نگرش سیستمی و تأثیر آن در افزایش سطح مشارکت عمومی

صفحه 1:
کار گاه منطقه ای © © نكرش سيستمى و ‎at‏ آن در افزایش سطح مشارکت مد ‎Ces ‎(st) ) ‏دكرممدى‎ ( هعهوهل‎ 

صفحه 2:
تفکر یکی از راههای شناخت و کسب علم و معرفت است. تفکر یعنی سازماندهی حرکت فکر برای کشف حقایق. تفکر. مقدمه کسب اعنقادات و ایمان است. سئوال: - آیا سایر مخلوقات هم تفکر می کنند پا اينکه تفکر یکی از وجوه تمایز انسان با سایر مخلوقات است؟ - آیا تفکر کافی است؟ - آیا شناخت راههای دیگری هم دارد؟ مثلا شهود و تذکر؟! 

صفحه 3:
رابطه فکر و عمل افکار بر اعمال و رفتار انسان اثر می گذارد. تغییر اعمال و رفتار شرایط را تغیبر می دهد. شرایط جدید افکار. را تغییرمی دهد. شرایط جدید ممکن است افکار را تقویت کند. شرايط جدید ممکن است افکار را تضعیف کند. فکر و عمل در چرخه پیچیده ای با هم رابطه دارند. 

صفحه 4:
چرخه فکر و عمل Ge ۰ زندگی؟ . = ت۳۳ فکر ‎I$‏ ‏۷9 ۰ هدف چرخه زندگی؟ 

صفحه 5:
چرخه فکر و عمل: ريشه تفکر سیستمی تجربی - عینی سذهنی - نظم و ثبات - متغیر - متنوع - پیچیده - نظم در بی نظمی 6 - qa ‏تن‎ a 

صفحه 6:
تفکر سیستمی * تفکر سیستمی چارچوب و روش و قانون و منطقی برای شناخت یک مسئله است که جنبه های تجزیه ای و تحلیلی و جنبه های ترکیبی آن مسئله را در برمی گیرد. های تجزیه ای و تحلیلی ( اجزاء مستله) * جنبه های تر کیبی (کلیت مستله) * یک سئوال کلیدی: آیا کلیت مسئله چیزی بیش از اجزای مسئله دارد؟ * اگر پاسخ مثبت است آن چیز چیست؟ 

صفحه 7:
0 ن اجزاء آن بوجود می آید نه ال فعاليت جداكانه أنها بنابراین وة ما 4 مى كنيم , ویژگیهای مهم خود را از دست می دهد . بنابراین سیستم. یک کل است که با تحلیل قابل درک نیست .با توجه به نکته فوق, روشی غیر از تحلیل برای درک رفتار و ویژ گیهای سیستم ضروری است . ترکیب (5۷۲۱۱6515 ) نقص فوق را جبران نموده و برای تفکر سیستمی , یک موضوع کلیدی است . در واقع . تحلیل و ترکیب : مکمل هم هستند 

صفحه 8:
۳ گام تفکر تر کیب وقتی می خواهید موضوعی را بررسی کنید . ابتدا سیستم کلی که دربر گیرنده موضوع فوق است . را مشخص نمایید . رفتار و ویژگی های سیستم کلی را بررسی نمایید . رفتار یا ویژگی های موضوع مورد مطالعه را با توجه به نقشها (۲۵۱65) یا کارکردهای (۴۸۸۲۱>11015) آن در سیستم کلی توضیح دهید 

صفحه 9:
در تفکر سیستمی توصیه می شود که ترکیب قبل ازتحلیل انجام گیرد ]. در تفکر تحلیلی, چیزی که می خواهیم بررسی کنیم . بعنوان یک کل تجزیه می شود ‎Il‏ تحلیل روی ساختار سم متمركز مى شود و تعيب سیستمها چگونه کار می ‎Sas‏ ‎II‏ تحلیل, ‏دانش(6 ۳۵۷۷/۱۵۵0 ) ایجاد ‏می کند ‎ ‏۷ تحلیل به درون چیزها می نگرد ‎AV ‏ولی در ترکیب ‎eos‏ ‏خواهیم بررسی کنیم. بعنوان یک جزه از کلی كه آثرا دربر كرفته , بررسى مى كردد ‏. تركيب بركاركرد متمركز مى ‏شود ‏ترکیب ‎0understanding).s,>‏ ‏| افزایش می دهد ‏تركيب از بیرون به آنها نگاه می کند 

صفحه 10:
شناخت عناصر تشكيل دهنده و روابط آنها اس لسن 

صفحه 11:
ادعای تفکر سیستمی همه با هم! ۱ توجه به اهداف توجه به تغييرات توجه به محيط توجه به روابط اجزا توجه به خود اجزاء توجه به منابع آيا اين همه توجه با هم شدنى است؟ جكونه؟ موانع اين تفكر جيست؟ 

صفحه 12:
ريشه های تفکر سیستمس * دانشمندان علوم مختلف در طول تاريخ به تفكرسيستمى توجه كرده اند و لذا اين تفكر به همه رشته های علمی تعلق دارد و خود به یک فرارشته تبدیل شده است. - عرفان(مولوی) - وحدت و کترت - فلسفه (ارسطو) - منطق کل گرای ارسطویی - زیست شناسی (برتالتفی-(900) - نظریه عمومی سیستم ها(490) - اقتصاد(بولدینگ) - نظریه تجربی عمومی(هم زمان با برتالنفی) - فیزیک(نظریه عدم قطعیت و نظریه آشفتگی) - مهندسی کنترل(واینر) - نظریه سایبرنتیک - مدیریت و سازمان - نظریه یادگیری سازمانی 

صفحه 13:
* چند سئوال؟ - آیا یک نوع تفکر سیستمی وجود دارد؟ - منشاء تنوع کجاست؟ * تنوع تفکر انسانها در یک موضوع واحد؟ * يا تنوع سیستم ها؟ - چگونه به این مسئله مهم پاسخ دهی؟ * آیا تفکر سپستمی برای پاسخ به اين مسئله راه حلی دارد؟ » آن راه حل چیست؟ 

صفحه 14:
برای شناخت سیستم ابتدا باید آن را تعریف کنیم. پس از تعیین حد و رسم سیستم می ن آن را طبقه بندی کرد و از زاوية های مختلف آن را شناخت. تعريف سيستم بايد فراگیر و مشخص باشد. یعنی همه تفکرهای سیستمی در علوم مختلف بتوانند با رعایت مرزهای خود از آن استفاده کنند. سیستم یک مفهوم کلی است که باید آن را درک کرد و فهمید. کلمه سیستم ريشه در زبان بونانی دارد و به معنای علت قرارگرفتن اجزاء در کنار یکدیگر است. تا کنون تعاریف متعددی از سیستم ارائه شده است. 

صفحه 15:
و 0 ۰ برتالنفی : - سیستم موجودیتی است که حیات آن از طریق روابط متقابل میان اجزاء امکان پذیر است. ‎٠‏ كنت وانت: - سيستم مجموعه اى از فرآيندهاى كوناكون است كه در اين مجموعه روابط علت و معلولى وجود دارد. ‎٠‏ جك لند: - سيستم مجموعه اى از عوامل مرتبط با يكديكر است كه بيشتر حاکی از ویژگیهای کل است تا ویژگیهای اجزای متشکله 

صفحه 16:
ویژگیهای سیستم ‎٠»‏ هدفا ‏۰ اجزاء ‎٠»‏ روابط ‎ates ‏حالت‎ * ‏سلسه مراتب‎ * ‏پیچیدگی‎ ٠ ‎ 

صفحه 17:


صفحه 18:
انسان چیست؟! - موجود ناشناخته؟!! - موجود قابل شناخت؟ * انسان و سیستم چه رابطه ای با هم دارند؟ آیا همه واقعیت ها حتی انسان ها با همه پیچیدگی هاپی که دارند نوعی از انواع سیستم نیستد؟ 

صفحه 19:
قعالجه شار كت اصطلاح « فعاليت مشاركتى » به شيوه اى از فعالیت اشاره دارد که ‎ol jo‏ بیش از یک فرد يا یک سازمان در جهت هدفی مشترک با یکدیگر کار می کنند. در این شیوه هر فرد یا سازمان به همان اندازه که نسبت به فعالیت های خود مسئول است. در قبال فعالیت های دیگران نیز مسئولیت دارد. چرا که در این مجموعه افراد یا سازمان در حکم چرخ دنده هایی هستند که اگر یکی از آنها به خبی کار نکند. حرکت سایرین را نیز مختل یا کند می کند. 

صفحه 20:
ویژگی های فعالیت مشارکتی مانع هدر رفتن انرژی و توانایی انجام فعالیت را افزايش می دهد دستیابی به هدف را امکان پذبر تر می کند 

صفحه 21:
رویکردهای توانمندسازی 00 رویکره انگیزشی رویکرد ارتباطی رویکرد شناختی 

صفحه 22:
0 - تغیبر نگرشها و باورهای فرد \ )ره رخ / فزایش حق تعيين قعاليت كارى (خَود تصميم كيرى) ؟ كفايت نفس 

صفحه 23:
اهداف سیستم هیچ سیستمی بدون هدف نیست. سیستم بدون هدف یک توده از عناصر است. سیستم می تواند چند هدف داشته باشد. هدف می تواند دارای سلسله مراتب باشند. هر زیرسیستم می تواند جزنی از هدف را اهداف آشکار و پنهان و خواسته یا ناخواسته سیستم. 

صفحه 24:
در يك سيستم جزء بدون كل سيستم © ديكرى است و معنى ندارد. در یک سیستم کل بدون جزء نیز سیستم 9 ۱ © دیگری است و معنی ندارد. ۵10-0 تنوع اجزاء © © در سيستم سلسله مراتبى از اجزاء وجود دارد. كل بيش از اجزا؟ 

صفحه 25:
روابط سیستم روابط بين اجزا نوع روابط فرق توده یا مجموعه با سیستم رابطه اجزا با هم رابطه جزء با کل رابطه كل با محیط رابطه جزء با محیط جهت رابطه چرخه روایط ۷ 1 2 

صفحه 26:
هرآنچه بر سیستم احاطه داشته باشد و خارج از آن باشد. محیط و سیستم رابطه و تعامل دارند. اثرات محیط غیرقابل کنترل است. دشوار است. محیط نیز خود یک سیستم است 

صفحه 27:
منابع * منابع به درون سیستم وارد می شوند. سیستم می تواند آنها را تغییر دهد و از آنها استفاده کند. »* فرق منابع سيستم با اجزاى آن؟! © * سیستم ها و اجزای آنها بر سر منابع کمیاب رفابت می کنند. 

صفحه 28:
حالات سیستم تعيين موقعیت سیستم در محیط واکتش سیستم نسبت به حالات خود با زخورد(مثبت و منفی) حالت تعادل آستانه تحمل سیستم مرگ سیستم حیات مجدد سیستم! تابع تبدیل حالت 

صفحه 29:
هر سیستم زیر سیستمی از سیستم های بالایی خود است. هر سیستم از زیر سیستم هایی تشکیل شده است. تفاوت سیستم و زیر سیستم ذهنی و نسبی است, حرکت ها دال بر وجود سلسله مراتب ها هستند. حرکت از کوچک به بزرگ 

صفحه 30:
پیچیدگی نتیجه ننوع و تعدد اهداف و اجزاء و روابط و منابع و حالات و سلسله مراتب است. پیچیدگی قابل بررسی است بررسی پیچیدگی علاوه بر زمان به به روش و دقت نیاز دارد. افزایش سرعت پیچیدگی را افزایش می دهد درک پیچیدگی پیچیده است! گاهی وقتی ابهام برطرف شد پیچیدگی وجود ندارد. 

صفحه 31:
ویژگی سیستم های پیچیده خودکفایی هدفمندی برخورداری از برنامه برنامه ریزی مجدد بازتولید بازسازی سازماندهی مجدد خودبرنامه ریزی ۰ پیچیدگی ایستا مرتبط با ساختار 

صفحه 32:
طبقه بندی سیستم ها با توجه به تنوع دیدگاهها طبقه بندی های مختلفی از سیستم ارائه شده است. - سیستم های باز و بسته : با توجه به محیط - سیستم های زنده و غير زنده : با توجه به حالت سیستم - سیستم های ساده و پیچیده: با توجه به مسئله پیچیدگی - سیستم های انطباق پذیر و انطباق ناپذیر: با توجه به توانایی تغییر حالت - سیستم های گسسته و پیوسته: با توجه به کیفیت تغییرحالات - سیستم های قطعی و احتمالی: با توجه به میزان پیش بینی رفتار - سیستم های مانا و پویا: با توجه به تغییرحالت در طول زمان - سیستم های انتزاعی یا مفهومی و متجسم یا عینی: با توجه به ماهیت اجزاء 

صفحه 33:
ساختارهای ایستا: اتم ها-مولکولها- کریستال ها .... ساعت گونه ها: ساعت ها- منظومه شمسی ... مکانیسم های کنترل: ترموستات .. سیستم های باز: شعله- سلول ها ارگانیسم های رده پایین: ارگانیسم های گیاه گونه حیوانات: سیستم عصبی ... انسان: خودآگاهی ... سیستم های اجتماعی فرهنگی: اجتماع- سازمان .. سیستم های نمادین: زبان- منطق- ریاضیات .. زان پیچیدگی 

صفحه 34:
طبقه بندی چک لند: بر اساس طبیعت سیستم ها سیستم های طبیعی : گیاهان و سیستم های زیستی سیستم های فیزیکی طراحی شده: سیستم های تولید مکانیزه سیستم های انتزاعی طراحی شده: فلسفه و دانش سیستم های فعالیت انسانی: سیستم اجتماعی و سازمان ها MOS acre PeOrae 

صفحه 35:
طبقه بندی ایکاف: بر اساس رفتار سیستم ها سیستم های حافظ حالت : - با رفتار متغیر و معین واکنشی با نتیجه ثابت بدون قابلیت یادگیری سیستم های هدف جو: - با رفتار متغير و انتخاب شده پاسخی با نتیجه ثابت با قابلیت یادگیری سیستم های چند هدفی: - با رفتار متغیر و انتخاب شده با نتیجه متغیر و مشخص با قابلیت یادگیری سیستم های آرمانمند: - با رفتار متغیر و انتخاب شده با نتیجه متغیر و انتخاب شده با قابلیت یادگیری !آیا همه واقعیت ها را پو: 

صفحه 36:
چند سئوال در باره تفکر سیستمی با توجه به طبقه بندی های ارائه شده از سیستم ها آیا همه چیز را می توان در قالب تفکر سیستمی بررسی کرد؟ روابط بين سیستم های پیچیده چطور بررسی می شود؟ آیا نگاهی اینچنین به تفکر, سیستم های باعث محدودیت تفکر انسان نمی شود؟ رها شدن از اين نوع تفکر. چگونه ممکن است؟ طبقه بندی رویکردهای سیستمی چگونه است؟ 

صفحه 37:
دسته بندی جکسون از رویکردهای سیستمی رویکردهای سیستمی کارکردگرا - نتیجه گرا- اثبات گرا- درونی- کمی - عینی- حافظ وضع موجود رویکردهای سیستمی تفسیرگرا - تفسیری- درونی- کیفی- ذهنی - حافظ وضع موجود رویکردهای سیستمی رهایی بخش - اتتقادی رها سسازای اجتماعی ‏ أاهنى - ساختاز شكق رویکردهای سیستمی فرامدرن - انتقادی - خود رها سازی - عادی سازی - ... 

صفحه 38:
اصل تضاد * یک اصل سیستمی است که اگر هر جزء سیستم را بطور جداگانه به گونه ای بسازیم که به کاراترین حد ممکن (196 211116 ) عمل كند , سیستم بعنوان یک کل , به موّثرترین حد ممکن ‎Joc (Effective)‏ نخواهد کرد . به عبارت دیگر . اجزاء سیستم را باید بگوته ای طراحی کرد که با یکدیگر ۴16 شوند و هماهنگ با هم بطور موثر و کارا عمل کنند . 

صفحه 39:
مثال ۱ * اگر از بین خودروهای سواری موجود (انواع مدلها و مارك ها ) براى هر يك از اجزاء اشین. بهترین آن جزء در بین کل ما انتخاب و سپس ين ها موز کنیم + آیا ماهینی که بدست‌می آید دبهترین ماهین معکن است له به یک اتومبیل که بتواند حرکت کند . هم نمی رسیم . زیرا اجزاء انتخاب ‎Fit‏ نمی شوند و حتی اگر ذ 3 ‎annals‏ عملکرد یک سیستم 

صفحه 40:
مثال ۲: بر اين است كه از بين تيم هاى موجود انتخاب و یک تیم فوتبال که همه اعضاى أن ستاره هستند . تشکیل و به آن تيم منت گویند . اینگونه نیم ها به ندرت . بهترین تیم موجود می شوند (زیرا اعضای تیم با یکدیگر هماهنگ نیستند . به عبارت دیگر . تعامل بین اجزاه سیستم بدرستی انجام نمی گیرد) . البته ممکن است کسی بگوید اگر اعضای این تیمها مدتی ( مثلا یک سال) با هم تمرين بازی کنند . بهترین تیم موجود خواهند شد اين درست است !اما اگر آنها بهترین تیم شوند . خیلی غیر محتمل است که همه اعضای آن جزو تیم جدید ستاره ها باشند 

صفحه 41:
مدیران اکثراً طبق تفکر تحلیلی عمل می کنند. یک مسئله را به چند بخش قابل حل و قابل مدیریت تجزیه نموده سپس برای هریک بهترین حل را پیدا نموده و نتایج را با هم مونتاژ می کنند. اما می دانیم که مجموع بهترین جواب برای اجزاء . بهترین جواب برای سیستم نخواهد بود به عنوان مثال . معمولاً فرض می شود بهترین عملکرد سیستم قابل تقلیل به بهترین عملکرد اجزاء آتن بصورت منفرد و جداگانه است . بنابراین معیارهای اندازه گیری عملکرد اجزاء بگونه ای تعیین می شود که باعث تضاد اجزاء سیستم می گردد .تقسیم بندی هر سیستم به اجزاء کوچکتر که بدون توجه به اصل تداخل و وابستگی متقابل آنها صورت می گیرد . یک تضاد فطری بین اجزاء آن سیستم بوجود می آورد . بهترین جواب برای هر 2 جواب برای جزء دیگر هماهنگی و برابری نمی کند و در نتیجه تضادی با بهترین جواب برای کل سیستم پیدا می کند 

صفحه 42:
نتیجه گیری : تفکر سیستمی . بسیار کاربردی بوده و نگرش انسان را نسبت به موضوعات تغيير می دهد . اين تغییر نگرش و زاویه دید باعث می شود که نتایج متفاوت تری را به دست آوریم . 

صفحه 43:
منبع كتاب: 8 2 46 تفكر سيسدمى و ارزيابى آن در اداره جامعه و سازمان * نوشته سیدجعفر مرعشی و همکاران ۶ سازمان مديريت صنعتی ‎٠‏ سال 49609 

صفحه 44:


کارگـاه منطقه ای نگرش سیستمی و تاثیر آن در افزایش سطح مشارکت مردمی زمستان 1395 دکتر محمدی اراک تفکر چیست؟ • • • • تفکر یکی از" راههای شناخت و کسب علم و معرفت است. تفکر یعنی ساز"ماندهی حرکت فکر برای کشف" حقایق. تفکر" مقدمه کسب اعتقادات و ایمان است. سئوال: – آیا سایر مخلوقات هم تفکر می کنند یا اینکه تفکر یکی از وجوه تمایز انسان با سایر مخلوقات است؟ – آیا تفکر کافی است؟ – آیا شناخت راههای دیگری هم دارد؟ مثال شهود و تذکر؟! رابطه فکر و عمل • • • • • • افکار بر اعمال و رفتار انسان اثر می گذارد. تغییر اعمال و ر"فتار شر"ایط ر"ا تغییر" می دهد. شرایط جدید افکار" ر"ا تغییرمی دهد. شرایط جدید ممکن است افکار را تقویت کند. شر"ایط جدید ممکن است افکار ر"ا تضعیف کند. فکر و عمل در چر"خه پیچیده ای با هم ر"ابطه دارند. چرخه فکر و عمل • • • • ؟ زندگی؟ چرخه زندگی؟ هدف چرخه زندگی؟ چرخه فکر و عمل :ریشه تفکر سیستمی تجربی -عینی –ذهنی – نظم و ثبات -متغیر -متنوع – پیچیده -نظم در بی نظمی تفکر سیستمی • تفکر سیستمی چارچوب و روش و قانون و منطقی برای شناخت یک مسئله است که جنبه های تجزیه ای و تحلیلی و جنبه های ترکیبی آن مسئله را در برمی گیرد. • جنبه های تجزیه ای و تحلیلی ( اجزاء مسئله) • جنبه های ترکیبی (کلیت مسئله) • یک سئوال کلیدی: • آیا کلیت مسئله چیزی بیش از اجزای مسئله دارد؟ • اگر پاسخ مثبت است آن چیز چیست؟ تفكر تركيبي : • طبق تفكر سيستمي ،ويژگيهاي مهم يك سيستم از تعامل بين اجزاء آن بوجود مي آيد نه از فعاليت جداگانه آنها .بنابراين وقتي سيستم را تجزيه مي كنيم ،ويژگيهاي مهم خود را از دست مي دهد .بنابراين سيستم ،يك كل است كه با تحليل قابل درك نيست .با توجه به نكته فوق ،روشي غير از تحليل براي درك رفتار و ويژگيهاي سيستم ضروري است .تركيب ( ) Synthesisنقص فوق را جبران نموده و براي تفكر سيستمي ،يك موضوع كليدي است .در واقع ،تحليل و تركيب ،مكمل هم هستند  3گام تفكر تركيبي : .I وقتي مي خواهيد موضوعي را بررسي كنيد ،ابتدا سيستم كلي كه دربرگيرنده موضوع فوق است ،را مشخص نماييد . .II رفتار و ويژگي هاي سيستم كلي را بررسي نماييد . .IIIرفتار يا ويژگي هاي موضوع مورد مطالعه را با توجه به نقشها ( ) rolesيا كاركردهاي ( ) functionsآن در سيستم كلي توضيح دهيد در تفكر سيستمي توصيه مي شود كه تركيب قبل ازتحليل انجام گيرد .I در تفكر تحليلي ،چيزي كه مي خواهيم بررسي كنيم ،بعنوان يك كل تجزيه مي شود .IIتحليل روي ساختار موضوع متمركز مي شود و تعيين مي كند سيستمها چگونه كار مي كنند. .IIIتحليل، دانش( ) knowledgeايجاد مي كند .IVتحليل به درون چيزها مي نگرد .Iولي در تركيب ،چيزي كه مي خواهيم بررسي كنيم ،بعنوان يك جزء از كلي كه آنرا دربرگرفته ، بررسي مي گردد .IIتركيب بركاركرد متمركز مي شود .IIIتركيب درك()understandingر ا افزايش مي دهد .IVتركيب از بيرون به آنها نگاه مي كند تفکر سیستمی :تفکر ترکیبی +تفکر تحلیلی ادعای تفکر سیستمی همه با هم! • • • • • • • توجه به اهداف توجه به تغییرات توجه به محیط توجه به روابط اجزا توجه به خود اجزاء توجه به منابع .............. آیا این همه توجه با هم شدنی است؟ چگونه؟ موانع این تفکر چیست؟ ریشه های تفکر سیستمی • دانشمندان علوم مختلف در طول تاری"خ به تفکرسیستمی توجه کرده ان"د و لذا ای"ن تفک"ر ب"ه هم"ه رشت"ه های علم"ی تعل"ق دارد و خود به یک فرارشته تبدیل شده است. – – – – – – – – عرفان(مولوی) – وحدت و کثرت فلسفه (ارسطو) -منطق کل گرای ارسطویی زیست شناسی (برتالنفی – )1930-نظریه عمومی سیستم ها()1968 اقتصاد(بولدینگ) – نظریه تجربی عمومی(هم زمان با برتالنفی) فیزیک(نظریه عدم قطعیت و نظریه آشفتگی) مهندسی کنترل(واینر) –" نظریه سایبرنتیک مدیریت و سازمان – نظریه یادگیری سازمانی .... تفکرهای سیستمی! • چند سئوال؟ – آیا یک نوع تفکر سیستمی وجود دارد؟ – منشاء تنوع کجاست؟ • تنوع تفکر انسانها در یک موضوع واحد؟ • یا تنوع سیستم ها؟ • .... – چگونه به این مسئله مهم پاسخ دهیم؟ • آیا تفکر سیستمی برای پاسخ به این مسئله راه حلی دارد؟ • آن راه حل چیست؟ سیستم چیست؟ • • • • • برای شناخ"ت س"یستم ابتدا بای"د آ"ن را تعری"ف کنیم .پ"س از تعیین ح"د و رس"م س"یستم م"ی توان آ"ن را طبق"ه بندی کرد و از زاویه های مختلف آن را شناخت. تعری"ف س"یستم بای"د فراگی"ر و مشخ"ص باشد .یعن"ی همه تفکرهای س"یستمی در علوم مختل"ف بتوانن"د ب"ا رعای"ت مرزهای خود از آن استفاده کنند. سیستم یک مفهوم کلی است که باید آن را درک کرد و فهمید. کلم"ه س"یستم ریش"ه در زبان یونان"ی دارد و ب"ه معنای علت قرارگرفتن اجزاء در کنار یکدیگر است. تا کنون تعاریف متعددی از سیستم ارائه شده است. تعریف سیستم؟ • برتالنفی : – سیستم موجودیتی است که حیات آن از طریق روابط متقابل میان اجزاء امکان پذیر است. • کنت وانت: – سیستم مجموعه ای از فرآیندهای گوناگون است که در این مجموعه روابط علت و معلولی وجود دارد. • چک لند: – سیستم مجموعه ای از عوامل مرتبط با یکدیگر است که بیشتر حاکی از ویژگیهای کل است تا ویژگیهای اجزای متشکله ویژگیهای سیستم • • • • • • • • هدف اجزاء روابط محیط منابع حالت سلسه مراتب پیچیدگی مواجهه انسان و سیستم • انسان چیست؟! • سیستم چیست؟ – موجود ناشناخته؟!! – موجود قابل شناخت؟ • انسان و سیستم چه رابطه ای با هم دارند؟ • آیا همه واقعیت ها حتی انسان ها با همه پیچیدگی هایی که دارند نوعی از انواع سیستم نیستد؟ فعالیت مشارکتی اصطالح « فعالیت مشاركتی » به شيوه ای از فعالیت اشاره دارد كه در آن بیش از یک فرد یا یک سازمان در جهت هدفی مشترك با یکديگر كار می کنند. در این شیوه هر فرد یا سازمان به همان اندازه كه نس بت ب ه فعالیت های خود مس ئول اس ت ،در قبال فعالیت های دیگران نیز مسئولیت دارد .چرا که در این روش ،مجموعه افراد یا سازمان در حکم چرخ دنده هایی هستند که اگر یکی از آنها به خوبی کار نکند ،حرکت سایرین را نیز مختل یا کند می کند. ویژگی های فعالیت مشارکتی مانع هدر رفتن انرژی و منابع می شود توانایی انجام فعالیت را افزایش می دهد دستیابی به هدف را امکان پذیر تر می کند کیفیت فعالیت ها را باالتر می برد رویکرد انگیزشی: انگیزشی انگیزشی انگیزشی اهداف سیستم • • • • • • هیچ سیستمی بدون هدف نیست. س"یستم بدون هدف ی"ک توده از عناصر است. سیستم می تواند چند هدف داشته باشد. هدف می تواند دارای سلسله مراتب باشند. ه"ر زیرس"یستم م"ی توان"د جزئی از هدف را دنبال کند. اهداف آشکار و پنهان و خواس""ته یا ناخواسته سیستم. اجزاء سیستم • • • • • در ی"ک س"یستم جزء بدون ک"ل سیستم دیگری است و معنی ندارد. در ی"ک س"یستم ک"ل بدون جزء نی"ز سیستم دیگری است و معنی ندارد. تنوع اجزاء در س"یستم س"لسله مراتبی از اجزاء وجود دارد. کل بیش از اجزا؟ روابط سیستم • • • • • • • • • روابط بین اجزا نوع روابط فرق توده یا مجموعه با سیستم رابطه اجزا با هم رابطه جزء با کل رابطه کل با محیط رابطه جزء با محیط جهت رابطه چرخه روابط محیط سیستم • • • • • هرآنچه بر سیستم احاطه داشته باشد و خارج از آن باشد. محیط و سیستم رابطه و تعامل دارند. اثرات محیط غیرقابل کنترل است. تعریف و تعیین محیط یک سیستم دشوار است. محیط نیز خود یک سیستم است منابع • منابع به درون سیستم وارد می شوند .سیستم می تواند آنها را تغییر دهد و از آنها استفاده کند. • فرق منابع سیستم با اجزای آن؟! • سیستم ها و اجزای آنها بر سر منابع کمیاب رفابت می کنند. حاالت سیستم • • • • • • • • • تعیین موقعیت سیستم در محیط واکنش سیستم نسبت به حاالت خود بازخورد(مثبت و منفی) حالت تعادل حالت تغییر آستانه تحمل سیستم مرگ سیستم حیات مجدد سیستم! تابع تبدیل حالت سلسله مراتب • • • • • هر سیستم زیر سیستمی از سیستم های باالیی خود است. هر سیستم از زیر سیستم هایی تشکیل شده است. تفاوت سیستم و زیر سیستم ذهنی و نسبی است. حرکت ها دال بر وجود سلسله مراتب ها هستند. حرکت از کوچک به بزرگ پیچیدگی • • • • • • پیچیدگی نتیجه تنوع و تع"دد اهداف و اجزاء و روابط و منابع و حاالت و سلسله م"راتب است. پیچیدگی قابل بررسی است بررسی پیچیدگ"ی عالوه بر زمان به به روش و دقت نیاز دارد. افزایش سرعت پیچیدگی را افزایش می دهد درک پیچیدگی پیچیده است! گاهی وقتی ابه"ام برطرف شد پیچیدگی وجود ندارد. ویژگی سیستم های پیچDیده • • • • • • • • • • خودکفایی هدفمندی برخورداری از برنامه برنامه ریزی مجدد قدرت پیش بینی قدرت تغییر محیط بازتولید بازسازی سازماندهی مجدد خودبرنامه ریزی • پیچیدگی ایستا مرتبط با ساختار – تعدد عناصر – تعدد وظایف • پیچیدگی پویا مرتبط با رفتار – – – – – – پویایی اتصال بازخورد غیرخطی بودن آشفتگی تطبیق • پیچیدگی تحلیلی مرتبط با ارزیابی – تعاریف – ارزش ها – چند بعدی بودن طبقه بندی سیستم ها • با توجه به تنوع دیدگاهها طبقه بندی های مختلفی از سیستم ارائه شده است. – – – – – – – – سیستم های باز و بسته :با توجه به محیط سیستم های زنده و غیر زنده :با توجه به حالت سیستم سیستم های ساده و پیچیده :با توجه به مسئله پیچیدگی سیستم های انطباق پذیر و انطباق ناپذیر :با توجه به توانایی تغییر حالت سیستم های گسسته و پیوسته :با توجه به کیفیت تغییرحاالت سیستم های قطعی و احتمالی :با توجه به میزان پیش بینی رفتار سیستم های مانا و پویا :با توجه به تغییرحالت در طول زمان سیستم های انتزاعی یا مفهومی و متجسم یا عینی :با توجه به ماهیت اجزاء .سیستم ها می توانند متعل"ق به ترکیبی از طبقات فوق باشند سیستم زنده انطباق پذیر پیچیده مانند ا"نسان !جامعه چه نوع سیستمی است؟ طبقه بندی معروف سیستم ها :از بولدینگ • • • • • • • • • ساختارهای ایستا :اتم ها-مولکولها -کریستال ها .... ساعت گونه ها :ساعت ها -منظومه شمسی ... مکانیسم های کنترل :ترموستات ... سیستم های باز :شعله -سلول ها ارگانیسم های رده پایین :ارگانیسم های گیاه گونه حیوانات :سیستم عصبی ... انسان :خودآگاهی ... سیستم های اجتماعی فرهنگی :اجتماع -سازمان ... سیستم های نمادین :زبان -منطق -ریاضیات .... طبقه بندی چک لند :بر اساس طبیعت سیستم ها • • • • سیستم های طبیعی :گیاهان و سیستم های زیستی سیستم های فیزیکی طراحی شده :سیستم های تولید مکانیز"ه سیستم های انتز"اعی طراحی شده :فلسفه و دانش سیستم های فعالیت انسانی :سیستم اجتماعی و سازمان ها !آیا همه واقعیت ها ر"ا پوشش می دهد؟ طبقه بندی ایکاف :بر اساس رفتار سیستم ها • سیستم های حافظ حالت : – با رفتار متغیر و معین واکنشی با نتیجه ثابت بدون قابلیت یادگیری • سیستم های هدف جو: – با رفتار متغیر و انتخاب شده پاسخی با نتیجه ثابت با قابلیت یادگیری • سیستم های چند هدفی: – با رفتار متغیر و انتخاب شده با نتیجه متغیر و مشخص با قابلیت یادگیری • سیستم های آرمانمند: – با رفتار متغیر و انتخاب شده با نتیجه متغیر و انتخاب شده با قابلیت یادگیری !آیا همه واقعیت ها ر"ا پوشش می دهد؟ چند سئوال در باره تفکر سیستمی • • • • • با توجه به طبقه بندی های ار"ائه شده از سیستم ها آیا همه چیز را می توان در قالب تفکر سیستمی بررسی کرد؟ ر"وابط بین سیستم های پیچیده چطور بررسی می شود؟ آیا نگاهی اینچنین به تفکر" سیستم های باعث محدودیت تفکر" انسان نمی شود؟ رها شدن از" این نوع تفکر" چگونه ممکن است؟ طبقه بندی رویکر"دهای سیستمی چگونه است؟ دسته بندی جکسون از رویکردهای سیستمی • رویکردهای سیستمی کارکردگرا – نتیجه گرا -اثبات گرا -درونی -کمی -عینی -حافظ وضع موجود • رویکردهای سیستمی تفسیرگرا – تفسیری -درونی -کیفی -ذهنی – حافظ وضع موجود • رویکردهای سیستمی رهایی بخش – انتقادی -رها سازی اجتماعی – ذهنی -ساختار شکن • رویکردهای سیستمی فرامدرن – انتقادی – خود رها سازی -عادی سازی ... - اصل تضاد • يك اصل سيستمي است كه اگر هر جزء سيستم را بطور جداگانه به گونه اي بسازيم كه به كاراترين حد ممكن ( ) Efficientعمل كند ،سيستم بعنوان يك كل ،به مؤثرترين حد ممكن ( ) Effectiveعمل نخواهد كرد .به عبارت ديگر ،اجزاء سيستم را بايد بگونه اي طراحي كرد كه با يكديگر Fitشوند و هماهنگ با هم بطور موثر و كارا عمل كنند . مثال : 1 • اگر از بين خودروهاي سواري موجود ( انواع مدلها و مارك ها ) براي هر يك از اجزاء مورد نياز ماشين ،بهترين آن جزء در بين كل ماشين ها را انتخاب و سپس اين بهترين ها را مونتاژ كنيم ،آيا ماشيني كه بدست مي آيد ،بهترين ماشين ممكن است ؟ البته خير ! • حتي به يك اتومبيل كه بتواند حركت كند ،هم نمي رسيم .زيرا اجزاء انتخابي با هم Fitنمي شوند و حتي اگر فيت شوند ،با هم خوب كار نمي كنند .عملكرد يك سيستم بيشتر بستگي به چگونگي تعامل بين اجزاء آن دارد تا به چگونگي عملكرد مستقل آنها ( از يكديگر ) مثال : 2 • در فوتبال ،رسم بر اين است كه از بين تيم هاي موجود ،براي هر پست بازي ،ستاره ها را انتخاب و يك تيم فوتبال كه همه اعضاي آن ستاره هستند ،تشكيل و به آن تيم منتخب مي گويند .اينگونه تيم ها به ندرت ،بهترين تيم موجود مي شوند (زيرا اعضاي تيم با يكديگر هماهنگ نيستند .به عبارت ديگر ،تعامل بين اجزاء سيستم بدرستي انجام نمي گيرد) . البته ممكن است كسي بگويد اگر اعضاي اين تيمها مدتي ( مثال يك سال) با هم تمرين و بازي كنند ،بهترين تيم موجود خواهند شد .اين درست است ! اما اگر آنها بهترين تيم شوند ،خيلي غير محتمل است كه همه اعضاي آن جزو تيم جديد ستاره ها باشند مديران اكثرا ً طبق تفكر تحليلي عمل مي كنند .يك مسئله را به چند بخش قابل حل و قابل مديريت تجزيه نموده سپس براي هريك بهترين حل را پيدا نموده و نتايج را با هم مونتاژ مي كنند .اما مي دانيم كه مجموع بهترين جواب براي اجزاء ،بهترين جواب براي سيستم نخواهد بود به عنوان مثال ،معموالً فرض مي شود بهترين عملكرد سيستم قابل تقليل به بهترين عملكرد اجزاء آ ن بص ورت منفرد و جداگان ه اس ت .بنابراين معيارهاي اندازه گيري عملكرد اجزاء بگون ه اي تعيين م ي شود كه باعث تضاد اجزاء سيستم مي گردد .تقسيم بندي هر سيستم به اجزاء كوچكتر كه بدون توجه به اصل تداخل و وابستگي متقابل آنها صورت مي گيرد ،يك تضاد فطري بين اجزاء آن سيستم بوجود مي آورد ،بهترين جواب براي هر يك از اين اجزاء ،لزوماً با بهترين جواب براي جزء ديگر هماهنگي و برابري نمي كند و در نتيجه تضادي با بهترين جواب براي كل سيستم پيدا مي كند نتیجه گیری : تفكر سيستمي ،بسيار كاربردي بوده و نگرش انسان را نسبت به موضوعات تغيير مي دهد .اين تغيير نگرش و زاويه ديد باعث مي شود كه نتايج متفاوت تري را به دست آوريم . منبع کتاب: • تفکر سیستمی و ارزیابی آن در اداره جامعه و سازمان • نوشته سیدجعفر مرعشی و همکار"ان • ساز"مان مدیریت صنعتی • سال 1385 سئوال ؟