کنترل کیفی تجهیزات (بن ماری، انکوباتور، آون، اتوکلاو)

کنترل کیفی تجهیزات (بن ماری، انکوباتور، آون، اتوکلاو)

اسلاید 1: کنترل کیفی تجهیزات (بن ماری،انکوباتور،اون،اتوکلاو)تهیه کننده: محمد رضا یزدانی

اسلاید 2: کلیات در باره بن ماریاز بن ماری برای تامین حرارت 20-100 درجه استفاده می شود. بن ماری ها معمولاً دارای سیستم برودتی نبوده و برای ثابت نگهداشتن دمای کمتر از دمای اتاق مناسب نیستند. حرارت های متداول بن ماری 1) ˚C100 2)C ˚ 56 3) ˚C 37 در انتخاب بن ماری برای تست ها باید به اندازه مناسب آن ها با توجه به حجم کاری مورد نظر توجه کرد

اسلاید 3: انواع بن ماریانواع بن ماری بن ماری ساده: حرارت آب در قسمت های مختلف بن ماری تا حد2 درجه سانتیگراد تفاوت دارد . توصیه می شود برای تست های کنتیک آنزیمی و تست های انعقادی از بن ماری سیرکولیشن دار استفاده نمود. بن ماری سیرکولیشن دار:‌ به علت داشتن پروانه جهت چرخش جریان آب ، آب را به صورت یکنواخت در بن ماری به جریان می اندازد و حرارت آب در تمام نقاط بن ماری یکسان است.

اسلاید 4: چگونگی کاربری بن ماریچگونگی کاربری: ابتدا بن ماری را با آب مقطر دیونیزه ( باعث جلوگیری از انباشته شدن املاح آب بر روی المنت و قسمت های مختلف بن ماری می شود و تبادل حرارتی به راحتی انجام می شود) تا شیار دوم بن ماری پر می کنیم . باید توجه نمود که سطح آب بن ماری باید بالاتر از سطح لوله ای که انکوبه می شود باشد. سپس باید اجازه داد تا دما به حد مورد نظر برسد. هنگام انکوبه کردن ظروف و لوله های در باز ، در بن ماری باید باز باشد تا از ریختن بخار تقطیر شده به درون لوله ها جلوگیری شود ولی باید توجه نمود که در دمای بالا بایستی درب بن ماری بسته باشد تا هم دمای آب یکنواخت بماند و هم از تبخیر آب جلوگیری شود.

اسلاید 5: نگهداری بن مارینحوه نگهداری:از قرار دادن بن ماری در مقابل پنجره ، کولر و . . تا حد امکان خودداری نمایید. بن ماری در مسیر جریان هوا قرار نگیرد چون حرارت آن تغییر می کند. در بن ماری از جا لوله ای استفاده کنید که زنگ نزند. المنت بن ماری باید در فواصل مناسب ( هفته ای یک بار ) تمیز شود و توصیه می شود المنت بن ماری با حرارت بالا (˚C100( دوبله باشد تا زودتر به حرارت مورد نظر برسد و حرارت ثابت نگه داشته شود. آب بن ماری باید مرتب تعویض شود تا از رشد باکتری و قارچ ها در آن جلوگیری شود ( هفته ای یک بار)اگر بن ماری رسوب داشته باشد ابتدا باید آن را با اسید رقیق ( محلول Hcl دو نرمال) شستشو داده و سپس سریع و به طور کامل با آب شسته شود. برای جلوگیری از رشد باکتری در بن ماری و ایجاد پاسخ غلط توصیه می شود 2.9 میلی لیتر ازمحلول کلرین ( بلیچ) یا 29 میلی لیتر دترجنت فنل را به یک گالون 3.8 لیتری اضافه کنید. در بن ماری سرد به جای این مواد می توان از پروپیلین گلیکول استفاده نمود.

اسلاید 6: نگهداری بن ماریاگر بن ماری قادر به ایجاد دمای بیشتر از 90درجه سانتیگراد باشد برای جلوگیری از رشد باکتری می توان هفته ای یک بار به مدت 30 دقیقه آن را در این درجه حرارت قرار داد. توجه داشته باشید که از هر بن ماری فقط برای یک حرارت خاص استفاده کنید و مرتباً درجه حرارت آن را تغییر ندهید . مثلاً بن ماری جوش ، حساسیت ترموستات و المنت را کم کرده و دیگر برای حرارت 37 درجه مناسب نیست . اگر بن ماری خشک شود ، بیش از حد داغ شده و موجب آسیب آن می شود پس باید از خشک شدن آن جلوگیری به عمل آورد. باید دقت شود تعداد لوله گذاشته شده در بن ماری ثابت باشد ( چون لوله ها سرد است و مدتی زمان جهت رسیدن به حرارت مورد نظر تلف می شود).

اسلاید 7: کنترل کیفی بن ماریهنگامی که از بن ماری برای سنجش کنتینگ مثل تعیین فعالیت آنزیم ها ( SGPT-SGOT) یا آزمایشات انعقادی مثل PT استفاده می شود دمای بن ماری در دامنه باریکی (˚C 0.1± ) باشد . اختلاف یک درجه حرارت در بن ماری در موقع انجام واکنش آنزیمی باعث 10% تفاوت در فعالیت آنزیم ها و نتایج تست ها می شود.حد تحمل خطای حرارتی بن ماری ها به صورت زیر می باشد. 25±0.5˚C , 30±0.5˚C , 37±0.1˚C , 56±1˚C , 100±1 ˚C برای آزمایش های آنزیمی اختلاف دما تا 0.1± درجه سانتیگراد قابل چشم پوشی است برای آزمایش End point 0.5 ± درجه سانتیگراد اختلاف از دمای مطلوب قابل اغماض است. کنترل روزانه دمای آب بن ماری ساده ، در چهار گوشه دستگاه به وسیله دماسنجی غیر از دماسنج متصل به آن انجام می شود (صحت دماسنج کنترلی باید توسط یک دماسنج کالیبره تصدیق شود ) جهت کنترل دمای بن ماری سیرکولیشن دار گذاشتن یک عدد دماسنج کالیبره کافی است و نیاز نیست دمای 4 گوشه چک شود.       

اسلاید 8: کنترل کیفی بن ماریدمای خوانده شده در طی روزهای متوالی را باید روی منحنی کنترل کیفی دما ثبت نموده و بر اساس نتایج حاصل تصمیم گیری نمود. میزان خطای مجاز در هر دما در بن ماری سیرکولیشن دار حدود ˚C 0.1 ± و در بن ماری بدون پمپ چرخش ˚C 1± می باشد لذا بن ماری ساده برای تست آنزیمی مناسب نیست . مسئول کنترل کیفی موظف است a) دمای روزانه بن ماری b) رسوب گیری هفتگی c ) عوض کردن آب بن ماری به صورت مرتب d ) و رسم چارت دمای بن ماری را کنترل کند.  

اسلاید 9: کنترل کیفی انکوباتور

اسلاید 10: کاربری انکوباتورچگونگی کاربری:انکوباتور محفظه عایق بندی شده ای است که برای نگهداری دما و رطوبت تنظیم شده محیط برای رشد میکروارگانیسم مورد نیاز است. بعضی از انکوباتورها برای نگهداری میزان دلخواه از Co2 برای میکروارگانیسم هایی که دی اکسید کربن دوست (Capnophilic) هستند ، تجهیز شده اند.

اسلاید 11: انواع انکوباتورالف) انکوباتور بدون Co2 تنظیم کننده دما را روی دمای مورد نظر قرار دهید.وقتی درجه حرارت به دما مورد نظر رسید، دما را در هر روز با استفاده روی برگه کنترل کیفی (QC) ثبت کنید. نمونه ها را به طور ایمن روی سینی ها یا قفسه قرار دهید.ب) انکوباتور Co2 دارسطح دما و Co2 در برگه QC در زمان استفاده از آن ، ثبت می شوند. در صورت اتمام کپسول گاز Co2 ، تا زمان شارژ مجدد آن می توانیم جهت نگهداری نمونه های نیازمند Co2 از محفظه حاوی شمع (Candle jar ) به صورت جایگزین استفاده نمائیم

اسلاید 12: نحوه نگهداری انکوباتورنحوه نگهداری : تمامی انکوباتورها باید به طور ماهانه با محلول صابون ملایم تمیز و در صورت لزوم ضدعفونی شوند.اگر دمای انکوباتور از رنج خارج است باید 1) خاموش و روشن بودن دستگاه 2) تنظیم دما Set point را بررسی و در صورت عدم مشکل از دو مورد به نماینده شرکت خبر داد.

اسلاید 13: کنترل کیفی انکوباتورکنترل کیفی انکوباتور: حرارت انکوباتور با دماسنج کالیبره ، اندازه گیری و به طور روزانه در دو نوبت بر روی منحنی حرارت ثبت می گردد. در انکوباتور حاوی Co2 دار یک کشت نیسریا گونوره را در انکوباتور قرار داده و هر روز آن را پاساژ و رشد آن را بررسی و ثبت گردد. این ارگانیسم برای رشد به Co2 نیاز دارد.

اسلاید 14: روشهای استریلیزاسیون

اسلاید 15: تعریف استریلیزاسیونبه معنی ازبین بردن ، خنثی کردن و یا غیر فعال کردن کلیه اشکال میکروبی دریک ناحیه و یا یک نقطه به خصوص می باشد این اشکال شامل تمام اجرام میکروبی ، اسپور باکتری ، باکتری ، قارچ و ... و اشکال مختلف زنده میکروبی یا فرآورده های آن ها است.

اسلاید 16: روشهای استریلیزاسیوناستریلیزاسیون به دو نوع تقسیم می شود. 1- فیزیکی . 2- شیمیایی روش فیزیکی چند دسته اند : 1. روش مکانیکی .2. حرارتی.3. استفاده از اشعه .4. روش طبیعی .5. رنگ فلورسنت .روش مکانیکی سه روش دارد.1- پاک کردن .2- صاف کردن 3- رسوب دادنروش حرارتی دو دسته اند: 1- حرارت خشک .2- حرارت مرطوب .حرارت خشک (Dry heat ) شامل آتش زدن یا سوزاندن ، شعله دادن ، حرارت داغ است. آتش زدن یا Burning : برای اینکه اسپور از بین دود کوره بیمارستانی باید سه قسمت داشته باشد .1) درجه حرارت 760 درجه سانتیگراد .2) درجه حرارت 871 درجه سانتیگراد . 3) درجه حرارت 556 درجه سانتیگراد. شعله زدن یا Flumping : برای استریل کردن دهانه لوله یا آنس میکروب به کار می رود. حرارت داغ یا Hot heat : برای چیزهایی که حرارت مرطوب آن ها را از بین می برد مانند روغن که ما از Oven یا فور استفاده می کنیم.

اسلاید 17: روشهای استریلیزاسیونحرارت مرطوب یا Moist heat : شامل 1) جوشاندن برای از بین بردن اسپور باید 30 دقیقه این عمل طول داشته باشد. 2) پاستوریزاسیون : ابتدا حرارت را بالا می برند و سپس سرد می کنند و دو روش Holder و HTST دارد .در HTST شیر را چند ثانیه در 95 درجه حرارت و سپس سرد می کنند و تمامی اشکال زایا و اسپور از بین می رود. 3) تندالیزاسیون : باید یک ماده را تاسه روزمتوالی هر بار نیم ساعت در بخارآب 100 درجه قرار داد. 4) اتوکلاو: در حرارت 121 درجه برای مدت 15 دقیقه تمام اشکال زایا و اسپور را از بین می برد.

اسلاید 18: اتوکلاو

اسلاید 19: تعریف اتوکلاووسیله ای است که با استفاده از حرارت بخار آب تحت فشار ، برای استریل کردن به کار می رود.در این دستگاه چون از حرارت مرطوب استفاده می شود می توان دمای لازم برای استریل کردن را 40-30 درجه کمتر از فور نگه داشت درنتیجه مواد و وسایل حساس به حرارت را می توان با این دستگاه استریل کرد. با این وجود استریل کردن با اتوکلاو الزاماً به معنی کشتن ویروس ها نمی باشد. استریل کردن توسط اتوکلاو از زمانی آغاز می شود که اتوکلاو به دما مناسب خود رسیده باشد.

اسلاید 20: شرایط کاری اتوکلاودماC ºفشارحداقل زمان (دقیقه)کل زمان1150.7530501221.1515401281.5010301362.25320

اسلاید 21: اصول کلی کار با اتوکلاوپیش از قرار دادن مواد در اتوکلاو از کافی بودن مقدار آب مطمئن شوید ( اتوکلاو تا لبه حامل با آب مقطر پر شود) .درب اتوکلاو به طرز صحیح بسته شود ( به صورت ضربدری) و پیچ ها آن کاملاً سفت شوند. از سالم بودن واشر لاستیکی درب مطمئن شوید. دریچه خروجی هوا باز باشد پس از خروج جریان منظمی از بخار ( مثل دم روباه) دریجه خروج هوا را ببندید . بعد از رسیدن به دمای مورد نظر ،دما ثابت نگه داشته و زمان را ثبت کنید. پس از پایان زمان مورد نظر ، وقتی دما به حدود 60 درجه سانتیگراد رسید درب اتوکلاو را به آرامی بازکنید، 20 دقیقه منتظر بمانید تا ظروف خشک شوند.

اسلاید 22: اصول کار با اتو کلاولوله ها را بیشتر از 2/3 آن پر نکنید. باید اشیاء با یکدیگر و نیز با دیواره های اتوکلاو حداقل 5 سانتیمتر فاصله داشته باشند. زمان پیشنهادی برای 500 میلی لیتر محیط کشت 18 دقیقه ، 1000 میلی لیتر محیط کشت 21 دقیقه و 1500 میلی لیتر کشت 24 دقیقه است. به طور کلی برای افزودن هر 500 میلی لیتر محیط کشت سه دقیقه به زمان سترون سازی اضافه می شود.بعد از اتمام صدای سوت، پیچ های درب را به آرامی باز کنید ( هرگز پیش از پایان صدای سوت درب راباز نکنید) .

اسلاید 23: نگهداری اتوکلاونحوه نگهداريروزانه: صفحة كف اتوكلاو را از سوراخ آبگذر اتاقك جدا كرده، تميز كنيد. لوازم فرعي مثل طبقات و سيني ها را با آب و صابون بشوييد. سطح آب ژنراتور را كنترل كنيد.هفتگي: آبگذر و درزها را تميز كنيد. سوپاپ اطمينان را بررسي كنيد.ماهانه: آب دستگاه را تعويض نماييد.هر 3 ماه: داخل و خارج دستگاه و قسمت بيروني آبگذر را تميز كنيد.هر 6 ماه: دستگاه توسط نمايندة سرويس تعمير، بازرسي شود.

اسلاید 24: کنترل کیفی اتوکلاوبرای هر بار استفاده : نوار چسب مخصوص اتوکلاو ، نوار حاوی یک اندیکاتور می باشد که در صورت رسیدن به حرارت مورد نظر، رنگ آن سیاه یا قهوه ای می باشد. چسب اتوکلاو به هیچ وجه جهت کنترل کیفی کاربرد ندارد و فقط نشانه ای است از اینکه آیا بسته مورد نظر داخل دستگاه ( با حرارت 121 درجه ) قرار گرفته یا نه . در چسب اتوکلاو از دو نشانگر شیمیایی استفاده شده است.1)نوار TSI: بر سه عامل زمان، بخار، و دما نظارت می کند. 2) برچسب Steri-Record : امکانثبت تاریخ سترون سازی، نام فرد سترون کننده و نام محیط کشت بر روی این برچسب وجود دارد.

اسلاید 25: کنترل کیفی اتوکلاوکنترل هفتگی :بازرسی دریچه تخلیه هوا، واشر و شیر ایمنی در فواصل هفتگی توصیه می شود.آب گذر و درزها و سوپاپ اطمینان را از نظر تمیزی چک کنید ( بایدهفته ای یک بار تمیز شود). استفاده از محیط کشت تلقیح شده باکتری ها : محیط کشت تلقیح شده توسط یک کوکسی G+ ، یک باسیل G-در اتوکلاو قرار داده می شود، پس از پایان کار از محیط های مزبور یک ساب کالچر داده می شود. هر گونه رشد میکروب نشانه اتوکلاو نامناسب می باشد. این کنترل هفته ای یک بار توصیه می شود.

اسلاید 26: کنترل کیفی اتوکلاوکنترل ماهیانه : ویال محتوی اسپور باسیلوس استئاروترمو فیلوس در بین سایر وسایل قرار داده می شود و پس از پایان اتوکلاو ، ویال بر روی محیط کشت بلاد آگار شکسته می شود. در صورت رشد این باسیلوس، اتوکلاو مناسب نمی باشد

اسلاید 27: کنترل کیفی اون یا فور

اسلاید 28: کاربرد اوناون برای سترون کردن موادی که با اطمینان کافی تحت نفوذ بخارقرار نمی گیرند اما می توانند دماهای بالای مورد نیاز 160-180 درجه سانتیگراد را تحمل کنند به کار می رود. برای استریل کردن باید جسم مورد نظر 40 دقیقه در حرارت 180 درجه سانتیگراد یا 60 دقیقه در حرارت 160 درجه سانتیگراد قرار بگیرد .زمان استریلیتی از زمان رسیدن به حرارت مورد نظر آغاز می شود. با فور می توان ظروف شیشه ای مثل لوله های آزمایش ،ظروف پتر شیشه ای ، فلاسک ها ، پی پتها و نیز ظروف فلزی مثل پنس ،اسکالپل و قیچی را استریل کرد. مورد استفاده دیگر فور خشک کردن وسایل است که در این حالت باید دمای فور 80 درجه سانتیگراد باشد.

اسلاید 29: اصول کار با اون یا فوربرای بسته بندی وسایل می توان از فویل آلومینیومی یا کاغذ کرافت و سر بطری های پنبه ای استفاده می شود. باید در پوش لوله های آزمایش شیشه ای را با کلاهک های از جنس کاغذ آلومینیومی پوشانده و سپس آن ها را به طور عمود در جار فلزی قرار داد. لبه لوله ها را از آلودگی از طریق هوا درطی دخیره سازی بعدی حفظ می کند. باید انتهای فوقانی پی پت ها تا عمقی حدود 2 سانتیمتربا پنبه غیرجاذب بسته شوند و سپس آنها را از در ظروف فلزی قرار دهید و درب ظرب بسته شود. بطری های در پیچ دار را در صورتی می توان در آون یا هوای داغ سترون نمود که به حرارت مقاوم باشد و تغییرشکل نیابد.

اسلاید 30: اصول کار با اون یا فورقبل از قرار دادن ظروف شیشه ای در آون ،باید ازخشک بودن ظروف مطمئن گردید . توصیه می شود که ابتدا آن ها ، درحرارت 100 درجه سانتیگراد قرار گیرند.پودر ها روغن ها و گریس ها را در اندازه های کوچکی از وزن ده گرم یا عمق یک سانتمتر تجاوز نکنند و در ظروف شیشه ای یا فلزی عایق بندی شده سترون می کنند. پس از پایان کار ، اجازه دهید حرارت فور به 40 درجه سانتیگراد برسد و سپس به آرامی درب آن را باز کنید. مواد یا بسته ها، باید به گونه ای در آون قرار گیرند که هوای داغ بین و دور آن ها جریان داشته باشد. باید به صورت ماهیانه داخل فور را تمیز نمود. 

اسلاید 31: کنترل کیفی فوردر صورتی که فور داری پنکه باشد، کنترل و بازدید مکرر آن ضروری است.فیلامنت حرارتی دستگاه و واشر درب آن دارای عمر مشخصی است و باید مرتباً کنترل شده و درصورت لزوم تعویض شوند.هر شش ماه یک بار نگهداری و کنترل تکنیکی توسط شرکت پشتیبان صورت گیرد. برای هر بار استفاده از آزمایش فور لوله (لوله براون Browne ) استفاده شود و تغییر رنگ مناسب ( از قرمز به سبز) در انتهای هر مرحله بررسی شود. در صورتی که امکان استفاده از پایش فیزیکی و جود ندارد یعنی امکان استفاده از دماسنج نیست. باید بتوان نشان داد که سیکل سترون سازی حداقل اسپور باسیلوس سوبتیلیس واریته نیجر را غیر فعال می کند.

اسلاید 32: کنترل کیفی فورD-value اسپور مورد مصرف در حرارت 160 درجه سانتگراد معادل 10-5 و Z-value آنها حدود 25 است . D-value در یک دمای مشخص، میزان کشتن باکتریها را اندازه گیری می کند و با مدت زمان مورد نیاز بر حسب دقیقه جهت نابود شدن 90% از ارگانیسم های زنده نشان داده می شود. z-value معیار اندازه گیری مقاومت حرارتی اسپورها بوده که با مقدار حرارت ( بر حسب درجه سانتیگراد) مورد نیاز جهت نابودی اسپورها با سرعت ده برابر مشخص می شود.