نگرش سیستمی و تأثیر آن در افزایش سطح مشارکت عمومی

نگرش سیستمی و تأثیر آن در افزایش سطح مشارکت عمومی

اسلاید 1: زمستان 13950000نگرش سیستمی و تاثیر آن در افزایش سطح مشارکت مردمیکارگـاه منطقه ایاراکدکتر محمدی

اسلاید 2: تفکر چیست؟تفکر یکی از راههای شناخت و کسب علم و معرفت است.تفکر یعنی سازماندهی حرکت فکر برای کشف حقایق.تفکر مقدمه کسب اعتقادات و ایمان است.سئوال:آیا سایر مخلوقات هم تفکر می کنند یا اینکه تفکر یکی از وجوه تمایز انسان با سایر مخلوقات است؟آیا تفکر کافی است؟آیا شناخت راههای دیگری هم دارد؟ مثلا شهود و تذکر؟!

اسلاید 3: رابطه فکر و عملافکار بر اعمال و رفتار انسان اثر می گذارد.تغییر اعمال و رفتار شرایط را تغییر می دهد.شرایط جدید افکار را تغییرمی دهد. شرایط جدید ممکن است افکار را تقویت کند.شرایط جدید ممکن است افکار را تضعیف کند.فکر و عمل در چرخه پیچیده ای با هم رابطه دارند.

اسلاید 4: چرخه فکر و عمل؟زندگی؟ چرخه زندگی؟هدف چرخه زندگی؟

اسلاید 5: چرخه فکر و عمل: ریشه تفکر سیستمیتجربی - عینی –ذهنی – نظم و ثبات - متغیر - متنوع – پیچیده - نظم در بی نظمی

اسلاید 6: تفکر سیستمیتفکر سیستمی چارچوب و روش و قانون و منطقی برای شناخت یک مسئله است که جنبه های تجزیه ای و تحلیلی و جنبه های ترکیبی آن مسئله را در برمی گیرد. جنبه های تجزیه ای و تحلیلی ( اجزاء مسئله)جنبه های ترکیبی (کلیت مسئله)یک سئوال کلیدی: آیا کلیت مسئله چیزی بیش از اجزای مسئله دارد؟ اگر پاسخ مثبت است آن چیز چیست؟

اسلاید 7: تفكر تركيبي : طبق تفكر سيستمي ، ويژگيهاي مهم يك سيستم از تعامل بين اجزاء آن بوجود مي آيد نه از فعاليت جداگانه آنها . بنابراين وقتي سيستم را تجزيه مي كنيم ، ويژگيهاي مهم خود را از دست مي دهد . بنابراين سيستم، يك كل است كه با تحليل قابل درك نيست . با توجه به نكته فوق، روشي غير از تحليل براي درك رفتار و ويژگيهاي سيستم ضروري است . تركيب (Synthesis ) نقص فوق را جبران نموده و براي تفكر سيستمي ، يك موضوع كليدي است . در واقع ، تحليل و تركيب ، مكمل هم هستند

اسلاید 8: 3 گام تفكر تركيبي :وقتي مي خواهيد موضوعي را بررسي كنيد ، ابتدا سيستم كلي كه دربرگيرنده موضوع فوق است ، را مشخص نماييد .رفتار و ويژگي هاي سيستم كلي را بررسي نماييد . رفتار يا ويژگي هاي موضوع مورد مطالعه را با توجه به نقشها (roles ) يا كاركردهاي (functions ) آن در سيستم كلي توضيح دهيد

اسلاید 9: در تفكر سيستمي توصيه مي شود كه تركيب قبل ازتحليل انجام گيردولي در تركيب ، چيزي كه مي خواهيم بررسي كنيم، بعنوان يك جزء از كلي كه آنرا دربرگرفته ، بررسي مي گرددتركيب بركاركرد متمركز مي شودتركيب درك(understanding)را افزايش مي دهدتركيب از بيرون به آنها نگاه مي كنددر تفكر تحليلي، چيزي كه مي خواهيم بررسي كنيم ، بعنوان يك كل تجزيه مي شودتحليل روي ساختار موضوع متمركز مي شود و تعيين مي كند سيستمها چگونه كار مي كنند.تحليل، دانش(knowledge ) ايجاد مي كندتحليل به درون چيزها مي نگرد

اسلاید 10: تفکر سیستمی: تفکر ترکیبی + تفکر تحلیلی

اسلاید 11: ادعای تفکر سیستمیتوجه به اهداف توجه به تغییراتتوجه به محیطتوجه به روابط اجزاتوجه به خود اجزاء توجه به منابع..............همه با هم!آیا این همه توجه با هم شدنی است؟ چگونه؟موانع این تفکر چیست؟

اسلاید 12: ریشه های تفکر سیستمیدانشمندان علوم مختلف در طول تاریخ به تفکرسیستمی توجه کرده اند و لذا این تفکر به همه رشته های علمی تعلق دارد و خود به یک فرارشته تبدیل شده است.عرفان(مولوی) – وحدت و کثرتفلسفه (ارسطو) - منطق کل گرای ارسطویی زیست شناسی (برتالنفی-1930) – نظریه عمومی سیستم ها(1968)اقتصاد(بولدینگ) – نظریه تجربی عمومی(هم زمان با برتالنفی)فیزیک(نظریه عدم قطعیت و نظریه آشفتگی)مهندسی کنترل(واینر) – نظریه سایبرنتیکمدیریت و سازمان – نظریه یادگیری سازمانی....

اسلاید 13: تفکرهای سیستمی!چند سئوال؟ آیا یک نوع تفکر سیستمی وجود دارد؟منشاء تنوع کجاست؟ تنوع تفکر انسانها در یک موضوع واحد؟ یا تنوع سیستم ها؟ ....چگونه به این مسئله مهم پاسخ دهیم؟آیا تفکر سیستمی برای پاسخ به این مسئله راه حلی دارد؟آن راه حل چیست؟

اسلاید 14: سیستم چیست؟برای شناخت سیستم ابتدا باید آن را تعریف کنیم. پس از تعیین حد و رسم سیستم می توان آن را طبقه بندی کرد و از زاویه های مختلف آن را شناخت.تعریف سیستم باید فراگیر و مشخص باشد. یعنی همه تفکرهای سیستمی در علوم مختلف بتوانند با رعایت مرزهای خود از آن استفاده کنند. سیستم یک مفهوم کلی است که باید آن را درک کرد و فهمید.کلمه سیستم ریشه در زبان یونانی دارد و به معنای علت قرارگرفتن اجزاء در کنار یکدیگر است.تا کنون تعاریف متعددی از سیستم ارائه شده است.

اسلاید 15: تعریف سیستم؟برتالنفی : سیستم موجودیتی است که حیات آن از طریق روابط متقابل میان اجزاء امکان پذیر است. کنت وانت:سیستم مجموعه ای از فرآیندهای گوناگون است که در این مجموعه روابط علت و معلولی وجود دارد.چک لند: سیستم مجموعه ای از عوامل مرتبط با یکدیگر است که بیشتر حاکی از ویژگیهای کل است تا ویژگیهای اجزای متشکله

اسلاید 16: ویژگیهای سیستمهدفاجزاءروابطمحیطمنابعحالتسلسه مراتبپیچیدگی

اسلاید 17:

اسلاید 18: مواجهه انسان و سیستمانسان چیست؟!سیستم چیست؟ موجود ناشناخته؟!!موجود قابل شناخت؟انسان و سیستم چه رابطه ای با هم دارند؟آیا همه واقعیت ها حتی انسان ها با همه پیچیدگی هایی که دارند نوعی از انواع سیستم نیستد؟

اسلاید 19: فعالیت مشارکتی اصطلاح « فعالیت مشاركتی » به شيوه ای از فعالیت اشاره دارد كه در آن بیش از یک فرد یا یک سازمان در جهت هدفی مشترك با یکديگر كار می کنند. در این شیوه هر فرد یا سازمان به همان اندازه كه نسبت به فعالیت های خود مسئول است، در قبال فعالیت های دیگران نیز مسئولیت دارد. چرا که در این روش، مجموعه افراد یا سازمان در حکم چرخ دنده هایی هستند که اگر یکی از آنها به خوبی کار نکند، حرکت سایرین را نیز مختل یا کند می کند.

اسلاید 20: ویژگی های فعالیت مشارکتیتوانایی انجام فعالیت را افزایش می دهددستیابی به هدف را امکان پذیر تر می کندمانع هدر رفتن انرژی و منابع می شودکیفیت فعالیت ها را بالاتر می برد

اسلاید 21: رویکردهای توانمندسازی

اسلاید 22: رویکرد انگیزشی: انگیزشیانگیزشیانگیزشی

اسلاید 23: اهداف سیستمهیچ سیستمی بدون هدف نیست.سیستم بدون هدف یک توده از عناصر است.سیستم می تواند چند هدف داشته باشد. هدف می تواند دارای سلسله مراتب باشند.هر زیرسیستم می تواند جزئی از هدف را دنبال کند. اهداف آشکار و پنهان و خواسته یا ناخواسته سیستم.

اسلاید 24: اجزاء سیستمدر یک سیستم جزء بدون کل سیستم دیگری است و معنی ندارد.در یک سیستم کل بدون جزء نیز سیستم دیگری است و معنی ندارد.تنوع اجزاء در سیستم سلسله مراتبی از اجزاء وجود دارد.کل بیش از اجزا؟

اسلاید 25: روابط سیستمروابط بین اجزانوع روابطفرق توده یا مجموعه با سیستمرابطه اجزا با همرابطه جزء با کلرابطه کل با محیطرابطه جزء با محیطجهت رابطهچرخه روابط

اسلاید 26: محیط سیستم هرآنچه بر سیستم احاطه داشته باشد و خارج از آن باشد.محیط و سیستم رابطه و تعامل دارند.اثرات محیط غیرقابل کنترل است.تعریف و تعیین محیط یک سیستم دشوار است.محیط نیز خود یک سیستم است

اسلاید 27: منابعمنابع به درون سیستم وارد می شوند. سیستم می تواند آنها را تغییر دهد و از آنها استفاده کند.فرق منابع سیستم با اجزای آن؟!سیستم ها و اجزای آنها بر سر منابع کمیاب رفابت می کنند.

اسلاید 28: حالات سیستمتعیین موقعیت سیستم در محیطواکنش سیستم نسبت به حالات خودبازخورد(مثبت و منفی)حالت تعادلحالت تغییر آستانه تحمل سیستم مرگ سیستمحیات مجدد سیستم!تابع تبدیل حالت

اسلاید 29: سلسله مراتبهر سیستم زیر سیستمی از سیستم های بالایی خود است.هر سیستم از زیر سیستم هایی تشکیل شده است. تفاوت سیستم و زیر سیستم ذهنی و نسبی است.حرکت ها دال بر وجود سلسله مراتب ها هستند. حرکت از کوچک به بزرگ

اسلاید 30: پیچیدگیپیچیدگی نتیجه تنوع و تعدد اهداف و اجزاء و روابط و منابع و حالات و سلسله مراتب است.پیچیدگی قابل بررسی استبررسی پیچیدگی علاوه بر زمان به به روش و دقت نیاز دارد. افزایش سرعت پیچیدگی را افزایش می دهددرک پیچیدگی پیچیده است!گاهی وقتی ابهام برطرف شد پیچیدگی وجود ندارد.

اسلاید 31: ویژگی سیستم های پیچیدهپیچیدگی ایستا مرتبط با ساختارتعدد عناصرتعدد وظایفپیچیدگی پویا مرتبط با رفتارپویاییاتصالبازخوردغیرخطی بودنآشفتگیتطبیقپیچیدگی تحلیلی مرتبط با ارزیابیتعاریف ارزش هاچند بعدی بودنخودکفاییهدفمندیبرخورداری از برنامهبرنامه ریزی مجددقدرت پیش بینیقدرت تغییر محیطبازتولیدبازسازیسازماندهی مجددخودبرنامه ریزی

اسلاید 32: طبقه بندی سیستم هابا توجه به تنوع دیدگاهها طبقه بندی های مختلفی از سیستم ارائه شده است.سیستم های باز و بسته : با توجه به محیطسیستم های زنده و غیر زنده : با توجه به حالت سیستمسیستم های ساده و پیچیده: با توجه به مسئله پیچیدگیسیستم های انطباق پذیر و انطباق ناپذیر: با توجه به توانایی تغییر حالتسیستم های گسسته و پیوسته: با توجه به کیفیت تغییرحالاتسیستم های قطعی و احتمالی: با توجه به میزان پیش بینی رفتارسیستم های مانا و پویا: با توجه به تغییرحالت در طول زمانسیستم های انتزاعی یا مفهومی و متجسم یا عینی: با توجه به ماهیت اجزاءسیستم ها می توانند متعلق به ترکیبی از طبقات فوق باشند.سیستم زنده انطباق پذیر پیچیده مانند انسانجامعه چه نوع سیستمی است؟!

اسلاید 33: طبقه بندی معروف سیستم ها: از بولدینگساختارهای ایستا: اتم ها-مولکولها- کریستال ها ....ساعت گونه ها: ساعت ها- منظومه شمسی ...مکانیسم های کنترل: ترموستات ...سیستم های باز: شعله- سلول هاارگانیسم های رده پایین: ارگانیسم های گیاه گونهحیوانات: سیستم عصبی ...انسان: خودآگاهی ...سیستم های اجتماعی فرهنگی: اجتماع- سازمان ...سیستم های نمادین: زبان- منطق- ریاضیات ....

اسلاید 34: طبقه بندی چک لند: بر اساس طبیعت سیستم هاسیستم های طبیعی : گیاهان و سیستم های زیستیسیستم های فیزیکی طراحی شده: سیستم های تولید مکانیزهسیستم های انتزاعی طراحی شده: فلسفه و دانشسیستم های فعالیت انسانی: سیستم اجتماعی و سازمان هاآیا همه واقعیت ها را پوشش می دهد؟!

اسلاید 35: طبقه بندی ایکاف: بر اساس رفتار سیستم هاسیستم های حافظ حالت : با رفتار متغیر و معین واکنشی با نتیجه ثابت بدون قابلیت یادگیریسیستم های هدف جو: با رفتار متغیر و انتخاب شده پاسخی با نتیجه ثابت با قابلیت یادگیریسیستم های چند هدفی: با رفتار متغیر و انتخاب شده با نتیجه متغیر و مشخص با قابلیت یادگیریسیستم های آرمانمند:با رفتار متغیر و انتخاب شده با نتیجه متغیر و انتخاب شده با قابلیت یادگیریآیا همه واقعیت ها را پوشش می دهد؟!

اسلاید 36: چند سئوال در باره تفکر سیستمیبا توجه به طبقه بندی های ارائه شده از سیستم ها آیا همه چیز را می توان در قالب تفکر سیستمی بررسی کرد؟روابط بین سیستم های پیچیده چطور بررسی می شود؟آیا نگاهی اینچنین به تفکر سیستم های باعث محدودیت تفکر انسان نمی شود؟رها شدن از این نوع تفکر چگونه ممکن است؟طبقه بندی رویکردهای سیستمی چگونه است؟

اسلاید 37: دسته بندی جکسون از رویکردهای سیستمیرویکردهای سیستمی کارکردگرانتیجه گرا- اثبات گرا- درونی- کمی - عینی- حافظ وضع موجودرویکردهای سیستمی تفسیرگراتفسیری- درونی- کیفی- ذهنی – حافظ وضع موجودرویکردهای سیستمی رهایی بخشانتقادی - رها سازی اجتماعی – ذهنی - ساختار شکن رویکردهای سیستمی فرامدرنانتقادی – خود رها سازی - عادی سازی - ...

اسلاید 38: اصل تضاديك اصل سيستمي است كه اگر هر جزء سيستم را بطور جداگانه به گونه اي بسازيم كه به كاراترين حد ممكن (Efficient ) عمل كند ، سيستم بعنوان يك كل ، به مؤثرترين حد ممكن (Effective ) عمل نخواهد كرد . به عبارت ديگر ، اجزاء سيستم را بايد بگونه اي طراحي كرد كه با يكديگر Fit شوند و هماهنگ با هم بطور موثر و كارا عمل كنند .

اسلاید 39: مثال 1 :اگر از بين خودروهاي سواري موجود ( انواع مدلها و مارك ها ) براي هر يك از اجزاء مورد نياز ماشين، بهترين آن جزء در بين كل ماشين ها را انتخاب و سپس اين بهترين ها را مونتاژ كنيم ، آيا ماشيني كه بدست مي آيد ، بهترين ماشين ممكن است ؟ البته خير ! حتي به يك اتومبيل كه بتواند حركت كند ، هم نمي رسيم . زيرا اجزاء انتخابي با هم Fit نمي شوند و حتي اگر فيت شوند ، با هم خوب كار نمي كنند . عملكرد يك سيستم بيشتر بستگي به چگونگي تعامل بين اجزاء آن دارد تا به چگونگي عملكرد مستقل آنها ( از يكديگر )

اسلاید 40: مثال 2 :در فوتبال ، رسم بر اين است كه از بين تيم هاي موجود ، براي هر پست بازي ، ستاره ها را انتخاب و يك تيم فوتبال كه همه اعضاي آن ستاره هستند ، تشكيل و به آن تيم منتخب مي گويند . اينگونه تيم ها به ندرت ، بهترين تيم موجود مي شوند (زيرا اعضاي تيم با يكديگر هماهنگ نيستند . به عبارت ديگر ، تعامل بين اجزاء سيستم بدرستي انجام نمي گيرد) . البته ممكن است كسي بگويد اگر اعضاي اين تيمها مدتي ( مثلا يك سال) با هم تمرين و بازي كنند ، بهترين تيم موجود خواهند شد . اين درست است ! اما اگر آنها بهترين تيم شوند ، خيلي غير محتمل است كه همه اعضاي آن جزو تيم جديد ستاره ها باشند

اسلاید 41: مديران اكثراً طبق تفكر تحليلي عمل مي كنند. يك مسئله را به چند بخش قابل حل و قابل مديريت تجزيه نموده سپس براي هريك بهترين حل را پيدا نموده و نتايج را با هم مونتاژ مي كنند. اما مي دانيم كه مجموع بهترين جواب براي اجزاء ، بهترين جواب براي سيستم نخواهد بودبه عنوان مثال ، معمولاً فرض مي شود بهترين عملكرد سيستم قابل تقليل به بهترين عملكرد اجزاء آن بصورت منفرد و جداگانه است . بنابراين معيارهاي اندازه گيري عملكرد اجزاء بگونه اي تعيين مي شود كه باعث تضاد اجزاء سيستم مي گردد .تقسيم بندي هر سيستم به اجزاء كوچكتر كه بدون توجه به اصل تداخل و وابستگي متقابل آنها صورت مي گيرد ، يك تضاد فطري بين اجزاء آن سيستم بوجود مي آورد ، بهترين جواب براي هر يك از اين اجزاء ، لزوماً با بهترين جواب براي جزء ديگر هماهنگي و برابري نمي كند و در نتيجه تضادي با بهترين جواب براي كل سيستم پيدا مي كند

اسلاید 42: نتیجه گیری : تفكر سيستمي ، بسيار كاربردي بوده و نگرش انسان را نسبت به موضوعات تغيير مي دهد . اين تغيير نگرش و زاويه ديد باعث مي شود كه نتايج متفاوت تري را به دست آوريم .

اسلاید 43: منبعکتاب: تفکر سیستمی و ارزیابی آن در اداره جامعه و سازماننوشته سیدجعفر مرعشی و همکارانسازمان مدیریت صنعتیسال 1385

اسلاید 44: سئوال؟