تاریخ علوم و تمدن اسلامی
اسلاید 1: تاریخ علوم و تمدن اسلامیدرباره ضرورت توجه مجدد به تاریخ تمدن اسلامی و لزوم درپیش گرفتن رویکردی نوینابوذر قائم پناهآذر 91
اسلاید 2: به نظر می رسد جامعه ما علیرغم کوتاه کردن دست استعمار سیاسی و اقتصادی، همچنان در استیلای استعمار فرهنگی غرب قرار دارد. غرب قرنهاست می کوشد سایر فرهنگها و تمدنها از جمله اسلام را تحقیر کرده و جامعه و فرهنگ خود را یگانه نمونه موفق و توانای تمدن بشری معرفی کند. علیرغم مخالفتهای عقیدتی که با غرب داشته ایم، در عمل و در لایه های عمیق جامعه حتی در سالهای پس از انقلاب هرچه بیشتر به سمت غرب کشیده شده ایم.در مقابله با طوفان فرهنگی غرب (جنگ نرم) و جهت سازماندهی مطلوب جامعه خود (الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت) هیچ منبعی غنی تر و تواناتر از میراث تمدن اسلامی نیست. اما برای جلب توجه جدی و همگانی به تاریخ تمدن اسلامی نیاز به شناخت و معرفی درست آن است. به این ترتیب می توانیم از میراث فرهنگی خود اعاده حیثیت کرده و تواناییهای آن را اثبات کنیم. افزايش آگاهيهاي عمومي درباره میراث علمی و تمدنی تاریخ اسلام نقش انکار ناپذيري در اعاده حيثيت فرهنگ و اعتقادات اسلامي در برابر انديشه و فرهنگ جديد غرب و ارتقاي هويت ديني و ملي و تحکيم خودباوري و اعتماد به نفس در نهاد آحاد جامعه خواهد داشت.استعمار فرهنگی غرب و ضعف مامیراث تمدن اسلامی منبعی غنی برای احیای فرهنگی
اسلاید 3: در سالهای پس از انقلاب در معرفی دانشمندان مسلمان و آثار ایشان نارسا و ناقص عمل شده است. براي معرفي دانشمندان اسلامي اغلب به زندگينامه و کتابشناسي آثار ايشان اکتفا شده است و سخني درباره دستاوردها و تأثيرگذاري آنان بر دانشمندان بعدي به ميان نيامده است. به اين ترتيب اين مشاهير و بزرگان را در دوران تاريخی خود محبوس ساخته ايم و سهم و مشارکت علمي و تمدني ارزشمند ايشان در جريان عمومي علوم و تمدن و زندگي امروز بشري فراموش شده مانده است.آسیب شناسی اقدامات ما درباره تاریخ تمدن اسلامیبه نظر مي رسد درباره تاريخ تمدن اسلامي نياز به رويکردي جديد و به روز است تا بخشهاي مغفول و کمتر شناخته شده آن را به شکلي مستند مورد بررسي قرار داده و آگاهي رساني عمومي بيشتري درباره آن انجام گردد. رویکرد مقایسه ای که به طور همزمان تاریخ تمدن اسلامی و تمدن غرب را مورد بررسی قرار می دهد و سهم دانشمندان و تمدن اسلامی را در تاریخ عمومی علوم و تمدن بشری آشکار می سازد می تواند مشارکت میراث اسلامی را به طور زنده و ملموسی در برابر چشمان ما قرار دهد.لزوم رویکردی جدید درباره تاریخ تمدن اسلامی
اسلاید 4: اروپای غربی در آغاز قرون وسطی با هجوم اقوام نیمه متمدن میراث فرهنگی و تمدنی خود را تا حدود زیادی از دست داد. تماس با دنیای اسلام بود که در نیمه دوم قرون وسطی اروپا را بتدریج به سوی رشد و تمدن رهنمون ساخت. به این ترتیب نقش تمدن اسلامی درباره شکل گیری تمدن جدید غرب نقشی اساسی است. نمونه هایی از این تأثیرگذاری در اینجا ذکر می گردد: تاریخ مقایسه ای تمدن و علوم در اسلام و غرب
اسلاید 5: کوپرنیک برای اولین بار نظریه ای سیاره ای مطرح کرد که در آن خورشید در مرکز قرار داشت. به این ترتیب نظریه سیاره ای بطلمیوس که برای بیش از هزار سال بر اذهان حاکمیت داشت کنار گذاشته شد. نظریه او را انقلابی در اذهان بشری و آغاز عصر جدید دانسته اند. دانشمندان اسلامی از جمله خواجه نصیرالدین طوسی پیش از این تردیدهایی جدی بر نظریه بطلمیوس وارد کرده بودند. ابن شاطر دمشقی کار طوسی را توسعه داد. پژوهشهای چند دهه اخیر نشان داده اند کوپرنیک برای ارائه نظریه خود از آثار ابن شاطر استفاده کرده است.دقت ستاره شناسان مسلمان در مشاهده و رصد آسمان چندان زیاد بود که ستاره شناسان اروپایی تنها در قرن هفدهم و در زمان تیکو براهه به این دقت در رصد رسیدند. نجوم
اسلاید 6: ابن سینا مشهورترین پزشک مسلمان در غرب است. اثر عظیم ابن سینا در پزشکی به نام قانون، در قرن دوازدهم توسط جرارد از سرمونا به لاتين ترجمه شد. در سي سال پاياني قرن پانزدهم پانزده بار به لاتين و يک بار به عبري منتشر شد. در قرن شانزدهم بيش از بيست بار چاپ شد. علاوه بر اين بخشهايي از کتاب به صورت جداگانه مکرراً چاپ مي شد. تفاسيري که به لاتين و عبري براي آن نوشته مي شد بيشمار است. تا نيمه دوم قرن هفدهم بارها چاپ شد و کتاب درسي ماند. شايد هيچ کتاب طبي تاکنون به اين اندازه رواج نداشته است.از سال 800 تا 1300 ميلادي دنياي اسلام بيش از 60 چشم پزشک مشهور که يا نويسنده کتب متعدد بوده اند و يا رساله واحدي درباره چشم پزشکي نوشته اند بوجود آورد. در حالي که در اروپا قبل از قرن دوازدهم درباره حتي يک چشم پزشک هم چيزي نشنيده ايم.طب
اسلاید 7: محمد بن موسي خوارزمي رساله اي در جبر با عنوان کتاب المختصر في الحساب الجبر و المقابله نوشت که تبديل به الگوي اوليه و اصلي براي تمامي آثار اسلامي و لاتين قرون ميانه درباره جبر شد. بي شک اثر خوارزمي آغاز محاسبه جبري و حساب ده تايي بود. براین اساس محاسبات به نحو چشمگیری آسان شد و رفته رفته هیجان وافری در میان دانشمندان برای انجام محاسبات هرچه پیچیده تر فزونی گرفت. خوارزمی چهارچوبهایی برای حل شش نوع معادله درجه دوم ارائه کرد و تعریفی که برای محاسبه عدد پی ارائه داد دقت یک در هزار داشت. لئوناردو فيبوناچي تحت تأثير روشهاي حساب عربي و کاربرد آن در تجارت در سال 1202 ليبر آباچي را منتشر ساخت. اين کتاب بسيار تأثيرگذار طرز نگاه اروپا را به حساب دچار انقلاب نمود. ریاضیات
اسلاید 8: رازی یکی از برجسته ترین شیمیدانان مسلمان بود. او تجربيات خود را فهرست بندي کرده و شرح داد. ابتدا مواد مورد استفاده را شرح داده سپس به دستگاههاي مورد استفاده پرداخته است و در نهايت روشها و شرايط آزمايش را شرح داده است. رازي آزمايشگاه را مطابق با سبک و کاربرد عمومي امروزي طراحي کرد. او براي آزمايشگاه خود بيش از بيست نوع ابزار طراحي کرد و مورد استفاده قرار داد. او جزئياتي از چگونگي ساختن ابزارهاي ترکيبي آزمايشگاهي ارائه داده است. طبقه بندي منظم او از حقايق به دقت مشاهده شده و تفسير شده اش، براساس مواد شيميايي، واکنشها و دستگاههاي مورد استفاده، با زباني کاملاً روشن و واضح تأثير زيادي در اهميت استثنايي او در تاريخ شيمي چنان که هولميارد توصيف مي کند دارد. اينها در واقع سمبلهاي علم مدرن هستند.شیمی
اسلاید 9: ابن الهيثم بزرگترين محقق در علم نورشناخت در فاصله بين بطلميوس و ويتلو بوده است. به منظور تشخيص حرکت مستقيم الخط نور، يافتن خصوصيات سايه، موارد استعمال عدسيها و خاصيت اتاق تاريک تجربياتي انجام داد و براي اولين بار درباره اينها و بسياري نمودهاي ديگر نورشناختي به تحليل رياضي پرداخت. او سهم مهمي در تحقيقات آينه هاي سهمي و کروي داشت. براي اندازه گيري زاويه انکسار استوانه مدرجي در آب قرار داد و تجربيات دقيقي به انجام رساند. در انکسار نور در استوانه ها و کره هاي شيشه اي تحقيقاتي کرد. کتاب في المناظر او به نام گنجينه نورشناخت به لاتيني ترجمه شد و در قرن شانزدهم به چاپ رسيد. تأثير آن در تحقيقات نورشناختي کپلر مشهود است.ابن هيثم اولين کسي بود که توضيح داد بينايي از طريق شکست شعاع نوري ممکن مي شود. نورشناخت
اسلاید 10: بطلميوس در قرن دوم میلادی اثري در ارتباط با نقشه کشي به نام جغرافيا منتشر نمود. دنيا براساس نظر او از ايسلند و جزاير قناري در غرب به سيلان در شرق کشيده شده بود ولي همچنين توده اي از خشکيهاي ناشناخته که در جنوب منطقه شمال آفريقا قرار مي گرفتند و يا در آن سوي هند قرار داشتند مورد اشاره قرار گرفته بود. در قرن دهم مسعودي جغرافی دان برجسته مسلمان مطرح کرد که آبراهه اي بين جنوب آفريقا و توده خشکي ناشناخته انتهاي جنوبي جهان وجود دارد. در قرن دوازدهم ادريسي مسافرتهاي معاصران خود را از هر دو جهان مسيحي و مسلمان ثبت نمود و اکتشافات آنان را در نقشه هايي که مي کشيد دخالت مي داد. او به این ترتیب دقیقترین نقشه های دوران قرون وسطی را رسم کرد.در قرن سیزدهم یک اروپایی به نام پسالتر جهاني را نقاشي مي کند که مسيح در بالاي آن قرار دارد و اژدهاهايي در زير او و در پايين نقشه در هم شکسته اند. علاوه بر اين در نقشه پسالتر، اورشليم مرکز نقشه بود و به جاي داده هاي جغرافيايي افسانه ها و اسطوره ها نقش شده بودند.جغرافی و نقشه کشی
اسلاید 11: تمدن اسلامی اساساً یک تمدن شهری بود. شهر گرچه در دوران باستان وجود داشت ولی هرچند بزرگ می بود باز هم به عنوان فضایی محصور و تختگاه امپراطور و سرداران نظامی محسوب می شد. مشخصات زندگی شهری که امروز برای ما آشناست و به شهرنشینان امکان آزادی عمل و پیگیری علائق خود براساس امکانات شهری می دهد در دوران قرون وسطی پیدا شد. در سده های نهم و دهم که پایتخت اسلامی، بغداد بیش از یک میلیون نفر جمعیت داشت و شهرهای بزرگی مانند دمشق و قاهره جمعیتی فراتر از پانصدهزار نفر داشتند بزرگترین شهر اروپای غربی پاریس سی و هشت هزار نفر جمعیت داشت.در کوردوباي قرن دهم دويست هزار خانه، ششصد مسجد و نهصد حمام عمومي وجود داشت و خيابانها با سنگ فرش شده بودند و نظافت و امنيت در آنها برقرار مي شد و در طول شب روشنايي آنها تأمين مي شد. آب با مجاري به ميادين عمومي و بسياري از خانه ها برده مي شد. به طور کلي شهرهاي اسلامي با مساجد و مدارس، کليساها و صوامع، مکتبها و حمامها و ديگر امکانات شهري، داراي تمام آن چيزي بودند که براي داشتن يک زندگي مذهبي و فرهنگي مورد نياز بود. چنين شهرهاي اسلامي باعث شکل گيري محدوده هاي وسيعي از باغها شده بودند.شهرسازی و امکانات شهری
اسلاید 12: اکتشاف آمریکا را یکی از عوامل اصلی پایان قرون وسطی و آغاز دوران جدید دانسته اند. استعمار آمریکا بیشک یکی از عوامل اصلی رشد ناگهانی اقتصاد اروپای غربی بود و در عرصه فرهنگی نیز تأثیرات شگرفی برجای گذاشت. دریانوردی و تجارت در دوره اسلامی توسعه یافت و پس از انتقال به اروپا زمینه ساز استعمار فرا اقیانوسی اروپایی شد. تجارت مسلمانان در اقیانوس هند و در سرزمینهای گسترده اسلامی از جمله مسیر جاده ابریشم در قرون نهم و دهم به اوج رسیده بود. شبکه تجاری مسلمانان تمامی پهنای دنیای متمدن آن دوران را از اقیانوس اطلس تا اقیانوس آرام دربرمی گرفت.ونیز بندرگاه پیشتاز بازرگانی غرب اروپا تنها طی جنگهای صلیبی در قرن دوازدهم اهمیت اصلی خود را بدست آورد. شاهزاده هنری، دریانورد پرتغالی در قرن پانزدهم تنها پس از فتح سیوتا بندرگاه مراکش در شمال غربی آفریقا به فکر دور زدن قاره آفریقا افتاد. دریانوردی و تجارت
اسلاید 13: کاغذ گرچه نخستین بار در چین ابداع شد اما مسلمانان با آموختن شیوه ساخت آن با ایجاد تغییراتی در این فرآیند ساخت آن را ارزانتر و مرغوبتر ساختند. کاغذ که پیش از این تنها کالایی لوکس و اشرافی بود به وفور تولید شد و در اختیار عموم قرار گرفت. به این ترتیب انقلابی در تولید کتاب و انتشار نوشته ها و افکار بوجود آمد. علاوه بر کتابخانه هاي بزرگ ملحق به مساجد و مدرسه هاي بزرگتر، شاهزادگان، اشراف و بازرگانان مجموعه هاي بزرگ خصوصي داشتند که معمولاً آمادگي داشتند تا آنها را در اختيار دانشمندان شايسته قرار دهند. ما درباره يک کتابخانه خصوصي در بغداد در حدود قرن نهم شنيده ايم که به صد و بيست شتر نياز بود تا آن را از جايي به جاي ديگر منتقل کنند. دانشمندي ديگر در بغداد پذيرفتن مقامي در جاي ديگر را رد کرده بود زيرا به چهارصد شتر نياز بود تا کتابهايش را جابجا کند. کتابخانه شاه فرانسه در سال 1300 تنها حدود چهارصد عنوان داشت.کاغذ و کتاب
اسلاید 14: تأثير مسلمانان بر تئوري موسيقي از سوي اکثریت دانشمندان غربي قوياً رد مي شود. آنان تأثیر مسلمانان را مربوط به برخي آلات موسيقي مي دانند. اولين کسي که مشارکت مسلمانان را در نظريه موسيقي مطرح کرد يک دانشمند فرانسوي به نام لابورده بود. او در کتابش درباره موسيقي باستاني و مدرن (1780) ثبت الفبايي نتهاي موسيقي را به مسلمانان نسبت داده است. اين نت بندي که مرکب از سيلابهايي به نام سولفژ مي باشد؛ دو، ره، مي، فا، سول، لا و سي به نحو گسترده اي ترکيبي لاتين شناخته مي شوند که از سيلابهاي سرود روحاني سنت جان گرفته شده اند. موسيقيدان ايتاليايي گيدو از آرزو (995-1050) به عنوان کسي که اين ترکيب را در سال 1026 ابداع کرده است شناخته مي شود. ويلوتو (درگذشت 1839) تأثير مسلمانان بر تئوري موسيقي را پذيرفته است. او با مقايسه مقياس موسيقي گيدو با مقياس مسلمانان شباهتهاي غيرمنتظره اي يافت که باعث شد به اين باور برسد که اين موسيقيدان ايتاليايي نظريه خود را از مسلمانان اخذ کرده است. موسیقی و نظریه موسیقی
اسلاید 15: قهوه بوسيله مسلمانان زماني در حدود قرن دهم کشف شده است. قهوه براي اولين بار در يمن استفاده و مورد کشت واقع شد. تا اوائل قرن پانزدهم (در 1453) قهوه به ترکيه رسيد و اولين قهوه خانه در استانبول در 1475 گشايش يافت. قهوه در قرن هفدهم از طريق ونيز، مارسي، آمستردام، لندن و وين به اروپا آمد.شطرنج ریشه ای هندی دارد که تا قرن هفتم میلادی در دربارهای ایران رواج یافته بود. اين بازي از ايران به غرب گسترش يافت. شايد به زودي پس از فتح اسلامي در ميانه قرن هفتم اين اتفاق افتاده باشد. شطرنج بخشي از شکوفايي فکري دربار عباسی در بغداد بود. اساتيد شطرنج از ايران و آسياي مرکزي به دربار مي آمدند تا مورد حمايت قرار گرفته و بهترين بازيکنان جهان اسلام را به مبارزه بطلبند.فرش از دوران باستان در ایران و آسیای مرکزی رواج داشته است. تحت حاکمیت سلجوقیان فرش اسلامی به درجه بالایی از مرغوبیت کیفی رسید. در اروپا اتاقها قبل از ورود فرش با حصیر ساده یا بافته شده فرش می شد. فرش اسلامی در ابتدای ورود به اروپا (قرون سیزدهم تا شانزدهم میلادی) به عنوان کالایی برای تفاخر به جای کفپوش بر دیوار آویخته شده یا بر میزی به نمایش گذاشته می شد. قهوه، شطرنج و فرش
اسلاید 16: تاریخ تمدن اسلامیدنیایی که آن را نمی شناسیم
نقد و بررسی ها
هیچ نظری برای این پاورپوینت نوشته نشده است.