مزاج شناسی

مزاج شناسی

اسلاید 1: شناخت بیماریهاسارا شیردل زادهکارشناس ارشد آموزش پرستاری

اسلاید 2: تهیه کننده:محمدحسین اسماعیل زاده دانشجوی کارشناسی فوریتهای پزشکی برگرفته از کتب کلیات طب سنتی ایران، پزشکی در فرهنگ و تمدن اسلامی زیر نظر استاد دکتر مجتبویمزاج شناسی

اسلاید 3: تقسیم بندی علم طب1.طب نظری:دانشی که چگونگی عملکرد و تغییرات بدن انسان و عوامل موثر بر آن را،که منجر به سلامتی یا بیماری می شوند بررسی کرده و سر انجام پزشک را به تشخیص راهنمایی میکند. الف.امور طبیعیه(فیزیولوژی)ب.اسباب و عللج.دلایل و علایم2.طب عملی:الف.حفظ الصحهب.معالجات

اسلاید 4: امور طبیعیهامور طبیعیه اموری هستند که به وجود آمدن و تعادل انسان به آنها بستگی دارد و شامل هفت جزء استارکاناعضااخلاطامزاجارواحقواافعال

اسلاید 5: کاربردهای مزاج شناسی در تشخیصمقدمهارکان(کیفیت اولیه چهار رکن تشکیل دهنده جهان مادی و بدن انسان)عناصر اولیه خلقتزیر بنای کائناتبسیط وغیر قابل تقسیمآتش : باعث سختی ونرم کردن وآمیختنی در خودنفوذ دادن هوا : باعث نفوذ نرم کردن سبک کردن وسهولت بلند کردن آب: باعث نرمی و شکل گیری خاک : باعث به هم پیوستگی وپایداری وحفظ اشکالخاک وآب دو عنصر سنگین و در سکون وبه وجود آمدن اعضا وآتش و هوا دوعنصر سبک هستند و در حرکت اعضا نقش دارند. مزاجترکیب عناصری که ضد یکدیگرند. 9 مزاج وجود دارد:گرمی،سردی،تری، خشکی ،گرم وخشک وسردوتر ،سردوخشک ،معتدلتری: شکل جسمی را که احاطه کرده میگیردخشکی :به سختی شکل می پذیرد وبه سختی شکل را از دست میدهدگرمی: اجسامی که از یک نوع شبیه وباهم ضدیت دارند ازهم جدا می کند و اجسام متشابه را باهم جمع می کند سردی : اجسام متشابه و غیر متشابه راباهم جمع میکند

اسلاید 6: مزاج هامزاج در لغت به معنی در هم آمیختن است و در طب سنتی مفهوم کیفیت یکسان و جدیدی است که در نتیجه ی در هم آمیختن ارکان با یکدیکر و فعل و انفعال آنها به وجود می آیداز دیدگاه طب سنتی هر جسم مرکبی از ترکیب چهار رکن تشکیل شده و آنچه این اجسام را از هم متفاوت می کند اختلاف مقدار این عناصر در آنهاستمزاج در کل به 9 مزاج اصلی(ذاتی) تقسیم می شوند که ممکن است بر حسب شرایط محیطی و خاص مثل فصل ، سن ، جنسیت و مکان زندگی تحت تأثیر قرار بگیرند(مزاج اکتسابی)اگر بدن انسان از مقادیر متناسب خاک، آب ، هوا و آتش عنصری ترکیب شده باشد مزاج معتدل به وجود می آید و اگر یک یا دو رکن برتری داشته باشند، مزاج های دیگر به وجود می آیدمزاج یا مفرد است یا مرکبمنظور از مزاج مفرد این است که تنها یک کیفیت مشترک بین دو رکن غلبه پیدا کرده و در نتیجه نوع مزاج بر اساس خواص آن کیفیت مشخص می شود

اسلاید 7: انواع مزاج غیر معتدل ، ستاره نشان دهنده ی افزایش عنصری خاص است.

اسلاید 8: مزاج عناصر مزاج آتش گرم وخشک مزاج هوا گرم وتر مزاج آب سرد وتر مزاج خاک سردو خشک

اسلاید 9: مزاج مکان هامکان های مختلف تأثیرات متفاوتی در مزاج افراد دارد و مزاج افراد هر منطقه نیز به جغرافیای آنجا وابسته است. مزاج مناطق کوهستانی سرد و خشک است و جوانان بامزاج گرم در فصل تابستان بهتر است به ییلاق بروند.مزاج مناطق بیابانی گرم و خشک است.مزاج مناطق کنار دریا سرد و تر است.

اسلاید 10: مزاج جنسمزاج مردان نسبت به زنان گرم تر و خشک تر است. خانم ها بیشتر از آقایان دچار بیماری های بلغمی مانند ورم و درد مفاصل می شوند. طبع خشک و گرم باشد در ذکور در مؤنث سرد و تر یابد ظهور

اسلاید 11: مزاج سنجنین انسان حرارت و رطوبت غریزی را که مایه حیات هستند حین انعقاد نطفه از پدر و مادر کسب می کند. هر چه میزان این حرارت و رطوبت بیشتر باشد طول عمر آن شخص بیشتر خواهد بود.دوران حیات بر این اساس به چهار مرحله اصلی تقسیم می شود:نخست مرحله رشد که از بدو تولد تا 30 سالگی است. در این مرحله بدن پیوسته در حال رشد است و میزان حرارت و رطوبت آن بالاست.در این مرحله اختلال رشد به علت به هم خوردن تعادل حرارت و رطوبت است.بین 30 تا 40 سالگی مرحله ی جوانی است که طی آن رطوبت غریزی به آرامی از دست می رود و مزاج به سمت گرمی و خشکی می رود.. در این مرحله فرد مستعد بی خوابی و اضطراب است.مرحله ی میانسالی یعنی از 40 تا 60 سالگی را دوران جاافتادگی می گویند که در آن قوای بدن به تدریج تحلیل می روند. در این دوره حرارت غریزی افت می کند و مزاج به سمت سردی و خشکی می رود. انسان در این دوران مستعد بیماری های سوداوی مانند بواسیر، واریس و افسردگی می شود.مرحله ی پیری با ظهور ضعف شدید در قوا همراه است و از 60 سالگی آغاز می شود. مزاج این افراد سرد و تر است.البته بیشتر حکما معتقدند که در سن کهولت مزاج فرد متغیر و تابع شرایط محیط و رژیم غذایی است.جدول 3- مزاج افراد در سنین مختلفسنرشدتولد تا 30 سالگیجوانی30 تا 40 سالگیجاافتادگی40 تا 60 سالگیپیری60 سالگی به بعدمزاجگرم و ترگرم و خشکسرد و خشکسرد و تر

اسلاید 12: مزاج پندارها گرممهر ، صفا، محبتامید، باور ، ایمان؟یکدلی، شجاعت سردکینه – دشمنی ، خشونت یأس نفاق، کفرتشتت فکری ،بخل وترسمزاج فصول مختلف و آب وهوا بهار - گرم وتر تابستان - گرم وخشکپاییز - سردوخشکزمستان - سردوتراولیل بهاروپاییز - معتدلصبح - هواظهر - آتشعصر - خاک- شب بلغم

اسلاید 13: مزاج غذاهابه طور کلی ترشی ها و بی مزه ها سرد بودهشیرینی ها وتلخی ها (بغیر از کافور )وشوری ها گرم میباشند.مزاج صنعتیاستفاده از تکنولوژی برای بهبود زندگی مهاجرت و تداخل نژادهاکارکردن درمحیطهای صنعتی مزاج تربیتی تأثیر تربیت وفرهنگ در مزاج مزاج رفتارها حرکت حرکت فکری حرکت بدنی حرکت روحیسکون سکون فکری سکون بدنی سکون روحی

اسلاید 14: مزاج فصل هافصول مختلف هم روی بدن تأثیر می گذارند و تغییراتی ایجاد می کنند. فصل بهار گرم و تر است. در این فصل افرادی که مزاج گرم و تر دارند(دموی) خصوصاً اگر در سن رشد هم باشند ، مشکلات بیشتری خواهند داشت.فصل تابستان گرم و خشک است؛ بنابراین علایم گرمی و خشکی (صفراوی) که در سن جوانی هم هستند تشدید می شود.فصل پاییز سرد و خشک است. این فصل اوج بروز بیماری های پوستی مانند اگزما و ترک لبهاست و بیماری های فکری شیوع بیشتری پیدا می کند.فصل زمستان سرد و تر و زمینه ساز تشدید یا بروز بیماری های بلغمی است.جدول 4: کیفیت فصل های مختلففصلبهارتابستانپاییززمستانمزاجگرم و ترگرم و خشکسرد و خشکسرد و تر

اسلاید 15: بهار1 موافق همه سنين 2فصل نضج مواد ساکن در بدن3زمينه ساز بيماري هاي چون: دمل، بثور و....15

اسلاید 16: تدابير بهار1- پرهيز از اغذيه مولد خون2- پرهيز از اغذيه گرم، تلخ و شور.3- استعمال غذاهاي سرد.4- انجام پاکسازي بدن به روش مناسب (فصد يا اسهال يا قي)5- خواب و بيداري6- ورزش معتدل7- استفاده از لباس هاي پنبه‌اي16

اسلاید 17: تابستان1- داراي مزاج گرم و خشک2- موافق سن پيري3- ميل حرارت به بيرون بدن4- زمينه ساز بيماري هايي چون تب و ...17

اسلاید 18: تدابير تابستان1- در معرض باد شمال قرار گرفتن2- تبريد مناسب بر حسب منطقه سکونت3- اجتناب از پياده روي در آفتاب 4- کم کردن اغذيه و اشربه5- استفاده از غذاهاي سريع الهضم مانند جوجه، بزغاله6- استفاده از شربت هاي با مزاج سرد7- استفاده از ميوه‌هاي با مزاج سرد18

اسلاید 19: پائيز1- داراي مزاج سرد و خشک2- موافق سن کودکي و مزاج‌هاي گرم و تر3- شيوع بيشتر بيماري‌ها4- زمينه ساز بيماري‌هايي چون عرق النسا، افسردگي و ...19

اسلاید 20: تدابير پائيز1- محفوظ ماندن از باد بويژه باد شمال2- استفاده از غذاهاي با مزاج گرم مانند گوشت بره، مرغ.3- استفاده بيشتر از شيريني‌جات طبيعي4- استفاده از ميوه‌هايي چون: خربزه، به، سيب.5- پرهيز از اغذيه مجفف20

اسلاید 21: زمستان1-داراي مزاج سرد و تر2-موافق سن جواني و مزاج گرم و خشک3-ميل حرارت به درون4-زمينه ساز ابتلاء به بيماريهائي چون زکام،نزله،سرفه و...21

اسلاید 22: تدابير زمستان1-استفاده بيشتر از آفتاب2-غذاي معتدل و غليظ3-پرهيز از اغذيه سرد و تر4-اجتناب از فصد،حجامت،قي، و مسهل5-ورزش بيش از ساير فصول6-افزايش پوشش بدن7-ساير تدابير گرم و خشک22

اسلاید 23: مزاج اعضااعضای مختلف بدن انسان از نظر ترکیب نسبی ارکان با هم متفاوتند.علت این تفاوت در وظیفه و عملکردی است که بر عهده ی آنهاست.قلب گرم ترین و خشک ترین عضو است زیرا قلب تنها عضو همواره در حال حرکت ولازمه ی حرکت زیاد حرارت و خشکی زیاد است.کبد گرم ترین و ترترین عضو است زیرا مهم ترین عامل رشد و تغذیه ی بدن است.استخوان سردترین عضو است و غلبه ی خاک عنصری باعث سخت بودن و ثبات می شود.چربی سرد و تر است و افرادی که کم فعالیت می کنند دچار تجمع چربی و پدیده ی چاقی می شوند.مغز هم سرد و تر آفریده شده است تا به علت ورود اطلاعات فراوان دچار غلبه ی خشکی و گرمی نشود.پوست به ویژه پوست دست و انگشتان معتدل ترین عضو است.گرمخشکترسردقلب+شریان+ورید+خون++کبد++گوشت++کلیه++طحال++مو++استخوان+=غضروف++زردپی و وتر+=عصب++چربی++نخاع و مغز++جدول 5: تفاوت مزاج های مختلف بدن انسان

اسلاید 24:

اسلاید 25:

اسلاید 26:

اسلاید 27:

اسلاید 28:

اسلاید 29:

اسلاید 30:

اسلاید 31:

اسلاید 32:

اسلاید 33:

اسلاید 34: رنگ بدن

اسلاید 35: خواب و بیداری

اسلاید 36:

اسلاید 37: کیفیت مواد دفعی از بدن

اسلاید 38: حالات نفسانی

اسلاید 39: علم مزاجعلم مزاجبعد از این گویم تو را علم مزاجاز مزاج ار پرسیم باشد چهار خشکی و گرمی و سردی و تری یافت می گردد در ارکان و زمانحکم آن یاری کند وقت علاجیا حکیم آرد جدا یا در کناربا بسودن می توان درکش کنیرستنی، جنبیدنی یا در مکاناسطقس را هست حد و غایتی قوه ی گرمی در آتش یا هواست قوه ی خشکی در آتش یا تراب این عناصر را که باشد اختلافاز مزاج مفرد آن را آیتیسردی از خاک است و طبع آب راستاز تری پرسی در ابر است و در آبدر جهان باشد مر او را ائتلاففرق دارد تا نباشد اتحاد غیر عنصر دان مرکب هر چه هست معتدل کان هست قانون و نشان در هم آمیزد به یک میزان در آن این تعادل می نماند برقرار نی که تن خالی بگردد زین چهار طبع غالب را تو یا زآتش بدان یا بگیرد طبع نسبت از ریاح چون رساندم قول خود تا نه مزاججمع آید تا نباشد در تضادوصف آن با رکن غالب شد به دستجمع چار است از برای امتحانهست قانون یا تراز و امتحانگر یکی خارج شود از اختیاربل تساوی نیست دیگر برقراریا که خاک و آب آید در میانهر چه ما گفتیم باشد اصطلاحمن نیاوردم در اینجا تازه واج

اسلاید 40:

اسلاید 41:

اسلاید 42: اخلاطخلط رطوبتی روان بدن است وجایگاه طبیعی آن دررگهاواندامهای میان تهی مانند کبد وطحال وکلیه وکیسه صفرا خلط از غذا بوجود می آیدچهار نوع خلط موجود است صفرا - گرم وخشک - آتشدم - گرم و تر - هوابلغم - سردوتر - آب سودا - سردوخشک - خاکروندشکل گیری اخلاطهضم اول : از زمان خورده شدن غذا تا تشکلیل کیلوسهضم دوم : هضم کبدی هضم سوم: هضم درون رگهاهضم چهارم: هضمی که در اندامها انجام می شود

اسلاید 43: وظیفه اخلاط خون:غذای بدن است و باعث پروررش اندام هاست گرم نگه داشتن بدناز حرارت خون قدرتهای طبیعی و حیوانی می توانند کار خویش را انجام بدهندجایگاه خاص دربدن نداردبلغم:خون نابخته است وکامل هضم نگردیده امکان تبدیل به خون را داردغذای اندامهای سردو تر مانند مغزمفاصل را تر نگه می دارد ناخشکی در مفاصل ایجاد نشودسینوسها ،چشم و جاهایی که نیاز به رطوبت دارندمرطوب نگه می داردجایگاه خاصی در بدن ندارد

اسلاید 44: وظیفه اخلاط صفرا:کف خون است وسبک تر ازخون روان شدن خون وعبور از گذرگاههاو مجاری تنگغذای اندامهایی مانند ریه ،و کیسه صفراشستشوی بلغم غلیظ در روده ها تحریک اسفنکتر مقعد و ایجاد اجابت مزاجکیسه صفرا جایگاه صفرامیباشدسودا:درد خون است وباعث غلیظ وسنگین شدن خون می شودتغذیه اندام هایی که غذای آن سودا است ماننداستخوانقوام دادن به خون واندمها محکم شدن سر معده وتحریک اشتهاجایگاه سودا ،طحال می باشد

اسلاید 45: شناسایی مزاجها ی چهار گانهشکل ظاهری و خصوصیات عمومی صفراوی:لاغر اندامرنگ چهره و سفیدی چشم تمایل به زردیپوست گرم و خشکگرماییعطش زیاد ودهان خشککم خواب تمایل به خوردن ترشی هاپر انرژی دموی:درشت اندام وعضلانی موهای پر پشتتحمل گرماو سرمای زیاد را نداردعلاقه به شیرینی وترشی

اسلاید 46: شناسایی مزاجها ی چهار گانه شکل ظاهری و خصوصیات عمومی بلغمی :چاق و پر چربی پوست سفیدسردی بدنتمایل به مصرف گر می ها و شیرینی ها و ادویهسوداوی:اندام لاغر کم خواببینی خشک به شیرینی وگرمی تمایل بیشتری دارد

اسلاید 47: مودموی پرموصفراوی پرموبلغمی کم پشتسوداوی کم پشتفراوانی موی بدنبلغمی بدون موسوداوی موی کمگرایش به موی کمدموی موی زیادبستر ناخنصفراوی زرد وقرمزدموی قرمز وسفیدبلغمی صورتی روشنسوداوی تیره رنگ

اسلاید 48: علائم گوارشصفرا: تلخی وخشکی دهان بیشتر درصبحهاتشنه زیاد نمی شود – رطوبت دهان کم استکم اشتهاغدا را زود هضم میکندنفخ شکم ویبوست ندارددم:دهان مرطوباحساس شیرینی در دهان صبح هاتشنگی اشتهای زیادغذا رازودهضم میکندنفخ شکم ویبوست ندارد

اسلاید 49: بلغم :رطوبت دهان زیاد وآب ریزش از دهاندهان بی مزهتمایل به آب کم اشتهای زیادنفخ ،آروغ ، یبوستسودا:دهان وزبان خشک وکم آباحساس شوری در دهان صبح هااحساس گرسنگی دارند و خوراک زیاد نمی توانند بخورندغذا دیر هضم میشود و دچار نفخ می شوندیبوست زیاددیده می شود علائم گوارش

اسلاید 50:

اسلاید 51: پوستصفرا:رنگ پوست روشن تمایل به زردرطوبت بدن کم خشکی بخصوص در ناحیه دست وصورت منافذ پوستی درشتگرمی بدن وسردی دست وپاهادم:چهره گلگون گندمگونلبها قرمز پوست گرم ومرطوب ونرم عرق میکنندمنافذ پوست درشت تر

اسلاید 52: پوست بلغم:رنگ پوست سفید وروشنپوست نرم ومرطوب پوست در لمس سرد استرنگ لبهاروشن وقرمزی کم سودا:رنگ پوست تیره و سبزه رورنگ لبها تیرهپوست خشک وبدون رطوبتپوست سرد منافذ پوست متوسط

اسلاید 53: نیاز وتناسب جماع در مزاج های مختلف: شناخت امزجه و قوت وضعف آنها در جمیع مراتب ،رعایت سن وفصل و ...1- مزاج گرم وتر2-مزاج گرم و خشک 3-مزاج سرد و تر 4-مزاج سرد و خشک

اسلاید 54: مزاج گرم و ترخصوصا جوان ،فربه ،تولید منی بسیار ،قوت قوی ،بدن صحیح-به شرط اعتدال در مباشرت-تعدیل و تقویت حرارت غریزی ،بدن راسبک،دفع هم غم وفکر،حدت غضب راساکن ،احداث فرح ونشاط-ترک یا اهمال : تجمع منی ، درد کشاله ران و خصیتین،کاهش فرح و نشاط،کسالت وبلادت ،تاریکی چشم ،گرانی سر،کمی اشتها،قلق وکرب،در صورت حدت منی تب و وسواس سوداوی و خفقان و تنگی نفس، به علت تصاعد ابخره ردیه به دل و دماغ حالتی مشابه اختناق رحم زنان

اسلاید 55: مزاج گرم وخشک(صفراوی):در صورت عدم رعایت اعتدال ،ضرر اکثار و افراط بیش از دموی عوارض افراط جماع: خشکی ولاغری بدن،ضعف بصر ،فرو رفتن چشمها،خفقان ،نهایتاً مورث دق وسل وذبول

اسلاید 56: مزاج سرد وتر(بلغمی):-مضرتهای بسیار دارد ،باید مباشرت کمتر نماید-مضرات در مزاج سرد وتر : اطفاء حرارت غریزی، سستی اعضاء، ضعف معده

اسلاید 57: مزاج سرد و خشک(سوداوی):در مزاج سرد وخشک موجب ضعف قلب وکبد و دماغ و لاغری و خشکی و امراض یابسه و سینه و درد مفاصل -اکثار آن بدن به غایت لاغر و احداث تشنج توصیه: اجتناب یا کمتر اقدام نمودن

اسلاید 58: پایانتشکراز توجه شما