صفحه 1:
صفحه 2:
هوازدگی
نام دبير : استاد
نورانيان
صفحه 3:
لبى موجود در اين مجموعه
هوازدكى جيست
1
هوازدگی
1
گت شیمیای
انواع تخریب
SS oe
فرسایش
خاک
صفحه 4:
۷/۱
رای رن شاده صقزتت اسعه آز یفده ملژد
زمین در مقابل تغییر محیط از خود بروز مىدهند و شامل از هب 1
ياشيدن سنگها و تجزیه آنها در سطح زمین و یا نزدیک به سط 1
,فرسایشزمین است. بعد از میلیونها سال , بالا آمدگی و ها
ی موجود در سقف تودههای نفوذی از بین رفته و توده +
سطح زمین رهنمون پیدا میکند. اين توده متبلو ركه در دم وا//
فشار زياد و احتمالا در چند کیلومتری زیر زمین تشکیل شده بو
اكنون در سطح زمين و در معرض شرايطى كاملا متفاوت يهان
دارد.
0
df 0
در چنین وضعیتی , توده سنگ به تدريج تغيير م ىكند تا (eS col |
دوباره با شرایط جدید به حالت تعادل برسد به چنین ae uti
سنگ , هوازدگی میگویند. هوازدگی معمولا به دو صورت /
اوه راید رورس اس نود وود روت اور ده
صفحه 5:
ندان » انبساط حاصل از برداشته شدن بار فوقانی » انبساط حرارتی و فعاليت 8و
fas
د
صفحه 6:
بستن و ذوب پی در پی از مهمترین فرآیندهای هوازدگی مکانیکی به شمار
آب یخ میبندد. حجم آن در حدود 760 زياد مىشود. اين افزايش حجم با
اد نیروی عظیمی میشود. افزایش حجم با يخ بستن آب ناشی از ایجاد یک
رين باز در هنكام يخ زدن است. وقتی آب یخ میزند نیروی زیادی به سمت
اد میکند.
طبیعت آب به داخل شکافها و حفرات موجود در سنگ نفوذ کرده و یخ و در تر
شود. میزند به اين فرآیندها یخبندان می گویندسنگ شکستگیانبساط سبب
آیندهای یخبندان اکثرا در نواحی کوهستانی که در آن چرخه روزانه ذوب و ی
د دارد مشاهده میشود. در اين نقاط سنگها از جای خود کنده میشوند و پٍ
ن روی هم انباشته میشوند و در پای صخرهها ۰ شیبهای واریزهای را بوج
آورند
صفحه 7:
لنبساط حرارتی-0
به خصوص در نواحی خشک باعث سست شدن سنگها میشود. در نواحی ۰
خشک تغییرات درجه حرارت روزانه از 000 درجه سانتیگراد تجاوز میکند.
گرم و سرد شدن سنگها سبب انبساط و انقباض آنها میگردد تصور بر اين است
که پدیده انبساط حرارتی نقش عمدهای در از هم پاشیدن سنگها داشته باشد» اما
تجرییات آزمایشگاهی اين امر را تائید نمیکند.
در یک آزمایش » سنگها را بیش از آنچه در سطح زمین گرم میشوند حرارت
داده و سپس سرد کردهاند این عمل بارها تکرار شده تا شبیه عمل هوازدگی در
طول صدها سال باشد اما سنگها تغییر ظاهری ناچیزی از خود نشان دادند.
براعظهار نظر قاطعانهازم است تا پژوهشهای بیشتری در مورد تغییرات
بت روزان
0
Be
صفحه 8:
فعالتبوجوداتزندم -
انجام میشود. هو از دگیبر اثر فعالیتهای گیاهان ۰ جانوران حفار و انسان نيز *
ريشه گیاهان در جستجوی مواد معدنی به داخل درزها فرو میروند و با رشد خود
قطعات سنگ از یکدیگر دور میکنند جانوران حفار به خرد کردن و جایجایی
شدت بیشتری دارد کمک میکنندهو ازدگی شیمیاییمواد به سطح زمین که در آن
همچنین بدن موجودات پس از مرگ تجزیه شده و اسیدهایی تولید میکند. البنه این
حالت بیشتر در هوازدگی شیمیایی موثر است. در مکانهایی که سنگها را برای
راه سازی یا معدن منفجر میکنند تاثیر انسان محسوس است ولی در مقیاس جهانی
تاثیر انسان در جابجایی مواد پس از جانوران حفار قرار میگیرد
صفحه 9:
برداشته شدن بار فوقانی
بویژه آنهایی که از گرانیت ساخته شدهاند. تحتتودههای بزرگ آذرینوقتی
قرار گیرند. ورقههایی به موازات یکدیگر از سطح آن جدافرسایشتائیز
مشود این Crue AS Ny oti ابجاد Hayy Sete Se Cay CUA
مینامند و در جایی که دیده میشود که فشار حاصل از وزن سنگهای رویی بر"
اثر فرسايش به ميزان زياد كاهش مىيابد لايه خارجى بيش از همه انبساط
مییابد و از بقیه سنگ جدا میگردد. معمولا با عملکرد اين نوع هوازدگی
آذرین شکل گنبد به خود میگیرد.
ادامه هوازدگی سبب میشود که قطعات حاصل از ورقهای شدن به صور
گنبدهای پوست پیازی از هم جدا شوند. تونل های عمدی معادن نیز موارد
دیگری هستند که با کاهش فشار شکسته شده و از سنگ اصلی جدا میشون
واقع. سنگها از دیوار تونلها بر اثر کاهش فشار به بیرون پرتاپ میشوند
برداشته شدن قطعات از روی سنگها . شکسته شدن ورقهای میباشد
صفحه 10:
هوازدگی شیمیایی
در هوازدگی شیمیایی ساختمان داخلی کانیها » بر اثر افزایش و یا کاهش عناصر و
تغییر میکنند. در واقع هوازدگی شیمیایی از واکنشهای شیمیایی کانیهای تشکیل
و اکسیژن » گاز کربنیک اسیدهای تولید شده توسط موادآبدهنده سنگها با
ارگانیکی و خاکها حاصل میشود که در نهایت منجر به تجزیه سنگ اولیه میگردد.
هوازدگی سبب تلاشی شدن سنگ به ابعاد کوچکتر میشود و اين تخریب فیزکی به
نوبه خود سبب تسریع در هوازدگی شیمیایی به دلیل افزایش سطوح فراوان در
صورت:ذر ببب یز .*_مجاورت محیط تخریب شیمیایی میگردد. در صورتی که
نگیرد» تخریب شیمیایی به آهستگی بسیار صورت میگيرد. از طرف دیگر تشد؛
تیب مکی همست نون متا on بت هریم تیب فزیتی آن
ارتباط بسیار نزدیکی و توام باهم سیب
صفحه 11:
کلروها ؛ سولفاتها» نیتراتها وا
كربناتها وقتى در مجاورت آب فراوان قرار 5 به تدریج حل میشوند. در این صورت
أن را أخايل أن مجتوحة حل شوننه را مطول و صل مزیور زا اتعاول میتامند.
(ژیپس) به راحتی در آب حل میشوند و سولفات کلسیمکلرور سدیم (هالیت یا نمک طعام) و
و جریانهای نفوذی سبب ایجاد حفرات متعددی در سطح و یا در عمق اینآبهای زیرزمینی
رسوبات میگردند.
انحلال در اسیدها
مقدار زیادی از آبهای طبیعی در واقع اسید ضعيف هستند و اسیدهای دیگر نيز از مواد *
ارگانیکی حاصل میشوند. هر اسیدی صرفنظر لز قوی و یا ضعیف بودن آن دارای عامل
هیدروژن است که با انواع کانیها واکنش شیمیایی از عمده ترین سنگها هستند را با اسید
کربنیک میتوان نام برد. اسید کربنیک یکی از عمده ترین اسیدهای محیط طبیعی سنگها را
تشکیل میدهد» زیرا گاز کربنیک موجود در هو ؛ در آب و بخصوص در آب باران حل شده
,و اسید کربنیک را میسازد
صفحه 12:
هوازدگی کروی
هوازدگی شیمیایی علاوه بر تخریب ساختمان داخلی کانیها باعث بوجود آمدن *
تغییرات فیزیکی نیز میشود به عنوان مثال وقتی که قطعات مکعبی شکل
بوسیله |درزههای منظم تحت تأثیر هوازدگی شیمیایی قرار میگیرند گرد و
کروی میشوند. هر پدیده که سبب بوجود آمدن شکل کروی شود هوازدگی
کروی نامیده میشود.
هوازدگی کروی شبیه تورق پوست پیازی است با اين تفاوت که در حجم
کوچکی از سنگ رخ میدهد. وقتی کانیهای سنگ به رس تبدیل میشوند به
علت ورود آب به ساختمان آنها » حجم آنها افزایش مییابد اين افزایش حجم
فشار زیادی به اطراف وارد میکند که به نظر میسرد ایجاد لایههای
.متحدالمرکز و شکستن پوسته پوسته شدن سنگها نتیجه آن میباشد
صفحه 13:
خاک یکی از مهمترین منابع طبیعی هر کشور است. امروزه فرسا
عنوان خطری جدی برای رفاه انسان و حتی برای ادامه حیات او به شمار
میآید. در مناطقی که فرسایش خاک کنترل نم خاکها به تدریج فرسایش
» حاص لخن 1
صفحه 14:
یادمان باشد که فقط یک کره ی زمین داریم
صفحه 15:
صفحه 16:
هوازدگی
نام دبیر :استاد
نورانیان
مطالبی موجود در این مجموعه عبارت
:است از
هوازدگی چیست
؟
هوازدگی
مکانیکی
عوامل موثر بر هوازدگی
مکانیکی
هوازدگی شیمیایی
انواع تخریب
شیمیایی
هوازدگی کروی
فرسایش
خاک
هوازدگی
چیست؟
هوازدگی به زبان ساده عبارت است از پاسخی که مواد سطح
زمین در مقابل تغییر محیط از خود بروز میدهند و شامل از هم
پاشیدن سنگها و تجزیه آنها در سطح زمین و یا نزدیک به سطح
،فرسایشزمین است .بعد از میلیونها سال ،باال آمدگی و
سنگهای موجود در سقف تودههای نفوذی از بین رفته و توده در
سطح زمین رهنمون پیدا میکند .این توده متبلور که در دما و
فشار زیاد و احتماال در چند کیلومتری زیر زمین تشکیل شده بود،
اکنون در سطح زمین و در معرض شرایطی کامال متفاوت قرار
دارد.
در چنین وضعیتی ،توده سنگ به تدریج تغییر میکند تا جایی که
دوباره با شرایط جدید به حالت تعادل برسد به چنین تغییراتی در
سنگ ،هوازدگی میگویند .هوازدگی معموال به دو صورت
مکانیکی و شیمیایی بررسی میشود ولی در طبیعت این دو
انواع هوازدگی
هوازدگی را با توجه به نوع تغییراتی که در سنگ صورت میگیرد به انواع مکانیکی و
شیمیایی تقسیم میکنند
.
هوازدگی مکانیکی
هیچ تغییری در ترکیب شیمیایی سنگ صورت نمیگیرد بلکه سنگهاهوازدگی مکانیکیدر
تحت تاثیر یک سری از عوامل فیزیکی به قطعات کوچکتر تقسیم میشوند .در نتیجه بر اثر
خرد شدن سنگها سطح جانبی قطعات زیادتر شده و سطح تماس سنگ با هوا افزایش می یابد
: :عوامل ایجاد هوازدگی مکانیکی ((فیزیکی )) عبارتند از
یخبندان ،انبساط حاصل از برداشته شدن بار فوقانی ،انبساط حرارتی و فعالیت موجودات
و زنده
عوامل موثر در هوازدگی مکانیکی
یخبندان •
یخ بستن و ذوب پی در پی از مهمترین فرآیندهای هوازدگی مکانیکی به شمار میآیند.
وقتی آب یخ میبندد .حجم آن در حدود %9زیاد میشود .این افزایش حجم باعث
ایجاد نیروی عظیمی میشود .افزایش حجم با یخ بستن آب ناشی از ایجاد یک ساختمان
بلورین باز در هنگام یخ زدن است .وقتی آب یخ میزند نیروی زیادی به سمت خارج
ایجاد میکند.
در طبیعت آب به داخل شکافها و حفرات موجود در سنگ نفوذ کرده و یخ و در اثر
میشود .میزند به این فرآیندها یخبندان می گویندسنگ شکستگیانبساط سبب
فرآیندهای یخبندان اکثرا در نواحی کوهستانی که در آن چرخه روزانه ذوب و یخبندان
وجود دارد مشاهده میشود .در این نقاط سنگها از جای خود کنده میشوند و پس از
غلتیدن روی هم انباشته میشوند و در پای صخرهها ،شیبهای واریزهای را بوجود
میآورند
اFنبساط حFرارتی2-
به خصوص در نواحی خشک باعث سست شدن سنگها میشود .در نواحی •
خشک تغییرات درجه حرارت روزانه از 30درجه سانتیگراد تجاوز میکند.
گرم و سرد شدن سنگها سبب انبساط و انقباض آنها میگردد تصور بر این است
که پدیده انبساط حرارتی نقش عمدهای در از هم پاشیدن سنگها داشته باشد ،اما
تجربیات آزمایشگاهی این امر را تائید نمیکند.
در یک آزمایش ،سنگها را بیش از آنچه در سطح زمین گرم میشوند حرارت
داده و سپس سرد کردهاند این عمل بارها تکرار شده تا شبیه عمل هوازدگی در
طول صدها سال باشد اما سنگها تغییر ظاهری ناچیزی از خود نشان دادند.
برای اظهار نظر قاطعانه الزم است تا پژوهشهای بیشتری در مورد تغییرات
.حرارت روزانه انجام گیرد
فFFFعFاFFلیتموجوداFتزنده3- F
انجام میشود.هوازدگیبر اثر فعالیتهای گیاهان ،جانوران حفار و انسان نیز •
ریشه گیاهان در جستجوی مواد معدنی به داخل درزها فرو میروند و با رشد خود
قطعات سنگ از یکدیگر دور میکنند جانوران حفار به خرد کردن و جابجایی
شدت بیشتری دارد کمک میکنندهوازدگی شیمیاییمواد به سطح زمین که در آن
همچنین بدن موجودات پس از مرگ تجزیه شده و اسیدهایی تولید میکند .البته این
حالت بیشتر در هوازدگی شیمیایی موثر است .در مکانهایی که سنگها را برای
راه سازی یا معدن منفجر میکنند تاثیر انسان محسوس است ولی در مقیاس جهانی
تاثیر انسان در جابجایی مواد پس از جانوران حفار قرار میگیرد
برداشته شدن بار فوقانی
بویژه آنهایی که از گرانیت ساخته شدهاند .تحتتودههای بزرگ آذرینوقتی
قرار گیرند .ورقههایی به موازات یکدیگر از سطح آن جدافرسایشتاثیر
میشوند .این پدیده را که سبب ایجاد الیههای پوست پیاز میشود ورقهای شدن
مینامند و در جایی که دیده میشود که فشار حاصل از وزن سنگهای رویی بر
اثر فرسایش به میزان زیاد کاهش مییابد الیه خارجی بیش از همه انبساط
مییابد و از بقیه سنگ جدا میگردد .معموال با عملکرد این نوع هوازدگی توده
آذرین شکل گنبد به خود میگیرد.
•
ادامه هوازدگی سبب میشود که قطعات حاصل از ورقهای شدن به صورت
گنبدهای پوست پیازی از هم جدا شوند .تونل های عمدی معادن نیز موارد
دیگری هستند که با کاهش فشار شکسته شده و از سنگ اصلی جدا میشوند در
واقع .سنگها از دیوار تونلها بر اثر کاهش فشار به بیرون پرتاپ میشوند نتیجه
برداشته شدن قطعات از روی سنگها ،شکسته شدن ورقهای میباشد
هوازدگی شیمیایی
در هوازدگی شیمیایی ساختمان داخلی کانیها ،بر اثر افزایش و یا کاهش عناصر
تغییر میکنند .در واقع هوازدگی شیمیایی از واکنشهای شیمیایی کانیهای تشکیل
و اکسیژن ،گاز کربنیک ،اسیدهای تولید شده توسط موادآبدهنده سنگها با
ارگانیکی و خاکها حاصل میشود که در نهایت منجر به تجزیه سنگ اولیه میگردد.
•
هوازدگی سبب تالشی شدن سنگ به ابعاد کوچکتر میشود و این تخریب فیزکی به
نوبه خود سبب تسریع در هوازدگی شیمیایی به دلیل افزایش سطوح فراوان در
صورتتخریب فیزیکیمجاورت محیط تخریب شیمیایی میگردد .در صورتی که
نگیرد ،تخریب شیمیایی به آهستگی بسیار صورت میگیرد .از طرف دیگر تشدید
تخریب شیمیایی به علت سست نمودن سنگها خود سبب تسریع تخریب فیزیکی آن
نیز میگردد .در واقع هر دو نوع تخریب در ارتباط بسیار نزدیکی و توام باهم سبب
.فرسایش سنگهای سطح زمین میشوند
انواع تخریب شیمیایی
:انحالل در آب
اغلب کانیها به نسبتهای متفاوتی در آب حل میشوند .کلروها ،سولفاتها ،نیتراتها و •
کربناتها وقتی در مجاورت آب فراوان قرار بگیرند به تدریج حل میشوند .در این صورت
آب را حالل و مجموعه حل شونده را محلول و عمل مزبور را انحالل مینامند.
(ژیپس) به راحتی در آب حل میشوند و سولفات کلسیمکلرور سدیم (هالیت یا نمک طعام) و
و جریانهای نفوذی سبب ایجاد حفرات متعددی در سطح و یا در عمق اینآبهای زیرزمینی
رسوبات میگردند.
انحالل در اسیدها
مقدار زیادی از آبهای طبیعی در واقع اسید ضعیف هستند و اسیدهای دیگر نیز از مواد •
ارگانیکی حاصل میشوند .هر اسیدی صرفنظر اFز قوی و یا ضعیف بودن آن دارای عامل
هیدروژن است که با انواFع کانیها واکنش شیمیایی از عمده ترین سنگها هستند را با اسید
کربنیک میتوان نام برد .اسید کربنیک یکی از عمده ترین اسیدهای محیط طبیعی سنگها را
تشکیل میدهد ،زیرا گاز کربنیک موجود در هوا ، Fدر آب و بخصوص در آب باران حل شده
.و اسید کربنیک را میسازد
هوازدگی کروی
هوازدگی شیمیایی عالوه بر تخریب ساختمان داخلی کانیها باعث بوجود آمدن •
تغییرات فیزیکی نیز میشود به عنوان مثال وقتی که قطعات مکعبی شکل
بوسیله |درزههای منظم تحت تاثیر هوازدگی شیمیایی قرار میگیرند گرد و
کروی میشوند .هر پدیده که سبب بوجود آمدن شکل کروی شود هوازدگی
کروی نامیده میشود.
هوازدگی کروی شبیه تورق پوست پیازی است با این تفاوت که در حجم
کوچکی از سنگ رخ میدهد .وقتی کانیهای سنگ به رس تبدیل میشوند به
علت ورود آب به ساختمان آنها ،حجم آنها افزایش مییابد این افزایش حجم
فشار زیادی به اطراف وارد میکند که به نظر میسرد ایجاد الیههای
.متحدالمرکز و شکستن پوسته پوسته شدن سنگها نتیجه آن میباشد
خاک یکی از مهمترین منابع طبیعی هر کشور است .امروزه فرسایش خاک به
عنوان خطری جدی برای رفاه انسان و حتی برای ادامه حیات او به شمار
میآید .در مناطقی که فرسایش خاک کنترل نمیشود خاکها به تدریج فرسایش
یافته ،حاصلخیزی خود را از دست میدهند .فرسایش خاک نه تنها سبب فقیر
شدن خاک و متروک شدن مزارع میگردد و از این راه خسارات جبران
ناپذیری به جا میگذارد .بلکه با رسوب مواد درآبراههها ـ مخازن سدها .بنادر
و کاهش ظرفیت آبگیری آنها نیز خسارتها و زیانهای فراوانی را سبب
میشود بنابراین نباید مسئله حفاظت خاک را کوچک و کم اهمیت شمرد.نسان
برای ادامه حیات خود به مواد غذایی نیاز دارد که در اثر وجود آب و خاک
بدست میآید عاملی که وجود آب و خاک را به خظر میاندازد فرسایش است
که همواره برای از بین بردن آنها عمل میکند به همین جهت است که مبارزه
با فرسایش خاک در سطح جهان مورد توجه قرار گرفته است .به طور کلی،
فرسایش یک پدیده اجتناب ناپذیر بوده و نمیتوان آن را کامالً از بین برد ولی
.فعالیتهای انسان میتواند آن را تشدید نموده و یا کاهش دهد
یادمان باشد که ما فقط یک کره زمین داریم
کره ی زمین داریم
یادمان باشد که
یکزمین داریم
فقطما فقط یک
یادمان باشد که
The End
پایان