در مویرگ ها و مجاری ظریف و تنگ ‏تحریک روده ها برای احساس دفع ‏تغذیه بعضی اعضا مثل ریه و کیسه صفرا 59 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 مشخصات صفرا: سه .اخالط * صفرا .1طبیعی: •سرخ مایل به زرد و سبک •تند و تیز و تلخ و رقیق .2غیرطبیعی: •ِم ِّر ه صفرا (اختالط با بلغم رقیق) •ُمحّی (اختالط با بلغم غلیظ) •محترقه (اختالط با سودای سوخته) •ُک ّر اثی (ناشی از احتراق محّی ) •زنجاری (ناشی از احتراق کّر اثی) 60 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 سه .اخالط * سودا طبع آن سرد و خشک است. ماده ای سیاه رنگ است که در کبد تولید می شود و جایگاهش در طحال است. مزه آن گس مایل به تلخی است .در واقع رسوباتی است که در خون ایجاد می گردد و تیرگی خون از آن است. یک قسمت از سودا همراه خون و باعث قوام آن است. قسمتی دیگر به طحال می رود و باعث تقویت دهانه معده و سبب تحریک اشتها می شود. 61 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 سه .اخالط * سودا اسباب چهارگانه سودای طبیعی: )1سبب مادی :قسمت غلیظ و خشک از غذاها مثل ماهی دودی )2سبب فاعلی :حرارت معتدل )3سبب صوری :غلظت و رسوب و سیاهی )4سبب غائی: تغذیه بعضی اعضا مانند استخوان و طحال و مو و ناخن ‏برانگیختن اشتها ‏ایجاد انقباض و استحکام در بعضی از اعضا 62 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 مشخصات سودا: سه .اخالط * سودا .1طبیعی: ‏oرسوب خون طبیعی ‏oطعم ترش و گس .2غیرطبیعی: ‏oسوختن صفرا = سودای صفراوی ‏oسوختن بلغم = سودای بلغمی ‏oسوختن خون = سودای خونی (دموی) ‏o 63سوختن سودای طبیعی = سودای سوداوی سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 چهار .اعضا (اندام ها) عضو یا اندام از ترکیب اخالط پدید می آید. اعضا بسته به میزان امتزاج از هر خلط یا رکن واجد مزاج های مختلف خواهند شد و در نهایت ،مزاج کل بدن برآیند و میانگین مزاج اعضا می باشد. اندام ها مفرد یا مرکب اند. 64 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 چهار .اعضا (اندام ها) اندام مفرد آن است که اجزای تشکیل دهنده اش یکسان است. این اندام ها شامل استخوان ،غضروف ،وتر ،عصب ،شریان، ورید ،غشا ،پوست ،چربی ،گوشت ،مو ،ناخن و رباط است. اندام مرکب به اعضایی از بدن گفته می شود که از اندام های مفرد تشکیل شده اند. این اندام ها شامل چشم ،گوش و دست است. 65 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 چهار .اعضا (اندام ها) اندام ها از نظر کاربردی به دو دسته تقسیم می شوند اعضای غیر رئیسه اعضای رئیسه خادم الرئیسه 66 غیر خادم الرئیسه سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 اعضای رئیسه بسیار پر اهمیت هستند و صدمه به آن ها باعث آسیب به حیات فرد و یا بقای نسل می شود. این اعضا منشا نیروهای نخستین مغز می باشند و عبارتند از: از نظر بقای شخص: قلب :منشا نیروی حیاتی بدن مغز :منشا نیروی حسی و حرکتی بدن کبد :منشا نیروی غذارسان بدن از نظر بقای نوع: بیضه ها و تخمدان ها67 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 اعضای غیر رئیسه خادم الرئیسه (در خدمت اعضای رئیسه هستند): شریان ها ،وریدها ،اعصاب و مجاری منی غیر خادم الرئیسه: مرئوسه :از طریق شریان و اعصاب و ورید ،قوا را از اعضای رئیسه می گیرند که شامل کلیه ،معده ،طحال و ریه هستند. غیر مرئوسه :قوای غریزی دارند و به آنها نیرویی نمی رسد، مانند استخوان و غضروف 68 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 چهار .اعضا (اندام ها) هر عضوی در بدن مزاج خاص خود را دارد و در حالت سالمت با توجه به مزاج خود در حالت تعادل است( .مثال) • اعضای دارای مزاج گرم: قلب ،کبد ،ریه ،گوشت ،ماهیچه ،طحال ،کلیه ها و شریان ها • اعضای دارای مزاج سرد: پیه ،چربی ،مو ،استخوان ،غضروف ،عصب ،مغز و نخاع • اعضای دارای مزاج تر: پیه ،چربی ،مغز ،نخاع ،گوشت ،پستان ،بیضه ها ،ریه و جگر • اعضای دارای مزاج خشک: مو ،ناخن ،استخوان ،غضروف ،رباط ،وتر ،غشا ،شریان ،ورید ،عصب حرکتی و قلب 69 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 پنج و شش. ارواح و قوا oمنظور از ارواح اجسام لطیفی است که از بخارهای اخالط پدید می آیند. oروح طبی که در حیطه علوم طبیعی درباره آن بحث می شود، با روح مجرد غیرمادی که در علوم الهیات به آن پرداخته اند، متفاوت است. oروح طبی دارای لطافت ،سیالیت و حرکت است. 70 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 پنج و شش. ارواح و قوا oبین روح طبی و روح شرعی الفتی موجود است مانند زوجین و مادامی که این عالقه محکم است ،بدن زنده و بیدار است و هنگامی که در اثر خستگی ،قّلت عالقه پدیدار شود ،خواب حاصل می گردد و چنانچه قطع عالقه کلی صورت گیرد ،باعث فساد جسم و موت است. oطریق تولد روح بدین گونه است که وقتی خون به بطن چپ قلب وارد می گردد نضج یافته و لطیف می شود و بعضی از اجزایش به بخار لطیفی استحاله می یابد که همان روح است. oهنگام تناول غذا روح تقویت می گردد و با قّلت غذا ضعیف می شود. 71 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 پنج و شش. ارواح و قوا قوا به سه دسته تقسیم می شود پس روح نیز به سه دسته تقسیم میشود: )1روح طبیعی :جایگاه آن در کبد است .در تغذیه و رشد و نمو موثر است .از کبد توسط وریدها به تمام بدن نفوذ می یابد. )2روح نفسانی :جایگاه آن در مغز است .در حس و حرکت و تدبیر نقش دارد .از مغز توسط اعصاب به تمام اعضا می رسد. )3روح حیوانی :جایگاه آن در قلب است .توسط شریان ها در سراسر بدن منتشر می شود .وظیفه اش رساندن نسیم تازه و دور کردن بخارات اعضا است و در ترس وخشم موثر است. 72 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 پنج و شش. ارواح و قوا قوا نیرویی است که از حرکت روح حاصل می شود. قوا نیروهای انجام افعال در عضو هستند که موجب فعل و انفعاالت در بدن می شوند. ارواح را می توان حامل قوا در نظر گرفت یعنی قوا را از عضو مبدا به عضو مقصد منتقل می کند ولی در عین حال حرکت روح نیز به تحریک قوت است. 73 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 پنج و شش. ارواح و قوا قوا قوای حیوانی قوای طبیعی قوای نفسانی نکته :بسیاری از فیلسوفان و همه طبیبان بخصوص جالینوس بر این باورند که هرکدام از این قوای سه گانه دارای عضوی رئیس در بدن می باشند که آن عضو ،کانون آن نیرو بوده و منشا صدور افعال آن شمرده می شود. 74 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 قوای حیوانی کانون قوای حیوانی ،قلب است. این قوه ابزار روح حیوانی است و روح نفسانی را نیز یاری می کند. فایده قوه حیوانی ،حیات بخشیدن به بدن ،حفظ حرارت غریزی و زنده نگهداشتن اعضا است تا آمادگی پذیرش روح نفسانی و طبیعی را پیدا کند و نهایتا باعث ایجاد حرکت ،انرژی و اعمال حیاتی می شود. 75 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 قوای طبیعی این قوا در تغذیه بافت ها و اندام ها نقش دارد و کانون آن در کبد است. قوای طبیعی به دو قسمت تقسیم می شود .1قوای مخدومه .2قوای خادمه 76 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 قوای طبیعی (مخدومه) قوای مخدومه از دو جنبه بررسی می شود: )1بقای شخص: غاذیه :قوه ای است که غذا را برای تغذیه بدن تعبیه می کند تا غذا شکل عضوی به خود بگیرد. نامیه :قوه ای است که با رساندن غذا ،به نمو و تناسب طبیعی بدن کمک می کند. 77 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 قوای طبیعی (مخدومه) قوای مخدومه از دو جنبه بررسی می شود: )2بقای نوع: ‏موِّلده :پیدایش منی و تهیه مواد اولیه اعضا جهت قبول صورت و عمل قوه مصَّو ره ‏مصَّو ره :نقشه و شکل اعضا و صورت عضوی پوشاندن به ماده مستعد ایجاد شده 78 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 قوای طبیعی (خادمه) .1جاذبه :برای جذب آنچه منفعت دارد. .2ماسکه :نگهداری مواد تا تغییرات الزم صورت گیرد. .3هاضمه :تغییر در مواد تا به قوام شایسته هضم برسند. .4دافعه :دفع مواد غیرضروری از عضو 79 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 قوای نفسانی • کانون قوای نفسانی در مغز (ِد ماغ) است. • این قوه باعث حس و حرکت و تدبیر و تعقل است. • قوای نفسانی به 3نوع تقسیم می شود: .1قوای محرکه .2قوای مدرکه .3قوای مدّبره (تدابیر امور و معیشت) 80 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 قوای نفسانی (قوای محرکه) به دو قوه باعثه و فاعله تقسیم می شود: .1قوه باعثه :شخص را به عمل مفید و نافع تحریک می کند و از عامل مضر دور میکند. .2قوه فاعله :قوه ای است که دستورات قوه باعثه را توسط عضالت اجرا می کند. 81 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 قوای نفسانی (قوای مدرکه) به قوای ظاهری و باطنی تقسیم می شود: .Iقوای ظاهری :همان حواس پنجگانه هستند. .IIقوای باطنی 5 :نوع است: )1حس مشترک :درک صور محسوس )2قوه خیال :حفظ صور محسوس )3قوه متصرفه :تصرف در صور محسوس و تصور اشیای خیالی )4قوه وهم :درک معانی جزئی محسوسات )5قوه حافظه :حفظ معانی غیر محسوس 82 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 قوای نفسانی (قوای مدرکه) • • ‏o ‏o 83 )1حس مشترک محل آن اول بطن قدامی مغز است. آنچه که حواس ظاهری درک می کنند و در باطن از آن آگاهی می شود به این حس تعلق دارد. )2خیال محل آن آخر بطن قدامی مغز است. خیال قوه ای است که آنچه را که از صور محسوسات به محل حس مشترک آمده باشد ،پس از ذخیره ،اثر آن را نگه می دارد. سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 قوای نفسانی (قوای مدرکه) )3متصرفه (متفکره) محل آن اول بطن میانی مغز است. قوه ای است که در صور محسوسه و معانی آنها دخل و تصرف می نماید. مانند تخیل انسان دوسر این قوه در آنچه خیال نگه داشته دستکاری می کند. مانند تخیالت عجیب مثل مرغی سر گاو دارد. 84 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 قوای نفسانی (قوای مدرکه) )4وهم محل آن آخر بطن میانی مغز است. قوه ای است که معانی جزئی متعلق به محسوسات از نظر قبول کردن یا رد کردن ،دوستی و دشمنی و صداقت و ناراستی را درک می کند. َ و هم نیرویی است که در حیوان حکم می کند که مثال گرگ دشمن است و کسی که محبت می کند ،دوست است. 85 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 قوای نفسانی (قوای مدرکه) )5حافظه (مذکره) محل آن بطن آخر مغز است. حافظه ،نگهدارنده معانی ادراک شده توسط قوه وهم است. حافظه ،حفظ معانی غیرمحسوس می کند و خزانه ادراکات وهم است. 86 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 هفت .افعال به نتیجه حاصل از عملکرد قوا فعل می گویند. هدف از تمامی امور طبیعیه آن است که فعل کامل و صحیح انجام بگیرد( .مثال) تقسیم بندی افعال 87 .1افعال مفرد .2افعال مرکب مختلف الحقایق متفقل الحقایق سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 هفت .افعال .1افعال مفرد :فعلی است که تنها با یک قوه قابل انجام است .مانند عمل هضم غذا .2افعال مرکب :فعلی است که با دو قوه یا بیشتر انجام می شود. مانند اشتهای به غذا که با دو قوه جاذبه از قوای طبیعی و مدرکه از قوای نفسانی انجام می گیرد. مختلف الحقایق :برای انجام فعل از قوای مختلف استفاده می شود مانند اشتهای به غذا متفق الحقایق :برای انجام فعل از یک جنس قوه استفاده می شود 88مانند جذب و دفع که هر دو جزو قوه طبیعی می باشند. سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 هفت .افعال اهمیت افعال این است که با بررسی زنجیره امور طبیعی می توانعلت هر نقص عملکرد یا بروز هر اختالل در سالمتی انسان را کشف کرد. از نقص یک فعل می توان به اختالل قوا یا ارواح مربوط به انداممسئول آن فعل و از آنجا به بروز اختالل در عضو ،اختالالت خلطی و مزاجی فرد و سرانجام به اختالل در یک رکن پی برد. اساس تشخیص و درمان در طب سنتی ایران بر همین پایه است.ارکان 89 امزاج اخالط اعضا ارواح قوا افعال سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 تقسیم بندی علم طب امور طبیعیه نظری اسباب و علل دالیل و عالئم طب حفظ الصحة عملی معالجات 90 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 دالیل و عالئم • دالیل و عالئم به بررسی نشانه های سالمتی و بیماری بدن می پردازد. • با کمک آنها می توان به شناخت مزاج ها و همچنین بیماریها دست یافت (سمیولوژی)؛ مانند نشانه های مزاجی و غلبه اخالط، نبض شناسی و ادرار شناسی. • برای رسیدن به نتیجه صحیح ،در نظر گرفتن مجموعه عالئم ضروری است و نمی توان به سادگی و با یکی دو عالمت قضاوت کرد. 91 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 دالیل و عالئم • اگر فرد سالم باشد ،برای حفظ سالمتی تدابیر تندرستی به او توصیه می شود و اگر فرد بیمار باشد می توان به این ترتیب به اسباب بیماری او پی برد و مناسب ترین درمان را با شرایط او پیشنهاد کرد. • عالئم ،هم به نشانه های تندرستی و هم به نشانه های بیماری گفته می شود؛ که بر عملکرد صحیح اعضای بدن انسان یا بروز اختالل در آن داللت می کنند. • این نشانه ها بر دو نوع اند :ذهنی و عینی 92 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 دالیل و عالئم عالئم ذهنی oنشانه هایی که خود بیمار می تواند احساس کند و دریابد و پزشک ابزار مستقیمی برای دریافت آن ها ندارد. oمانند احساس خارش بدن یا سوزش معده یا دردهای گوناگون در بیمار. oعالئم ذهنی گاه به صورت شکایت اصلی بیمار مطرح می شوند. 93 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 دالیل و عالئم عالئم عینی oنشانه هایی که طبیب در طی معاینه وجودشان را تشخیص می دهد. oمانند سرخی و زردی زبان یا وضعیت نبض. oپزشک بر اساس عالئم عینی و به کمک عالئم ذهنی می تواند بر شرایط قبلی ،فعلی ،علت بیماری و پیش آگهی آن استدالل کند. 94 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 دالیل و عالئم تقسیم بندی دیگر: .Iمذکر :عالمتی است که بر زمان ماضی داللت می کند مانند تری بدن و نبض موجی و ضعیف که نشان می دهد مدتی قبل بیمار عرق کرده است. .IIدال :عالمتی که بر زمان حال داللت می کند مثل حرارت ملمس و سرعت نبض که نشانه تب فعلی بیمار است. .IIIتقدمه المعرفة :عالمتی است که داللت بر حال آینده بیمار میکند مانند لرزش لب پایین که نشانه بروز قی است. 95 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 یک .نشانه های کّلی مزاج مواردی که با توجه به آنها می توان در مورد وضعیت کلی مزاج قضاوت کرد: َم لَم س ،هیکل ،گوشت و چربی ،مو ،رنگ بدن ،خواب و بیداری، سرعت و کندی در حرکات ،چگونگی دفع و حاالت نقسانی 96 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 َم لَم س وضعیتی که پزشک به هنگام لمس بدن شخص معاینه شونده حس می کند. این نشانه از مهم ترین ابزارهای تشخیص میزان گرمی و سردی و همچنین رطوبت و خشکی بدن است. َ م لَم س ممکن است به محل ضایعه یا عضو بیمار یا به وضعیت کلی بدن مربوط باشد. احساس نرمی هنگام لمس دلیل رطوبت مزاج ،احساس زبری دلیل خشکی مزاج ،احساس حرارت نشانه گرمی و احساس سرما دلیل سردی مزاج است. 97 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 َم لَم س لمس کننده باید مزاج معتدل داشته باشد یا مزاج خود را خوب بشناسد( .مثال) لمس شونده هنگام لمس یا به فاصله کمی پیش از آن نباید در معرض حرارت ،سرما ،فعالیت یا هیجان شدید باشد ،بلکه باید شرایط جسمی و روحی و پوشش طبیعی داشته باشد. 98 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 هیکل به اندازه کلی بدن «هیکل» می گویند. .1مینیاتوری و الغر .2درشت و چاق هیکل مینیاتوری شامل صفراوی ها و سوداوی ها است .زیرا خشکی مانع رشد می شود. هیکل درشت و حجم دار با غلبه چربی پدید می آید که معموال افراد بلغمی بدان دچار می شوند ،یا افراد عضالنی با مزاج دموی دارای هیکلی درشت اند( .شرط اصلی برای درشتی هیکل رطوبت است). 99 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 مو سرعت رشد ،انبوهی ،کلفتی و سیاهی مو داللت بر حرارت دارد. کندی رشدُ ،تُن کی ،نازکی و سفیدی داللت بر سردی مو دارد. 100 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 رنگ بدن اگر در تشخیص رنگ ها دقت کافی شود ،رنگ بدن عالمت خوبی برای تشخیص مزاج است .البته رنگ بدن حالت مطلق ندارد و در پی بروز عواملی مانند بیماری اعضای بدن تغییر می کند. رنگ سفید (مهتابی) نشانه رطوبت یا مزاج بلغمی است. رنگ سرخ دلیل مزاج دموی یا حرارت و رطوبت است. رنگ زرد (آفتابی) نشانه مزاج صفراوی است. رنگ تیره یا کبود چهره نشانه مزاج سوداوی است. رنگ پوست صورتی در فرد معتدل دیده می شود. شفافیت پوست دلیل رطوبت پوست است. 101 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 خواب و بیداری اعتدال در خواب و بیداری نشانه اعتدال مزاج ،خصوصا اعتدال مغز است. رطوبت باعث پرخوابی می شود. به همین علت افراد دموی و بلغمی پرخواب اند. خشکی و حرارت موجب بیداری یا کم خوابی است. به همین علت افراد صفراوی و سوداوی در به خواب رفتن مشکل دارند و معموال خوابشان سبک است. 102 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 طبیعی بودن افعال • صحیح و کامل بودن افعال دلیل کمال صحت بدن است. • ایجاد مرض نشان غیرطبیعی بودن افعال است. • نشانه های حرارت مزاج: افزایش سرعت افعال (مثل سرعت رشد ،رویش مو و دندان)، قدرت و بلندی صدا ،سرعت و پیوستگی کالم ،زود عصبانی شدن و سرعت حرکت. • نشانه سردی مزاج: ضعف و سستی و کندی افعال 103 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 چگونگی دفع مواد زاید بدن oاجابت مزاج طبیعی آن است که به ازای هر بار مصرف غذا یکبار دفع انجام شود. oحرارت و خشکی موجب کاهش اجابت مزاج می شود ،بنابراین معموال در افراد صفراوی یبوست دیده می شود. oگرمی مزاج باعث می شود مواد دفعی پرحرارت و دارای بوی تند و پررنگ باشند( .عکس این نشانه ها بر سردی داللت دارد). 104 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 حاالت نفسانی افراد صفراوی ،که حرارت زیادی دارند ،تندخو هستند و زود عصبانی می شوند .این افراد بی قرار و هیجانی اند و چون مغزشان رطوبت کمی دارد خیلی دیر خسته می شوند ،پرکارند و حافظه خوب و قدرت تجزیه و تحلیل باالیی دارند. سوداوی ها در اوج ثبات اند و کارها را آرام و بی عجله انجام می دهند. این افراد معموال کمتر با دیگران انس می گیرند و درون گرا و مستعد افسردگی اند. اشخاص بلغمی (سرد و تر) حافظه خوبی ندارند و خواب آلود و صبور و خونسردند. ‏افراد دموی شجاع ،جسور و خونگرم و صمیمی اند. 105 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 یک .نشانه های کّلی مزاج نشانه های مزاج اصلی در شخصی که به طور ذاتی صاحب آن مزاج باشد طبیعی است. اگر به هر علت درونی یا بیرونی ،مزاج متغیر شود ،برخی افعال مختل و عالئمی در شخص پیدا می شود که نشانه های «مزاج عارضی» اند .اگر این وضعیت طوالنی گردد و درمان انجام نشود سوء مزاج رخ خواهد داد. نشانه های کّلی مزاج عارضی :همان عالئم مزاج مادرزادی است که عالئمی از اختالل فعل را نیز به همراه داشته باشد. 106 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 نشانه های اختصاصی اعضا 107 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 نشانه های اختصاصی اعضا 108 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 نشانه های اختصاصی اعضا 109 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 نشانه های اختصاصی اعضا 110 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 نشانه های اختصاصی اعضا 111 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 دو .نشانه های غلبه اخالط (خون) احساس سنگینی بدن ،خصوصا در پشت چشم ها و سر و شقیقه ها دهان دره و چرت زدن بیشتر در فصل بهار که رطوبت زیاد است .همچنین خستگی بدون علت ،کسالت و خوابیدن بسیار همراه با رویاهای نشاط آور حواس پرتی و کندفهمی شیرینی مزه دهان قرمزی زبان 112 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 دو .نشانه های غلبه اخالط (خون) خارش محل فصد و حجامت قرمزی رنگ چهره و گرمی و نرمی پوست احتمال ایجاد ُد َم ل در بدن یا پدید آمدن ضایعات مخاطی (بثورات) در دهان خون ریزی در اعضای مستعد مانند بینی ،مقعد و لثه ها سید اسماعیل جرجانی درباره نحوه غلبه خلط دم می گوید: «جوانی و فصل بهار و تن گوشت آلود و بسیار خوردن گوشت و شیرینی ،این نشانه ها را درست کند که نشانه غلبه خون است». 113 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 دو .نشانه های غلبه اخالط (بلغم) سفیدی بیش از حد رنگ صورت و سردی و نرمی پوست به طوری که اگر فرد پوست شفاف و خوبی داشته باشد گاهی به علت نرمی و رطوبت زیاد پوست شل می شود و در ناحیه زیر چشم و زیر گلو چین خوردگی هایی پیدا می شود. سستی گوشت اندام ها زیادی و چسبندگی آب دهان و همچنین کم تشنه شدن پرخوابی و کسل بودن به علت رطوبت و خواب دیدن آب و رودخانه و برف و باران و تگرگ و رعد و برق 114 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 دو .نشانه های غلبه اخالط (بلغم) سفیدی رنگ ادرار کندفهمی آروغ ترش و ضعف هضم سید اسماعیل جرجانی درباره نحوه غلبه خلط بلغم می گوید: «فصل زمستان و کودکی و پیری و تن فربه و خوردن غذاهای تر مانند ماهی تازه ،ماست و ...این نشانه ها را درست کند که نشانه غلبه بلغم است». 115 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 دو .نشانه های غلبه اخالط (صفرا) زردی پوست و چشم ها و احساس سوزن سوزن شدن پوست تلخی دهان زبری و خشکی زبان ،خشکی بینی و خشکی پوست لذت بردن از نسیم خنک عطش شدید تنفس سریع کم اشتهایی ،احساس تهوع ،الغرشدن تدریجی و گودافتادن دور چشم ها 116 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 دو .نشانه های غلبه اخالط (صفرا) بی خوابی و سبک شدن خواب و خواب دیدن جنگ و آتش اضطراب و تحریک پذیری بسیار و سریع عصبانی شدن سید اسماعیل جرجانی درباره نحوه غلبه خلط صفرا می گوید: «فصل تابستان و سال های جوانی و مزاج گرم و بسیار خوردن شیرینی ها و ...این نشانه ها را درست کند که نشانه غلبه صفرا است». 117 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 دو .نشانه های غلبه اخالط (سودا) چروکیدگی و بی طراوتی پوست ،خشکی پوست و بروز لکه های تیره در پوست تاخیر عادت ماهانه در خانم ها و دفع خون لخته لخته و تیره رنگ زیادی فکر و خیال به علت غلبه خشکی در مغز و هجوم افکار و پرکاری ذهن و نداشتن تمرکز عالقه به شعر و سیاست گرفتگی عضالت پشت ساق 118 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 دو .نشانه های غلبه اخالط (سودا) گرفتگی دهانه معده (پیلور) و عضالت حلق و حنجره (احساس توده در حلق) اشتهای کاذب و خرده خواری پرمویی به علت خشکی مزاج که گاهی باعث «هیرسوتیسم» می شود. کم حرفی و گوشه گیری ناامیدی و بدگمانی و ترس و نگرانی بیش از حد و کابوس و بی خوابی سید اسماعیل جرجانی درباره نحوه غلبه خلط سودا می گوید: «فصل خزان و سال های کهولت و پیری و غذاهای سودایی خوردن چون گوشت قدید و صید و مانند آن ،نشانه های سودا را درست کند». 119 سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90 منابع: .1کتاب فرهنگ و تمدن ایران و اسالم (ویژه علوم پزشکی) زیر نظر دکتر علی اکبر والیتی .2سایت www.tandorostan.orgتاریخ و مبانی طب سنتی ایران نوشته دکتر مهدی فالح .3کتاب «گلچین جامع از کتب گیاهان دارویی و عطاری ایران» نوشته دکتر مرتضی صفائی .4سایت www.Mehrteb.irبه نقل از کتاب «مروری بر کلیات طب سنتی ایران» نوشته دکتر محسن ناصری سید محمدرضا ابوتراب زاده /صالح دادمهر ورودی های دندانپزشکی 90

51,000 تومان