کاروانسرای شاه عباسی کرج

کاروانسرای شاه عباسی کرج

اسلاید 1: باز شدن درب­های کاروانسرای شاه عباسی کرج بعد از 5 سال توسط بخش خصوصی

اسلاید 2: کاروانسرای شاه عباسی کرج متعلق به دوران صفوی است و به سبک چهار ایوانی ساخته شده، مساحت کل بنا 3000 متر مربع و مساحت حیاط مرکزی 900 متر مربع است. ورودی کاروانسرا از ایوان شمالی است. دور تا دور حیاط مرکزی آن 21 حجره ایواندار برای استراحت مسافرین تعبیه شده، همچنین 5 بارانداز برای نگهداری کالا و استقرار همراهان و نگهبانان کاروان ها طراحی شده است. کاروانسرای شاه‌عباسی کرج در ۲۲ فروردین ماه سال ۱۳۵۶ با شماره ۱۳۶۸ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد که­ این بنا در بخش مرکزی شهرستان کرج در استان البرز و در سمت جنوب شرقی میدان توحید و تقاطع خیابان‌های شهدای محراب و قدس قرار گرفته‌است. استان البری دارای بناهای تاریخی بسیار زیادی است که برخی از این بناها در سایه بی مهری و بی توجهی مسئولان در حال تخریب و از بین رفتن هستند بنابراین بناهای تاریخی که برخی از این بناها قدمت چندین هزار ساله دارند نیازمند نگهداری و توجه هستند. حسن فهميده برادر شهید حسین فهمیده و مسئول طرح احيا و مرمت کاروانسراي شاه عباسي کرج نیز در این خصوص گفت: کاروانسرای شاه عباسی کرج از سوی صندوق احیا و بهره برداری آثار تاریخی کشور به بنیاد شهید فهمیده تحویل داده شد که 6 ماه مراحل مطالعاتی و تحقیاتی احیای و مرمت کاروانسرا به طول انجامید.

اسلاید 3: اعتبارات دولتي براي حفظ آثار تاريخي كافي نيست معاون سازمان ميراث فرهنگي كشور نيز در مراسم افتتاحيه كاروانسراي شاه عباسي، اظهار داشت: اعتبارات دولتي براي حفظ و نگهداري آثار تاريخي كافي نيست. آتوسا مومني گفت: اعتبارات بخش دولتي براي حفظ آثار تاريخي جوابگو نيست بنابراين بخش خصوصي نيز بايد دستگاه هاي دولتي را در اين امر كمك كنند. وي با اشاره به اينكه تلاش ما جهاني كردن كاروانسراي شاه عباسي كرج است، اضافه كرد: با توجه به اينكه مقرر شده پرونده هاي كاروانسراهاي جاده ابريشم به سازمان يونسكو ارسال شود، پرونده كاروانسراي شاه عباسي نيز براي ثبت جهاني به اين سازمان ارسال خواهد شد. معاون سازمان ميراث فرهنگي با بيان اينكه ميراث فرهنگي هويت هر كشور و مليت است، افزود:‌ بنابراين براي حفظ و نگهداري و شناساندن آن به جهان تلاش كنيم. 5 سال بهره برداري كاروانسراي شاه عباسي طول كشيده است اسماعیلی نماینده بهره بردار کاروانسرا شاه عباسي در ادامه مراسم با بين اينكه مرمت و بازسازي كاروانسراي شاه عباسي از سال 87 آغاز شده است، گفت: 5 سال بهره برداري كاروانسراي شاه عباسي طول كشيده است. وي با بيان اينكه این اثر در دوره صفویه با معماری اسلامی – ایرانی در شش هزار متر بنا ساخته شده است، اضافه كرد:‌ این اثر بامعماری چهارایوانی از چهار شتر خان و بار انداز تشکیل شده بود که باتغییر کاربری به چهار سالن تبدیل شده است. اسماعیلی ادامه داد: هم اکنون این فضا جهت استفاده عموم و برگزاری مراسم و جشن ها تدارک دیده شده است. يك ميليارد تومان براي كاروانسراي شاه عباسي توسط بخش خصوصي هزينه شده است وی اظهار داشت: يك ميليارد تومان براي كاروانسراي شاه عباسي توسط بخش خصوصي هزينه شده است و باز شدن درب اين كاروانسرا بدون شك در ارتقاي فرهنگ ايراني اسلامي تاثير بسزايي خواهد داشت. احد شریفی مدیر کل میراث فرهنگی استان البرز با اشاره به اينكه ظرفيت هاي گردشگري البرز معرفي نشده است، گفت:‌ همين امر سبب شده تا استان هاي ديگر را براي سفر انتخاب کنند. وي با بيان اينكه تا كنون 450 اثر تاریخی شناسایی و 238 اثر ثبت آثار ملی شده است، گفت:‌ بناهاي تاريخي بايد حفظ شوند.

اسلاید 4: کاروانسرای شاه عباسی کرج در خیابان قدس، میدان قدس واقع شده. این بنا منسوب به دوره صفویان است؛ ولی امروزه مدرکی دال بر آن در دست نیست. در دوره معاصر نیز، اولین مدرسه کشاورزی ایران در این کاروانسرا تشکیل شده و اکنون در اختیار وزارت کشاورزی می باشد. این کاروانسرا بنایی است با قاعده مربع شکل و مساحتی در حدود 3700 مترمربع، که حیاطی مربع شکل با ضلع نزدیک به سی متر در میانه آن قرار دارد. در پیرامون این حیاط، مانند اغلب بناهای مشابه، ایوانها و ایوانچه هایی قرار گرفته و هر یک از ایوانچه ها به حجره ای در پشت خود راه دارد. در گوشه های شمال شرقی و شمال غربی حیاط نیز، ایوانچه هایی احداث شده که هر یک به سه حجره متصل است. امروزه این حجره ها را به ایوانچه ی جلوی آنها الحاق کرده و فضایی بزرگ پدید آورده اند. نقشه های ارائه شده در اینجا صورت اصیل بنا را نشان می دهد. حجره های این کاروانسرا در مقایسه با بناهای مشابه کوچک تر است و در کل، در این بنا، سطح نسبتا کمی به حجره ها اختصاص یافته است. گرداگرد بنا اسطبل قرار دارد. راه ورود به اسطبلهای جبهه شمالی از دو سوی ابتدای ورودی در داخل بناست؛ اما راه اسطبلهای جبهه جنوبی از پخهای گوشه حیاط است. در واقع، وجود دو نوع راه متفاوت به اسطبلها از ممیزات این کاروانسرا می باشد؛ چون در دیگر کاروانسراها معمولا این راهها طرح مشابهی دارند. قرار گرفتن ورودی در ضلع شمالی از دیگر ویژگی های این کاروانسراست؛ زیرا در دیگر کاروانسراها، ورودی معمولا در ضلع جنوبی است.

اسلاید 5: سردر این کاروانسرا با دو طاق نما در طرفین آن از امتداد افقی نما پیش تر آمده است. رخ بام مستقیم بنا نیز در این نقطه شکسته شده و بالاتر رفته است. ردیف طاق نماهای عمیق در این ضلع بنا به نمای ورودی اهمیت و تشخص بیشتری بخشیده. بر بالای درگاه ورودی بنا، جای خالی کتیبه ای دیده می شود که احتمالا حاوی اطلاعات مربوط به تاریخ احداث بنا بوده. کاروانسرای شه عباسی کرج، فاقد هشتی است؛ و به عبارت دیگر، هشتی آن با ایوان شمالی ترکیب شده است. در سوی مقابل ورودی، در میانه جبهه جنوبی نیز، ایوانی مشابه ایوان شمالی دیده می شود که انتهای آن از طرفین باز شده و بدین گونه، فضای وسیعی شبیه به شاه نشین، پدید آمده. ایوانهای دو جبهه شرقی و غربی هم بسیار عمیق اند و مانند دو ایوان شمالی و جنوبی، رخ بام کلی حیاط را شکسته اند و از این رو، الگوی چهار ایوانی بنا کاملا جلوه کرده است. کاروانسرا برج یا عنصر برج مانند ندارد و نماهای خارجی آن راست گوشه است. نبود برج در اطراف بنا و همچنین فقدان اتاق محافظان در دستگاه ورودی سیمای کاروانسرایی درون شهری به این بنا بخشیده و نشان می دهد که معمارش کمتر نگران امنیت آن بوده است. پی این بنا از سنگ و دیوارهای آن، از آجر و ملاط ساروج ساخته شده. دور تا دور حیاط این کاروانسرا، 21 حجره جهت استراحت مسافرین و 5 بارانداز برای نگهداری کالاها و استقرار همراهان و نگهبانان طراحی شده. قناتی در مسیر شمال به جنوب از این کاروانسرا می گذشته که حلقه چاه آن در حیاط کاروانسرا موجود است. یک حوض سنگی در وسط حیاط بوده که قسمتی از آن در زیر کف فعلی مدفون است.

اسلاید 6: کاروانسرای شاه عباسی کرج، در طول حیات خود کاربری های متنوعی داشته؛ ابتدا به عنوان پناهگاه برای استراحت کاروانیان و حیوانات آنها به کار می رفت و در اوایل دوره قاجار به عنوان اردوگاه نظامی استفاده می شد. در اواخر دوره قاجار هم با تغییرات و تعمیراتی که در بنا به وجود آمد به عنوان اولین مدرسه برزگران ایران مورد بهره برداری قرار گرفت. در دوران پهلوی با انتقال مدرسه برزگران به محل دانشکده کشاورزی فعلی، بنا به عنوان انبار غله اداره کشاورزی کرج مورد استفاده قرار گرفت. با تأسیس اداره میراث فرهنگی کرج و استقرار آن در محل کاروانسرا، عملیات حفاظت و مرمت بنا آغاز شد و انبار غله به جای دیگری انتقال یافت. این اثر با شماره 1368 در تاریخ 1356/01/11 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.