مدیریت موجودی

مدیریت موجودی

اسلاید 1: جلسه دهم: مديريت موجودي

اسلاید 2: فهرست مطالب این جلسه:مقدمهكاربرد هاي موجوديمديريت موجوديآناليزABCدقت ثبت موجوديموجودي JITمدل هاي موجودي4 مدل تقاضاي مستقل

اسلاید 3: مقدمه موجودي يكي از گرانبهاترين سرمايه هاي تمامي كارخانه ها مي باشد. شركت از يك طرف مي تواند بمنظور كاهش هزينه ها از سطح موجودي در دست بكاهد و از طرف ديگر فقدان موجودي مكرر موجبات نارضايتي مشتريان را بهمراه خواهد داشت . بنابر اين شركت ها بايستي بين موجودي و سطوح سرويس دهي به مشتريان تعادل بر قرار كنند . همانگونه كه مشخص است فاكتور تعيين كننده اين تعادل در جهت كمينه كردن هزينه ها مي باشد .

اسلاید 4: موجودي عبارتست از هر منبع ذخيره شده اي كه بمنظور ارضا نمودن نياز هاي فعلي يا آتي كاربرد دارد. مواد نيمه ساخته شده، كار در جريان ساخت و كالاي ساخته شده نمونه هايي از موجودي مي باشند. براي مثال يك بانك متد كنترل موجودي بخصوص خود را براي كنترل مقدار پول بكار مي گيرد و يك بيمارستان سيستم كنترل موجودي بخصوص خود را براي كنترل مقدار خون آماده تزريق به بيماران و ساير تجهيزات ضروري بكار مي گيرد. دو سوال اساسي كه نيازمنديم به آنها پاسخ دهيم عبارتند از : چقدر سفارش دهيم ؟ چه زماني سفارش دهيم ؟

اسلاید 5: كاربرد هاي موجوديسه مورد از موارد استفاده موجودي عبارتند از : تجزيه عمليات ممانعت از نوسانات قيمت و تورم تخفيف سفارش بالا

اسلاید 6: تجزيه عمليات كاركرد اصلي موجودي تجزيه فرآيند توليد و پروسه توزيع مي باشد. هنگامي كه عرضه و تقاضاي يك موجودي بي قاعده مي باشد ، اقدام به نگهداري موجودي مي تواند تصميم درستي باشد. زماني كه امكان هماهنگ كردن دو فرآيند توليدي با يكديگر وجود نداشته باشد يا بسيار هزينه بر باشد ، موجودي مي تواند ره گشاي كار شده و اين دو فرآيند را از يكديگر جدا نموده و اجازه دهد هر يك در جاي خود صورت بگيرند.

اسلاید 7: ممانعت از نوسانات قيمت و تورمموجودي مي تواند سدي در برابر نواسانات قيمت ايجاد نمايد .تخفيف سفارش بالا كاربرد ديگر موجودي ايجاد امكان تخفيف قائل شدن در برابر سفارش بالا مي باشد. سفارش تعداد بالا اساسا قيمت كالا را كاهش مي دهد. با وجود اين خريد تعداد بالا ضررهايي را هم در پي خواهد داشت. قيمت بالاتر بسبب انبار نمودن، گذشتن تاريخ مصرف، صدمه ديدن كالاي انبار شده ، دزدي و حق بيمه موجب خسارت خواهد شد. همچنين با ازدياد سرمايه هاي موجودي پول كمتري براي سرمايه گذاري از راه هاي ديگر در دسترس خواهد بود.

اسلاید 8: مديريت موجوديمديران عملياتي بمنظور مديريت و كنترل موجودي يك نظام ايجاد مي كنند. در ايجا به بررسي دو جزء از اين نظام مي پردازيم:اقلام موجودي چگونه مي توانند طبقه بندي شوند ؟(آناليز ABC)نگهداري موجودي با چه دقتي مي تواند اجرا شود ؟

اسلاید 9: آناليزABC آناليز ABC ، موجودي در دست را بر اساس حجم پول ساليانه به سه بخش طبقه بندي مي كند. در تئوري آناليز ABC دو نوع موجودي داريم كه يكي موجودي بحراني و گرانبها با تعداد كم و ديگري موجودي فراوان با ارزش كم است. براي تعيين نمودن حجم پول ساليانه در آناليز ABC ، مقدار تقاضاي ساليانه هر قلم از موجودي را ضرب در هزينه به ازاي واحد آن، محاسبه مي كنيم.

اسلاید 10:

اسلاید 11: مثال : يك كارخانه توليد كننده ميكر چيپ هاي سيليكوني 10 قلم از اقلام موجوديش را بر حسب حجم پول ساليانه مرتب نموده است . در زير ميزان تقاضاي ساليانه ، هزينه واحد ، و در صد اين هزينه از هزينه كل آورده شده است . دسته بندي اين اقلام در سمت راست جدول داده شده است :

اسلاید 12: بغير از معيار در صد موجودي انبار معيار هاي ديگري (مانند مشكلات تحويل، قيمت واحد بالا و مسايل كيفيتي) نيز وجود دارند كه مي توان با استفاده از آنها اقلام موجودي را دسته بندي نمود. مزيت دسته بندي اقلام موجودي خط مشي ها و كنترل هايي است كه مي توان بر روي هر دسته از اقلام اجرا نمود .برخي خط مشي هايي كه مي توانند بر اساس آناليز ABC بنا نهاده شوند:خريداري منابعي كه در جهت توسعه سازنده انجام مي شود بايستي در مورد اقلام كلاس A بسيار بالاتر از اقلام كلاس C باشد.

اسلاید 13: بايستي يك سيستم كنترل موجودي فيزيكي قويتري در مورد اقلام موجودي كلاس A در مقابل اقلام كلاس B و C اجرا شود. پيش بيني اقلام موجودي كلاس A تضمين قويتري نسبت به پيش بيني هاي ديگر بر قرار مي كند. پيش بيني بهتر، كنترل فيزيكي ، قابليت اطمينان تامين كنندگان و غيره همگي نتيجه تكنيك هاي مديريت موجودي مانند آناليز ABC مي باشند.

اسلاید 14: دقت ثبت موجودياگر چنانچه مديريت اطلاع دقيقي از موجودي در دستش نداشته باشد، خط مشي هاي موجودي بي معني اند. تنها زماني كه يك شركت بدقت بداند كه در دست چه دارد مي تواند تصميم جامعي در راستاي سفارشات ، برنامه ريزي و حمل و نقل بنمايد . نتيجتا يك سيستم موثر براي مميزي دقت ثبت موجودي نياز مي باشد و همچنين سيستم ثبت دقيق موجودي نيازمند ثبت هميشگي دريافت ها و خروج ها مي باشد .

اسلاید 15: موجودي JITموجودي JIT بمعني كمترين مقدار موجودي است در حالي كه متضمن ادامه كار يك سيستم عالي باشد. با ميزان موجودي JIT مقدار دقيق محموله مورد نياز دقيقا در زمان احتياج به آن به سيستم وارد مي شود. نه يك دقيقه قبل و نه يك دقيقه بعد. براي بدست آوردن موجودي JIT مديران فاكتورهاي بوجود آورنده تغييرات را، چه داخلي باشد و چه خارجي، كاهش مي دهند. اساسا موجودي وجود دارد بدليل اينكه سيستم دائما دچار تغيير مي شود. و موجودي تغييرات را كمرنگ نشان مي دهد. لذا مديران بدنبال كاهش تغييرپذيري مي باشند تا بدين ترتيب موجودي را به حداقل ممكن برسانند. اما چگونه مي توان تغييرپذيري را كاهش داد ؟

اسلاید 16: اكثرا تغييرپذيري يا بدليل زمان انتظار است يا بدليل مديريت ضعيف. برخي از عواملي كه در اثر آنها تغيير پذيري رخ مي دهد عبارتند از : كارگران ، ماشين آلات يا واحد هاي تامين كننده مواد كه با استاندارد ها مطابقت ندارند يا اينكه كند هستند. نقشه هاي مهندسي يا مشخصه هاي فني دقيق نمي باشند. افراد يا كارگران توليد قبل از اينكه نقشه ها و مشخصات فني و مهندسي تكميل شوند اقدام به توليد مي كنند. تقاضاي مشتري ناشناخته مي باشد.

اسلاید 17: كاهش زمان ساخت منجر به كاهش موجودي خواهد شد. اين مطلب در اغلب موارد كار سختي نمي باشد. موجودي نگهداري و تعميرات وجود دارد زيرا ملزومات و زمانبندي مورد نياز تعمير تجهيزات نا معلوم مي باشد. همچنين موجودي كالاي ساخته شده، بعلت ميزان نامعلوم تقاضاي مشتريان در برهه اي از زمان، وجود دارد

اسلاید 18: يك ايده براي حل مساله بكار گيري تئوري JIC يا (Just-in-case) ميباشد. مديران عملياتي در اجراي اين تئوري سطح موجودي را آنقدر زياد مي كنند تا پوشاننده تمامي تغييرات محتمل باشد. بالطبع در سيستمهايي با تغيير پذيري زياد، راهي جز افزايش سطح موجود به مقدار زياد پيش روي مديران نمي باشد. اما همانطور كه قبلا نيز توضيح داده شد راه حل بهتر بكار گيري تئوري JIT يا (Just-in-Time) مي باشد. در اين حالت بجاي افزايش موجودي اقدام به كاهش تغييرپذيري مي كنيم. در اين حالت هر چه تغييرات را كمتر كنيم، مقدار موجودي كمتري پوشاننده تغييرات خواهد بود.

اسلاید 19: شكل(4)

اسلاید 20: شكل (a) نشاندهنده رودخانه پر از صخره در كف آن است. اگر سطح آب نشان دهنده ميزان موجودي و صخره ها نشاندهنده تغييرپذيري ها و نتيجتا مشكلات (مثل خرابي ماشين ، كيفيت متغير و ...) باشد، ديده مي شود كه در تئوري JIC سطح آب براي پوشاندن اين صخره ها بسيار بالا مي آيد. و همچنين بعلت عمق زياد آب يافتن مسايل و علت مشكلات سختتر خواهد بود . اما چنانچه در تئوريJIT همانند شكل (b) سطح كف رودخانه را هموار كنيم (از تغيير پذيري جلوگيري كنيم) با سطح بسيار كمتر آب (موجودي)، كف رودخانه (تغيير پذيري ها) پوشانده خواهد شد.

اسلاید 21: مدل هاي موجودي در مدل هاي كنترل موجودي فرض مي كنند كه تقاضا براي يك مورد مي تواند مستقل و يا وابسته نسبت به تقاضا براي اقلام ديگر باشد . براي مثال تقاضا براي يك يخچال مستقل از تقاضا براي يك مايكرو ويو مي باشد . اما بسياري از كالا ها وجود دارند كه تقاضاي مربوط به يكي وابسته به ميزان تقاضا براي ديگري است . براي مثال كارخانه اي را كه دستگاه چمن زني توليد مي كند را در نظر بگيريد . ميزان تقاضا براي چرخ ماشين چمن زني وابسته به ميزان تقاضا براي ماشين چمن زني مي باشد . بطور كلي مباحث فعلي مربوط به بررسي و كنترل موجودي اقلامي با تقاضاي مستقل مي باشد . در اين بخش تلاش مي كنيم كه براي دو سوال اساسي زير پاسخ بيابيم : چه زماني سفارش دهيم ؟ به چه مقداري سفارش دهيم ؟

اسلاید 22: 4 مدل تقاضاي مستقل الف : مدل تعداد سفارش اقتصادي[1]ب : مدل سفارش توليد[2]ج : مدل Back order inventory د : مدل تخفيف به ازاي سفارش تعداد بالا [3][1] Economic order quantity model (EOQ)[2] Production order quantity model[3] Quantity discount model

اسلاید 23: مدل تعداد سفارش اقتصادي EOQ يكي از قديمي ترين و معمول ترين تكنيك هاي كنترل موجودي است. هم اكنون نيز در بسياري از سازمان ها استفاده مي شود. اين تكنيك تكنيك كاربردي آساني مي باشد اما در استفاده از آن مفروضاتي به شرح زير بنا مي كنيم : ميزان تقاضا ثابت در نظر گرفته مي شود. Lead Time كه زمان بين اقدام به سفارش و تحويل موجودي مي باشد، ثابت در نظر گرفته مي شود. زمان تحويل موجودي آني مي باشد يا بعبارت ديگر موجودي در خواست شده در هنگام تحويل بطور آني به موجودي انبار اضافه مي گردد. تخفيف به ازاي خريد تعداد بالا امكان پذير نمي باشد. تنها هزينه هاي متغير در اين حالت شامل هزينه هاي سفارش[1] و هزينه هاي انتقال و نگهداري[2] موجودي است. اگر سفارشات بموقع تحويل شوند امكان بروز كسر موجودي انبار در جواب به تقاضاي مشتري وجود ندارد.[1] Setup Cost[2] Holding and carrying cost

اسلاید 24: با اعمال اين مفروضات سطح موجودي نموداري دندانه اره اي مانند شكل خواهد داشت :

اسلاید 25: در اين شكل Q بيانگر مقدار سفارش است. اگر اين سفارش شامل 1000 قطعه باشد، همه اين هزار قطعه آنا در زمان تحويل به سطح موجودي اضافه مي شود. يعني در حالت كلي سطح موجودي در زمان رسيدن محموله يك سفارش از مقدار صفر به مقدار Q جهش خواهد داشت. ضمنا از آنجايي كه تقاضا مقداري ثابت است، با گذشت زمان از سطح موجودي كاسته مي شود تا موجودي به مقدار صفر برسد . در اين نقطه مجددا سفرش انجام مي شود و محموله بطور يكجا و آني به سطح موجودي اضافه مي گردد و اين پروسه به همين شكل ادامه مي يابد .

اسلاید 26: هزينه موجودي هدف ايجاد كليه مدل هاي موجودي مينيمم كردن هزينه ها مي باشد. با مفروضاتي كه در مدل اخير ذكر شد، هزينه هاي مهم موجود عبارت بودند از: هزينه سفارش و هزينه انتقال و نگهداري. ساير هزينه ها مقداري ثابت در نظر گرفته مي شود . لذا با مينيمم كردن هزينه هاي سفارش و انتقال در واقع مجموع هزينه ها را مينيمم كرده ايم. براي درك بهتر اين مطلب نمودار را در نظر بگيريد :

اسلاید 27:

اسلاید 28: شكل گراف هزينه ها را بر حسب ميزان سفارش بيان مي كند . همانگونه كه در شكل مشخص است در مدلEOQ تعداد سفارش بهينه در نقطه اي اتفاق مي افتد كه مقدار هزينه سفارش و هزينه نگهداري با يكديگر برابر شوند . Q = تعداد كالا در هر بار سفارش = مقدار بهينه تعداد در هر بار سفارشD = تقاضاي ساليانه براي قلم S = هزينه هر سفارشH = هزينه نگهداري هر واحد در هر سال

اسلاید 29: با مفروضات فوق مجموع هزينه سفارش ساليانه برابر خواهد بود با :همچنين مجموع هزينه نگهداري ساليانه برابر :با مساوي قرار دادن روابط فوق داريم :در نتيجه :

اسلاید 30: همچنين براي پاسخ به سوال دوم " چه زماني سفارش دهيم " شكل را در نظر بگيريد :

اسلاید 31: L يا Lead time زمان بين اقدام به سفارش تا رسيدن محموله مي باشد. در واقعيت اين زمان مي تواند بين بخشي از ساعت تا چند ماه باشد.ROP[1] در نمودار مشخص شده به اين معني كه هر زمان سطح موجودي به ROP برسد اقدام به سفارش مي كنيم. در اين شرايط هنگامي كه موجودي به صفر برسد (با توجه به اينكه Lead Time ثابت در نظر گرفته شده) محموله كالا از راه خواهد رسيد. Number of working days [1] Reorder Point

اسلاید 32: مدل سفارش - توليد در مدل قبلي فرض كرديم كه محموله سفارش شده بطور آني به سطح موجودي اضافه مي گردد. زمان هايي وجود دارد كه تحويل كالا در دوره اي از زمان صورت مي پذيرد. براي درك بهتر مطلب فرض كنيد در برهه اي از زمان كه سطح موجودي پايين است ، كارخانه اي خط توليد را براه بياندازد و سطح موجودي كالايي خاص را بالا ببرد. قطعا در اين حالت انبار يكباره پر از سطح مطلوب كالا نخواهد شد و اين پروسه در طولي از زمان انجام مي شود. لذا با دو مفهوم ميزان نرخ تقاضا و ميزان نرخ توليد سر و كار خواهيم داشت.

اسلاید 33:

اسلاید 34: از آنجايي كه اين مدل مناسب محيط هاي توليدي مي باشد به اين نام، نام گذاري شده است. براي حلاجي اين مدل مانند قبل از مساوي قرار دادن هزينه سفارش با هزينه نگهداري استفاده مي كنيم و را محاسبه مي كنيم:Q = تعداد كالاي دريافتي در هر بار سفارشH = هزينه نگهداري در هر سال به ازاي هر واحدp = نرخ توليد روزانهd = نرخ تقاضا (يا استفاده‌) روزانهt = طول دوره توليد ( بر حسب روز)

اسلاید 35: هزينه نگهداري ساليانه برابر خواهد بود با : متوسط سطح موجودي متوسط سطح موجودي خود برابر است با : حد اكثر سطح موجودي تقسيم بر 2 همچنين حد اكثر سطح موجودي برابر است با :(كل مقداري كه در دوره اي كه توليد مي كنيم استفاده مي شود ) - (كل توليد در دوره اي كه توليد مي كنيم ) لذا داريم :

اسلاید 36: متوسط سطح موجودي = هزينه نگهداري ساليانه همچنين قبلا داشتيم كه هزينه سفارش برابر است با :لذا با مساوي قرار دادن هزينه نگهداري و هزينه سفارش خواهيم داشت: