چکیده کتاب مبانی برنامه ریزی شهری دکتر اسماعیل شیعه

چکیده کتاب مبانی برنامه ریزی شهری دکتر اسماعیل شیعه

اسلاید 1: 9/25/20211به نام خدا چکیده کتاب مبانی برنامه ریزی شهری دکتر اسماعیل شیعه کلاس مبانی برنامه ریزی شهری دانشگاه هنر اصفهان

اسلاید 2: 9/25/20212بخش یک:مفهوم شهروشهرسازیبخش دوم:تحولات شهرنشینیبخش سوم:تحولات شهرسازیبخش چهارم:برنامه ریزی وانواع آنبخش پنجم:روش مطالعه وضع موجودبخش ششم:ارایه طرح هاوراه حل هابخش هفتم:الگوی برنامه ریزی وجایگزینی نیازمندی های شهریبخش هشتم:ضوابط توسعه زمین وتاسیسات زیر بناییبخش نهم:تاثیرعومل اجتماعی واقتصادی وطبیعی درطرح های شهرسازیبخش دهم:نواحی مسکونی

اسلاید 3: 9/25/20213بخش یکمفهوم شهروشهرسازی

اسلاید 4: 9/25/20214 محیط زیست داری مفهومی جامع است.درحالی که شهروشهرسازی تصویر محدودی ارآنرااذهان زنده میکند.مفهوم محیط محیط زیست،شهروشهرسازی وتمام آنچه راکه ازاین پدیده می شناسیم دربر میگرد.احساس لزوم تثبیت دریک نقطه واحتیاج به زندگی در یک نقطه واحتیاج به زندگی درکنار یکدیگر،انسان رابرآن داشته است که هماهنگ با محیط طبیعی وداده های ساختمانی محیط اطراف خود،به ایجادمسکن دست بزند.نحوه زندگی بشروسکونت او،دارای دوتقسیم بزرگ کوچ نشینی ویکجا نشینی است که شامل: کوچ نشینی برمبنای(صیدوشکار،زندگی شبانی،ییلاق وقشلاق،مهاجرت شبانی وکشاورزی ابتدایی)یکجا نشینی برمبنای کشاورزی وبهگزینی مواد کشاورزی ازدیدگاه دیگر،زندگی ثابت وایجادده(درمکان مناسب)همراه باکشاورزی آغاز می شود ودرادامه با پراکندگی روستاهاومبادلات کالاهای کشاورزی شهرهابه وجودمی آیند.

اسلاید 5: 9/25/20215وجود روستا از لزوم وجودشهرهاست،پس اهمیت توجه به روستا ها کمتراز شهرهانیست واین درحالی است که باوجودگسترش روز افزون شهرها هنوز قسمت اعظم انسان ها در روستاها ساکنند.مهاجرت روستاییان به شهرها به علت وجودامکانات رفاهی در شهرها وکمبودآن درروستاهاصورت گرفته است واین پدیده باعث کاهش تولیدات کشاورزی در روستاها وتراکم بیش از حد جمیت در شهرهاشده است.لزوم یک ارتباط صحیح وتدوین برنامه های برای استفاده هرچه بیشتراز استعداد های طبیعی درمکان های مختلف ضروری است!برنامه ریزی ها باید به نحوی به مرحله اجرا درآیندکه به سکونت گاه ها وفعالیت های انسانی به صورت یک جامعه بزرگ منطقه ای نگریسته شودکه جمعیت آن درمناطق مختلف پخش شده است.

اسلاید 6: 9/25/20216شهرچیست؟ شهرمجموعه ای ازترکیب عوامل طبیعی،اجتماعی و محیط های ساخته شده توسط انسان است که درآن جمعیت ساکن،متمرکز شده اند.ویژگی های آن(به صورت منظم،دارای آداب ورسوم،دارای تخصص مختلف،وابستگی شدید به روستاها،جمعیت نسبتا متراکم،وجود خیابان هاومراکز کار و تجارت،امکانات رفاهی وآموزشی)دردوره های گذشته ویژگی های بالا درشهرها نبوده اما شاخصی داشته که آن را از شهرها جدا میکرده مثلا:Urbsدرروم باستان که به مناطق غیر روستااطلاق می شده.

اسلاید 7: 9/25/20217تعاریف مختلف شهر:تعریف عددی:ساده ترین تعریف شهر(بهترین وجه تمایز شهر و روستا)که مرکزی از اجتماع نفوس که درنقطه ای گرد هم آمده و تراکم جمعیت درآن ازحدمعینی پایین تر نباشد.تعریف تاریخی:برخی از علما معتقدندکه مراکزی که از قدیم نام شهر به آنها اطلاق شده است،به عنوان شهرشناخته میشوندوبه افتخار قدمتی که دارند،همیشه شهرباقی میمانند.تعریف حقوقی:امتیازاتی که مختص شهرها بوده وروستاها فاقد آنها بودندمانند:حق بازار یاخدمات نظامیتعریف جغرافی دانان از شهر:منظره ای مصنوعی است که زندگی شهری را امکان پذیرمی سازدودارای ارتباط متقابل با کشور مورد مطالعه استسایر تعاریف:شهر جایی است که شغل سکنه آن غیر کشاورزی است ونوع درآمد،رفتار،سیما و.....باروستا تفاوت داشته باشد.

اسلاید 8: 9/25/20218شهرسازی کدامست:باوجود عقایدبرخی از بزرگان شهرسازی با پیدایش انسان آغاز شده است امااساساعلمی است که اخیرا به وجودآمده است.مجموعه روشها وتدابیری که متخصصین امورشهری بوسیله آن شهرهارابهترمی سازند،به شهرسازی شهرت دارد.مطالعه طرح ریزی وتوسعه شهرهابا در نظر گرفتن احتیاجات اجتماعی واقتصادی باتوجه به حد اقل رساندن مشکلات شهری وپاسخ گویی به نیاز های عمومی جمعیت شهری ازتعاریف دیگر شهرسازی است.ویژگی های شهرسازی که درتعاریف آن استفاده می شود:طرح وتنظیم نقشه ها،توزیع صحیح تاسیسات شهری،برنامه ریزی جهت حمل ونقل،بسط روابط اجتماعی_اقتصادی،درعین مجزا بودن از سایرعلوم،ارهمراهی بسیاری ازعلوم استفاده مینماید.

اسلاید 9: 9/25/20219شهرساز کیست:شهرسازیاطراح وبرنامه ریز شهری،عبارت از دوپدیده محیط و انسان که درکنارهم جوامع زیستی رابه وجود می آورند.شهرساز به ایجاد رابطه ای منطقی بین انسان ومحیط زیست مبادرت می ورزد.استفاده ازروش ها وتکنیک های این علوم (اجتماعی،اقتصادی،هنری،...)درایجاد،توسعه،برنامه ریزی وطرح ریزی شهرها،درحقیقت،شهرسازی می نامند.شهرسازی یک کارگروهی باشرکت متخصصین علومی است که به نحوی درزمینه مسایل شهری میتواند به مطالعه بپردازدوبه تعیین برنامه درجهت بهبود،توسعه وضع آینده آنهامبادرت ورزد.

اسلاید 10: 9/25/202110بخش دومتحولات شهرنشینی

اسلاید 11: 9/25/202111شهرها چگونه به وجود می آیند:مهمترین عامل ایجاد شهررها،بایستی توسعه شبکه راه راعادی ترین ومطمئنا قدیمی ترین عامل دانست.عامل توسعه مبادلات کالاوپیشرفتهای تجاری،که منجربه یک محل قابل استفاده ودایمی دریکی موقعیت مطلوب میگردد.درایجاد وتوسعه شهرها،نقش عامل طبیعی مانند وجود آب، مساعدت زمین ,… تاثیر گذار بوده است. ازدیدگاه دیگروجودمامن ها،سرپناه هاومقابله مردم درومقابل حملات خارجی رابایستی ازجمله عواملی دانست که به شهرها نقش دفاعی داده ومردم رابرای مقابله درکنار یکدیگرقرار داده است.مورخین واقتصاددانان معتقدندکه شهرها،ناشی از توسعه وبسط شبکه راه ها هستند؛درحالی که عده ای دیگر معتقدندکه شهر محصول کوشش وفعالیت درزمینه امور تجاری است.انبارکردن مازادمحصولات غذایی،باعث تراکم بیشترجمعیت روستاها گردیدکه خودموجب تسهیل جمع آوری غذاهای مازاد جهت تامین یک جمعیت شهری گشت.

اسلاید 12: 9/25/202112رشدوتوسعه شهرهابراثرحوادث مختلف،درتمام ادوارتاریخی دارای افول وصعود بوده است.گاهی شهرها چنان عظمت یافته اند که به صورت یکی کشورشهر درآمده اند مانند:آتن،اسپارت و رمآنچه که اساس شهرنشینی وبسط وتوسعه شهرهارابنیان گذارد،به قرن هجدهم میلادی بازمی گرددکه به عصر انقلاب صنعتی شهرت دارد.عواملی که به توسعه شهرنشینی بعداز انقلاب صنعتی انجامید شامل:اخراع برق،اتومبیل،....که به بسط وتوسعه شهرهای بزرگ امروزی انجامید.

اسلاید 13: 9/25/202113عوامل گسترش شهرها:انقلاب صنعتی وبدنبال آن تحولاتی که درامرشهرنشینی انجامید،استقرارانسان درشهرها رابه گونه ای دیگر جلوه گرساخت.مهمترین عوامل رواج شهر نشینی: تحول درحمل ونقل وسرعت مبادلات:بااختراع اتومبیل وقطارهمراه بابسط شبکه راه هاپیدایش تخصص وتقسیم کار:احتیاج به نیروی کارمتخصص باتحول درآمد صنعتازدیادجمعیت:دراثرپیشرقت علم طب وکاهش مرگ ومیرتوسعه مهاجرت ها:باتنوع تولید وفعالیت هاومشاغل از کشاورزی به صنعتی درشهرهاتمرکز صنعت وتجارت:باایجاد کارخانه ها درمکان مناسب که تمرکزصنایع رابه دنبال داشت که درکنار یکدیگر درشهرها متمرکز شده اند.ودراثرتوسعه راه ورقابت اقتصادی ،توسعه تجاری هم به وجودآمدبالارفتن سطح درآمد:دراثراشتغال به کارها ی مختلف درشهرنتوع در مشاغلپیدایش وگسترش وسایل ارتباط جمعی:بااختراع ماشین چاپ وافزایش سرعت مبادله افکار ونزدیک شدن مردم جهان به همدیگر وایجادتغییرات اساسی درفرم،سیمای شهری ووضعیت اجتماعی راباعث شد.

اسلاید 14: 9/25/202114بدین ترتیب بود که عوامل فوق باعث افزایش جمعیت وگسترش شهر ها وتمرکز زیادی در امر صنعت پدیدار گشت.درجوامع ماقبل صنعت،نسبت شهرنشینان به جمعیت روستایی اندک بود،همچنین اقتصاد آن دوران تفاوت فراوانی بامراکز اقتصادی عصرحاضردارند..ازجمله:فاقدمنابع تولید،نبودن تخصص یاتقسیم کارومسئله واسطه هاست.همچنین درآن دوران تولیدات شهرها برای تهیه کالا،استاندارد معینی نداشته وکالاها یکدست نبودند.مسئله دیگر تفاوت قیمت ها وتوافقی بودن قیمت ها وکند بودن مبادلات بوده است.ازنظراجتماعی،طبقه خواص مرکب بودازافرادی که درحکومتواجدمقامی بودند،ودرمقابل،اکثریت مردم قرارداشتند.همچنین این جوامع ازعدم تحرک اجتماعی رنج برده وتنهاعاملی که ممکن بود موقیت طبقات خاص رابهخطر اندازد،دشمن خارجی بود.تعلیم وتربیت منحصربه افرادذکوخانواده بود ودراین میان طبقات خاص درتقدم بودند.انقلاب صنعتی دگرگونی عظیمی دراین نظام ها به وجوداوردوعلاوه برآن توسعه شهرها وافزایش جمعیت،بنیان زندگی جدید استوارشد.این دگرگونی ها نخست درجوامعی روی داد که زودتراز اثرات انقلاب صنعتی بهره مند شدند وبه علت توسعه ارتباطات،شهرنشینی،رواج یافت.

اسلاید 15: 9/25/202115مشکلات عصرنشینی عصرحاضر:همگام باتوسعه شهرنشینی وتحولات اجتماعی واقتصادی شهرها،درزمینه های زندگی درشهرها ،نارسایی هایی به چشم میخورد.درقالب همین نارسایی ها به صورت مسایلی حادجلوه گرشده است. فقروعدم تساوی:ازمسایل ومشخصه بسیاری از شهرها،خاصه شهرهای بسیاربزرگ امروز شده است.تزلزل اقتصادی وبیکاری:کاگران وکارمندان یک جامعه صنعتی پیشرفته،درعین آنکه میتواندتنع انواع مشاغل وفراوانی کاراستفاده نمایند،دایمادرمعرض بیکاری وتزلزل اقتصادی هستند.امکان مخاطرات بیشتر:باوجوداستفاده شهرنشینان از امکانات شهرنشینی،شهرنشینان درمعرض خطرات وحوادثی که احتمال وقوع آنها هست هستند مانند:حوادث طبیعی،قطع خدمات شهری و...ازهم گسیختگی قوام واساس خانواده:بالابودن نسبت طلاق درشهرها نسبت هب روستاهاتااندازه چشمگیری بیشتراست.آلودگی صداورفتارهای عصبی:وجودصداها فراوان در شهرها به علت وجودکارخانه ها،اتومبیل ها,باعث ایجاد بیماری های عصبی شده است. مشکلات اجتماعی:شهرجایی است که درآن بسیاری از مظاهر ستوده آدمی که درگذشته اساسی استوارداشت،اکنون دستخوش تزلزل گشته است. آلودگی هوا:وجودتاسیسات صنعتی وزیادی وسایط نقلیه در شهرها،آلودگی هوارادامن زده است.کمبودوسایل تفریحی:وعدم دسترسی مناسب افرادبه آنها،افزایش روز به روز جمعیت مشکلاتی رابه وجود می آورد.

اسلاید 16: 9/25/202116تراکم بیش از اندازه:مسئله تراکم فوق العاده شهرهاازاین جا ناشی میشود،که گسترش شهردرنواحی حومه همراه باتراکم مرکز شهرصورت میگیرد.ازنطرجامعه شناسان تراکم دوخصیصه مثبت ومنفی دارد.خصیصه مثبت شامل ترکم نیروی کار وسرمایه،ایجادشبکه های برق وبهداشت،امکنات شغلی و....واز خصیصه منفی روابط غریبه مردم بایکدیگر،وجودسروصداو...است. پراکندگی نا اندیشه شهرها:رشدوتوسعه بی اندازه وبدون برنامه شهرهاوتراکم هی خارج اندازه شهرهااز جمله مشکلات شهرهای امروزاست.ومهمترین مسایل به وجود آمده دراثرتوسعه حومه نشینی به وجودآورده است شامل:اسراف دراستقاده زمین ،عدم پیوستگی حومه شهرو.....مشکلات مسکن:ازمهمترین مشکلات شهرهای امروز،خاصه شهرهای بزرگ وپرجمعیت،باآن روبه رو هستندمسئله مسکن است.هجوم روستاییان بردوجنبه بر مشکل مسکن سایه انداخته:یکی جایگیزینی این جمعیت درشهر ودیگری آنکهروستاییان درصورتی که بخواهند خوداقدام به ساخت مسکن کنند به مناطق حاشیه می روند که خود مشکلاتی درادامه دارد.زاغه نشینی: مشکل زاغه نشینی که دربسیاری ازشهرهای بزرگ دنیاوجود دارد،ازاهمیت زیادی برخوردار است ومتاسفانه راه حل های اساسی برای آن ارایه شده است ودرصورت ارایه نیزبه دلایلی به جایی نرسیده.آلودگی محیط زیست:توسعه شهرنشینی وجمع شدن جمعیت دریک نقطه شهری علاوه برآنکه مسائلی مانندکمبودآب و....رابه دنبال دارد،از نظرمسائل زیست محیطی نیزمشکلات عدیده ای به وجودآورده است.باید به این نکته توجه داشت که شهرهاباوجوداین مشکلات غیرقابل سکونت نیستندوهنوزهم جاذب جمعیت است وهدف برنامه ریزان وطراحان شهری رفع این مشکلات وایجاد زندگی هرچه بهتر برای ساکنان است.

اسلاید 17: 9/25/202117مادرشهروکلان شهرپیدایش آنها،گویای این واقیعت است که تکامل تدریجی ومداوم شهرهامتحول گشته ونوع تکامل آنهاتغییرکیفیت داده است.علاوه بربزرگتربودن نسبت به شهرهای قدیم نوع استقرارشان تقاوت کرد.اصطلاح مگالوپلیس شامل یک ناحیه شهری است که از چندمتروپلیس تشکیل شده است.مانندسواحل شرقی ایالات متحده مراکزمتروپلیتن به شکل زنجیری به وسیله اتومبیل ها وسایر وسایل نقلیه به هم متصل شده استدرشناختن شهرهای بزرگ دومعیارمشخص وجوددارد:شعاع ناحیه ای که مدت طی آن با ماشین 40دقیقه استمتوسط صرف وقت برای رسیدن به محل کارمی توانددرتعیین مرزهای متروپلیس اعمال موثرباشد ومدت زمان آن30دقیقه است.دراین نواحی برای همه اقشارسنی امکان زیادی درانتخاب اجناس فراهم میکندمادرشهرها نقش های مختلف شهری رابه صور ت مختلف درسطوح ناحیه ای وکشوری ایفا میکنند وبخش های مسکونی باسایرفعالیت های شهری به وسیله مرزهای معینی ازهم جدا میشوند واغلب کارمدان برای رسیدن به محل کارخود بادی مسافت طولانی طی کنند.

اسلاید 18: 9/25/202118بخش سومتحولات شهرسازی

اسلاید 19: 9/25/202119توسعه شهرها،تامین نیازمندیهای آنان، چاره جویی برای توسعه های آینده شهر،اتخاذتصمیماتی که بتواندمشکلات شهری رابه حداقل برساند وبلاخره آنکه چگونه رابطه منطقی بین انسان بامحیط طبیعی اش حفظ شود،به تحولاتی درامر شهرسازی منجرشده است.این درحالی است که صاحب نظران ومتخصصین امور،راه حل هاونظریات مختلفی رادرجهت توسعه ابعادمختلف شهرارائه داده اند.مسائل مربوط به شهروشهرسازی جای خودرادرسایرعلوم نظیرجغرافیا جامعه شناسی ومعماری گشودوجغرافیای شهری،جامعه شناسی شهری وطرح ریزی های شهری پدیدارشدند.نخستین کسی که به بیان اصولی درزمینه شهرسازی پرداخت“هیپوداموس“بودکه به اعتقاداو،شهربایستی ازمحله هایی تشکیل شودوساکنین هرمحله بتوانند مایحتاج خودرا ازبازارهای نزدیک خود فراهم سازند.کتاب آیین شهرداری ها در ایران واسلام ابن اخوه قرن5پیدایش تحولات امروزی دانش شهرسازی درقرن نوزده ودراثررونق وتوصعه صنعت ومشکلات ناشی ازآن وبدنبال تاسیس مراکزتخصصی وعلمی ودانشگاهی درزمینه مسائل شهرسازی،گام های اساسی درحل مسایل شهری برداشته شد ونظریات مختلفی دراین زمینه عنوان گردید که مهمترین های آن راموردمطالعه قرار میدهیم.

اسلاید 20: 9/25/202120کامیلوزیته ورفرم شهرها(اصلاحات شهری)طرح هایی که اوژن هاسمان درقرن نوزدهم برای دگرگونی نقشه پاریس ارائه داددراروپا مورد تقلید قرارگرفت ویک نوع زشتی وتقلیدهمه جایی ازکارهای هاسمان پدیدارشد.درسال1889“کامیلوزیته“شهرسازاتریشی،درکتاب خودبانام“شهرسازی“چاره کاررادربازگشت به شیوه های هنری قرون وسطی پیشنهاد نمود(رشدطبیعی شهرها)کامیلوزیته مطالعه ای دقیق ازشهرهای شمالی وجنوبی اروپادردوره های تجلی روم و...به عمل آورد واستادی شهرسازان گذشته درترکیب ونظم عوامل متخلف(نوع پیوستن خیابان ها به مداین،روابط بین بازار،کلیسا،آشکاری توازن توازن درسیمای شهری)پسندیده بود.برای زیته قوانین شهرسازی دریک جمله خلاصه میشود(شهربایدحافظ منافع وضامن خوشبختی ساکنین خودباشد)کامیلو زیته میخواست زشتی شهرراباگشودن مرکزمیادین شهرهایاانتقال مجسمه هاوبرج های یادگاربه یک گوشه میدان،برپاداشتن دیوارهای بلنددراطراف پارک ها برایی حفاظت از سروصداو....ازمیان ببرد اما راهکارهای اوبه مانندتسکین درد بود.این مطلب نشان میدهد که شهرسازی تاچه اندازه ارتباط خودرا باعصرخویش ازدست داده بود.اوتصورمیکرد می توان باوسایط قرون وسطایی مسائل عصرصنعت را حل کرد.

اسلاید 21: 9/25/202121اتوواگنرواجادفضاهای بازدرمحلات:اتوواگنربه نسلی تعلق داشت که سخت به سخت خوشبین بود ونمیتوانست تصورکند توسعه صنعت برمشکلات شهرهای بزرگ دامن خواهدزد.واگنراعتقادداشت که راه حل های زیته کافی نیست وواقعیت صحت نظراورااثبات کرد.بصیرت ونیروی فعال واگنر،که درکارای معماری اوهویداست،درعرصه شهرساری به نوعی فلج دچارمیشود.ازنمونه کارهای واگنرطرح پیشگیری از رشدآشفته یکی از محلات وین است که دراین طرح فضایی بار ونسبتا وسیع درنظرگرفته شده که ”مرکزتنفس“محله نامیده میشود.توجه اصلی واگنر(طبق اعتقادش مبنی براین که شهررمدرن باید براساس احتیاجات ساکنینش باشد)معطوف به ایجادمحیطی سالم برای طبقات متوسط مردم بود.درهیمن راستا اوخواستارشدنواحی شهر“مالکیت عمومی“یابندتانظارت برگسترش شهرمحیا باشدودستخوش سودجویی زمین بازان قرارنگیرد.

اسلاید 22: 9/25/202122