صفحه 1:
علی اکبرمحمدیان
صفحه 2:
OC TS Se en kee
صفحه 3:
توف فا ۱ و ۰
۰
pee re Bee [en pam erpeeearcel Cente سد
ES ee ae Od TO ee OL ee) ده
۰ میلادی از ایران به اسپانیا برده شد.سپس از اروپا به آمریکا ۳
berg Exe ا ات
7 ل و زر رت ات رت ات
می" کرده اند(۲).
صفحه 4:
6 است(۲) کیاهی اس
ScOLerr ir mees pry ir eee) (ز
ل SS Or eb Re
el ee ee ee ee ke CCL
باقى خواهند ماند و توليد بذر مى كنند.
صفحه 5:
صفحه 6:
عدد برسد. البته باز شدن كلها و ته
زمان صورت نمی گیرد. اسفناج دارای د۱
باشد يكى بذر كرد وصاف و بدون تيغ
ia oleracea L.var hnermis
eae nese nS) ا CW eS i
oleracea var. spinosa(7)
صفحه 7:
عمق ۱۲۰ سانتیمتری در خاک تقو
لين نظر مى توان ابن كياه را در خاكم
شوربه خوبی کشت نمود. ربشه هاى فرعى
لین گیا ه دوکی شکل است و حداکثر تا ۶۰
0 خاک پزاکنده اند(۱)
صفحه 8:
نیزه وود دارند. کناره a aes
صاف ويا دندلنه دار باشد. يهنى برى نيز ضاف 9
یا دارای چین وچروک است. ارقامی که دارای ۰
Reet Ce ROE از
مناسب ترند زيرا تهويه در انها بهتر صورت
عی گیرد ملی در عوض به سختی قلبل شستشو
هستند(۱).
صفحه 9:
1 منفرد و.
بادكنكى يايكدار. بر كيك
eae Se Re
ee ere oe pe ا ce Ee ere oe
يا مستطيلى و يهنه انتهايى تخم مرعى كشيدة بر eS
ساقه اى هم شكل اما كوحكتر از بركهاى قاعده اى:
صفحه 10:
oat را 506 در “a6 ebay حد و
J ee eee nO
ee owe aa arg | ee Carper” rea oar Cop bee را bas
Se) OED ree ree Sol
بهار. گیاه کاشته شده.
صفحه 11:
7 لس etre
تا در کر
کاشته شده در مناطق مختلف به خصوص
مرکز و جنوبی ابران . اسفناج گیاهی کاشت*
است و اشکال وحشی لن مشاهده نکردبده است.
میوه گیاه به دو صورت شکل خاردار و بدون
خاراع).
صفحه 12:
گرم برگ و ساقه اسفناج ترکیبات زير وجود
٩ آب ٩۲ درصد . کربوهیدرات ۲۳ درصد . پروتئین
۷ ere cpr pene ema eryes
مواد کانی ۷/۱ درصد(۱۱).
صفحه 13:
2 ا ی ال ie Cora o 7 ia
توجه وییه ای قرار می گيرد. اسید اگزالیک در بدن به صور
کلسیم تقریبا غیر محلول در می آید و به لین ترتیب تاثیر سوء
TO ee Ne SB aera
صفحه 14:
5200 ie غذاهای باقیمانده حاوی ss
سلامتی مضر است.(۱)
ee She ا ا م اك و در كاستن تب وال
pee omen ey CORSO ewe eee IT BY خاطر دا
مقدار )5 ا pe دارد. اين کیاه دارای "
Rr] Copper re ou] erred revere) ner) Cece) و خوردن لن ey افرادی که
ناراحتييهاى کلیوی و مثانه دارند. توصیه نمی گردد(۳)
صفحه 15:
eres rar ere\tp teeny mmieery Car wis
ی Fear emr con] ovcy
1 مفید ظاهر عی کند.با مصرف اسفناج .سهولت دفع موه
بزرگ به خوبی فراهم می شود.
صفحه 16:
۵ زر lack
سس تس زر
می باشد ۰ برای ۰ 58 c.D
See Sa OC Cee ey cee
Som epee ce acre peppery ee
صفحه 17:
ee cee پوستی به کار عی برند.
بر آنکهبه صورت ae) ا OES et ea
لنبه کار می رود . سابقا از كن نوعى مر
در خونريزيها به منظور رفع كم خینی سربازان مسلا جه
OSB) Sen aan TCS nD
ویک قسمت شیره برگهای پخته اسفناج . لین Ce ee
نموده اند(۳).
صفحه 18:
* اسفناج محصول نواحی سرد است و در لب و هوای
ا طور کلی اسفناح در مجاورت ثابس را
دمای متوسط و هوای مرطوب بهترین نتبجه را می ۵5
را بیشتر از آغلب سبزی های دبکر تحمل عی کند بقص ی
لن حتی در مقلبل سرمایتا ۷- درجه سانتیگراه نیز مقاوم !۳
ا ات ا ل ا Sc) ee
ae a ا ا را
ا ل ا ا SS ea oer Ler alee
روز) » میتوان چندین بار در سال اقدام به کشت نمود(1).
صفحه 19:
وا ee Jagan
KC ral ار
نشود » بذر را می توان در اواخر زمستان بکاریم و در
محصول اسفناج را برداشت کنیم. کرمای ۳۳
Se ee OSS I ee ee rece :
ا ا ا ل ee
مدتى خشك شده ء از بين بروند.
صفحه 20:
كل رفتن اسفناج به oe a a
اسفناج نسبت به كل نشستن زودتر از موعن مقر
مقاومتر از بقيه می باشند. در صورتی که تعدادی دبکر
بسیار حساس می باشند(۲).
صفحه 21:
ی 55 بنابراین جنانجه در طول i
از اتب سوت ند کر
انواع بهاره ) خا بذری که اواح تابستان زرا oS ily
شود(انواع een Cecune a rOn ا زر مر
مرحله بحرلنى كل دهى اسفناج در a5 ۲ساعت روشتایی
است كه خشكى و كرماى زياد نيز كل دهى را تسريع مى
کر
صفحه 22:
بهارش یا ورنالیزاسیون نیز Ce نی ۳
aE CEE Tee eee ا TSC
ee Renee) ae
گیاه سبز شود. بیشتر است. طیف موثر دما برای کل ۱
بین ۲ ت۸۱ در جه سانتیگراه قرار دارد. پس ۳۹۱۳۱۳
1
صفحه 23:
*سرمای لازم برای بیناره کردن بین صدر <
سانتیکراد در مدت ۲-۸ ۰ روز است.
بهارش ديده لند. به مدت يى هفتة 5
گیاهان عادی به کل می نشینند. در این جوا
گیاهان مقدار برگ پایین است ولی مقدار دز
لل
صفحه 24:
نمود ولی عاکهی ۲۳:۲۳
es هو يت
بین ۶تا ۷است. اسفناج در مقلبل درچه اس 7۳
a Se ال ا لال ecpee
۱9۴
صفحه 25:
رشد اسفناج در خاکهای شنی لومی خبلی
es ol cecal teed) حرص بر ززدرسی et
بر a ار لل م
محصول بيشتر از رت زر اش
ae ace ee ل كا سس
باسنت(
صفحه 26:
؟ استفاد ه از کودهای دامی برای زمینهلیی که ار
ضعیف هستند » توصیه می شود. کود دامی را
Se ee Olio Sym Seat orca ee Peo tape نار رات ترار
Se Oar Seen Pe ee ری
نظر به اينكه ريشه اسفناج نسبت به ياره أى ار ار ما
ا ا ا ل ل ا
باید از مصرف کود تازه خود داری کرد. در این مورد مقدار ۲۰
تا *؟ تن كود دامى يوسيده در هكتار توصيه مى شود .)١15(
صفحه 27:
Cg Romie er an peer زر
اصلی ازت . فسفر و پتاسیم باشند و قبل از
زمین اضلفه شوند. مقدار ۲۰۰ کیلوکرم کود ارت خا
7
Ser) ا ا ا
صفحه 28:
میزان محصول و همچنین بهتر شدن کیفیت ۲
TOF) cal
صفحه 29:
سرائجام مير رسی و زودرسى تقسیم بندی هی
تجارتی اسفناج دارای بذر صاف است. که البته
SE SN IC |S eek Se eee ede أسر.
اروبليى اسفناج برى ناصاف CO aa ار
قا اسفناج برگ صاف. در لین كشورها از Fy ees اكد
(Oho ee eS Wen che oe Saeed
شستشوی pee pee) )223 ات ورامین
ee ee ee Roe ee eee nes nC ERC
نشیند(۲).
صفحه 30:
* تمايل كم به كل رفتنء
اك و
* ا برگها.
* كم بودن مقدار سل
*؟ مقاومت در مقابل آفات و آمراض(مخصوصا در مقابل سفیدک
دروغین)
Ba) Coe Sito edn Pec ا
صفحه 31:
Sper tha eee) ا ا ere اا ا
ا ا Fi) Cea pe Oey Cee SMTA
deren سر رت ور سرت بر
پاییزه از نظر خصوصیات فیزیولوژیکی بین دو گروه فوق
قرار دارند(۱).
صفحه 32:
*؟ همان طورى كه كفته شد اسفناج يى سيزى
است که نسبت به يخبندان نير مقاوم فى نا
تحمل كرما را ندارد. لذا بليد زملنى از 00
حرارت پابین و در زمان رشد. طول روز کوتاه بات در
حرارت بالا و طول روز طولانى باعث .به وجود امدن شا
ore Ong oe ا ا ا 22 ل
pee) ل ا ا ا ا 2 00
اصفهان. به محض مساعد شدن هوا بابد كشت كردد.
صفحه 33:
* می توان حدود ۵ هفته قبل از آخرین بحبندان و س
کاشت اقدام نمود. در لین صورت هر ۷ نا ۱۰ روز
تکرار می شود. زمان دیگر کاشت اسفناج اواخر پایر اس
Ce er ca رت ی رت
باشد(۱۳). بوقه های اسفناج در طول مدت زمستان +ه 19
Care erear eyes 0
برداشت ee ی eee ee
كرمسيرى رشد كياه اوايل يابيز تا اواخر زمستان مى باشد(؟).
صفحه 34:
و دیکری روش خطی. البته نحوه خطی تر جی 3ا
FOES ee eC cre Rene a Nec
ل SS CSS Cee Nee
عمق دارند. قرار میگیرد. فاصله خطوط کشت حدود ۲۰
رصم ار دا
ا 710
S| Cee Ie) ا ا BC terry Sor ee Ga
صفحه 35:
۱ ل بين د
Te re STON ۱9
و زد"
پاشی دارد و بین ۱۵-ا ۴۰ کیلو گرم در هکتار متقاوت
است(۱).
صفحه 36:
مسئله در اولیل رشد خیلی مهم است. کر مز
ا Mtg pores orator رل
شد. استفاده از کولتیواتثرهای دس دس درن
است. استفاده از انواع علف کشهای برگ پیین و برک
باریک دوصبهمی سود ولی چون كا ۱
تا ۶۰ روزه است. بلید از سمومی استفاده کرد که بادوام
نباشد(۲).
صفحه 37:
از یک مزرعه اسفناج برداشت کرد در أبن كدو
70
٩ eS SRC ae ere
Se eS eS ees Oe Toe ec)
توان در طول سال جند مرحله اسفناج برداشت كرد.
صفحه 38:
لا سس سس ل
صورت نمی گیرد. زبرا در لین صورت محصولیباً
BO eer ir comer Sem eat)
صفحه 39:
بعضی مولقع بین ۱-۳۵ ۲۰تن در هکتار است() تا
cen reap means cca از
شستشو می دهند که لین کار به يوسيده سدق"
اسفناج سرعت بیشتری میدهد؛ لذا از لین کار بلبد بر که
و
اشکال چندانی ندارد(۲).
صفحه 40:
بت بت رل سود Se) aN
بین رفتن لن می گردد(۱۲.۵).برای مبارزه با لت 5
Omran i Oe emo rer igor ee) Cop re رت
است. سم پاشبپی مزرعه با زینب و مانکوزب نتداول است
ی توان از پلیه های مقاوم ویا خودداری از تکرار کاشت در بت ۲
۱
صفحه 41:
ait 5 اسفناج مى باشند (ه١17).
* موزائيك . بكى از بيماريهاى اسفناج است که به و
eres ee eee) ا رت تب
ل يا ا ار
م ۰
Ae rele ا الى لت لت
1۱
صفحه 42:
J = یس
hee Oe 06 0 ne)
۲دانشورمحمدحسبن ۱۳۸۲۰ پرورش سبزی, جاپ دوم BRET
۳/۹ eter eer
ا
و
ورجورج. دیلیو و مک کلوم.ج.بی . ۱۳۷۳ ترجمهمصطفی عبلی و بهمن بیراسته. تولید سبزی انا رات
Ce) 3
Ree U ICC CUB Pw ELE tr ache a aT Ne
2 ۷/۹۳۵
رون ار AVIBook.van Nostrand reins
له ركام nC eee
0 Minnich,J.1977.the-
بر کر یرت سرت EU ا ول
۱ ee une he
Singh, V.,Pande,P.C.and Jain,D.K.1997.ATEXtbook of \)
Lea ecard ee Ly
2 یرب بل لت از ی مد ورزر hig
رهق را هر
Foruthedition.The AVI Publishing company.Inc,wespott,New York,U.S.A
Tuli,S.K.1994,Dicthonary of biology.sahni Publications, Delhi, India ir
ا یو Rae au ana
رن ات رها یز EES
[1 eee)
و
Paar neg
] Satta en
به نام خدا
گیاه اسفناج
علی اکبرمحمديان
تقدیم به پدر عزیزم و مادر مهر بانم
تاريخچه
اسفناج به صورت خ ودرو spinacia tetrandaدر آس ياي
مركزي (تركس تان ،اي ران وافغانس تان)مي رويي د با اس فناج اهلي
( ).spinacia oleracea lقرابت زيادي داشته است)1(.
اسفناج بومي آسيا و به احتمال زياد بومي ايران است(.)9تاريخ نشان
مي دهد كه اين سبزي دز 2000سال قبل در ايران كشت مي شده
و ايرانيان باستان به خواص آن پي برده بودند( .)11اسفناج در سال
1100ميالدي از ايران به اسپانيا برده شد،سپس از اروپا ب ه امريك ا
انتق ال يافت( .)9مردم چين در سال 764ميالدي آن را كش ت
مي نم و ده ان د ( )6و از آن ب ه عن وان سبزي اس تفاده
مي كرده اند(.)2
مشخصات گيا ه شناسي
نام علمي اسفناج .spinacia oleracea L
مي باش+++++د كه متعل+++++ق ب+++++ه ت+++++يره
chenopodiaceaeاس++ت( )2گياهي اس++ت
يكساله و روز بلند و دو پايه( )1گلهاي نر و ماد ه آن
روي دو گياه مختلف قرار دارند .پايه هاي نر بع++++د از
توليد دانه گرده از بين مي روند ،ولي پايه هاي ماده
باقي خواهند ماند و توليد بذر می کنند.
اسفناج بعد از سبز شدن بذر توليد برگهاي روزت مي كن++د .اين
برگها از ساقه بسيار كوتاهي كه نزديك زمين قرار دارد خ+++ارج
مي شوند( )2ممكن است شاخه هاي فرعي از ساقه اص++لي ب++ه
وجود آيند و همچنين شاخه هاي درج++ه س++وم از ش++اخه هاي
درجه دوم خارج شوند .زماني كه برگها رش++د كافي كردن++د و
شرايط مسا عد گرديد ،ساقه بلندي شروع به رشد مي كند كه
از انتهاي آن شاخه هاي جانبي به وجود خواهن++د آم++د.گلها ب++ه
صورت خوشه در انتهاي ساقه اصلي و شاخه هاي فرعي ظ+++اهر
مي شوند.
تعداد گل در هر خوشه متفاوت است و ممكن است ت++ا 12ع++دد
برسد .البته باز شدن گلها و تشكيل ميوه ها هم زمان صورت
نمي گيرد .اسفناج داراي دو نوع بذر مي باشد يكي بذر گرد
وصاف و بدون تيغ به نام علمي spinacia oleracea
L.var hnermisو ديگري بذر خاردار يا تيغ دار ب+++ه
ن+++++++++++ام علمي spinacia oleracea var.
)spinosa(7
ريشه اسفناج عميق اس++ت و مي توان++د ت++ا
عمق 140سانتيمتري در خاك نفوذ كن++د .از
اين نظر مي ت++++وان اين گياه را در خاكهاي
شور به خوبي كشت نمود .ريشه هاي فرعي
اين گيا ه دوكي شكل است و حداكثر ت++ا 60
سانتيمتري خاك پزاكنده اند()1
برگها در ارق++ام مختل++ف فرم و رن++گ متف++اوتي
هستند و به شكلهاي تخم مرغي ،بيض+++وي و يا
نيزه اي وجود دارند .كناره برگها مي تواند كامال
صاف و يا دندانه دار باشد .پهنك برگ نيز صاف و
يا داراي چين وچروك اس++ت .ارق++امي كه داراي
برگهاي چروكيده هستند از نظر نگهداري در انبار
مناسب ترند زيرا تهوي++ه در آنها به++تر ص++ورت
مي گيرد ولي در عوض به سختي قابل شستش++و
هستند(.)1
• اسفناج گياهي يكساله يا دوساله به ارتفاع ت ا 50سانتي
متر ،يك پايه و يا دو پايه ،با ساقه منفرد و يا از پايين
منشعب ،با غده هاي بادكنكي پايكدار .برگهاي قاعده اي
به طول تا 20و عرض 5تا 6سانتي متر ،با پهنك تقريبا
برابر دمبرگ ،پهنك با 1تا 3جفت پهنه جانبي خطي و
يا مستطيلي و پهنه انتهايي تخم مرغي كشيده ،برگهاي
ساقه اي هم شكل اما كوچكتر از برگهاي قاعده اي.
•
گلهاي نر در نيمه بااليي گياه ،در گويچ ه هايي ب ه
تعداد زياد ،قطعات گلپ وش ، 4پرچمها ،4بلن دت از
گلپوش .گلهاي ماده در دسته هاي ح دود 10ت ايي ،
بدون پايك در محور برگها ،در نوك ب دون خ ار و يا
منتهي به خار درفشي به طول تا 6ميلي متر .كالله ها
.4زمان گلدهي اوايل بهار و زمان رسيدن مي وه اواخر
بهار .گياه كاشته شده.
• پراكندگي جغرافيايي :كاش++ته ش++ده در من++اطق
معتدله و نيمه گرمسيري دنيا.پراكندگي در ايران :
كاشته شده در مناطق مختلف به خص++وص ن++واحي
مركز و جنوبي ايران .اسفناج گياهي كاشته ش++ده
است و اشكال وحشي آن مشاهده نگرديده است.
ميوه گياه ب++ه دو ص++ورت ش++كل خ++اردار و ب++دون
خار(.)4
ارزش غذایی و دارویی
• اسفناج دارای عناصر کانی مختلفی از قبیل کلس++یم،آهن،
فسفر ،گوگرد،پتاسیم و منیزیم می باشد(.)9اسفناج از نظر
ویتامینهای Aو Cغنی است.همچنین به مقدار کم دارای
ترکیبات تیامین ،ریبو فالمین و نیاس++ین می باشد.درص++د
گرم برگ و ساقه اسفناج ترکیبات زیر وجود دارد:
• آب 92درصد ،کربوهیدرات 23درصد ،پروتئین 2درصد ،
چربیها ./7درصد ،فیبر و تر کیبات سلولزی ./6درص++د و
مواد کانی 7/1درصد(.)11
• مصرف اسفناج در غذاهای ایرانی زیاد است و باید توجه داشت که
غذاهای حاوی اسفناج همیش ه ب ه ص ورت ت ازه مصرف گردد.
باقیمانده غذاهای حاوی اسفناج در اثر تبدیل نیترات ب ه نیتریت
که توسط باکتری های نیتر یفیکا سیون ص ورت می گ یرد ب رای
سالمتی مضر است.
• امروزه به علت وفور نیترات و اسید اگزالیک در اس فناج ،این گیاه
مورد توجه ویژه ای قرار می گ یرد .اس ید اگزالیک در ب دن ب ه
صورت اکساالت کلسیم تقریبا غ یر محل ول در می آید و ب ه این
ترتیب تاثیر سوء ف یزیو ل وژیکی خ ود را از دس ت می ده د ولی
کلسیم بدن را جذب می کند.
• نیترات در گیاه معموال در آون++د ها ذخ++یره می ش++ود .بن++ابراین
دمبرگها و ساقه ها مملو از نیترات هستند .نیترات برای انسان و
حیوان مضر نیست ولی در حالت نیتریت ک++ه توس++ط باکتریهای
احیاکننده در جریان حمل و نقل و یا در اسفناج های انباری و یا
در غذاهای باقیمانده حاوی اسفناج ،ب++ه وج++ود می آید ،ب++رای
سالمتی مضر است)1(.
• بذر اسفناج خاصیت آرام بخشی دارد و در کاس+++تن تب و التهاب
روده و معده نقش مهمی دارد( .)11بذور این گیاه به خاطر داش++تن
مقدار زیادی موس++یالژ خاص++یت تب ب++ری دارد .این گیاه دارای
ترکیبات اسید اکسالیک می باشد و خوردن آن برای افرادی ک++ه
ناراحتیهای کلیوی و مثانه دارند ،توصیه نمی گردد(.)2
خواص درمانی
• از قدیم االیام ،عقید ه مردم بر این بوده است که اسفناج از نظر
ارزش غذایی بر سایر سبزی ها ترجیح دارد زیرا مقدار درصد مواد
ازته و هیدروکربنه آن زیاد است .اسفناج به علت دارابودن آهن ،
فسفاتها و کلروفیل ،برای مبتالیان ب++ه کم خ++ونی و هم چ++نین
کسانیکه به علت حوادث ،خون زیاد از آنها دفع شده باش+++د اثر
مفید ظاهر می کند .با مصرف اسفناج ،سهولت دفع م++واد از روده
بزرگ به خوبی فراهم می شود.
• اسفناج به علت دارابودن سکرتین ،اثر نیرو دهنده
بر روی ترشحات معده و روده و لوزالمعده داش++ته ،
ترشحات صفرا را افزایش می دهد و حرکات دودی
شکل رودهرا تقویت می کند و چون دارای ویتامین
A، B، C، Dمی باش++د ،ب++رای ج++بران کمب++ود
ویتامین های بدن به++ترین غ++ذا اس++ت .در م++ورد
کمبود ویتامین های ب++دن ،مصرف ش++یره ت++ازه
اسفناج موثرتر از اسفناج پخته ذکر شده است.
• خوردن اسفناج خام از پیوره جلو گیری می کند و برای دن++دان و
لثه مفید است .تخم اسفناج دارای نیترات و موسیالژ می باش++د و
آن را به عنوان نرم کننده و درمان سرفه ،م+++در و در حالت تب و
تورم شکم و سل و امراض پوستی به کار می برند .اس++فناج عالوه
بر آنکه به صورت پخته در اغذیه مصرف می شود و یا آنکه ش++یره
آن به کار می رود ،سابقا از آن نوعی شراب تهیه می گردیده ک++ه
در خونریزیها به منظ++ور رف++ع کم خ++ونی سربازان مبتال ب++ه این
بیماری به کار می رفته است ،برای این کار نیز از 4قسمت شراب
و یک قسمت شیره برگهای پخته اس++فناج ،این شراب را تهی++ه
نموده اند(.)3
شرایط آب و هوایی
• اسفناج محصول نواحی سرد است و در آب و هوای خن++ک به++تر
رشد می کند.به طور کلی اسفناج در مجاورت تابش زیاد آفت++اب ،
دمای متوسط و هوای مرطوب بهترین نتیجه را می دهد .یخبندان
را بیشتر از اغلب سبزی های دیگر تحمل می کند.بعضی از ارق++ام
آن حتی در مقابل سرمای تا -7درجه سانتیگراد نیز مقاوم است.
بادهای شدید و خشک به گیاه خسارت وارد می کن++د .بن++ابراین
نقاطی که دارای آب وهوای معتدل هس++تند ،و با توج++ه ب++ه این
امرکه این گیاه دارای دوره رویش نسبتا کوتاهی اس++ت( 40ت++ا 50
روز) ،میتوان چندین بار در سال اقدام به کشت نمود(.)1
• در مناطقی زمستان مالیم دارند (مثل خوزستان ) ،رشد آن در
زمستان بسیار عالی است .در این مناطق اوایل پاییز ب ه کش ت
آن اقدام می کنند.چنانچه بعد از زمستان هوا یک مرتب ه گرم
نشود ،بذر را می توان در اواخر زمستان بکاریم و در اوایل بهار
محصول اسفناج را برداشت کنیم .گرمای زیاد باعث ب ه گ ل
نشستن و در نتیجه بذر دادن گیاه می گردد( .)6این امر سبب
می شود که طعم برگها تند ،رشد و نمو آنها کند شود و پس از
مدتی خشک شده ،از بین بروند.
• البته علت دیگری در زود به گل نشستن اس++فناج م++وثر
است و آن طول مدت روشنایی می باشد .هر چ++ه ط++ول
مدت روز(روشنایی) بیشتر شود گیاه زودتر ب++ه گ++ل می
نشیند(.)7اسفناج یک سبزی روز بلند است .البته زود به
گل رفتن اسفناج به رقم آن بستگی دارد(.)8بعضی ارقام
اسفناج نسبت به گ++ل نشس++تن زودتر از موع++د مقرر
مقاومتر از بقیه می باشند ،در صورتی که تع+++دادی دیگر
بسیار حساس می باشند(.)2
نور
• همان طوری که قبال ذکر گردید ،به طور کلی اسفناج گیاهی
است روزبلند .بنابراین چنانچه در طول رشد ،مدت روش نایی
زیاد باشد بوته اسفناج طی مدت چند هفته گل می ده د .ب ه
همین علت است که بذر کشت شده در بهار زودتر گ ل داده
(انواع بهاره ) تا بذری که اواخ تابستان و اوایل پاییز کشت می
شود(انواع پاییزه و زمستانه) .ب ه نظر fritz and stolz
مرحل ه بحرانی گ ل دهی اس فناج در شرایط 12ساعت
روشنایی است که خش کی و گرمای زیاد ن یز گ ل دهی را
تسریع می کنند(.)1
بهارش یا ورنالیزاسیون
• به گل رفتن اسفناج عالوه بر عوامل نور و گرما می توان د ت ابع
بهارش یا ورنالیزاسیون نیز باشد.بهارش حتی چند روزی پس از
کاشت بذر یعنی زمانی که با جذب آب متورم ش ده ان د ،ت اثیر
می گذارد ولی شدت این اثر در مراحل بعدی یعنی زمانی که
گیاه سبز شود ،بیشتر است .طیف موثر دما ب رای گ ل انگ یزی
بین 2تا 8در جه سانتیگراد قرار دارد .پس از آن دمای باال
گلدهی را افزایش می دهد.
• سرمای الزم برای بهاره کردن بین صفر تا 5درج++ه
سانتیگراد در مدت 8تا 10روز است .گیاهانی ک++ه
بهارش دیده اند ،ب++ه م++دت یک هفت++ه زودتر از
گیاهان عادی ب++ه گ++ل می نش++ینند .در این گون++ه
گیاهان مقدار برگ پایین اس++ت ولی مق++دار ب++ذر
بیشتری تولید می گردد(.)1
خاک
• هر چند که می توان اسفناج را در کلیه زمین ها کش+++ت
نمود ولی خاکهای خیلی سبک و خیلی س++نگین ب++رای
رشد و نمو گیاه مناسب نیس++تند .به++ترین خ++اک ب++رای
اسفناج ح++د واس++ط آن دو و اراض++ی نم دار و حاص++لخیز
است .این گیاه در مقابل زمین های آبگیر ،خشک و PH
خاک بسیار حساس است .مناسب ترین PHبرای گیاه
بین 6تا 7است .اسفناج در مقابل درجه اسیدی پایین تر
به وضوح عکس العمل نش++ان داده و نتیج++ه خ++وبی نمی
دهد(.)1
• رشد اسفناج در خاکهای ش نی ل ومی خیلی به تر از خاکهای
رسی است .این خاکها بخص وص در زودرس ی محص ول بس یار
موثرند (.)7خاکهای سیلتی لومی بسیار مناسب ترند ،اگر میزان
محصول بیشتر از زودرس ی آن اهمیت داش ته باش د .خاکهای
شنی برای کشت زمستانه و زودرسی بهاره بس یار مناسب می
باشند(.)2
کود
• استفاد ه از کودهای دامی برای زمینهایی که از نظر مواد غذایی
ضعیف هستند ،توصیه می شود .کود دامی را نباید مطلق ا در
مزرعه اسفناج به کار برد( .)10کود دامی ت ازه را می ت وان ب ه
محصول قبلی و یا اینکه دو سه ماه قبل از کش ت ب ه زمین داد.
نظر به اینکه ریشه اس فناج نسبت ب ه پاره ای از قارچها که
پوسیدگی ریشه را باعث می شوند ،حساس اس ت( ،)6بن ابراین
باید از مصرف کود تازه خود داری کرد .در این م ورد مق دار 30
تا 40تن کود دامی پوسیده در هکتار توصیه می شود (.)119
• استفاده از کودهای شیمیایی کامل در باال ب++ردن م++یزان
محصول موثر است ( )2این کودها باید دارای سه عنصر
اصلی ازت ،فسفر و پتاسیم باشند و قبل از کشت بذر به
زمین اضافه شوند .مقدار 200کیلوگرم کود ازت خ++الص و
کودهای فسفره و پتاسه از هر کدام 150تا 200کیل++وگرم
در هکتار مناسب است(.)14
• در بعضی از زمینها که نسبتا قوی هستند ،فقط کود ازت++ه
کفایت می کند .کودهای ازته از هر چین به صورت سرک
به زمین اضافه می شوند .آزمایشها نش++ان داده ان++د ک++ه
کشت اسفناج بعد از گیاهان تیره بقوالت باعث باالرفتن
میزان محصول و همچنین بهتر شدن کیفیت آن گردیده
است (.)14
ارقام اسفناج
• ارقام اسفناج را براساس خاردار بودن ،صاف و ناصاف بودن برگ و
سرانجام دیر رسی و زودرسی تقسیم بندی می کنند( .)12،6انواع
تجارتی اسفناج دارای بذر صاف است ،که البته کش++ت این گون++ه
بذور ساده تر از نوع خاردار می باشد .در کشورهای آمریکایی و
اروپایی اسفناج برگ ناصاف و چروکیده بیشتر بازارپس++ندی دارد
تا اسفناج برگ صاف .در این کشورها از اسفناج برگ صاف ب++رای
تهیه کنسرو غذا و اسفناج یخ زده استفاده می کنن++د( ،)14چ++ون
شستشوی آنها راحت تر است .در ایران اسفناج برگ پهن ورامین
دارای برگهای گوشتی ،ضخیم و آبدار اس++ت و دیر ب++ه ب++ذر می
نشیند(.)2
• در انتخاب ارقام نکات زیر مورد توجه قرار می گیرد:
• سرعت رشد (سریع بودن رشد ونمو)،
• تمایل کم به گل رفتن،
• یکسان و یک اندازه بودن برگها،
• تمایل کم به زردشدن برگها،
• کم بودن مقدار نیترات،
• مقاومت در مقابل آفات و امراض(مخصوصا در مقابل سفیدک
دروغین)،
• مقاوم بودن در مقابل سرمای سخت زمستان.
• در کشت گلخانه ای طی زمستان از ارقامی که دارای رشد
سریع بوده و در مقابل شدت تابش و دمای کم حساسیتی
نشان نمی دهند ،استفاده می شود .ارقامی که دیر به گل
می نشینند و دارای رشد متوس++طی هس++تند در کش++ت
تابستانه از عملکرد بهتری برخوردارند .کشتهای بهاره و
پاییزه از نظر خصوصیات فیزیولوژیکی بین دو گروه ف++وق
قرار دارند(.)1
زمان کاشت
• همان طوری که گفته شد اسفناج یک سبزی فص++ل خن++ک
است که نسبت به یخبندان ن++یز مق++اوم می باش++د ،بن++ابراین
تحمل گرما را ندارد .لذا باید زمانی کاشته ش++ود ک++ه درج++ه
حرارت پایین و در زمان رشد ،طول روز کوتاه باش++د .درج++ه
حرارت باال و طول روز طوالنی باعث به وجود امدن ساقه گ++ل
دهنده می شود که به عنوان یک سبزی قاب++ل اس++تفاده نمی
باشد .این گیاه در مناطق سردسیر ،مشهد،تبریزو اصفهان ،به
محض مساعد شدن هوا باید کشت گردد.
• می توان حدود 5هفته قبل از آخرین یخبندان و سرمای بهاره به
کاشت اقدام نمود .در این صورت هر 7ت++ا 10روز ت++اریخ کاش++ت
تکرار می شود .زمان دیگر کاشت اسفناج اواخر پاییز است .حدود
7هفته قبل از اولین یخبندان زمان مناسبی ب++رای این ک++ار می
باشد( .)12بوته های اسفناج در طول م++دت زمس++تان ب++ه وس++یله
علوفه خشک و کاه و کلش از سرما محافظت می گردن++++د .زمان
برداشت این نوع اس++فناج اوایل بهار اس++ت .در من++اطق نیم++ه
گرمسیری رشد گیاه اوایل پاییز تا اواخر زمستان می باشد(.)2
نحوه کاشت
• بذر اسفناج را می توان به دو طریق کاشت .یکی روش دست پاش
و دیگری روش خطی .البته نح++وه خطی ترجیح داده می ش++ود،
چون مواظبت و مراقبتهای زراعی در این روش سهل تر انجام می
پذیرد.در کشت خطی بذر در شیارهایی که یک تا دو سانتی م++تر
عمق دارند ،قرار میگیرد .فاصله خطوط کشت ح+++دود 30سانتی
متر و فاصله دو بو ته از یکدیگر روی خطوط کشت 10تا 15سانتی
متر می باشد .میزان مصرف بذر در کشت خطی 10تا 15کیلوگرم
در هکتار و در کشت دست پاش 15تا 20کیلوگرم است(.)6
• این گیاه را در خوزس++تان ،اغلب ب++ه روش نش++تی می
کارند.برای این کار اسفناج را روی پشته هایی که فواصل
خطوط کشت 25تا 35سانتی م++تر از یکدیگر فاص++له
دارند ،در باالی داغ آب می کارند .شیار بین پشته ها ب++ه
عنوان یک زهکش عمل می کند(.)2
• مقدار بذر بستگی به نوع بذر ،جنس خاک و طریق++ه ب++ذر
پاشی دارد و بین 15تا 40کیلو گرم در هکت++ار متف++اوت
است(.)1
داشت
• اسفناج قدرت رقابت با عل+++ف های هرز را ن+++دارد .این
مسئله در اوایل رشد خیلی مهم است .اکر مزرعه توام با
علف های هرز باشد ،محصول با اشکاالتی مواجه خواه++د
شد .استفاده از کولتیواتئرهای دستی با عمق کم و یا سله
شکنی سطح خاک در کنترل علفهای هرز بس++یر م++وثر
است .استفاده از انواع علف کش++های ب++رگ پهن و ب++رگ
باریک توصیه می شود .ولی چون اسفاج یک محصول 40
تا 60روزه است ،باید از سمومی استفاده کرد ک+++ه بادوام
نباشد(.)2
برداشت
• برداشت اسفناج به این ترتیب است که زمانی گیاه 5تا 6برگ ه
شد ،ابتدا مزرعه را آبیاری کرده و پس از تبخیر رط وبت اض افی
بوته ها را با ریشه از خاک بیرون می آورند و ب ه همین ص ورت
به بازار عرضه می کنند .در سطوح کوچک می ت وان دو یا س ه
مرحله از یک مزرعه اسفناج برداشت کرد .در این ص ورت باید
برگهای تحتانی را با دست و یا چاقوی ت یزی بریده برگهای
کوچک و جوانه های مرکزی را به حال خود باقی گذاشت و پس
از مدتی چیدن برگهای بزرگ را تکرار کرد و به این ترتیب می
توان در طول سال چند مرحله اسفناج برداشت کرد.
• تجمع نیترات معموال در دمبرگها زیاد است و بنابراین با چی+++دن
برگهای بدون دمبرگ می توان اسفناجی با نیترات کمتری به بازار
عرضه کرد .اسفناج را معموال در اوایل روز برداشت می کنند .این
عمل به حفظ کیفیت محصول می افزاید .عمل برداشت در زمان
بارندگی و یا مواقعی که هنوز شبنم بر روی برگها نشس++ته اس++ت
صورت نمی گیرد ،زیرا در این صورت محصولی با کیفیت پایین و
توام با برگهای شکسته به دست می آید.
• مقدار محصول اسفناج ح++دود 15ت++ا 20تن در هکت++ار و در بعض++ی
مواقع بین 35تا 40تن در هکتار است( .)1نکته ای که باید مت++ذکر
شد اینکه بعضی اسفناج را بعد از برداشت شستشو می دهند که این
کار به پوسیده شدن برگ اسفناج سرعت بیشتری میدهد؛ لذا از این
کار باید پرهیز کرد .این کار اگر محل تولید تا مکان فروش نزدیک
باشد ،اشکال چندانی ندارد(.)2
آفات و بیماری ها
• از امراض مهم اسفناج یکی سفیدک داخلی یا دروغی اسفناج می
باشد که باعث پیخ خوردن و لوله شدن برگ ونتبپیجت+++ا سبب از
بین رفتن آن می گردد(.)12،5برای مبارزه با آن می ت++++++وان از
سولفات مس استفاده کرد ،ولی این ماده ب++رای انسان خطرن++اک
است .سم پاشبپی مزرعه با زینب و مانکوزب نت++داول اس++ت(.)14
می توان از پایه های مقاوم و یا خودداری از تکرار کاشت در یک
زمین با آن مبارزه کرد(.)5
• سفیدک کاهو هم ممکن است حمله کند .پوسیدگی ریشه ،مرگ گیاهچ++ه ،
پژمردگی فوزاریومی ،لکه سیاه اسفناج از بیماریهای دیگر ق++ارچی اس++فناج
می باشند (.)7،5
• موزائیک ،یکی از بیماریهای اسفناج است که به وسله ویروس موزائیک خیار
به وجود می آید( .)14بعضی مواقع این بیماری موجب خسارت فراوان می
گردد .حشرات ،بخصوص ش+++ته ها ناق+++ل این بیماری ب+++ه گیاهان دیگر
هستند( .)2از آفات مهم اسفناج می توان از انواع ش++ته ها ،مین++وز ب++رگ
اسفناج ،ککهای گیاهی و انواع زنجره ها نام برد (.)7
• منابع
رشت، انتشارات دانش پذیر،چاپ چهارم، سبزی کاری،1385، غالمعلی، پیوست.1
اهواز، انتشارات شهید چمران، چاپ دوم، پرورش سبزی،1382، محمدحسین،دانشور.2
چاپ رستم خانی، چاپ اول، فرهنگ گیاهان دارویی،1382، سید شهاب،خضری.3
تهران، انتشارات موسسه جنگلها و مراتع، چاپ اول، فلور ایران،1380، مصطفی،اسدی.4
اصفهان، چاپخانه نشاط اصفهان، بیماریهای گیاهان زراعی، ،1359 ابراهیم،بهداد.5
اهواز، دانشکده کشاورزی دانشگاه جندی شاپور اهواز،) پرورش سبزی(درس نامه،1353، اردشیر،قادری.6
انتشارات دانشگاه صنعتی. تولید سبزی.مصطفی مبلی و بهمن پیراسته:ترجمه.1373 . پی.ج، دبلیو و مک کلوم.جورج،ور.7
اصفهان. اصفهان
Halfacre,R.G.and barden,J.A.1979.horticulture.MCGraw-Hill,company.new .8
york,U.S.A
Nonnecke,J.L.1989.vegetable production.An AVIBook.van Nostrand rein .9
hold,New York,U.S.A
Rodale,J.I:Rodale,olds,J.Goldman,M.C:Franz,M.and Minnich,J.1977.the .10
encyclopedio of organic gardening.Rodale
Books,Inc.Emmaus,pennsylvaia,U.S.A
Singh,V.,Pande,P.C.and Jain,D.K.1997.ATEXtbook of .11
botany,angiosperms,Rastigi publicatinns.india
S plittstoesser,W.E.1990.vegetable growing hand book,Principlesand .12
Procedures for Producing and abundance of qualhty vegetable
Foruthedition.The AVI Publishing company.Inc,wespott,New York,U.S.A
Tuli,S.K.1994.Dicthonary of biology.sahni Publications,Delhi,India .13
Ware,G.W.and Mccollum .J.P.1980.Pvoducing.vegetable crops.The -6 .14
interstate Printers and Publishers inc.Danville,Illinois.U.S.A
www.flickr.com سایت-15
csdl.tamu.edu سایت-16
www.atlas-roslin.pl-17
www.apsnet.org-18
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
