مفاهیم تلرانس های ابعادی و هندسی

صفحه 1:
مفاهیم تلرانس های ابعادی و هندسی (6۳06/۲) 

صفحه 2:
مقدمه: در مرحله آغازین صنعت ساخت و ساز هیچ گونه نقشه ای وجود نداشت . نیاز به رسم نقشه قطعات و مجموعه های آنها افزایش یافت اما امروزه نیاز به قابلیت تعویض قطعات و مجموعه های ساخته شده در دنیا به وجود آمده است. به طوری که در یک کارخانه قطعات باید بتوانند با هم مونتاژ شوند. همزمان با نیاز به ساخت قطعات در دنیاء نیاز به دقت هم احساس می شود. این دقت به دلیل وجود رقابت در ساخت قطعات و مجموعه ها بسیار حیاتی می باشد. از این رو تلرانس گذاری قطعات طراحی شده جهت افزایش دقت قطعات ساخته شده و قابلیت تعویض پذیری قطعات مونتاژی نیازی اساسی به شمار می رود. 

صفحه 3:
تاریخچه: ‎yaar‏ استاندارد امریکایی ۷14.5 ۸۵5/۸ این استاندارد توسط صنایع نظامی مورد پذیرش قرار كرفت که بعد از مدتی به انستیتوی استاندار های ملی آمریکا ‎wd bas (ANSI)‏ ‏بعد از آن ۵5 .سیستم کامل نماد شناسی را برای فرم هندسی و تلرلنس های وضعی با عنوان «اندازه گذاری و تلرانس گذاری » منتشر ساخت. ‏۳ . استاندارد 14.501-1982 ۷ ۸5۸ منتشر شد. این استاندارد برخی از کارهای قبلی را شفاف تر کرده و آن را به استاندارد سازمان بین المللی استاندارد(500ا) نزدیکتر نمود. ‏۵ _ در سال۱۹۹۵ استاندارد ۷14.5-1994 ۸۵6۱۷۶ از سوی انجمن مهندسین مکانیک آمریکا نتشر شد. این استاندارد جدید نیاز به استاندارد را بیش از پیش آشکار نموده و هما های زیادی با استاندارد 1500 داشت. ‏آمروزه عمده شرکت های سازنده در ایالات متحده آمریکا و دنیا از تلرانس های هندسی و ابعادی ‎CGDE&T)‏ ‏استفاده می کنند. ‎ 

صفحه 4:
GD&T استاندارد. مدل یا قانونی است که موارد مشابه باید مطابق یا در مقایسه با آن ساخته شوند. نیز ی کلستاندارد بیر|_امللی لستلیرلستاندارد در لیلاحمتحده توسطلنجمنمهند, مکانیکآمریکل(]۵51۷1) ن_گهداریمی‌شود. 

صفحه 5:
فصل دوم :نماد ها و علائم اختصاری تلرانس گذاری هندسی و ابعادی (3]0647))» زبان علائم و نماد ها است در این بخش نماد ها معرفی خواهند شد. نماد ها قطر: نماد قطر دایره ای است که خط موربی از آن گذشته است. نماد قطر برای تشریح مشخصه های استوانه ای و يا نواحی تلرانسی استفاده می شود. اين نماد همواره قبل از اندازه مشخصه یا تلرانسی می آید. مطلق: طلق اصطلاحی است که از نظر تئوری برای توصیف اندازه. شکل یا موقعیت یک مشخصه یا مبنا استفاده می شود. ابعاد مطلق دارای تلرائس نيستند. غالبا مطلق برای تعیین موقعیت دقیق مشخصه هابه کار می رود. تلرانس های مربوط به ابعاد مطلتق در داخل جداول کنترلی نشان داده می شوند. مطلق از نظر تئوری برای توصیف شکل یا پروفیل دقیق سطوح منظم یا نامنظم مورد استفاده قرار می گیرد. ابعاد مطلق در داخل یک مستطیل نمایش داده می‌شوند. 

صفحه 6:
تصحیح کننده ها ® ۱- شرط حد اکثر مقدار ‎Maximum material <(MMC)osts‏ ‎condition‏ نماد شرط حد اکثر مقدار ماده 1۷ بزرگ داخل یک دایره است. لين اصلاح برای توصیف شرط حد اکثر اندازه تماسی ولقعی به کار می رود. برای مثال سوراخ یک مشخصه اندازه دار است. که اندازه آن در محدوده مثبت و متفی تلرلنس اندازه قابل تغییر است . برای سوراخ یا هر مشخصه داخلی اندازه ۷/1/46 کوچکترین اندازه تماسی واقعی آن مشخصه است. به عبارت دیگر حد اکثر مقدار ماده برای قطعه ای که سوراخ در آن ایجاد می شود باقی می ماند. برای مشخصه های اندازه دار خارجی ‎MMC‏ برابر با بزرگترین اندازه تماسی واقعی مجاز در تعریف اندازه می باشد. کوچکترین سوراخ و بزرگترین پین كاربرد اين تصحیح کننده در طرح هایی است که در آنها لقی برای مونتاژ کردن قطعه مورد نیاز است. به طوری که تلرانس های حد اکثر با انحراف اندلزه مشخصه از اندازه ۷1/۷/62 قایل دستیایی است. 

صفحه 7:
Least material condition <(LMC)osts jade Jal a> bs -¥ نماد ان حرف | بزرگ داخل دایره است اصلاح شرط حد اقل مقدار ماده در مقلبل شرط حد اکثر مقدار ماده است. اين تصحیح کننده. در مشخصه های دارای اندازه تماسی واقعی برای توصیف شرط حد اقل مقدار ماده استفاده می شود. کاربرد لین تصحیح کننده در طراحی هلیی است که در آن قطعه موقعیت دهی می شودیا ماده بلید حد اقل ضخامت را داشته باشد. مثل سوراخ های نزدیک لبه ماده یا سوراخ هایی که در ان ضخامت دیواره بحرانی است. ۳- مستقل از اندازه مشخصه ‎)٩۴5(‏ > ۴6۵1۱۲6 0۴ 8۵9۵۲۵۱۵65 Size اگر چه این تصحیح کننده هیچ گونه تصحیحی بر روی تلرلنس های معین نقشه اجازه نمی دهد. اما به عنوان یک تصحیح کننده در نظر گرفته می شود. همانگونه که از نام آن مشخص می شود. ۹۳5 تلرانس معیینی را اعمال می کند. لين تصحیح کننده یک عامل بسیار محدود کننده است که در جلیی که در تلرانس تکی یا مبنای مرجع هیچ گینه نماد تصحیح کننده ای موجود نباشد تعریف می شود. لین تصحیح کننده همانند دو تصحیح کننده دیگر» همراه با تلرائس ها برای مشخصه اندازه دار اعمال می شود.۳5٩]‏ تلرانس را دقيقا محدود به مقدار تعیین شده توسط طراح می کند. کاربرد این تصحیح کننده در طرح های است که مقدار مجاز تلرانس در آنها بحرانی می باشد. 

صفحه 8:
حر كت كامل شاخص اندازه كيرى ‎Full indicator Movement‏ علامت اختصاری ن ۳۱0 است این علامت بر روی نقشه ظاهر نمی شود.۳۱0 برای کنترل فرم های معین که مشخصه های استهلنه ای را کنترل می کنند. تعریف می شود. لين علامت به لین معنی است که در یک دور کامل حرکت دستگاه اندازه گیری بر روی مشخصه استوانه ای تلرانس از حد مجاز تعیین شده تجاوز نکند.(شکل ۷-۲ مبدا مختصات079۱0 ‎Dimension‏ نماد این اصطلاح ‏ است. این نماد برای معرفی سطح یا مشخصه ای به کار می رود که اندازه گیری از آنجا آغاز می شود. برخی طرح ها پیچیده اند و بنابراین تعیین شروع اندازه گذاری در آنها مشکل لست در این حالات طراح مبدل اندازه گذاری را تعریف می کند.(شکل ‎)٩-۲‏ 

صفحه 9:
all around- bir. Sg> نماد این اصطلاح است. لین اصطلاح به این معنی است که تلرانس پروفیل به تمام محیط شکل کنترل شده اعمال شده و با عبارت حول محيط بیان می شود. لین نماد وقتی اعمال می شود که تلرانس یکنواخت پروفیل حول مشخصه نیاز باشد.(۱۲-۲) شعاع - 5ل/830 حرف به عنوان نماد آن استفاده می شود.شعاع در طراحی هایی به کار می رود که حذف لبه ها یا بکارگیری مشخصه های گرد نیاز باشد. حرف ‎٩‏ پیش از اندازه شعاعی قرار می گرد. در صورت استفاده از نماد شعاع در نمایی از نقشه که شکل واقعی شعاع نمایش داده نشده است. عبارت ۳ الا 1” قبل از اندازه شعاع اضافه می شود. Reference Dimension~ a> y0 sx: ‏لین اصطلاح معمولا با علامت اختصاری (۵۴۳) و در حال حاضر با یک مقدار در داخل پرانتز.» ارلئه می شود.ابماد‎ ‏مرجع. برای تعریف قطعات استفاده نمی شوند بلکه یه منظور برقراری ارتباط بین مشخصه های موجود در یک الگوی تخت تعریف‎ می شوند. 

صفحه 10:
قطر کروی ‎Spherical Dimension=‏ این اصطلاح با علامت "500" خلاصه شده و نماد آن است. قطر کروی برای مشخصه های مدور اعمال می شود علامت اختصاری یا نماده قبل یا بعد از اندازه مشخصه قرار می گیرد.(۱۴-۲) Spherical Radius- 6955 ‏شعاع‎ این اصطلاح با علامت 5/۹۳" خلاصه شده و نماد ندارد. شعاع کروی برای مشخصه های مدور اعمال می شود.(۱۵-۲) Arc Length= ‏طول كمان‎ طول کمان اصطلاحی است که برای توصیف یک سطح منحنی شکل استفاده می شود. نماد آن ‏ بوده و علامت اختصاری ندلرد.این نماد بالای اندازه قرار می گیرد. Conical taper-bg xo نماد این اصطلاح است سه روش پرای تعریف یک مخروط وجود دارد. در روش اول مخروط می تولند با ایماد مطلق پرای اقطار و مخروط تعریف شود ویا ممکن است با اندازه مشخصه و تلرلنس پروفیل سطح وجود داشته باشند. يا اینکه قطر ها با فاصله طولی تلرانس گذاری شوند. 

صفحه 11:
شیب ‎Slope‏ ‏نماد آن است. شیب بر حسب درجه بیان نمی شود بلکه به عنوان نسبت اختلاف لرتفاع از یک انتهای تخت مخروط به انتهای دیگر تعریف می گردد. خزینه تخت -۴366 5001 ۵0۲ 8072 0۷۲6۲ نمادان است. Counter Sink hog eo Ay > نمادلن است. خزینه مخروطی برای مشخصه هایی که نیاز به یک سطح تخت دارند تعریف می شود. DEPTH- joe نماد ان است. علامت اختصاری آن 0۳ است. 

صفحه 12:
فصل سوم : مبنا ها مبنا مینا از نظر تئوری یک ‎he‏ سطح, نقطه. فضاء یا محور دقیق می باشد که به عنوان مبدا اندازه گیری مورد استفاده قرار می گیرد. این نواحی صرفا برای تنظیم راستای قطعه دقیق فرض می شوند.در طی فرایند ماشین کاری قطعه بايد روى يك سطح کامل یا دقیق مبنا از لحاظ تئوری تکیه داده شود که مشخصه های ان قطعه به عنوان مشخصه های مبنا تعریف شده باشند. قطعه کار نسبت به چهارچوب مرجع تعیین شده با تقدم مب ها تعیین جهت شده و ثابت می شود. نماد مشخصه مبنا نماد مشخصه مبنا مربعی است که شامل یک حرف بزرگ بوده و خط راهنملیی آن رابا یک مثث به مشخصه متصل می کند. مثلث ممکن است توپر یا توخالی باشد. هر حرف الفبایی غیر از 2,00),] می تواند به کار رود. 

صفحه 13:
فصل چهارم : جدول کنترلی مشخصه جدول کنترلی مشخصه. یک کنترل مشخص برای یک یا چند مشخصه فراهم می کند. طراح در صورت لزوم. یک جدول مستطیلی براق کنترل یک مشخصه خاص یا گروهی از مشخصه های ترسیم می کند. یک جدول کنترلی مشخصه بلید حد اقل شامل یک نماد ویژگی هتدسی و یک مقدار تلرانسی باشد. در جداول کنترلی مرکب مشخصه. نحوه خواندن از چپ به راست و سطر به سطر می باشد. یک جدول کنترلی می تواند شامل تلرانس و نماد های زیر باشد.(شکل ۴-۱) نماد ویژگی هندسی تصحیح کننده تلرانس نماد قطر حرف یا حروف مبنای مرجع ظلرانس تصحیح کننده مبنا نحوه اتصال جداول کنترلی مشخصه ممکن است به یک سطح . محور و یا خط تقارن وصل شوند. با هر روش اتصال. کنترل مشخصه محدود به آن قسمتی از قطعه پا مشخصه می شود که جدول کنترلی به آن وصل می شود. 

صفحه 14:
سطح جدول کنترلی مشخصه برای کنترل سطوح. کل پا بخشی از آن را کنترل می کند. برای مثال مشخصه های مدور در کل محیط خود کنترل می شوند. کنترل به تمام محیط اعمال می شود چرا که معمولا تعیین راستای قطعه جهت کنترل روی یک طرف آن کار بسیار مشکلی است.(۴-۲) محور یا خط تقارن جدول کنترلی مربوط به مشخصه های مدور پا شیار به خطوط ارتباطی آن مشخصه وصل می شود. به اين معنی که محور یا خط تقارن مشخصه بدون توجه به سطح مشخصه مورد نظر کنترل می شود. چهار روش اتصال جدول کنترلی مشخصه ۱-جدول کتترلی در زیر یک اندازه متعلق به مشخصه قرار میگیرد: خط راهتما به این عدد: متصل است. ۲-یک ‎bs‏ راهنما از جدول کنترلی به مشخصه مورد کنترل متصل است. ۲-یک ضلع یا گوشه جدول کنترلی به یک خط راهنما از مشخ بل می شود.سطح مشخصه بايد باش ۴-یک ظلع یا گوشه جدول کنترلی مشخصه به امتداد خط اندازه گذاری مربوط به مشخصه متصل است. 

صفحه 15:
محتوی نماد ویژگی هندسی اولین بخش در این جدول همواره شامل نماد ویژگی هندسی برای فرم. راستاء یا موقعیت است.(۴-۵) تلرانس بخش.بعدی همواره شامل یک تلرانس.استا. ‎cS ull‏ قطر یا یک پهنا است. اگر غظراشن استوائه ای باشن. نماد قطر پیش از تلرانس آورده می شود. تلرانس همواره یک تلرانس کلی است و نظیر روش مختصات اندازه گذارق و تلرانی گذارق تلراننس عبت وعتقی نمی ناشن حرف مبنای مرجع در صورت لزوم حرف با حروف مبنای مرجع بعد از تلرلنس معین قرار می گیرد.تعداد حروف وابسته از یک تا بع صرق مقیوابت: 

صفحه 16:
تصحیح کننده ها تصحیح کننده ها در شرایط معینی مورد نیاز هستند.(۴-۸) خواندن جدول کنترلی جدول کنترلی مشخصه از چپ به راست خوانده می شود. در صورتی که جدول کنترلی مرکب یا ترکیبی باشد. ابتدا باید اولین سطر خوانده شده و الزامات آن اجرا گردد. سپس به سطر یا سطور بعدی پرداخته شود. 

صفحه 17:
فصل پنجم : تلرانس های فرم و راستا تلرانس گذاری هندسی و ابعادی, طراح را قادر به تعریف قطعات تماسی می نماید. بخشی از استاندارد ‎GD&T‏ که روش های کنترل مشخصه های قطعه را فراهم می سازد. عبارتست از کنترل فرم و راستا لین کنترل زملنی اعمال می شود که تلرائس های اندازه و موقعیت. برای مشخصه هلیی با عملکرد و تعویض پذیری بحرلنی کافی نباشد. زملنی که تلرلئس های فرم و راستا تعیین شده باشند. تلرلنس می تولند با استفاده از بعضی از تصحیح کننده ها افزایش یاب Straightness- iu\) راستی یک شرط است و وقتی برقرار که یک محور یا المان خطی از یک سطح در یک خط راست واقع باشد. تلرلنس راستی؛ ناجیه ای را ایجاد می کند که یک المان یا محور بایستی در ن قرار گیرد. برای کنترل سطح. تلرانس مستقل از اندازه مشخصه(۳۹) اعمال می شود زیرا تلرانس راستی, المان خط را که هیچ اندازه ای ندارده کنترل می کند. 

صفحه 18:
Flatness~ ‏تختی‎ نماد تختی شرطی از یک سطح است که در آن تمامی المان ها داخل صفحه قرار می گيرند. تلرانس تختی فضای بین دو صفحه موازی است که سطح مورد نظر را در بر می گیرد. تلرانس مشخص شده در جدول کنترلی مشخصه به صورت مستقل از اندازه ‎)٩۳۹(‏ اعمال می شود.:)۷1۷1 در کنترل تختی اعمال نمی شود.چون فقط مساحت سطح کنترل می گردد. و مساحت اندازه ندارد تلرلنس تختی فاصله معینی بین دو صفحه موازی است که در ن صفحه بالایی با سطح واقعی مشخصه تماس پیدا کند. بتابر این صفحه بعدی. که فاصله آن از صفحه بالایی مبین تلرانس تختی است باید از زیر تمامی اعوجاج های سطح بگذرد. سطح واقعی میتواند با یک ساعت اندازه گیری بررسی شود. 

صفحه 19:
Circuiarity= ‏گردی‎ نماد دایره ای بودن همان گردی است. گردی. از شرلیط یک سطح استوانه ای و حتی یک کره میباشد که در اندازه گیری هر مقطع آن در یک دور کامل مشخصه تمام نقاط سطح عمود بر محور مشترک و فاصله مساوی از آن قرار می گيرند. تلرانس تلرلنس گردی . ناحیه گردی را مشخص می سازد که تمام نقاط برش یا سطح مقطع باید در آن قرار گیرند. ناحیه تلرانسی ناحیه بین دو دایره هم مرکز می باشد که مبین تلرانس مقطع می باشد. تلرائس مشخص شده مستقل لز اندازه بوده و کل کورس جابجایی ساعت اندازه گیری (۳۱0۷) را در بر میگیرد به دلیل اينکه گردی یک نوع کنترل سطح می باشد قواعد تصحیح کننده به آن اعمال نمی شود. تلرانس گردی فاصله میان دو دایره هم مرکز است که مبین تلرانس قطعه می باشد. 

صفحه 20:
استوانه ای 060/۱6۵۳۵ استوانه ای بودن شرطی برای سطح کل مشخصه می باشد به طوری که در یک دور كامل سطح. تمامى نقاط در فاصله یکسان از محور مشترک قرار دارند. تلرانس تلرانس استوانه ای ناحیه بسته ای بین دو استوانه هم مرکز را مشخص می سازد. که سطح کنترل شده را در بر می گیرد. تلرانس استوانه اى. یک تلرلنس شعاعی می باشد. تلرانس مشخص شده مستقل از اندازه پوده و نسبت به محور مشخصه اعمال می شود. از انجایی که مشخصه با خودش مقایسه می گردد. مبنای مرجع. مورد نیاز نمی باشد. تلرلئس استوانه ای فضای بین دو استوانه هم مرکز می باشد که مبین تلرلنس قطعه است. استوانه پزرگتر بلید با سط واقعی مشخصه کنترل شده تماس داشته باشد . استولنه کوچکتر با اندازه تلرانس از استوانه بزرگتر دور می باشد. 

صفحه 21:
Parallelism= ‏توازی‎ نماد شرطی برای یک سطح صفحه میانی و یا محور است که فاصله تمام نقاط آن از صفحه یا محور مبنا یکسان باشد . ‎pil,‏ تلرانس توازی ناحیه معین بین دو خط موازی یا یک استوانه موازی با صفحه یا محور مبنا می باش. به طوری که المان های سطح یا محور مشخصه کنترلی در آن قرار گيرند. تلرانس مشخص شده مستقل از اندازه می باشد. مشخصه کنترل شده: بایستی در ابتدا ملزومات محدوده اندازه تماسی واقعی و سپس تلرانس هندسی راستا را رعایت کند. 

صفحه 22:
Angularity= 99: slo 42915 نماد زاویه دار بودن شرطی برای یک محور است که در زاویه غیر ‎٩۰‏ درجه نسبت به محور یا صفحه مبنا قرار دارد. تلرانس زاویه دار بودن. ناحیه تعریف شده بین دو صفحه موازی است که مبین تلرللس قطعه بوده و در زاویه مطلق شخصی نسبت به مبنای مرجع قرار دارد. سطح. یا محور مشخصه کنترلی بلید در لين ناحیه قرار گيرند. زاویه دار بودن یکی دیگر از تلرانس های راستا می باشد. بنابر این همواره یک مبنای مرچع نیاز دارد. اگر یک مشخصه اندازه دار کنترل شود تلرانس قابل تصحیح است مشخصه کنترل شده بایستی تمامی تلرائس ها را تامین کرده و سپس کنترل زاویه دار بودن برای آن اعمال شود. اعوجاج ها مشخصه مبنای مرجع حین اندازه گیری زاویه دار بودن. مد نظر نیست. تلرلئس در زاویه مطلق مشخص نسبت به مبنا ایجاد می گردد. 

صفحه 23:
Flatness~ ‏تختی‎ نماد تختی شرطی از یک سطح است که در آن تمامی المان ها داخل صفحه قرار می گيرند. تلرانس تختی فضای بین دو صفحه موازی است که سطح مورد نظر را در بر می گیرد. تلرانس مشخص شده در جدول کنترلی مشخصه به صورت مستقل از اندازه ‎)٩۳۹(‏ اعمال می شود.:)۷1۷1 در کنترل تختی اعمال نمی شود.چون فقط مساحت سطح کنترل می گردد. و مساحت اندازه ندارد تلرلنس تختی فاصله معینی بین دو صفحه موازی است که در ن صفحه بالایی با سطح واقعی مشخصه تماس پیدا کند. بتابر این صفحه بعدی. که فاصله آن از صفحه بالایی مبین تلرانس تختی است باید از زیر تمامی اعوجاج های سطح بگذرد. سطح واقعی میتواند با یک ساعت اندازه گیری بررسی شود.