صفحه 1:
صفحه 2:
۲۳
۱) ی ٩
i ی
صفحه 3:
باز مورد توجه بشر بوده است؛ و این مفهوم در گذشته برای رفتن از شهری به شهر
براى امورى مانند تجارت سفرهای علمی. جهانگردی و غیره به کاررفته است. یلی امروزه
د جوامع بشری و صنمتی شدن شهرها وبهتبع آن رد یکره جمعیت شهرهابعد از
شدن آنها و آمدن وسایل نقلیه موتوری به شهرها مشکلات زیادی برای مردم شهرنشین
شده است. یکی از موضوعاتی که مسئولان و برنامه ریزان شهری رابه تفکر واداشته است.
چگونگی ساخت و احداث شهر و نوع شکل شهرها است که با تغییر در انواع شکل های
الگوهای سقر شهری نیز با
صفحه 4:
,در طول چدد, دمه اخبر وه تیپاد لمیدان,چنها در چال افزایستل بوده و[ ۳
رشد در ایهم نبرعت بیشتری گوامد کرفت اکنونند و ۶ درصب او جلك ۱
کتوو وا افراد ۶۰ سان ولج eases) JSR
٩ ره سا اي روندی طبیمی اد که درل یرت فریولوزیکش ز 1 ۱۱۵
بدن رخ می دهد. در این دوران آفرآد سالمند eS ی و تقو کشان
کمتر خواهد شد. در اين زمان نیاز های جدیدی با توجه به شرایطشان به وجود میآید
اینجاست که لین سوال مطرح می شود: نیاز های سالمندان جامعه امرو
حمل و نقل چیست؟
صفحه 5:
جنسیت. فاصله, زمان سفر, مالکیت خودرو و وسیله سفر و حتی وضعیت اقتصادی شامل درآمد و مالکیت خودروی شخصی. تاثیر واضحی روی تحرک اقراد سالمند می
صفحه 6:
محیط ساخته شده:
بای اولین بار سرورو و کا کلمن (۱۹۹۷) سه متثیر تراکم, تنوع و طراحی
را برای سنجش محیط ساخته شسده در نظر گرفتند. سپس محققان
بعدی نیز متفیرهای دیگری از جمله دسترسی در مقصد و دسترسی به
حمل و تقل عمومی را به لن ها اضافه کردند.علاوهبسر این, برخی از
مطالعات نیز از ویژگی های عینی استفاده نکسرده بلکه ویژگی های
درک شده توسط ساکنین را یه عنوان متفیرهای سنجش محیط ساخته
شده مدنظر قرار داده اند
صفحه 7:
همچنیسن برخسی از ایین مطلعات نیز دریفتهاند که علاوه بر متفیرهای
محیط ساخته شده: عوامل دیگری همچسون ویژگیهای اجتماعی-
اقتصادی. نگرشهسا!ترجبهسات فسردی. خسود برگزینسی محسل سپگونت
نیسز وجسود داشسته کسه در رواسط علست و معلولسی بیسن کاربٌی
a 8
زمين ورفتار سفر مشاركت دارنف ©
ul yo % مطائماتهتسيويط عاى ساكتهاشده توسط انسان در مقیاسن شهر
(زنظر فرم شهری,تراکم » دسترسی. اختلاط کاربری و طراحی) اطلاقی
صفحه 8:
کلی. می توان بصورت حرکت یک جسم تعریف کرد. مردم با سیستمی
متناسب با نیاز ها و همچنین در دسترس آنها باشد. اگر فاصله های کوتاه
طرف قر در بين باشد؛ ممکن است پیاده سفر کنند. با ازدیاد فاصله بین
و ميدا هاء نياز به سيستم هاى مكانيكى خواهد بود: اتومبيل شخصى. وسیله
أراه آهن يا هوابيما. البته به اين مورد بايد اشاره كرد كه مردم براى رفع نيازهاى
صفحه 9:
صفحه 10:
یکی از موضوعاتی که مسئولان و برنامه ریزان شهری رااجه تفکر واداشته است. بحث چگونگی ساخت و
احداث شهر و نوع شکل شهرها است که با تغیبر در ناع شکل های شهری الگوهای سفر شهری نیز با
تغییراتی روبه رو ميشوند. فرم شهری و طراحی آن نقش مهمی را در انتخاب وسیله سفر و مسافت طی
شده بازى ميكنند. به طوریکه تراکم جمعیتی کاربری زمین و حمل و نقل گستردهاتباط مستقیم
با سفربه وسیله اتومبیل دارند. درلين ارتباط تراكم نقش بسيار مؤثرى در كاهش نيازبه سفر دارد. عموماً
تراكم جمعيتى يك شهر با افزايش فاصله از مركز شهر كاهش بيدا میکند. تراکم همچنین بر الگوی سفر,
نوع وسيله سفر و طول سفرء تأثير ميكذارد. به كونه اى كه با افزايش تراكم. طول سفرها كوتاه تر شده
واستفاده از وسايل نقليه غير از وسيله نقليه شخصى افزليش بيدا ميكند. علاوه بر لين اندازه مناطق مادر
شهرى و فاصّله از مركز شهر با تقاضاى سفر مرتبط است. گسترش مادر شهرها درنتيجه افزليش فواصل
درونى افزايش بيدا ميكتد .درنتيجه نياز به سفر به دليل مسافت هاى زياد سفر. کاربری های مجزای
شهری و تراکم های پایین افزایش پیدا میکند .این در حالی است که الگوهای با تراكم و اختلاط كاريرى
بالاء لین امکان را فراهم میآورد که ساکنان بیشتر فعالیست ای خود را در یک سفر انجام دهند. علاوه بر
این پیاده روی و دوچرخه سواری به جای استفاده از اتومبیل شخصی افزایش پیدا میکند.
صفحه 11:
فرم شهری:
تعرسف فرم: هیچگاه سان نبوده و به همین قلییل همیشه متداسب با نوع کربردش تعریف
میشود: در تعریف کلی لین آمده؛الکوی توزیع فضایی فعالیت های انسان» دز دوره خاصی از
ی
eed ۱۹۸۱ فرم: هزیر لکوی ققابی عتاض وکاب ی بززکپرساکن و الق دوشهر تقریف
میکند.آدرمجموع میتوان گفت. فرم شهری نتیجه گرد هم آمدن مفاهیم و عناصر متعددی از
ساختار شهر استهعتاصراین متاهیم ممکن اسب مواردی نانشد. الکوی خبابا ناسنا زه و سل
بلوک, طراحی خیتابان, شکل بندی قطمه: پارک جا و فضاهای عمومی و مائند این باشد. فرم
شیر به دلیل آشار مختلف اقتصادی, اجتماعی و ژیست محيطى. ميتواند يك شهر رابه سوق
:ارى يا تايايدارى سوق دهد.
صفحه 12:
را تحت تأنیتر قرار #یدهگمقیاسی شهر. سطوح SS poles تولسطه و در مقیاس
7
صفحه 13:
FR
اٍی توسعه زمین. رفتار سفر را به
صورت زیر تحت تأثیر قرار میدهد
م مرجب فاصله مبداً و مقصد می شود. در حللی که تراکم بالا موجب کاهش طول سفرهاء
ويق به بياده روى و دوجرخه سوارى ميشود افراد مردان سالمند بيشتر از شيوه هاى بياده و خودروى
استفاده میکنند.
ن. فاصله بین مبدأً و مقصد سفرها میدهد. با تفکیک کاربری ها به پهنه های
لکونت. تجاری و صنعتی طول سفرها افزایش يافته و استفاده از وسایل نقلیه موتوری بیشتر میشود
باشند. استفاده از وسایل نقلیه موتوری افزایش پیدا میکند. به عنوان مثال. اگر
اشتغال در فاصله دورتری از محل سکونت واقع شده باشد. سفر با دوچرخه و پیاده روی امکان پذیر
از ز جمله طراحى شبكه معا ٠ طراحى ساختمان هاو الكوهاى سفر را تحت تأثير قوار
اده از وسیله نقلیه شخصی و استفاده از حمل و نقل عمومی) تأثیرگذار است.
صفحه 14:
رلك زدعسید. فمللیت::هله یی موی علمل بت در نف
للگوی. سفر در کر شهرهلی. جهلن. می بلشد-
تراکسم معمولا" بعنیلن- شملر لفرلدد کلرگیلن, بل ولحدهلی.
مسکونی. در پلحد سطح. لندلزه گیری. می- شودکه می- تولند در
امقيلين علي مكمه علوم ملقم لوو مسلوه يلوه سلوج
سرشملری. و س قلیل. لندلزه گیری بلشس
فد طون کلی- در صورت. دو برلبر کیدن. ترلکم هلی- شهری.
ag pecans caged alg dG as ۲۰1۵۲۵ میس کلعش .من .یلیس
eds محل ص ونه لول عم همقل کحم وهی یبط بسا
wally ath geal eis yep eA a aes يلقي ستمى
ecg th gl alae cial oil psn
وجود دلشته بلشد Ly pte del سطح بللایی لز سفو بل app
صفحه 15:
قابلیت دسترسی:
قابلیت دسترسی یه عنوان شدت احتمال کنش و واکنش تعریف شده است. لین مفهوم با الگوی فعالیت هاء کمیت و کیفیت آنها . تنوع و مجاورت آنها و در نهایت
پیوستگی بین آنها با استفاده از حمل و نقل عمومى - معين مى شود.
تعريف بايه قابليت دسترسى بر دو ارتباط مستقيم بين قابليت دسترسى و سفر دلالت داره:
١ سطح دسترسى نشانه اى از فاصله تا فعاليت ها و مقدار هريك از فعاليت هاى موجود در يك مكان ميباشد.
۲ تعداد بيشتر فعاليت ها ممكن است با تنوع فعاليت ها و دامنه انتخاب مرتبط باشد. قابليت دسترسى ميتولند به طور غيرمستقيم بر الكوى سفر از حيث فراولنى
سفر و وسيله سفر نيز تأثير يكذارد.
ممكن است ساكنين مناطق با دسترسى بايين تر نيازبه سفرهاى طولانى قر رابا تعداد سفرهاى كمتر جبران كنند. در حللى كه ساكنين در مناطق با دسترسی
بالات سفرهای بیشتری را نجام دهند. علاو بر این معمولا ساكنين مناطق با دسترسى بالا جايى كه فواصل تا فعاليت ها كمتر است از كزينه يباده روى جهت
انجام سفر استفاده ميکتند.
صفحه 16:
شبکه معابر و پیوستگی آنها و عناصر طراحی پیاده مدر میباشد.
و پبوستگی نقاط آنها یا آسانی حرکت بین دونقطه از آنها میباشد
eal بین دو نقطه وجود داشته و علاوه بر آن مسيرهاى كزينه و فابل
مقیاس انسانی» وجود پیاده رو در مقلبل بلوک ها و کیفیت های
ها تا لامپ ها و درختان در حاشیه خیابن را در بر میگیر
صفحه 17:
صفحه 18:
بررسی ارتباط بين اختلاط کاربری و رفتار سفر
اختلاط كاربريها و توزيع فعاليتهها در سطح شهر از عوصل تاثيركذار بر الگوهای حمل و نقل شهری ااست. تا
ساكنين به گونهای که نیا به طی مسافتهای طولانی به حداقل برسد یکی از راهکارهای کاهش ترافیک در شهر است. از
جا که تقاضای سفر از پراکنش کاربریهای عمده از جمله محل كار. مراكز آموزشى. مراكز تفريحى ويا مراكز خدملتى مشتق
ميشود. بخشى از كاهش حجم تقاضا از مجراى اعمال سياستهاى ساماندهى كاربرى زمين. قابل حصول است. به اعتقاد
ببسيارى از متخصصان امور شهرى نوع و ميزان براكنش كاربرى هاى شهرى يكى از عوامل تثیرگذار بر روش انجام سفر
شهروندان ميباشد. به همين دليل با تغيير در جيدمان كاربريهاى شهرى ميتوان الكوى سفر شهروندان را نيز تغيير als
نتلیج بدست آمده از مطالعات حاکی از آن است که تولید سفر در محلات شهری ارتباط تناگنگی با اختلاط کاربریها دارد و
به هر أندازه كه تنوع كاربرى ها در سطح يك محله افزايش يابد به همان اندازه تقاضا براى سفرهاى طولانى و يا وسيلة نقليه
شخصی کاهش مییابد. همچنین تنوع در چیدمان کاربریها خود مشوقی برای انجام سفرهای پیاده و یا با دوجرخه در سطح
محلات میباشد.
صفحه 19:
:مزابای اختلاط کاربری
کاهش وایستگی به اتومبیل.
حفظ فضای سبز و منابع طبیعی.
باتوجه به نیازهای سالمندان اقتصادی و متعادل سازی قیمت مسکن.
کاربری افزلیش پیدا کند بیشتر میتوان نیازه
و سفرهای طولانی آنها را کاهش داد
امری مفید محسوب میشود. ۷ خلق تنوع و ارتقای کیفیت محیط.
صفحه 20:
سالمندی. یکی از مراحل زندگی و تکامل انسان است که
لاه است. سرعت رشد در این زمان دارای
Shey ها و تغييرات بيجيده است. اين تغييرات به افكار,
احساسات. اعتقادات. ارزش ها و به طور كلى شخصيت و رفتار و
شیوه رفتار فرد در مقابل ديكران تاثير كذار است.
سالمندان در مقايسه با افراد جوان تر سفرهای کمتر وبا مسافت
کمتری انجام می دهند و زمان سفرهاى كمترى دارند كه نتيجه
پروژهش کالیا و همکارانش در زمینه الگوی سفر سالمندان در
سطح ملی در کشور امریکا همین موضوع است.
صفحه 21:
سالمندان: اختلالات بینایی» اختلال شنوایی, محدوديت هاى حركتى دست ٠
ركيجه و عدم تعادل. محدودیت هایی در حرکت از جمله رایچ ترین آنهاست.
ها میتولند نقطه قوتی برای شهرسازی سالمند محور باشد؛ چرا که با شناخت
« اصلاح یا طراحی مجدد بر مبنی ارتقاء توانایی محیط (توانبخشی محیطی)
صفحه 22:
المندان: مشکلات شناختی سالمندان در محیط. در ارتباط با سه موضوع کلی
لی محیط. حفظ تمرکز در محيط و عدم توانایی در مسیریابی. این مشکلات؛
ده ترین نوغ احساسات منفی در محیط شهری, شامل احساس ترس, ۵
به دمانس در محیط های رسمی ۰ سردرگمی, شرمندگی, به خصوص هنگامی
إيجه تنهانى اسست
صفحه 23:
مشکلات دوران سالمندی:
صفحه 24:
طراحی و رفتار سفو نقالمتدان:
=a ۲
به دليل آنكه سالمندان از ضعف نیروی حرکتی و ماهیجه ها رنج میبرند؛ نتیجه آن کم شدن توانایی,حرکت آنها و کندی در راه رفتنشان می شود.
* از مشکلاتی که سالمندان در رابطه با معابر با آن روبرو هستنده شامل :ٍ ve
ac] a Ur SISTER A PRE CS Lao Cae ترجه هاء سطخيتاق ار معایر در وروی (کت کت هاا مسكونى
سالمندان به طور کلی در مگان هی که امنیت انها را در خطر باشتاً سفر نمی کفند. وبا توجه با آیتکه توسط پزشکاق عم پیاده روی برای سالمندان
توصیه می شود آما برای آتها این فعالیت با نگرانی هایی از جمله لیز خورد: سد و ۰
i\ Real 539370 plas Gelb 39 OS Git Caley ity *
” .لا 0000© بليدار SOO سس ود مچنین براق
تفر ۱۳۲1 ۳9 یک نفر با عنندلی جر خذار وجود داگیته باشد نهر است.
Y عرض پیاده روها عداقل ۱۸۰سانتی متر بات
صفحه 25:
ازهای افراد در دوران سالمندی
نیاز معیشتی: احتیاجات معیشتی شامل خوراک. پوشاک, مسکن و بهداشت میشود.
نیاز عاطفی: احتیاجات عاطفی همواره وجود داشته وبه همان ترتیبسی که سن افراد بسالاتر میرود. نیازها نیز افزلیش مییابد. درگذشته توجه فرزندان به
پدر و مادرها و اصولاًافراد جوان تر نسبت به مسنترهاء بیشتر بود و اخلاق و رسوم حکم می کرد که به سالمندان بیشترین احترام گذاشته شود. اما
امروزه که غللب سالمندان یه تنهایی در خانه خودبه سر میبرند. هرقدر هم که وضع زندگی آن ها خوب باشد. از توجه عاطفی دیگران و اقدامات جامعه
بی نیاز نیستند.
زسبه امفیت: سالمند احتیاج به امنیت روحی و جسمی دارد و باید در طراحی فضاهای مرتبط با سالمند این مسئله مورد توجه قرار گیرد. سالمند باید
مطمتن گردد که در موقع ضرورت به کمکش خواهند شتافت و یا در موقع بیماری سریع معالجه خواهد شد و در فضایی که پا میگذارد آرامش دارد و مورد
آزار قرار نخواهد گرفت.
صفحه 26:
ازهای افراد در دوران سالمندی
نياز به تفويح: سالمندان با توجه به شرايط سنى و عدم اشتغال جدى. احتیاج به وقت كذرانى بربار و سالم به اقتضاى شرايط جسمى خود راداند.سالمندان
فاقد منابع مجدد دوستى هستند. زيرا اكثر آنها كار نميكنند و موقعيت ايجاد روابط دوستانه در فضاى كار را ندارند و دوستان هم سن و سالشان را نيز به
نوعى از دست داده اند. اين مسئله تنهابى آنها را افزايش ميدهد. بهترين تفريحات بيشنهادى براى سالمندان (با توجه به سواد و روحيات خاص هر فرد) شامل
مطالعه كتاب و روزنامه. كشت وكذار در فضاى سبز. معاشرت و كفتكو با دوستان. تماشاى فيلم. خريد از بوفه. نفستن روى نيمكت و تماشاى خيابان و عبور و
مرور مردم: و بخصوص تماشاى كودكان هنگام بازی و شنیدن موسیقی است. در ضمن ترتیب دادن برنامه های فوقالعاده مثل مراسم عبادی, جشن و کنسرت,
بازی های سبک تأثیربسیار خوبی در روحیه سالمند درد و احساس یکنواختی روزها را از بین میبرد.
نیازسبه زناسگی اجتماعی. افسردگی بیشتر در میان سالمندانی وجود دارد که تنها زندگی میکنند و علاوه بر لن دچار نراحتی های جسمانی نیز هستند.
بعضی از آنها بیش از یکبار در ماه تماس دیگری با فرزندان خود ندارند و تمام روابط و گفتگوی آنها در صحبت های چند دقیقهای برای مثال با پستچی و منازه
دار خلاصه ميشود. از اینرو ضروری است که محیط مناسب و بهتری برای زندگی آنها مهیا شود تا افسردگیهای ناشی از تنهايى كاهش يابد. سالمندانی که
علیرغم سن یلا در فعلیتهای اجتماعی حضور دارند و از روبط اجتماعی نسبتا خوبى برخوردارند. به بيماريهاى مختلف بهويقه بيماريهاى روانى كمتر دجار مي
شوند. مسئله مهم دیگر, کار است؛ کار سبک بهترین وسیله برای گذراندن عمر در کهنسالی است. کار نهتتها پاسخگویی به یک نیز واقعى در ارتباط با
سالمندان است بلکه با مديريت صحيح. نتايج کار سالمندان میتواند پاسخگوی قسمتهای زیادی از نیازهای جامعه باشد.
صفحه 27:
صفحه 28:
اپینگیمی ویژگی های سفر و بحران های کی مند
منطقه شهری ایبادان نیجریه را رزیل کرده است. در الم
وی عناصر اصلی؛ ویژگی های اجتماعی افتصادیاتلمندان.
صفحه 29:
چو و همکاران برای شناسایی عوامل موثر سفر سالمندان با بررسي متغیرهای
جمعیت شناسی و کاربری زمین. مدل پروبیت ترتیبی برای تواثر سفر ساختند.
نتايج مدل در كروه هاى سالمند و غیر سالمند و یه طور مشخص برای
سالمندان در سه گروه سنی ( ۰۶۹-۶۵ ۰۷۳-۷۰ ۷۵+) مقایسه شد. طبق این
پژوهش, متفیرهای اقتصادی اجتماعی مانند بعدخانوار. مالکیت خودروه سن:
جنسيت. وضعيت شغلى. سفرهای کاری و غیرکاری برای گروه های سالمتد و
غیرسالمند متفاوت است. به علاوه متفیرهای کاربری زمین. تاثیر سفر عمده
ای روی سفر سالمندان دارد. تسهیلات رفاه» تسهیلات ورزشی و تسهیلات
Ly سفرهای. غیرکازقا تسالمتگال ارتباط . مثبست دازند.
hoo, S., Sohn, D., & Park, M. (2016).
صفحه 30:
:در مقالات بررسی شده
گردآوری اطلاعات نخست از طریدق مطالم ات کتابخانه ای و مشساهدات میدانی (پرسشنامه) صورت گرفته است.
۷ برای دستیابی به اطلاعات مربوط به متفیرهای محیط ساخته شده از جمله تراکم یا فرم شهری و به دست آورن فاصله ها ء از نقشه های 015 استفاده کرده
اند
۷ سپ با فرض اينکه رابطه آماری بين آنها وجود دارد. ارتباط بین رفتاز سفر و متفیرهای فرم شهری آزمون شده اند. آزمون آماری استفاده شده عبار,
تحلیل همیستگی است:
با استفاده از روش توصیفی-تحلیلیتاثیر اختلاط كاربريها بر توليد سفرهاى يايدار در محلات شهرى و همچنین نقش آن در شکلگیری محلهی پایدار مورد
بررسی قرار گرفتهاست.
?80 رت 5 1
در ارتباط با متغیرهای رفتار اثیر آن بر روی سالمندان از پرسشنامه و
“” برای تحلیل اطلاعات. از نرم افزار آماری, 555 استفاده شده است.
صفحه 31:
شخصی میتواند در انتخاب این شیوه سفر US SIE باشد. با این وجوده در پژوهش ما
تحلیل آماری نمونه موز سالتقوان شهر مشهد حدود سد أز افرادى كه از شيوه بء
ونتل عموموققگفاده کرد آنده دارای خودر #9یخصی بوده اند
‘opie a lt
صفحه 32:
یک و مورادی از
تان: آمراجمه به پزشف و مور
ارستان» أمرا
صفحه 33:
x
۸
SU aS های سالمندان چنین استتتام می کنیم paige ss es ale aos با
سالمندی وابسته به ماع فری»عرشه سروس "های تلو نقل و توزيع مکلنی مقاصد deg bob Spe Dla به نیازی
های آنها می توان گفت سفر می تواند تا حدودی این نیاز ها بر طرف کند.
وضعیت اقتصادی شامل درآمد و مالکیت خودروی شخصی, تاثیر واشحی روی تحرک افراد سالیهند و اشخاب یف آنها می گذارند.
نتلیج حاصل Aj) Se oat ال ee سهم تاده توسط سالمندان را
۱۴
صفحه 34:
anaes اراس اه ام بر که هب ۱۹۳ ۳ بر تون #زقاي سالمندن )تب ری
>
سفرهای طولانی آنها را کاهش داد و این برای شهر دوسنداز سائنند.امری مفید محسوب ميشود.
طراحی شکل شهرها از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد با آفرایش تراگم؛ طول سفرها. کوتاه ثر شده و یدهاز وسایل نقلیه غیر از وسبله
نقلمه شخصی افزلیش پیدا ميكند. با توجه به اينكه افراد سالمند تحرک کمتری دارند موضوع افزايش تاك بر يوق تقاضاى سفر آنها تاثير مى
گذارد. سالمندان در مقایسه ما افراد جوان تر سفرهائ كمتر و با مسافت كمترى إنجام مى دهند.و زمان بتأقير هاى بتر بازند.
رکل نتیجه میگیریم که هرچقدر تسر
صفحه 35:
حمزه رستگاره مجتبی. (۱۳۹۵). بررسی تطبیقی تأثیر فرم شهر بر رفتار سفر شهری و مصرف سوخت وسایل نقلیه. مطالعات محیطی هفت حصار. شماره
توزدهم, سال ششم. بهاره صص. ۱۹-۳۰
ممدوحی. امیر رضا؛ نقوی. فاطمه. (۱۳۹۵). انتخاب شیوه های سفر سالمندان؛ تحلیل آماری نمونه موردی سالمندان شهر مشهد. چهارمین کنگره بین
الملی مهندسی عمران. معماری. دانشگاه شهید بهشتی, تهران, ایران. آذر ۱۳۹۵
كلىء الهه؛ خدادادی, خداداد. (۱۳۹۶). آسیب شناسی قوانین حقوق معماری و شهرسازی سالمندان در ایران. سومین کنفرانس سالانه پژوهش های
معماری. شهرسازی و مدیریت شهری.
قدمی. مصطفی؛ بهرامی: یوسف و دیلم صالحی. مهسا. (۱۳۹۶). تأثیر فرم کالبدی شهر بر شیوة سفر شهروندان (مورد: شهر ساری). نشریه علمی-
پژوهشی برنامه ریزی توسعه کالبدی, سال دوم شماره ۲ (سری جدید): پیاپی F تابستان ۰۱۳۹۶ صص. ۳۵-۵۶.
محمدی, محمود: قلعه نوئی. محمود و میرزایی, عنایت اله. (۱۳۹۳). فراتحلیلی بر حساسیت رفتار سفر (وسیله سفر) نسیت به شکل شهر. نشریه معماری
و شهرسازی آرمان شهر. دوره ۰۷ اسفد ۰۱۳۹۳ صص. ۳۸۳-۴۰۸:
الهام ؛ تقوا یی. عل یاکیر. (۱۳۸۹ .(شاخص هه ای مناسب ساز ی فضاهای شهری دوستدار سالمندان با استفاده از رویکرد مشار
فصلنامه علمی - پژوهشی مسکن و محیط روستاء شماره ۰۱۲۸
صفحه 36:
te سيد على؛ بهرامى: يوسف. (1517). تسأثير ساختار فضاي شهروندان مطالعه موردی: شهر رشت. تحقيقات كاربردى علوم جغرافيليى:
سال سیزدهم؛ بهار ۰۱۳۹۲ شماره 18 صص. 751-721
زيردست, اسغنديار؛ باقر نزاد. الناز. (۱۳۹۹). بررسى رابطه على ميان محيط ساخته شده و رفتار سفر در الكوى توسعه مختلف تهران. فصلنامه مطالعات شهرى.
شماره 8 تابستان 1195. صص. 177-١152
خيرالدين. رضا؛ میرزلیی. عنایت اله. (۱۳۹۴). تحلیل تأثیر ویژگی های محیطی گسترش های جدید شهری بر رفتار سفرهای با مقصد مشخص و بدون مقصد
مشخص (مطالعه موردی: محله در شمال شهر اصفهان). تشریه هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی, دوره ۰۲۰ شماره ۳. پاییز ۰۱۳۹۴ صص. ۵٩-۷۰
عباسى. حیدر؛ حاجی پور. خلیل. (۱۳۹۳). تحلیل تجربی تأثیر فرم شهر بر رفتار سفر خانوارها در محلات مختلف شهری شیراز. ماهنامه باغ نظرشماره ۰۲۹ سال
هم تابستان ۰۱۳۹۳ صص, ۰۲۳-۳۲
ممدوحى: امير رضا؛ نقوی, فاطمه و عطاپور. مهدی, (۱۳۹۵). عوامل موثر بر انتخاب سفرهای تفریحی سالمندان, نمونه موردی: شهر مشهد. سومین کنفرانس
بین الملینوآوری های اخیر در مهندسی عمران, معماری و شهرسازی. ۱۸ شهریور ماه ۱۳۹۵ تهران» !
صفحه 37:
عیسیلو, شهابالدین؛ جمعهپور: محمود و رفسنجانی» علی خاکساری. (۱۳۹۶). نیازها و مشکلات سالمندان در فضای شهری مورد شناسی: (خیابان های
بخش مرکزی شهر قم.
نوذری. رفیع زاده. داعی نژاد. مبانی طراحی فضاهای بازمحله های مسکونی متناسب با شرایط سالمندان.
رفیع زاده. طراحی مناسب برای سالمندان نشریه صفه. شماره سی و هفتم.
صیامی, قدیر و خلیق. علی (۱۳۹۶» اثی اختلاط كاربريها بر تولید سفرهای پایدا در محلات شهری ( نمونه موردی: محلات ميعاد. تربيت و هاشمى در
شهر مشهد). فصلنامه عملی-پژوهشی نگرشهای نو در جغرافیای انسانی سال نهم. شماره سوم. تابسات ۰۱۳۹۶
صفحه 38:
85, ۴, (1992). Psychological aspects of staying at home. the American condition. Landscape and
Urban Planning, 64(4), 191-200.
Sonmez Turel, H; Malkoc Yigit, €; & Altug, |. (2007). Evaluation of elderly Spaces. Applied Acoustics,
66(2), 211-229.
Jackson, L. E. (2003). The relationship of urban design to human health and people's requirements
in public open spaces: A case study in Bornova District (Izmir, Turkey). Building and Environment,
42(5).
Yang, W; & Kang, J. (2005). Acoustic comfort evaluation in urban open public Applied Acoustics,
Volume 66, Issue 2, February, Pages 211-22.
Choo, S., Sohn, D., & Park, M. (2016). Mobility characteristics of the elderly: A case for Seoul
Metropolitan Area. KSCE Journal of Civil Engineering, 20(3), 1023-1031.
Schmécker, J. D., Quddus, M. A., Noland, R. B., & Bell, M. G. (2008). Mode choice of older and
disabled people: a case study of shopping trips in London. Journal of Transport Geography, 16(4),
257-267.
Ipingbemi, O. (2010). Travel characteristics and mobility constraints of the elderly in Ibadan,
صفحه 39:
Naess, P(2006), Residential location affects travel behavior-But how and why? The case of Copenhagen
metropolitan area, Progress in Plan-ning, 63(1), 167-257.
Ewing, R and Cervero, (2010), Travel and Built Built Environment. Journal of the American Planning
Association, 76 (3), 265-294.
World Health Organization. (2007). Global Age-Friendly Cities: a guide.
Javadi, GH., Taleiei, M., Karimi, M. (2013), Development of the model for assessing the effects of urban
land use mixing based on spatial indices and analyzes, Journal of Geography and Urban-Regional
Development, No. 8, pp. 89-64
Soltani, A., Saghaeipour, T. (2012), Production of intra-city trips and the impact of land use
diversification, urban and regional studies in Iran, third year, number 12
تاثیر محیط ساخته شده بر رفتار سفر سالمندان
مقدمه
س فر ،از ديرباز مورد توج ه بش ر بوده اس ت؛ و اي ن مفهوم درگذشت ه براي رفت ن از شهري ب ه شه ر
ديگر براي اموري مانند تجارت ،سـفرهاي علمي ،جهانگردي و غيره به كاررفته است .ولي امروزه
با رشد جوامع بشري و صنعتي شدن شهرها و به تبع آن رشـد يـكبـاره جمعيـت شهرها بعد از
صنعتي شدن آنها و آمدن وسايل نقليه موتوري به شهرها مشكالت زيادي براي مردم شهرنشين
ايجاد شده است .يكي از موضوعاتي كه مسئوالن و برنامه ريزان شهري را به تفكر واداشته است،
بح ث چگونگ ي س اخت و احداث شه ر و نوع شك ل شهره ا اس ت ك ه ب ا تغيي ر در انواع شك ل هاي
شهري الگوهاي سفر شهري نيز با تغييراتي روبه رو ميشوند.
3
Add a footer
در طول چن د ده ه اخیر نیز تعداد س المندان دنیا در حال افزایش بوده و این رون د
رشد در آینده هم سرعت بیشتری خواهد گرفت .اکنون حدود 6.6درصد از جمعیت
کشور را افراد 60سال و باالی آن تشکیل می دهند.
دوره سالمندی روندی طبیعی است که در آن تغییرات فیزیولوژیکی و روانی خاصی در
بدن رخ می دهد .در این دوران افراد سالمند سریع تر خسته شده ،جنبش و تحرکشان
کمتر خواهد شد .در این زمان نیاز های جدیدی با توجه به شرایطشان به وجود میآید
اینجاست که این سوال مطرح می شود :نیاز های سالمندان جامعه امروزی ما در بخش
حمل و نقل چیست؟
4
Add a footer
جنسیت ،فاصله ،زمان س فر ،مالکیت خودرو و وسیله سفر و حتی وضعیت اقتصادی شامل درآمد و مالکیت خودروی شخصی ،تاثیر واضحی روی تحرک افراد س المند می
گذارند.
فرم شهري نیز نقش مهمي را در انتخاب وسيله سفر و مسافت طي شده بازي مـيكننـد.
تـراكم جمعيتـي ،كاربري زمين و حمل و نقل گسترده ارتباط مستقيم با سفر به وسيله اتومبيل دارند.
در اين ارتباط تراكم نقش بسيار مؤثري در كاهش نياز به سفر دارد .عموماً تراكم جمعيتي يك شهر با افزايش فاصله از مركز شهر كـاهش پيدا ميكند.
تراكم همچنين بر الگوي سفر ،نوع وسيله سفر و طول سفر ،تأثير ميگذار؛ به گونه اي كه با افـزايش تـراكم ،طـول سـفرها كوتاه تر شده و استفاده از وسايل نقليه غير از
وسيله نقليه شخصي افزايش پيدا ميكند و افراد مسن راحت تر می توانند سفر کنند.
در طول دو دهه اخیر شمار زیادی از مطالعات مخصوصا در شهرهای آمریکایی و اروپایی به این نتیجه رسیده اند که مولفه های شکل شهر بر شیوه سفر شهروندان تاثیر
گذارند؛ این مولفه ها شامل :شکل و فرم شهر ،تراکم های شهری و کاربری مختلط اراضی ،ارایش فضایی خیابان ها و نحوه دسترسی آنها می باشد.
در اين پژوهش ما تاثیر محیط ساخته از نظر فرم شهری ،تراکم ،شکل شهر ،دسترسی ،اختالط كاربري و طراحي بر رفتـار سـفر سالمندان با متغییر
هایی شامل :جنسیت ،فاصله سفر ،زمان سفر ،مالکیت خودرو و وسیله سفر را مورد بررسي قرار می دهیم.
5
مفاهیم نظری:
محیط ساخته شده:
برای اولین بار سرورو و کا کلمن ( )1997سه متغیر تراکم ،تنوع و طراحی
را برای س نجش محیط س ــاخته شــده در نظ ر گرفتند .س پس محققان
بعدی نیز متغیرهای دیگری از جمل ه دس ترسی در مقص د و دس ترسی ب ه
حم ل و نق ل عموم ی را ب ه آ ن ه ا اضاف ه کردند .عالوه بــر این ،برخ ی از
مطالعات نیز از ویژگ ی های عین ی اس ــتفاده نکــرده بلکه ویژگ ی هـای
درک شده توس ط س اکنین را ب ه عنوان متغیرهای س نجش محیط س اخته
شــده مدنظر قرار داده اند.
همچنیــن برخــی از این مطالعات نیز دریافتهان د که عالوه بر متغیرهای
محیط س ــاخته شــده ،عوام ل دیگــری همچــون ویژگیهــای اجتماع ی-
اقتصادی ،نگرشهــا /ترجیهــات فــردی ،خــود برگزینــی محــل ســکونت
نیــز وجــود داشــته کــه در روابــط علــت و معلولــی بیــن کاربــری
زمیــن و رفتـار سـفر مشـارکت دارنـد.
در این مطالعات ،به محیط های ساخته شده توسط انسان در مقیاس شهر
(از نظ ر فرم شهری ،تراکم ،دس ترسی ،اختالط كاربري و طراح ي) اطالق
شده است.
• تعریف سفر:
• سفر را به طور خیلی کلی ،می توان بصورت حرکت یک جسم تعریف کرد .مردم با سیستمی
مسافرت می کنند که متناسب با نیاز ها و همچنین در دسترس آنها باشد .اگر فاصله های کوتاه
مانند خیابان های آن طرف تر در بین باشد؛ ممکن است پیاده سفر کنند .با ازدیاد فاصله بین
مقصدهای مورد نظر و مبدا ها ،نیاز به سیستم های مکانیکی خواهد بود :اتومبیل شخصی ،وسیله
حمل و نقل عمومی ،راه آهن یا هواپیما .البته به این مورد باید اشاره کرد که مردم برای رفع نیازهای
خود در فعالیت های مختلف سفر می کنند مانند کار ،تفریح ،خرید و ...
هدف از شناخت وجه انسانی حمل و نقل و یا رفتار سفر عبارت است از:
استفاده از پیش زمینه های فکری و فرهنگی شهروندان که باعث بروز تصمیمات مربوط به
حمل و نقل می شود.
متغییر های رفتار سفر :
.1وسیله سفر
.2طول سفر
.3زمان سفر
.4فراوانی سفر
شکل شهر:
یكي از موضوعاتي كه مسئوالن و برنامه ريزان شهري را به تفكر واداشته است ،بحث چگونگي ساخت و
احداث شهر و نوع شكل شهرها است كه با تغيير در انواع شكل هاي شهري الگوهاي سفر شهري نيز با
تغييراتي روبه رو ميشوند .فرم شهري و طراحي آن نقش مهمي را در انتخاب وسيله سفر و مسافت طي
شده بازي مـيكننـد .بـه طـوريكـه تـراكم جمعيتـي ،كاربري زمين و حمل و نقل گسترده ارتباط مستقيم
با سفر به وسيله اتومبيل دارند .دراين ارتباط تراكم نقش بسيار مؤثري در كاهش نياز به سفر دارد .عموماً
تراكم جمعيتي يك شهر با افزايش فاصله از مركز شهر كـاهش پيدا ميكند .تراكم همچنين بر الگوي سفر،
نوع وسيله سفر و طول سفر ،تأثير ميگذارد .به گونه اي كه با افـزايش تـراكم ،طـول سـفرها كوتاه تر شده
و استفاده از وسايل نقليه غير از وسيله نقليه شخصي افزايش پيدا ميكند .عالوه بر اين اندازه مناطق مادر
شهري و فاصله از مركز شهر با تقاضاي سفر مرتبط است .گسترش مادر شهرها درنتيجه افزايش فواصل
دروني افزايش پيدا ميكند .درنتيجه نياز به سفر به دليل مسافت هاي زياد سفر ،كاربري هاي مجزاي
شهري و تراكم هاي پـايين افـزايش پيدا ميكند .اين در حالي است كه الگوهاي با تراكم و اختالط كاربري
باال ،اين امكان را فراهم ميآورد كه ساكنان بيشتر فعاليـت هـاي خود را در يك سفر انجام دهند .عالوه بر
اين پياده روي و دوچرخه سواري به جـاي اسـتفاده از اتومبيـل شخصـي افـزايش پيـدا مـيكنـد.
10
Add a footer
فرم شهری:
تعري ف فرم ،هيچگاه آس ان نبوده و ب ه همي ن دلي ل هميش ه متناس ب ب ا نوع كاربردش تعري ف
مـيشـود؛ در تعريـف كل ي آ ن آمده ،الگوي توزي ع فضاي ي فعالي ت هاي انس ان ،در دوره خاص ي از
زمان.
لينچ ( ، )1981فرم شهري را الگوي فضايي عناصر كالبدي بزرگ ،ساكن و دائمي در شهر تعريف
ميكند .درمجموع ميتوان گف ت ،فـرم شهري نتيج ه گـرد ه م آمدن مفاهي م و عنـاصر متعددي از
ساختار شهر است ،عناصر اين مفاهيم ممكن است مواردي مانند ،الگوي خيـابان ،انـدازه و شكل
طراح ي خيـابان ،شك ل بندي قطع ه ،پارك ه ا و فضـاهاي عموم ي و مانن د اي ن باشد .فـرم
بلوكّ ،
شه ر ب ه دلي ل آثـار مختل ف اقتص ادي ،اجتماع ي و زيس ت محيط ي ،ميتوان د ي ك شه ر را ب ه س وي
پايداري يا ناپايداري سوق دهد.
• ارتباط بین فرم شهر و رفتار سفر
• خص وصیات فرم شه ر در مقیاس های مختل ف ،الگوهای س فر را تح ت تأثیر قرار میدهد.
در مقیاس منطق ه ،اندازه ،نوع و شکل توسعه جدید و اختالط کاربری ها ،تقاضای سفر
را تح ت تأثیر قرار میدهد .در مقیاس شه ر ،س طوح مختل ف تمرکز توس عه و در مقیاس
محل ه ،تراکم و شکل توس عه بر رفتار س فر تأثیر میگذارد .از این رو خص وصیات محیط
ساخته شده بر الگوهای سفر تأثیرگذار هستند.
FR
• الگوی توسعه زمین ،رفتار سفر را به چهار صورت زیر تحت تأثیر قرار میدهد :
.1تراکم کم موجب افزایش فاصله مبدأ و مقصد می شود .در حالی که تراکم باال موجب کاهش طول سفرها،
تشویق ب ه پیاده روی و دوچرخ ه س واری میشود افراد مردان س المند بیشت ر از شیوه های پیاده و خودروی
شخصی استفاده میکنند.
.2اختالط کاربری زمین ،فاصله بین مبدأ و مقصد سفرها را کاهش میدهد .با تفکیک کاربری ها به پهنه های
سکونت ،تجاری و صنعتی طول سفرها افزایش یافته و استفاده از وسایل نقلیه موتوری بیشتر میشود.
.3اگر مقصد سفرها پراکنده باشند ،استفاده از وسایل نقلیه موتوری افزایش پیدا میکند .به عنوان مثال ،اگر
محل اشتغال در فاصله دورتری از محل سکونت واقع شده باشد ،سفر با دوچرخه و پیاده روی امکان پذیر
نخواهد بود.
13
.4طراحی محله ها ،از جمله طراحی شبکه معابر ،طراحی ساختمان ها و ...الگوهای سفر را تحت تأثیر قرار
میدهند .در مطالعات تجربی به این عامل کمتر پرداخته شده است در واقع خصوصیات محیط ساخته شده
ب ه طور مستقیم بر رفتار س فر (طول ،زمان و فراوانی س فر) و انتخاب وس یله (پیاده روی ،دوچرخ ه س واری،
استفاده از وسیله نقلیه شخصی و استفاده از حمل و نقل عمومی) تأثیرگذار است.
Add a footer
ت6ر6ا6ک6م 6و 6ر6ف6ت6ا6ر 6س6ف6ر:6
تراكم (تشديد فعاليت ها) نيز مهمترين عامل موثر در تغيير
ا ل گ و ي س ف ر د ر ا ك ث ر ش ه ر ه ا ي ج ه ا ن م ي ب ا ش د.
ت ر ا کم م ع م و ال ب ع ن و ا ن ش م ا ر ا ف ر ا د ،ك ا ر گ ر ا ن ي
ا واحدهاي
مسكوني در واحد سطح اندازه گيري مي شودكه مي تواند در
مقياس هاي مختل ف مل ي ،منطق ه اي ،محل ي ،بلوك هاي
سرشماري و ...قابل اندازه گيري باشد.
ب ه طور كل ي ،در ص ورت دو برابر كردن تراك م هاي شهري،
سفر با وسايل نقليه به ميزان 25تا 30درصد كاهش مي يابد.
تغييرات س فر ،در درج ه اول نتيج ه فاكتورهاي مرتب ط ب ا
تراكم مانند دسترسي ،كاربري مختلط اراضي و قابليت پياده
ر و ي د ر آ ن ه س ت ن د .م م ك ن ا س ت د ر م ن ط ق ه ا ي ت ر ا ك م ب ا ال ي ي
و ج و د د ا ش ت ه ب ا ش د ا م ا ه ن و ز ب ا س ط ح ب ا ال ي ي ا ز س ف ر ب ا خ و د ر و
قابلیت دسترسی:
قابلیت دسترسی به عنوان شدت احتمال کنش و واکنش تعریف شده است .این مفهوم با الگوی فعالیت ها ،کمیت و کیفیت آنها ،تنوع و مجاورت آنها و در نهایت
پیوستگی بین آنها ـ با استفاده از حمل و نقل عمومی ـ معین می شود.
تعریف پایه قابلیت دسترسی بر دو ارتباط مستقیم بین قابلیت دسترسی و سفر داللت دارد:
.1سطح دسترسی نشانه ای از فاصله تا فعالیت ها و مقدار هریک از فعالیت های موجود در یک مکان میباشد.
.2تعداد بیشتر فعالیت ها ممکن است با تنوع فعالیت ها و دامنه انتخاب مرتبط باشد .قابلیت دسترسی میتواند به طور غیرمستقیم بر الگوی سفر از حیث فراوانی
سفر و وسیله سفر نیز تأثیر بگذارد.
ممکن است ساکنین مناطق با دسترسی پایین تر نیاز به سفرهای طوالنی تر را با تعداد سفرهای کمتر جبران کنند ،در حالی که ساکنین در مناطق با دسترسی
باالتر سفرهای بیشتری را انجام دهند .عالوه بر این ،معمو ًال ساکنین مناطق با دسترسی باال ـ جایی که فواصل تا فعالیت ها کمتر است ـ از گزینه پیاده روی جهت
انجام سفر استفاده میکنند.
طراحی
با توجه به مطالعات صورت گرفته میتوان گفت؛ این بعد از شکل شهری ،شامل ویژگی های شبکه معابر و پیوستگی آنها و عناصر طراحی پیاده مدار می باشد.
6تگی خیابان :الگوی معابر ،طراحی یا ترتیب خیابان ها و بلوک ها و پیوستگی نقاط آنها یا آسانی حرکت بین دو نقطه از آنها می باشد.
6ا پیوس
الگوی معابر ی
در برخی موارد گفته شده است؛ هنگامی پیوستگی بین دو نقطه وجود دارد که مسیر مستقیم بین دو نقطه وجود داشته و عالوه بر آن مسیرهای گزینه و قابل
دسترس دیگر نیز بین همان دو نقطه تعریف شده باشد
6ی پیاده مدار :عالوه بر موارد فوق ،طراحی شامل ویژگی های همچون مقیاس انسانی ،وجود پیاده رو در مقابل بلوک ها و کیفیت های
6ر طراح
عناص
زیباشناسی نیز میباشد به عبارتی دیگر این عوامل طیفی از عناصر از عالئم پیاده در تقاطع ها تا المپ ها و درختان در حاشیه خیابان را در بر میگیرد .اندازه
گیری این ابعاد کمترین سهم را در مطالعات گذشته داشته زیرا این داده ها غالباً مبهم و غیرقابل دسترس می باشند
16
اختالط کاربری:
اختالط کاربریها اساسا یک شکل از توسعۀ شهری مبتنی بر تمرکز کاربریهای مختلف در یک منطقه
مشخص است که رویکرد جدیدی در چیدمان و ارتباط مکانی کاربریها محسوب میگردد.
1
7
بررسی ارتباط بین اختالط کاربری و رفتار سفر
اختالط کاربریه ا و توزیع فعالیته ا در س طح شه ر ،از عوم ل تاثیرگذار بر الگوهای حم ل و نق ل شهری اس ت .تامین خدمات
ساکنین به گونهای که نیاز به طی مسافتهای طوالنی به حداقل برسد یکی از راهکارهای کاهش ترافیک در شهر است .از آن
جا که تقاضای سفر از پراکنش کاربریهای عمده از جمله محل کار ،مراکز آموزشی ،مراکز تفریحی و یا مراكز خدماتی مشتق
میشود ،بخش ی از کاه ش حج م تقاض ا از مجرای اعمال س یاستهای س اماندهی کاربری زمین ،قاب ل حص ول اس ت .ب ه اعتقاد
بس یاری از متخص صان امور شهری نوع و میزان پراکن ش کاربریهای شهری یکی از عوام ل تاثیرگذار بر روش انجام س فر
شهروندان میباشد .به همین دلیل با تغییر در چیدمان کاربریهای شهری میتوان الگوی سفر شهروندان را نیز تغییر داد.
نتايج بدست آمده از مطالعات حاکی از آن است که تولید سفر در محالت شهری ارتباط تناگنگی با اختالط کاربریها دارد و
ی ها در سطح یک محله افزایش یابد به همان اندازه تقاضا برای سفرهای طوالنی و با وسیلۀ نقلیه
به هر اندازه که تنوع کاربر
شخصی کاهش مییابد .همچنین تنوع در چیدمان کاربریها خود مشوقی برای انجام سفرهای پیاده و یا با دوچرخه در سطح
محالت میباشد.
Insert
Insert Image
Image
:مزایای اختالط کاربری
.1کاهش وابستگی به اتومبیل.
.2حفظ فضای سبز و منابع طبیعی.
.3
افزایش سرزندگی.
باتوج ه ب ه نیازهای س المندان میتوان اس تناج کرد که هرچه اختالط
.4توسعۀ اقتصادی و متعادل سازی قیمت مسکن.
کاربری افزایش پیدا کند بیشتر میتوان نیازهای سالمندان را تامین كرد
.5
القای حس مشارکت اجتماعی به ساکنین.
و سفرهای طوالنی آنها را کاهش داد و این برای شهر دوستدار سالمند
.6ایجاد فرصتهایی برای مراودت اجتماعی بیشتر.
امری مفید محسوب میشود.
.7خلق تنوع و ارتقای کیفیت محیط.
سالمندان
سالمندی ،یکی از مراحل زندگی و تکامل انسان است که آخرین
مرحله تحوالت رشد انسان است .سرعت رشد در این زمان دارای
ویژگ ی ه ا و تغییرات پیچیده اس ت .این تغییرات به افکار،
احساسات ،اعتقادات ،ارزش ها و به طور کلی شخصیت و رفتار و
شیوه رفتار فرد در مقابل دیگران تاثیر گذار است.
سالمندان در مقایسه با افراد جوان تر سفرهای کمتر و با مسافت
کمتری انجام می دهند و زمان سفرهای کمتری دارند که نتیجه
پروژه ش کالیا و همکاران ش در زمین ه الگوی س فر سالمندان در
سطح ملی در کشور امریکا همین موضوع است.
مشکالت دوران سالمندي:
•
ناتوانیهاي جس می س المندان :اختالالت بینایی ،اختالل شنوایی ،محدودیت هاي حرکت ی دس ت ،
ضع ف و س ستی ،س رگیجه و عدم تعادل ،محدودیت هایی در حرکت از جمل ه رایج ترین آنهاس ت.
شناخت این ناتوانی ها میتواند نقطه قوتی براي شهرسازي سالمند محور باشد؛ چرا که با شناخت
این ناتوانیه ا درص دد اص الح یا طراح ی مجدد بر مبن ی ارتقاء توانایی محیط (توانبخش ی محیط ی)
براي غلبه یا حداقل کاهش ناتوانی سالمند باشد.
• بن ا بر اص ل عدال ت اجتماع ی میبایس تی تمام ی فضاهاي یک شه ر ب ا نیازه ا و مشکالت شهروندان
سالمند و حرکت پیاده آنان سهولت داشته باشد.
2
1
مشکالت دوران سالمندي:
•
مشکالت شناختی سالمندان :مشکالت شناختی سالمندان در محیط ،در ارتباط با سه موضوع کلی
مطرح میشون د ناآشنایی محیط ،حف ظ تمرکز در محیط و عدم توانایی در مس یریابی .این مشکالت،
اغلب ایجاد کننده عمده ترین نوع احساسات منفی در محیط شهري ،شامل احساس ترس ،دلهره ،به
خصوص در افراد مبتال به دمانس در محیط هاي رسمی ،سردرگمی ،شرمندگی ،به خصوص هنگامی
که گم میشوند و درنتیجه تنهایی است.
2
2
مشکالت دوران سالمندي:
• مشکالت اجتماع ی س المندان :یکی از نیازهاي س المندان مشارکت و ارتباط اس ت که در شهرهاي
کالن ایران مورد توجه قرار نگرفته است؛ برآورده نشدن این نیاز افسردگی ،منجر به سرخوردگی و ترس
در سالمندان میشود .با توجه به این که سالمندان در سال هاي پیش بسیار توانا بوده اند و با پیشرفت
هاي روز زمان خود مواج ه بودهاند .ام ا س رعتی که تکنولوژ ي در رش د ،پیشگرفت ه فرات ر از پردازش هاي
فیزیکی ،روان ی و اجتماع ی س المندان اس ت ب ه خاط ر همین س المندان در اجتماع امروزي ب ا مشکالت
جدیدتري مواجه هستند.
طراحی و رفتار سفر سالمندان:
به دلیل آنکه سالمندان از ضعف نیروی حرکتی و ماهیجه ها رنج میبرند؛ نتیجه آن کم شدن توانایی حرکت آنها و کندی در راه رفتنشان می شود.
از مشکالتی که سالمندان در رابطه با معابر با آن روبرو هستند ،شامل :
عرض کم معابر ،کفسازی نامناسب ،شیب غیر استاندارد یا پله ای بودن کوچه ها ،سطح شیب دار معابر در ورودی پارکینگ های مسکونی.
سالمندان به طور کلی در مکان هایی که امنیت انها را در خطر باشد سفر نمی کنند و با توجه به اینکه توسط پزشکان عمل پیاده روی برای سالمندان
توصیه می شود اما برای آنها این فعالیت با نگرانی هایی از جمله لیز خوردن یا افتادن بر اثر عدم تعادل و عدم تشخیص موانع و ...مواجه است.
بنابراین رعایت این نکات در طراحی معابر ضروری است:
سطوح کف پیاده رو ها باید از سطوح غیر لیزنده و بدون درخشش باشد .همچنین برای این که فضای کافی برای عبور دو نفر در کنار هم و یا یک
نفر ایستاده در کنار یک نفر با صندلی چرخدار وجود داشته باشد بهتر است.
عرض پیاده روها حداقل 180سانتی متر باشد.
فواصل بین ساختمان ها و طول مسیر های دسترسی از حالت عادی کمتر بوده و باتوجه به شرایط سالمندان طراحی شود.
وجود روشنایی مناسب در خیابان ها و پیاده رو ها به سالمندان درک مناسب از مسیر را می دهد و ایمنی و امنیت را در افراد سالمند افزایش می دهد.
24
نیازهاي افراد در دوران سالمندي
نیاز معیشتی :احتیاجات معیشتی شامل خوراك ،پوشاك ،مسکن و بهداشت میشود.
6ی :احتیاجات عاطفی همواره وجود داشته و به همان ترتیبـی کـه سـن افـراد بـاالتر میرود ،نیازها نیز افزایش مییابد .درگذشته توجه فرزندان به
نیاز عاطف
پـدر و مادرهـا و اصـو ًال افراد جوان تر نسبت به مسنترها ،بیشتر بود و اخالق و رسـوم حکـم مـی کـرد کـه بـه سالمندان بیشترین احترام گذاشته شود .اما
امروزه که غالب سالمندان به تنهایی در خانـه خود به سر میبرند ،هرقدر هم که وضع زندگی آن ها خـوب باشـد ،از توجـه عـاطفی دیگران و اقدامات جامعه
بی نیاز نیستند.
6ت :سالمند احتیاج به امنیت روحی و جسمی دارد و باید در طراحی فضاهاي مرتبط با سالمند این مسئله مورد توجه قرار گیرد .سالمند باید
6ه امنی
نیاز ب
مطمئن گردد که در موقع ضرورت به کمکش خواهند شتافت و یا در موقع بیماري سریع معالجه خواهد شد و در فضایی که پا میگذارد آرامش دارد و مورد
آزار قرار نخواهد گرفت.
نیازهاي افراد در دوران سالمندي
نیاز به تفریح :سالمندان با توجه به شرایط سنی و عدم اشتغال جدي ،احتیاج به وقت گذرانی پربار و سالم به اقتضاي شرایط جسمی خود رادارند .سالمندان
فاق د مناب ع مجدد دوس تی هس تند ،زیرا اکث ر آنه ا کار نمیکنن د و موقعیت ایجاد رواب ط دوس تانه در فضاي کار را ندارن د و دوس تان ه م س ن و س الشان را نیز به
نوعی از دست داده اند .این مسئله تنهایی آنها را افزایش میدهد .بهترین تفریحات پیشنهادي براي سالمندان (با توجه به سواد و روحیات خاص هر فرد) شامل
مطالعه کتاب و روزنامه ،گشت وگذار در فضاي سبز ،معاشرت و گفتگو با دوستان ،تماشاي فیلم ،خرید از بوفه ،نشستن روي نیمکت و تماشاي خیابان و عبور و
مرور مردم ،و بخصوص تماشاي کودکان هنگام بازي و شنیدن موسیقی است .در ضمن ترتیب دادن برنامه هاي فوقالعاده مثل مراسم عبادي ،جشن و کنسرت،
بازي هاي سبک تأثیر بسیار خوبی در روحیه سالمند دارد و احساس یکنواختی روزها را از بین میبرد.
6ی :افسردگی بیشتر در میان سالمندانی وجود دارد که تنها زندگی میکنن د و عالوه بر آن دچار ناراحتی هاي جسمانی نیز هستند.
6ی اجتماع
6ه زندگ
نیاز ب
بعضی از آنها بیش از یکبار در ماه تماس دیگري با فرزندان خود ندارند و تمام روابط و گفتگوي آنها در صحبت هاي چند دقیقهاي براي مثال با پستچی و مغازه
دار خالص ه میشود .از اینرو ضروري اس ت که محیط مناس ب و بهتري براي زندگ ی آنه ا مهیا شود ت ا افس ردگیهاي ناش ی از تنهایی کاه ش یابد .س المندانی که
علیرغم سن باال در فعالیتهاي اجتماعی حضور دارند و از روابط اجتماعی نسبتاً خوبی برخوردارند ،به بیماريهاي مختلف بهویژه بیماريهاي روانی کمتر دچار م ی
شوند .مس ئله مه م دیگ ر ،کار اس ت؛ کار س بک بهترین وس یله براي گذراندن عم ر در کهنس الی اس ت .کار نهتنه ا پاس خگویی ب ه یک نیاز واقع ی در ارتباط ب ا
سالمندان است بلکه با مدیریت صحیح ،نتایج کار سالمندان میتواند پاسخگوي قسمتهاي زیادي از نیازهاي جامعه باشد.
:نمونه تحقیقات صورت گرفته
مطالعه شوماخر و همکاران با تمرکز بر روی فهم تصمیم گیری انتخاب وسیله توسط افراد سالمند و
ناتوان با هدف تعیین سیاست هایی که به بهترین نحو نیازهای حرکتی و فعالیتی آنها را تامین کند،
در لندن صورت گرفته است .شیوه های در نظر گرفته شده در این مطالعه شامل راننده خودروی
شخصی ،مسافر خودروی شخصی ،اتوبوس/تراموا ،مترو ،تاکسی و پیاده بود .خودروی شخصی شیوه
غالب بود و حمل و نقل عمومی در بیشتر موارد ترجیح داده نشده بود .برخی از مقادیر دسترسی،
مانند تراکم ایستگاه های اتوبوس ،به شدت با استفاده از حمل ونقل عمومی مرتبط بودند.
همچنین جنسیت ،سن و ناتوانی ،مالکیت خودرو ،درآمد و فاصله ایستگاه عوامل معنادار بودند.
Insert
Insert Image
Image
:نمونه تحقیقات صورت گرفته
اپینگبمی ویژگی های سفر و بحران های حرکتی سالمندان در
منطقه شهری ایبادان نیجریه را ارزیابی کرده است .در مطالعه
وی عناصر اصلی ،ویژگی های اجتماعی اقتصادی سالمندان،
جنسیت ،سن ،وضعیت تاهل ،تحصیالت و اشتغال بود .اهداف
سفر در این پژوهش کار ،مراکز دینی ،تسهیالت سالمت ،بانک
و مالقات خانواده/دوستان بود .طراحی خودروها ،دسترسی کم
و زمان انتظار عالوه بر تسهیالت ضعیف در پایانه ها محدودیت
های تحرک موثر سالمندان شناخته شد.
چو و همکاران برای شناسایی عوامل موثر سفر سالمندان با بررسی متغیرهای
جمعیت شناسی و کاربری زمین ،مدل پروبیت ترتیبی برای تواتر سفر ساختند.
نتایج مدل در گروه های س المند و غیر س المند و ب ه طور مشخص برای
سالمندان در سه گروه سنی ( )+75 ، 74-70 ، 69-65مقایسه شد .طبق این
پژوهش ،متغیرهای اقتصادی اجتماعی مانند بعدخانوار ،مالکیت خودرو ،سن،
جنسیت ،وضعیت شغلی ،سفرهای کاری و غیرکاری برای گروه های سالمند و
غیرسالمند متفاوت است .به عالوه متغیرهای کاربری زمین ،تاثیر سفر عمده
ای روی سفر سالمندان دارد .تسهیالت رفاهی ،تسهیالت ورزشی و تسهیالت
پزشکی ب ا س فرهای غیرکاری س المندان ارتباط مثب ت دارند.
Choo, S., Sohn, D., & Park, M. (2016).
:در بیشتر مقاالت بررسی شده
گردآوري اطالعات نخسـت از طريــق مطالعــات كتابخانــه اي و مشــاهدات ميــداني (پرسشنامه) صورت گرفته است.
برای دستیابی به اطالعات مربوط به متغیرهای محیط ساخته شده از جمله تراکم یا فرم شهری و به دست آورن فاصله ها ،از نقشه های gisاستفاده کرده
اند.
سپس با فرض اینکه رابطه آماری بین آنها وجود دارد ،ارتباط بین .
رفتار سفر و متغیرهای فرم شهری آزمون شده اند .آزمون آماری استفاده شده ،عبارت از
تحلیل همبستگی است.
با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی تاثیر اختالط کاربریها بر تولید سفرهای پایدار در محالت شهری و همچنین نقش آن در شکلگیری محلهی پایدار مورد
بررسی قرار گرفتهاست.
در ارتباط با متغیرهای رفتار سفر و تاثیر آن بر روی سالمندان از پرسشنامه و مصاحبه استفاده شده است سپس نتایج؛ تحلیل آماری توصیفی بررسی شده
است.
براي تحليل اطالعات ،از نرم افزار آماري SPSS ،استفاده شده است.
30
Click icon to add picture
طبق تحقیقات صورت گرفته برای گروه سالمند ،استفاده از خودروی شخصی و حمل و نقل عمومی برای زنان تفاوت چندانی ندارند .از طرفی با وجود
سهم پایین مالکیت گواهینامه در میان زنان ،این امر نشان میدهد که این گروه بیشتر تمایل دارند تا مسافر خودروی شخصی شوند .در حالی که بیشتر
مردانی که شیوه استفاده از خودروی شخصی و حمل و نقل عمومی را انتخاب کرده اند ،تمایل بیشتری به رانندگی دارند.
مالکیت خودروی شخصی ،میتواند در انتخاب این شیوه سفر ثاتیرگذار باشد .با این وجود ،در پژوهش ممدوحی و همکارش با عنوان انتخاب شیوه های
سفر سالمندان؛ تحلیل آماری نمونه موردی سالمندان شهر مشهد حدود 30درصد از افرادی که از شیوه پیاده استفاده کرده اند و 32درصد از
افرادی که از حمل ونقل عمومی استفاده کرده اند ،دارای خودروی شخصی بوده اند.
مطابق انتظار ،افرادی که از خودروی شخصی استفاده میکنند ،بیشترین سهم مالکیت گواهینامه را دارا هستند .مالکیت گواهینامه برای دو شیوه
پیاده و حمل و نقل عمومی تفاوت چندانی ندارند.
سهم استفاده از هر چهار شیوه (خودرو شخصی،اتوبوس ،تاکسی و پیاده) به تفکیک جنسیت نشان می دهد زنان بیشترین میزان استفاده از اتوبوس را دارا
هستند ،در حالی که مردان بیشتر از شیوه های پیاده و خودروی شخصی استفاده می کنند.
3
1
در زمینه هدف سفر بعد از بازگشت به خانه ،بیشترین تعداد
س فر ب ا هدف خری د انجام شده اس ت .س پس کار شخص ی و
مالقات دوس تان /آشنایان بیشترین اهداف س فر س المندان بوده
اس ت .ب ا توج ه ب ه س ن س المندان ،کار دائ م ،س هم پایینی دارد
زیرا که تعداد کمی از آنها مشغول به کار هستند .زنان سالمند
بیشترین س فرها را ب ا اهداف خری د و مالقات دوس تان انجام
میدهن د ،در حال ی که مردان ،کار شخص ی ،س پس خرید و
مالقات دوس تان /آشنایان را انتخاب میکنند .کار شخص ی ذکر
شده شامل بانک ،بیمارستان ،مراجعه به پزشک و مورادی از
این قبیل است
با توجه به نتایج به دست آمده و با در نظر گرفتن شرایط و نیازهای سالمندان چنین استنتاج می کنیم که تحرک در دوره
سالمندی وابسته به منافع فردی ،عرضه سرویس های حمل و نقل و توزیع مکانی مقاصد فعالیت ها بستگی دارد .با توجه به نیازی
های آنها می توان گفت سفر کردن می تواند تا حدودی این نیاز ها بر طرف کند.
وضعیت اقتصادی شامل درآمد و مالکیت خودروی شخصی ،تاثیر واضحی روی تحرک افراد سالمند و انتخاب سفر آنها می گذارند.
نتایج حاصل شده حاکی از آن است که حمل و نقل عمومی و خودروی شخصی ،بیشترین سهم استفاده توسط سالمندان را دارند.
.
باتوجه به نیازهای سالمندان میتوان استناج کرد که هرچه اختالط کاربری افزایش پیدا کند بیشتر میتوان نیازهای سالمندان را تامین كرد و
سفرهای طوالنی آنها را کاهش داد و این برای شهر دوستدار سالمند امری مفید محسوب میشود.
طراحی شکل شهرها از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد با افـزايش تـراكم ،طـول سـفرها ،كوتاه تر شده و استفاده از وسايل نقليه غير از وسيله
نقليه شخص ي افزايش پيدا ميكند .ب ا توج ه ب ه اینکه افراد س المند تحرک کمتری دارن د موضوع افزایش تراکم بر روی تقاضای س فر آنه ا تاثیر می
گذارد .سالمندان در مقایسه با افراد جوان تر سفرهای کمتر و با مسافت کمتری انجام می دهند و زمان سفرهای کمتری دارند.
دركل نتيجه ميگيـريم كـه هرچقـدر تـراكم و دسترسي به حمل نقل عمومي و خدمات بيشتر و فاصله از مركز شهر كمتر باشد ،رفتار سفر مقبول و
منطقي تر خواهد بود.
منابع:
•
حمزه رستگار ،مجتبی .)1395( .بررسى تطبيقى تأثير فرم شهر بر رفتار سفر شهرى و مصرف سوخت وسايل نقليه .مطالعات محيطى هفت حصار ،شماره
نوزدهم ،سال ششم ،بهار ،صص.19-30 .
•
ممدوحی ،امیر رضا؛ نقوی ،فاطمه .)1395( .انتخاب شیوه های سفر سالمندان؛ تحلیل آماری نمونه موردی سالمندان شهر مشهد .چهارمین کنگره بین
الملی مهندسی عمران ،معماری ،دانشگاه شهید بهشتی ،تهران ،ایران ،آذر .1395
•
گل ی ،اله ه؛ خدادادی ،خداداد .)1396( .آس یب شناس ی قوانین حقوق معماری و شهرس ازی س المندان در ایران .س ومین کنفران س س االنه پژوه ش های
معماری ،شهرسازی و مدیریت شهری.
•
قدم ي ،مص طفي؛ بهرام ي ،يوس ف و ديل م ص الحي ،مهس ا .)1396( .تأثي ر فرم كالبدي شه ر بر شيوة س فر شهروندان (مورد :شه ر س اري) .نشري ه علم ی-
پژوهشي برنامه ريزي توسعه كالبدي ،سال دوم ،شماره ( 2سری جديد) ،پياپي ،6تابستان ،1396صص.45-56 .
•
محمدی ،محمود؛ قلعه نوئی ،محمود و میرزایی ،عنایت اله .)1393( .فراتحلیلی بر حساسیت رفتار سفر (وسیله سفر) نسبت به شکل شهر .نشریه معماری
و شهرسازی آرمان شهر ،دوره ،7اسفد ،1393صص.383-408 .
•
ضابطیان ،الهام ؛ تقوا یی ،عل یاکبر(، 1389( .شـاخص هـ اي مناسـب سـاز ي فـضاهاي شهري دوستدار سالمندان با اسـتفاده از رویکـرد مـشارکتی ،
فـصلنامه علمـی -پژوهشی مسکن و محیط روستا ،شماره .128
•
حسيني ،سيد علي؛ بهرامی ،یوسف .)1392( .تـأثير ساختار فضايي شهر بر رفتار سفر شهروندان مطالعه موردی :شهر رشت .تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی،
سال سیزدهم ،بهار ،1392شماره ،28صص.243-267 .
•
زبردست ،اسغندیار؛ باقر نژاد ،الناز .)1399( .بررسی رابطه علی میان محیط ساخته شده و رفتار سفر در الگوی توسعه مختلف تهران .فصلنامه مطالعات شهری،
شماره ،35تابستان ،1399صص.123-146 .
•
خیرالدین ،رضا؛ میرزایی ،عنایت اله .)1394( .تحلیل تأثیر ویژگی های محیطی گسترش های جدید شهری بر رفتار سفرهای با مقصد مشخص و بدون مقصد
مشخص (مطالعه موردی :محله در شمال شهر اصفهان) .تشریه هنرهای زیبا -معماری و شهرسازی ،دوره ،20شماره ،۳پاییز ،1394صص.59-70 .
•
عباسی ،حیدر؛ حاجی پور ،خلیل .)1393( .تحلیل تجربی تأثیر فرم شهر بر رفتار سفر خانوارها در محالت مختلف شهری شیراز .ماهنامه باغ نظر،شماره ،29سال
یازدهم ،تابستان ،1393صص.23-32 .
•
ممدوحی ،امیر رضا؛ نقوی ،فاطمه و عطاپور ،مهدی .)1395( .عوامل موثر بر انتخاب سفرهای تفریحی سالمندان ،نمونه موردی :شهر مشهد .سومین کنفرانس
بین الملی نوآوری های اخیر در مهندسی عمران ،معماری و شهرسازی 18 ،شهریور ماه ،1395تهران ،ایران.
36
•
عیس یلو ،شهابالدین؛ جمعهپور ،محمود و رفس نجانی ،عل ی خاکس اري ،)1396( .نیازه ا و مشکالت س المندان در فضاي شهري مورد شناس ی( :خیابان هاي
بخش مرکزي شهر قم).
• نوذری .رفیع زاده .داعی نژاد .مبانی طراحی فضاهای بازمحله های مسکونی متناسب با شرایط سالمندان.
• رفیع زاده .طراحی مناسب برای سالمندان.نشریه صفه .شماره سی و هفتم.
•
صیامی ،قدیر و خلیق ،علی ( ،)1396تاثیر اختالط کاربریها بر تولید سفرهای پایدار در محالت شهری ( نمونه موردی :محالت میعاد ،تربیت و هاشمی در
شهر مشهد) .فصلنامه عملی-پژوهشی نگرشهای نو در جغرافیای انسانی سال نهم ،شماره سوم ،تابسات .1396
37
•
BS, F. (1992). Psychological aspects of staying at home. the American condition. Landscape and
Urban Planning, 64(4), 191-200.
•
Sonmez Turel, H; Malkoc Yigit, E; & Altug, I. (2007). Evaluation of elderly Spaces. Applied Acoustics,
66(2), 211-229.
•
Jackson, L. E. (2003). The relationship of urban design to human health and people's requirements
in public open spaces: A case study in Bornova District (Izmir, Turkey). Building and Environment,
42(5).
•
Yang, W; & Kang, J. (2005). Acoustic comfort evaluation in urban open public Applied Acoustics,
Volume 66, Issue 2, February, Pages 211–22.
•
Choo, S., Sohn, D., & Park, M. (2016). Mobility characteristics of the elderly: A case for Seoul
Metropolitan Area. KSCE Journal of Civil Engineering, 20(3), 1023-1031.
•
Schmöcker, J. D., Quddus, M. A., Noland, R. B., & Bell, M. G. (2008). Mode choice of older and
disabled people: a case study of shopping trips in London. Journal of Transport Geography, 16(4),
257-267.
•
38
Ipingbemi, O. (2010). Travel characteristics and mobility constraints of the elderly in Ibadan,
•
Naess, P(2006), Residential location affects travel behavior-But how and why? The case of Copenhagen
metropolitan area, Progress in Plan-ning, 63(1), 167-257.
•
Ewing, R and Cervero, (2010), Travel and Built Built Environment. Journal of the American Planning
Association, 76 (3), 265-294.
•
World Health Organization. (2007). Global Age-Friendly Cities: a guide.
•
Javadi, GH., Taleiei, M., Karimi, M. (2013), Development of the model for assessing the effects of urban
land use mixing based on spatial indices and analyzes, Journal of Geography and Urban-Regional
Development, No. 8, pp. 89-64.
•
39
Soltani, A., Saghaeipour, T. (2012), Production of intra-city trips and the impact of land use
diversification, urban and regional studies in Iran, third year, number 12