مدل های ذهنی

مدل های ذهنی

اسلاید 1: امین وحیدیبسم الله الخلاقمدل های ذهنی

اسلاید 2: مقدمهدر خانواده روشهای تحقیق کیفیالبته بیش از آن که بتوان اسم آن را یک روش و یا حتی روش شناسی گذاشت یک چهارچوب فکری است.به عبارتی بیان علمی یک مکانیزم بدیهی ذهنی است.در زمره روش های تفسیری قرار می گیرد.به دنبال یافتن فهمی ذهنی مطابق واقع از یک پدیده عینی است.یافتن این امر که اجزا در عمل چگونه با هم تعامل می کنند (کشف روابط) و کل واحد (سیستم) را می سازند.با فهمدرست روابط است که رفتار سیستم قابل پیش بینی می شود.می توان با روش شناسی هایی مانند سودا به دنبال مشترک کردن این فهم ذهنی در افراد ذی نفع مسئله کرد.

اسلاید 3: محدودیت هاسهولت تغییرات در طول زمان – در سطوح اساسی مدل سازی لازم است تا فرضیه های اساسی شکل دهنده مدل ثبات نسبی داشته باشند تا بتوان تحلیلی از رفتار سیستم ارائه کرد.کمی دقت مدل – اساسا به علت تغییرات زیاد و کیفی بودن دقت چندانی ندارد و نیاز است تا برنامه ریزی و مدلسازی دقیق بعد از این چارچوب توسط روش شناسی های های دقی تر و می تر مانند پویایی سیستم انجام گیرد.کمی انعطاف در بعضی ابعاد – این نوع مدلسازی بر مبنای تطابق مدل با واقعیت با تغییر و تصحیح روابط بین اجزا بیان شده است. در حالی اجزای دیگر سیستم مانند هدف و بعد اجزا سیستم نیز خود می تواند علت عدم تطابق مدل با واقعیت باشد. لذا پیشنهاد می شود از روش شناسی ای مانند سودا یا اس اس ام قبل از به کار بردن این مدل استفاده شود.فاصله تا عملیاتی شدن – همانطور که توضیح داده شد پس از آن باید روش شناسی های کمی تر و اجرایی تر مانند پویایی های سیستم به کار گرفته شود.

اسلاید 4: روند توسعه مدل های ذهنیدر ابتدا استعاره ای به عنوان پیش فرض در نظر گرفته می شود.استعاره : سیستم مورد بررسی را از جنبه ای شبیه یک سیستم شناخته شده می گیریم.استعاره تشبیهی است که مشبه و وجه شبه حذف می شود و فقط مشبه به (که از جنبه وجه شبه شناخته شده است آورده می شود.)مثال تشبیه : علی در شجاعت مانند شیر بود.مثال استعاره : شیر خدا (استعاره از علی در زمینه شجاع بودن)مثال تشبیه سیستمی : سازمان در زمینه اطلاعات مانند سیستم عصبی بدن انسان است.سیستم عصبی انسان شامل سه جز کلی است : محل تولید، توزیع و انبارش و فرآوری اطلاعاتمثال استعاره سیستمی : برچسب زدن هر یک از اجزای سازمان به عنوان یکی یا چندتا از این سه دسته

اسلاید 5: روند توسعه مدل های ذهنی (ادامه)سپس در یک فرآیند تکرارشدنی استعاره تغییر کرده و مطابق واقعیت بهبود می یابد.به عنوان مثال می فهمیم که لزوما در سازمان اطلاعات مانند بدن انسان در یک جا (مغز) انبارش و فرآوری نمی شود. و این دو کارکرد می تواند و یا حتی بهتر است در محل های مختلف سازمان باشد.و یا پیشنهاد می شود برای عدم اشغال ذهن مدیران همه اطلاعات به آن ها فرستاده نشود و مقداری در واحد تولید شده ذخیره و فراوری شود و در صورت نیاز به واحد بالاتر فرستاده شود. (ترفیع و تنزیل تنوع در روش شناسی سیستم های زینده)و یا به عنوان مثال یک حافظه کوچک در کنار پردازنده مرکزی کامپیوتر به نام کش قرار داده می شود تا پردازنده مرکزی دیگری نیازی به استفاده از رم در تمام محاسبات خرد و کلان ندشته باشد. که این نوع طراحی باعث افزایش سرعت فرآوری می شود.همانطور که می بینید مقتضی واقعیت پدیده مورد بررسی مدل ذهنی و استعاره اولیه بهبود پیدا کرد.

اسلاید 6: روند توسعه مدل های ذهنی (ادامه)روند توسعه مدل ذهنی به صورت کل به صورت زیر است.یک استعاره از واقعیت می یابیم.ابعاد آن را می شناسیم.مدلی از پدیده بر اساس آن ارائه می دهیم.در هر مرحله مدل ذهنی خود را با آن چه در واقعتی اتفاق می افتد مقایسه می کنیم.و ر صورت نیاز تغیرات لامم را اعمال می کنیم.از سوی دیگر فهم مما از واقعیت سبب می شود عمل ما تغییر کند و عمل ما بر واقیت پدیده اثرگذار است که این خود سبب تغییر واقعیت می شود.مدلهای درک شهودیفراگیریمدلهای رسمیآنچه عملا اتفاق می افتد

اسلاید 7: روند توسعه مدل های ذهنی (ادامه)همانطور که می بینید در این دینامیزم چهار حلقه وجود دارد.البته لازم به ذکر است که در ادبیات علمی لینک های مابین «فراگیری» و «آنچه در عمل اتفاق می افتد» و مابین «مدل های درک شهودی» و «آنچه در عمل اتفاق می افتد» وجود ندارد و اساسا یادگیری دو حلقه ای را قائل می شوند.به عنون مثال در کتاب پویایی های کسب و کار (استرمن، 2000) به این شکل آمده است.البته در مدل مطرح شده نیز یادگیری دارای دو حلقه است.حلقه دوم یادگیری، حلقه ای است که مدل رسمی ما تغییر می کند و از آن طریق یادگیری نوع اول حاصل می شود.پس از گذشت زمان مدل شهودی و بعد از آن مدل رسمی به ثبات می رسد و یادگیری بر اساس یک مدل رسمی ثابت حصر در پیش بینی محیط و پویایی محیط می شود. که بر اساس آن فقط یادگیری نوع دوم اتفاق می افتد. (یادگیری تک حلقه)

اسلاید 8: روند توسعه مدل های ذهنی (ادامه)در ادبیات علمی مکانیزم فیدبک کنترل اساس تئوری کنترل و علم سایبرنتیک است.در این علم نیز مکانیزم بازخورد روی بازخورد و یا همان تغییر مدل ذهنی در ادبیات حاضر شناخته شده است.این مکانیزم مبنای سایبرنتیکِ سایبرنتیک (Cybernetics Of  Cybernetics) یا سایبرنتیک درجه دو (Second-order Cybernetics) است.در این علم این مکانیزم مبین این نکته است که مدلساز اسیر مدل ساخته شده نشود و سعی کند حتی خود مدل بیانگر پدیده را نیز تغییر دهد.این نوع تعامل با محیط با سازگاری بیشتر و در نهایت به خود-سازمانی (Self-organizing) سیستمی که بر این مبنا با درجه یادگیری و هوشمندی بالاتر طراحی شده است می انجامد.در فلسفه نیز بحثی با عنوان ارتباط بین عینیت و ذهنیت (Subject–object Problem) مطرح است.

اسلاید 9: مثالبه عنوان مثال در پیش برد یک آزمایش آماری با استفاده از این چارچوب :ابتدا سوالات تحقیق مشخص می شود.مدلی شهودی (استعاره) که حدس زده می شود مطابق واقع باشد یافت می شود.داده های لازم جهت مقایسه مدل شهودی و واقعیت اخذ می شود.مدل شهودی طی تطبیق با واقعیت مورد پذیرش قرار می گیرد. (تطبیق طی یک روند تکرار شونده بین مرحله یک و چهار انجام می گیرد.)یک مدل آماری رایج در ادبیات که مشابه مدل شهودی باشد یافت می شود.داده های لازم از واقعیت برای مقایسه مدل آماری رسمی اخذ می شود.مدل شهودی طی تطبیق با واقعیت و دیدن مدل های رسمی آماری در ادبیات تبدیل به یک مدل آماری رسمی بومی شده برای پدیده مورد بررسی می شود. (تطبیق طی یک روند تکرار شونده بین مرحله چهار و هفت و در صورت عدم تطابق مدل با واقعیت با برگشت به مرحله یک انجام می پذیرد.) (یادگیری دو حلقه)با تطبیق مدل رسمی با واقعیت بر اساس آن پروتکل های جمع آوری داده تعیین و تدقیق می شود.با انجام آزمایش ها و بررسی فرض ها نتایج بدست می آیندو (یادگیری تک حلقه)همانطور که دیده شد و مشابه شبکه های عصبی داده هایی که از واقعیت اخذ می گردد هم منشا استنتاج نهایی (یادگیری تک حلقه) و هم منشا تغییر خود مدل (یادگیری دو حلقه) هستند.

اسلاید 10: استفاده از مدل های ذهنی در تحقیقات کارآفرینی!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!تعداد 42 مقاله در اين زمينه مورد بررسي قرار گرفت که طبق جدول بعد دسته بندي مي شوند.این مقالات از سایت های Emerald, ProQuest, Infotrac, Science Direct در خلال سالهای 1993 تا 2004 مورد بررسی قرار گرفته اند. اين مقالات احتياج به اثبات شیوه تجزيه و تحليل خود دارند که شامل حرکت رفت و برگشت بين سه عنصر: داده، ظهور تئوري و مقایسه با ادبيات موجود است.نتايج ارائه شده در جدول (11. 1) اين مفهوم را مي رساند که هيچ روندي از بکارگیری اين روش تحقيق وجود ندارد.

اسلاید 11: لایه های دیگر نظام فکریدر مقاله ای که با عنوان Paradigms, Mental Models, and Mindsets: Triple Barriers to Transformational Change in School Systems توسط  Francis M. Duffy مطرح شده است. لایه های نظام فکری به شکل زیر و به صورت تو در تو تصویر شده است.در این تصویر نحوه رسیدن از پارادایم به رفتار مشاهده شده (از ذهنیت به عینیت) نمایش داده شده است.البته این مطلب که هر یک از اینها موید هم هستند و هم را تقویت می کنند محل بحث است. در مطالب قبلی بیان شد که اگر مدل ذهنی سبب رفتاری شود که با محیط سازگار نباشدسبب می شود فرد به مدل ذهنی شککند و به دنبال اصلاح آن باشد.

اسلاید 12: لایه های دیگر نظام فکری (ادامه)در بخش های بعدی مقاله ایشان افراد را دارای یک سیستم دفاعی ذهنی در برابر تغییر می داند.تغییرات محیطی را به عنوان آنتروپی و اغتشاش محیطی ورودی سیستم فرض کرده.و بیان می کند که اگر مدل ذهنی پاسخگوی این تغییرات باشد و آنتروپی تبدیل به سینتروپی می شود و مدل ذهنی در ذهن فرد تقویت می شود.و اگر پاسخگو نباشد ضعیف می گردد و در ادامه به آن شک می کند و به دنبال تغییر آن مطابق واقع خواهد بود.در مدل سیستم های زینده نیز چنین استعاره از سیستم (ورود و جذب تنوع) دیده می شد.عواملی که می تواند سبب شود فرد به دنبال تغییر مدل ذهنی خود باشد به شرح شکل بعد دانسته شده است.

اسلاید 13: در این مقاله در انتها به نحوه تغیر پارادایم پرداخته می شود.که دارای شش مرحله است.اولین و مهمترین آماده کرده ذهن برای پذیرش نظام فکری جدید است.در این مرحله توصیه می شود که پارادایم و مدل ذهنی با رعایت اصول زیر ارائه گردد:سادگی: از بیان تعاریف پیچیده و مجرد و بدون مثال پرهیز شود.غیرقابل پیش بینی بودن: مثال هایی که تعجب افراد را برانگیزد.عینیت: استفاده از مثال های دم دستی و قابل فهممعتبر بودن: اطلاعاتی که قابل تایید باشد.احساسی: اطلاعاتی که به زمینه های عاطفی افراد ارتباط داشته باشد.داستان سرایی: ذکر نمونه های موفق به کارگیریپنج مرحله بعدی نیز به شرح شکل بعد است.

اسلاید 14: جمع بندیهمانطور که توضیح داده شد این نوع مدلسازی هم می تواند برای ساخت نظریات هم تست (اعتبارسنجی) نظریات مورد استفاده قرار گیرد.در مواردی که پدیده مورد مطالعه دارای پیچیدگی و روابط غیرخطی و غیرقطعی بیشتری است و پدیده مورد بررسی شناخته شده نیست و ادبیات مشخص علمی برای آن وجود ندارد، استفاده از این نظریه توصیه می شود.مقدمه این مدل استفاده از روش های مانند متدولوژی سیستمی نرم و موخره آن استفاده از روش های کمی تر مانند پویایی های سیستم است.این روند مبنای تفکر سیستمی است و برای داشتن تفکری سیستمی این نوع مدلسازی ذهی باید مد نظر مدلساز باشد.

اسلاید 15: سوال ؟

اسلاید 16: والسلام