مسجد جامع ورامین

صفحه 1:


صفحه 2:


صفحه 3:
تعریف مسجد و نقش آن در جافعه اسلامی معنای لغوی مسجد برگرفته از سجود است به معنای محل سجده و دز اصطلاح به مکالی اطلاقمیشود که جایگاه عبادت است در برابر حق مسجد بایستی در مکانی باشد که زمینش از هر گوله نا پاکی و پلیدی مصون باشد و محلی هم برای عبادت است و هم برای یکی چگی امت آشنایی با سجد جامع ورامین مسجد جامع ورامین ذر تهران و در شهرستان ورامین فرار دارد و یکی از قدیمی ترین ساختمان های شهر ورامین است. ساخس مسجد در دوره سلطان محمد خدابنده آغاز و در دوره پبرش به پایان زسیده است. گچبری ای این با آز.ز ویژگی های بنا تهرنگ بنا مبانسرای چهار ایوالنی است. نیازن مناختمان دقیق منت و آمودهای پایداری دارد. گنبد آن دو پوسته بوده که خود آن ریخته و آهیانه مانده ‎Col‏ که کنبد ناری است, شبستان آن با تاق ها آهنکی و جهاربخش پوشیده شده است, در ایوان جلوی گنبد خانه؛ گونه ای ترمیه پتکانه بسیار زلبا کار شده است. مدخل مسجد دروازه‌ای ورودی است که تشکیل ایوان را می‌دهد که سرتاسر ضلع شمالی مسجد است و صحن مسجد حیاطی مستطیل شکل است وسط آن حوضی انست که شبیه حوض‌های وسط قلعه‌های مسکونی و رباط‌ها است. ایوان شبستان بلند و زیبای مسجد جامع دارای کنیه‌هایی ارزشمند استء کتبه‌های سوره جمعه در متن و در حاشیه کتبه‌های کوفی ‎OT‏ از نمونه‌های خوب کنیه‌های گچبری این عصر است. انواع طرح‌های اسلیمی و خظهای عربی؛ کوفی و فارسی را دارا است. در قسمت سر در اصل مسجد. در زیر قوس اصلی سر در مسجد. همچنین دو ستون تزیینی که از دو طرف قوس تا بالا و راس تن ادامه پیدا کرده و در سر در حرم نیز زیر قوس نیم گنبد کاشیکاری از پایه قوس تا راش آن از دو طرف به طور کامل و جمانند سردز اصلی مسجد وجود دارد. بالای محراب تا گوشوارها هیج کاشیکاری وجود ندارد. در قسمت پایین حرم در کتیبه ۳ در ورودی به شبستان‌های‌شرقی و غربی که قبلا در مورد آنها صحبت کردیم نیز کاشیکاری زیبایی خودنمایی می‌کند. 

صفحه 4:
زان ديو لافوا در سفرنامه اش در باژه مسجد فی ویشد: پس از تعارفات معموله و کمی استراحت به تماشای مسجد جامع ‎Gly‏ رفتیم. این بثا ذر قدیم بسبار عالیٌ و باشکوه بوده ولی اکنون ویرانه‌ای بیش نیست. مومنین هم از ترس فرود آمدن طاق برای عبادت به آنجا نمی‌روند. و بابراین سباحت آن مانعی ندازد و هر کس مي‌تواند آزادانه و بدون اشکال به تماشای این خرابه پردازد. مسجدهای جامع در تمام دوران طلابی تمدن اسلامی؛ نشانه‌ای از عظمت و آبادانی یک شهر بوده‌آند بهترين معماران و عترمندان برای ساختن آن‌ها جسم می‌شده‌انند و سنگ تمام می گذاشت‌ند: از طرفی مراكز مهم شهر مثل بازار و ساختماذهاى حكومتى در اطراف سنجد جامع هر شهر 5د می‌شد و نبض شهر در اطراف آن تندتر می‌زد مسجد جامي‌ورامین یکی از مساجد جامع شاخض ایران است. پس از چندین قرن؛ هنوز می‌شود. او هبر معماری ایلخانی را در این مسجد دید. وقتی پا به آن می گذاری» کافی است چشمت را باز کنی وبا سکوت سنگین, آن‌جا کناربییی تا از لابلای خرابی‌ها؛ سیر و سل وکی را آغاز کنی. دیدن کاشی کاری‌ها و عبور از ورودی‌هاه ایوان‌ها؛ حیاط و... تجربه‌ای برایت به جا می گذارند که شاید چند سال بعد تکرار نشدنی باشد. شهر ورامین م رکز شهرستان ورامینن در چهل کیلومتری تهران است. ورامیین همیشه م رکز کشاورزی بوده و بر خلاف خیلی از شهرهای ایران هنگام حملة مغول آبادتر شد. آن زمان خيلى از مردم ری و اطرافت به ورامین کوچ کردند. چند سال بعد. ورامين از قريهاى بز ركك به شهر سل 

صفحه 5:
ساختمان مسجد جامع ورامین در دوران حکومت سلطان محمد خدابنده الجایت و که یکی از معروف‌ترین ابلخانان مفول است آغاز شد. دوران الجایتو دوران نسبتا آرامى بود. الجایتو برحلاف مغولان چنگیزی فکر آبادانی ان بود. او مسلمان ند و فرهنگک مردم ایران را رعایت کرد. در ساختمان: تن از آجر استفاده شده این آجرها در قسمت‌های مختلف به شکل‌های مختللت کنار هم قراز گرا ند و لب ,ترئینی دارند. سبکق معماری مسجد ایلخانی است که در حفیقت ادامة سبکك سلجوقی بوده استد مسجد جامع ورامین یک بناق چهار ایوانی است. ضلع شمالی که ورودی مسجد است از طریق ایوان‌های شرقی و غربی به ضلع جتوبی که نماژنخانه در آن قرار گرفته؛ می‌رشد. ضلع شرقی هم نقش ورودی - خروجی:فرعی را داشته. امروز اطراف مسجد خالی است و معلوم نسنت در گذشته معماژی اطراف آن چگونه بوده است. ساخت. مسجد در سال۷۲۶ تمام شده. در آن سال الجایتو زنده نبود. دوران؛ دورانه حکومت ایلخانی دیگره به نام ابوسعید بهادر بود. اگرچه ای بهادرخان از جوانان نیک روز گار نبوده اما به هرحال در کت مسجدانام او را ثبت کردند. البله آن کته حالا دیگر وجود ندارد. مسجد جامع ورامین یک بار در سال۸۱۵ هجری به دستور شاهرخ تیموری مرمت شد اما شدت تخریب در ن بسبار بالا بوده است: امروز این مسجد پر آز داریسّت است ما به نظر نمی‌رساد مراقبت‌های خاصی دز کار باشد, اگر خواستید از حال و زوزش با خبر باشید؛ در قهرست بناهای تاریخی ثبت شدد ایران سراغ شمارغ 1۷۶زا کتیب‌های شاهرخ, ‎LT LS‏ سورة جمعه انواع نمونههاى آج ركارى و اری» نمازخانه و گنید همه در این ضلع قرار گرفه‌اند. این‌جا نمای عمومی اپوان جنوبی استد 

صفحه 6:
این گنید مسجد است. بخشی از دیوارهای ضلع غربی هم پیداست. سال‌ها پیش این ضلع کاملا تخریب شده بود. دیواری هم که جالا می‌بینید عمر چندانی ندارد. بکک خانمى به نام مادام دیولافوا که در زمان قاجار به ایران سفر کرده در سفرنامه‌اش طرحی از مسجد دارد که جای دیوار غربی در ن خالی است, این را هم بگویم که گنبد بر روی پایه‌ای چهار گوش قرار دارد. بعد یک هشت ضلعی شده, بعد شانزده ضلعی و بعد به دایره تبدیل شد. 

صفحه 7:
کتیبه؛ تمام ایوان جنوبی را دور می‌زند و آیه‌هایی از سورة جمعه را مى شود روی ن خواند. کاشی کازی کلمه علی: در دل آجرها بی‌نظیر است. در مسجد جامع ورامین عموما حال و هوای مساجد شیعی دیده می شود, بد نیست بگویم که در دور؛ ابلخانان؛ در وانفسای دعوای ان و شافعیان» الجایتو حتی نام آمامان شیعه را روی سکه‌ها زد. او از دعوای فرقه‌ها به تنكك آمده بود. این‌جا بختی از دیوار ان جنوبی است. طرح‌های اسلیمی و رنگ‌های آبی و بنفش و فیروزه‌ای آدم را ل اين نمونهاى از كاشى كارى ورودى ضلع شمالق. مسجد است. 

صفحه 8:
اگر در لتغ خزسی مسجد بایستد ضلسم شرقی را این‌طوری می‌ببنید.است بحوشبختانه این ضلم تا حد زیادی سر پا مانده است, ابوان شرقی یکث راهروی سرپوشيده اشت که ده طاقتمای کوچک و بک طاقنمای بزرگ دارد. شما هم دارید طافتماق بز رگ را می‌بینید: اگر تزدیک‌تر بروید می‌بینید که بالای تن کلمات اف محمد و علی دوه نجهت يده ی شود ن‌هبا کنیبه‌های شاهرخ تیموری هستند. نام شاهرخ را اگر خوب دقت كنيد از آیات و اشعار که در کتیبه‌های تزئینی ساختمان‌های مساجد قديسى ديده می‌شوند: اطلاعات ساخت, تعمیر و تاریسخ بنا را می‌شود از کتیه‌های مساجد به دست آورد: در زیر طاقنمای ایوان جنوبی دو کت آجری oo ea ce, 

صفحه 9:
آين طاق ایوان جنوبی است, پر از آجر. آجرها به شکل‌های مختلف کنار هم چیده شده‌اند: خوب که دفت. کنبد ظرافت‌های زیاذی زا کشف خواهیلا کرد. به طور کلی ضلع جنوبی ان مسجد ب ایوان می‌توانیم برویم داخل نمارخانه. ۲ ذاخل گنبد تا کار ترین فسمت شاختمان است. از این ‎AS Jes lel Be‏ ببينيم.. از حدود بیست و دو سه متری می‌شود. دیدن بازی نوز و آجرها چه کیفی دارد اما حیف که اصالتی ندارد: این‌جا همان ایوان بازسازی شده است. این چیزی را که حالا می‌بینید روی پی اصلی که ۵/۲متر زیر ‎ody STE‏ ساخته‌اند. این را بگويم که در مساجد اسلامی» ایوانْ نقش مهمی داشته و از آنن بعنوان یک فضای ارتباطی استفاده می ۵ 

صفحه 10:


صفحه 11:
1-ایوان شمالی سردر با ایوان شمالی نسبتا کوتاه ساخته شده نت و همانند سردومتبجد کبود قبریز است ارتفاع ن حدود ۱۷ مر است و نسبت به گنبد(حدود ۲۳ متر ارتفاع) کوتاه ساخته شده است. ظاهرا به این علت. کوتاه ساخته شده نمایان باشد چیزی که ذرحال حاضر امکان دیدن تن وجود ندارد به علت آنکه بعداز مرمت ارتفاع سردز شمالی پیشتز شد»؛ و گنید تمایان نیست و قرار است در آینده قسمت زیادی اژ بين برود.دو در طرف ی دو نغول مستطیل شکل دو طبقه ارتفاع بنارا شکسته است. دردومتوی ابوان دو ملس تون نمستا مبلی باشد. اندازه دهانه ابوان ۸۰/۵ و عمق آنن ۶۰/۳ متر ذ کرشده است.در بالای مد خل ورودی مسجد کتیبه ای در یک کادر مستطیل شكل بنهه .زمينه كتيبسه لاجوردى و كاشى ها فيروزه اى. ‎Soh) bs IGS cot g eee Be‏ 

صفحه 12:
۲- ایوان شرقی شامل ده طاق کوچک و یک طاق نمای بزرگی دز وسط است» که بر روع هم راهروی قوس های ایوان غریی : بافت ایوان شرقی چه از نظر نگ آجرها و تزیبنات انجام شده بسیار ظریف تر و ملموس تر از ایوان غربی است.برای ساخت این ایوان از آجر و ساروج استفاده شنا است 

صفحه 13:
۳- ایوان غربی در ضلع غربی گرچه در سالهای اخیر فرینه ضلع شرقی بنا احدات شده ولی قبل از آن اثری ن نبوده ‏ لته بعد از حفاری در عمق حدود ۵/۲ متر اثری از ‎al‏ ستون ها در زیر خاک لمایان شد» که قریثه ابوان شرقی بود و به همین علت,آن را بازسازی کرد ,عده ای از متخققین عقیده دارند» ضلع غربی قرينه ضلع شرقی نبوده خاضر نیز به ضورت قرد بلکه ضمایمی داشته که شامل مدارس معروف فتحه و رضویه می شده که از مدارس شیعی معرّوف آن زمان بوده است و در حال سا در این ایوان نیز دو ورودی به پشت بام به صورت قرینه با آیوان شرقی و جود داشته که در حال حاضر بعذ از بازسازی یک ورودی به صورت قرینه درقسمت جنوبی آن گذاشته اند . این ایوان در حال اضر هيج تزئینی ندارد . در کل این مجد فقط از آجر ساخته شده حتی در ذرون دیرارها ل آجر مصرف شده است» آجرهای خراب و شکستة و چارک نیز در درون آن استفاده شد. 

صفحه 14:
۶- ایوان جنوبی يوان بى مسجد جامع ورامين كه به كنيد خانه منتهی می شود این وان ۰ طول و ۱۰/۴ عرض و ارتفاع آن۱۵ ذرع ذکر شده است . این ایوان از نظر ترینات پر کارترین و زیباترین قسمت مسجد است و تزیبنات آذ شامل کاشی کاری .جر کاری با جر تراش ؛ مقرتس كارى و كتيبه هابى با خط بسیار خوش از نوع ثلث و بنایی ایجاد کرده لا , در دو قسمت شرق و غرب به وسيله دو طاق به شبستان راه پیدا می کند که این طاقهاپا لجکیها گچبری یا طرحهای گل و بوته گلهای ن شده است . در ابتدای ورودی به ایوان توسط ستون نمایی که در جنب ایوان می باشد و با کاشی فیروزه ای رنگ و آجر تزئین شده قینمت جنین ‎Ol pl‏ نیزبه وسیلم آجر کاری با شکلهای ستاره ای هشت پر و صلبی تا زیر کتیبه به صورت آجرتهای برجسته تزئین شده است: در مخ وویته روي ابوان تزیتات تست زی سره کنیه سه وجهی ایوان بدین شرح مى با شد . در وسط به وسیله یک طاق با قوس جناقی به گنند خانه زاء پدا می کند. دور قوس طاق دازای گچبری بسیار زیبا و پیچنکهای گجبری من با شد با طرحهای گیاهی در جنبین این طاق (مدخل ورودی(درون ‎lg‏ یل شکل ‎gat Sher‏ جرد درد :دوز ا دور در بالا كتيبه هاى زیری قرینه هم می باشد: از کتیبه به سمت راست چیبزی باقی نمانده ولی نیمی از کتیه سمت چپ باقی کتیه ها درون طاق نمایی با عمق بسیار کم با حا گچیری ناخته شده اند و در بالای این دو دو کته دیگر است که زمان تعمیر مسجد در زمان شاهرخ را بیان می کند. 

صفحه 15:
بخش علاوه بر کتبه فوق کتیبه دیگری بشرح زیر وجود دار کنبد وکنید خانه سجد جامع: كتبد مسجد جامع از سايز ب ی های بنا إرتفاع بيشترى ذارد و در سر در ورودی و سر در شبستان هر دو کوتاه ساخته شده است تا گت به حوبی نمایان باشد. گنید مستجد جامع بع به دایرهتبدبل شده است . اظلاع مربع ۰ در ۵/۱۰ و ارتفاع طاق سفلای گید ۲۵/۱۷ متر و ارتفاع طاق 8/18 مر مى رسد : گر چه بعضی اژ (مهندس بير نيً» كنبد مسجد زا دو/يوسته بنداشته اند ولى نظر اكثزنيت محققين بر يكك بوسته بودن گنبد است . در داخل 1 بسیاری به چشم می خورد که عبارتند از اضلاع شرقی و غربی گنبد خانه که هر کدام به وسیله دو طاق جنافی به محوظه های جنب. گید خانه منتهی می شود.. دور این طاق ها که درون کادر مبتطیل شکل قرار ذارئد با نقوش دایره ای و ب ری شکل گچکاری شده استاء با لجیکیهایی که بین پا کار قوس تاتیزه آن و کادر مستطیل شکل ایجاد شله یز با تقوش گل وب رگ گچکاری شده و در وسط هر کدام از آنها دژون دایره کلمه (اللم)) نوشته شده امت طرح گچبری هر کدام از جکیها با طرح روبه روی خود کاملا شبیه اس دوز این کادز مستطیل شکل در یک کادر به عرض ۴۸ سانتی"نتر بر ژمینه کاشی فیروزه ای با آجر تراش دار و قالبی کتبه ای کوفی گوشه دار نوشته شدء است . این کتیه ها سه طرف طاقهاا را دور می زنند و تا ارتفاع :۵/۲ متری آنها ريخته است. فاصله پین دو طاق را با طرحهای تزئینی آجر کاری به صورت ۷ با ۸ با آجرهای برجسته و فرورفته ایجاد کرده اند که در قسمتهای پایین مسجد از ین رفته اند ولی قسمتهای بالا باقی مانده است .در بالای مربع در زیر گنبد کتبه ای به خط ثلث از ابا تا پایان آیه هشت سوره جمعه کتیه شده در انها سنه ۷۲۶ مشهود است. در بالای کتیه فوق الذ کر مریع و به وسیله سه کنجی هایی در گوشه مریع هل به هشت ضلعی شده و در سه کنجها بوسیله مقرنس کاری نیم گنبدهایی ایجاد شده و در لجکیهای آن به وسیله کاشی وآجر تزئین شده است. در عبت ضلعی در ضلفی غربی و شرقی دو نور كير ایجاد شده که علاوه بر تامين نور گنبد را نیز سبکتر کردء است. پس از این مرحله ۸ ضلعی را تبدیل به ۶ضلعی کردء و در هشت ضلع از شانزده ضلع به صورت یک در میان نور گیرهای دیگری تعییه شده است که همان عملکرد نور گیرهای پایین را دارتد پس ۱۶ ضلعی ‎bls‏ دایره شده و گنبد را استوار کرده است. 

صفحه 16:
بر وی دا + گنبد بر روی آجرها در کادرهای مربع کلمات لو محضد وعلی به صورت متداخل کته شده اند در بعضی هم دو کلمه ال متداخل کنیبه شده استهر کدام از این مربع ها په رنگی می باشد که زنگهای بكار كرفته سفید قهوه ای روشن»وفیروّزه است. در اطراف طاق های متداخل شرقی و غربی گنبد که به فضای جنبین گنبدخانه ملتهی می شود. کتبه هایی به خط کوفی تزئینی بر زمینه ای از کاشی فیروژه ای به کاشی بدون لعاب نوشته شده؛ این کیبه ها سه طرف طاق ها را دور می زنند. در عرقچین گنبد نیز طرح های آجر و کاشی و شکل شمسه دیده می شود. طاق های مسجد جامع ورامین از نوع طاق های چهاربخش (چهار ترک) می باشد. این سبکک که ظاهرا به تقلید, از معماری غرب ایران رایج شده دزواقع یک طاق چهار تک پیکره ای ات که از تقاطع دو طاق هم آهنگیهم ارتفاع وهم عرض حاضل شده است, فده این نوع طاق آن است که می ‎OF‏ ‏دیوارهای تالاری را که طاق آنرا می پوشاند کاملا حذف کرد. نظیر چنین طاق هایی در مسجد جامع نطنز و مسجد قدیمی شیراز وجود دارد. محراب: محراب مسجد جامع ورامین حدود ‎٩۰/۳‏ متر عرض ۲۵/۱ متر عمق و حدود ۶ متر ارتفاع دارب از تا ارتقاع ۳ متری محراب عاری از هر گونه تزئینی است که بعضی محققین اعتقاد دارند که این محراب از ادا به همین صورت بوده و در حقیقت بنا به دلایلی نیمه کاره باقی مانده است. نظر دیگری وجود دارد مبنی بر اینکه دست حرادث و گذشت روزگار گچبری ها و تزئینات پایین محراب را از بین برده است, محراب مسجد جامع ورامین قابل مقایسه با محراب مساجد مرند و مسجد جامع ارومیه قابل مقایسه است. در محراب این مسجد کتیبه هایی وجود دارد که به خط ثلث و کوفی ساده و کوفی تزئینی نوشته شده آند. کیبه ها در لابه لای نقوش گیاهی و اسلیمی با طرحهای لانه زنبوری به گونه ای پر کار و استادانه در سطوح و قالبهای مستطیل شکل در اندازه های بز رگ به روش تراش و برجسته کاری خاص دوره سلجوقی است. ولی در دوره ابلخانی با ضخامت و برجستگی بیشترویه مراتب پر کارتر انجام گرفته است» گچ را با لوازمی مانند ‎py all‏ خوار.دمبروغیره تراش داده اند. 

صفحه 17:


صفحه 18:
م اين لوح دور تا دور محراب وقوش محراب را در برمی کوفی ساده می باشٍ. 

صفحه 19:
و من الله توفيقهب..