آداب غذا خوردن

آداب غذا خوردن

اسلاید 1: پيرامون آداب غذا خوردناداره کل ورزش و جواناناستان خراسان جنوبيزمستان 1390

اسلاید 2: بسم الله الرحمن الرحیم

اسلاید 3: سپاس ويژه خداوندى است كه مخلوقات را به بهترين صورت تدبير فرمود و زمين و آسمانها را آفريد، و آب گوارا از عصاره بخارات نازل كرد و بدان وسيله دانه ها و گياهان را به وجود آورد، و روزيها و خوردني ها را مقدر و به وسيله خوردني ها قواى جانداران را حفظ كرد و با اطعام بندگان پاكيزه به طاعات و اعمال شايسته آنان كمك كرد.بارى ، هدف خردمندان ، ديدار خداى سبحان در سراى آخرت است ؛ و هيچ راهى جز علم و عمل براى رسيدن به اين هدف وجود ندارد؛ از سويى مراقبت بر علم و عمل جز با تندرستى ممكن نيست ، و تندرستى نيز جز با تناول كردن غذا و خوراك به مقدار حاجت در هر شبانه روز ميسر نمى شود. از اين روست كه بعضى از نياكان صالح گفته اند:غذا خوردن نيز از امور دينى است، و بر اين اساس است كه خداوند متعال مى فرمايد: كلوا من الطيبات واعلموا صالحا. بنابراين هركس كه اقدام به خوردن غذا مى كند تا بدان وسيله به علم و عمل خود يارى رساند و تقوايش را تقويت كند، سزاوار نيست كه زمام نفس را رها كند و آن را همانند چهارپايان در چراگاه آزاد بگذارد تا هر چه مى خواهد بخوردپيامبر اكرم (ص ) فرمود: همانا مرد حتى به خاطر لقمه غذايى كه به طرف دهان خود و همسرش مى برد اجر مى برد. البته اين اجر و ثواب در صورتى است كه لقمه غذا را به دستور دين و به خاطر دين بردارد و آداب دينى را رعايت و به وظايف دينى عمل كند.

اسلاید 4: آداب و وظایف پیش از غذا خوردنآداب و وظايف پيش از غدا خوردن هفت چيز است :۱ – حلال بودن:غذا علاوه بر حلال بودن ، بايد از راه حلال و موافق با سنت و پارسايى كسب و تهيه شده باشد و از راهى كه در شريعت ناپسند و مكروه است فراهم نيامده باشد؛ و نيز،بر طبق هواى نفس و دغلبازى و بى بندوبارى به دست نيامده باشد، زيرا خداى متعال به خوردن غذاى پاكيزه يعنى حلال امر فرموده و منع از خوردن به ناحق را به - سبب اهميت امر حرام و بزرگداشت ارزش مال حلال - بر منع از قتل نفس مقدم داشته و فرموده است :و لا تاءكلوا اموالكم بالباطل ...بنابراين ، در خوراك اصل آن است كه پاك و پاكيزه باشد و اين خود از واجبات و اصول ديانت است.

اسلاید 5: در (( من لا يحضره الفقيه )) از امام صادق (ع ) به نقل از پدرانش از قول حسن بن على (ع ) آمده است: آداب غذا خوردن دوازده چيز است كه بر هر مسلمانى واجب است آنها را بداند، چهار مورد از آنها واجب و چهار مورد مستحب و چهار مورد از ادب است . موارد واجب ، عبارت است از معرفت ، رضا، بسم اللّه گفتن و شكر خدا را به جا آوردن موارد سنت عبارت است از وضو گرفتن پيش از غذا، نشستن به پهلوى چپ ، خوردن غذا با سه انگشت و ليسيدن آنهاو اما چهار موردى كه از ادب است : خوردن غذا (در صورت مشترك بودن ظرف غذا) از جلوى خود، كوچك برداشتن لقمه ، خوب جويدن غذا و كمتر نگاه كردن به صورت ديگران مقصود از معرفت در اين حديث ، اطلاع از حلال بودن و مقصود از شكر، الحمدللّه گفتن است . شكر و سپاس كامل ، دانست حرمت غذا و صرف كردن قوت و توان آن در راه اطاعت خداست ، غرض از وضو، آن گونه كه در حديث ديگرى آمده است ، همان شستن دست مى باشد، و مقصود از خوردن با سه انگشت آن است كه همچون جباران ، كسى با دو انگشت نخورد، غرض آن نيست كه با بيش از سه انگشت نمى توان غذا خورد، بلكه اگر با همه انگشتان غذا بخورند، بهتر و كاملتر خواهد بود، زيرا در اين صورت احترام غذا بيشتر رعايت شده است . بنابراين تعيين سه انگشت حداقل است، يعنى با كمتر از سه انگشت نبايد غذا بخورند. از اميرالمؤ منين (ع ) نقل كرده اند: آن حضرت با همه انگشتها غذا ميل مى فرمود.

اسلاید 6: ۲ - شستن دست :رسول خدا (ص ) فرمود:وضو گرفتن پيش از غذا تنگدستى را از بين مى برد و پس از آن جنون ادوارى را نابود مى كند و موجب سلامتى چشم مى شود؛ و در روايت ديگرى آمده است : وضو پيش از غذا خوردن و پس از آن ، فقر را مى زدايد. چون دست در ارتباط با كارهاى مختلف ممكن نيست آلوده نباشد، بنابراين شستن آن قرين پاكيزگى و شادابى است . و از طرفى خوردن غذا با قصد كمك به دين ، عبادت است ، بنابراين سزاوار است كه پيش از غذا هر چه به منزله پاكيزگى در نماز است انجام دهند.از امام صادق (ع ) است : كسى كه پيش از غذا و بعد از آن دستش را بشويد، غذا در اول و آخر با بركت باشد و آن شخص تا وقتى كه زندگى كند در گشايش و تندرستى خواهد بودو از آن بزرگوار روايت كرده اند: هركس پيش از غذا خوردن دستش را بشويد، با حوله آن را خشك نكند چرا كه تا آن رطوبت در دست باقى است همواره غذا بركت پيدا مى كند.

اسلاید 7: ۳ - غذا را بر سفره اى كه روى زمين گسترده است قرار دهند:كه اين عمل به رفتار رسول خدا (ص ) نزديكتر است تا بالا گرفتن غذا. وقتى كه براى رسول خدا (ص ) غذا مى آوردند، روى زمين مى گذاشت . اين كار به تواضع نزديكتر است . اگر روى زمين ممكن نشد، روى سفره بگذارند كه يادآور سفر است و انسان به ياد سفر آخرت و نيازمندى به توشه تقوا مى افتد.۴ - ابتدا كه مى خواهد كنار سفره بنشيند، خوب بنشيند و همچنان ادامه دهد:رسول خدا (ص )، بسيارى از اوقات براى غذا خوردن روى زانوهايش مى نشست و پشت پاهايش بر روى زمين قرار مى گرفت ، و چه بسا پاى راستش را به زمين مى گذاشت و روى پاى چپش مى نشست و مى گفت : من در حال تكيه دادن ، غذا نمى خورم ، زيرا من بنده خدايم همچون بندگان غذا مى خورم و چون بندگان مى نشينم .از طريق خاصه (شيعه ) از اميرالمؤ منين (ع ) نقل كرده اند كه فرمود:هرگاه كسى از شما كنار سفره غذا مى نشيند، بايد همچون بندگان بنشيند و روى زمين غذا بخورد و نبايد يك پا را روى پاى ديگر گذاشته ، چهار زانو بنشيند كه اين گونه نشستن را خداوند دوست نمى دارد و صاحبش مورد خشم خداست

اسلاید 8: ۵ - از غذا نيتش آن باشد كه : بدان وسيله توان اطاعت و بندگى خدا را پيدا كند، نه آن كه قصدش لذت بردن و تنعم باشد. با وجود اين ، تصميم بر كم خورى داشته باشد، زيرا اگر به قصد قدرت بر عبادت غذا بخورد، مطابق نيتش عمل نكرده مگر آن كه كمتر از حد سيرى غذا بخورد، به سبب آن كه پرخورى مانع از عبادت مى شود و انسان توان عبادت پيدا نمى كند. بنابراين لازمه اين نيت در هم شكستن هواى نفس و ترجيح دادن قناعت بر فزون خواهى است . رسول خدا (ص ) فرمود: آدميزاده ، هيچ ظرفى را پر نمى كند كه بدتر از شكمش ‍ باشد. چند لقمه اى فرزند آدم را بس است كه توان او را حفظ كند، اگر نه يك سوم (ظرفيت شكم ) براى غذا و يك سوم براى آشاميدنى و يك سوم براى نفس كشيدن . لازمه چنين نيتى آن است كه دست به طرف غذا دراز نكند، مگر وقتى كه گرسنه باشد. بنابراين يكى از چيزهايى كه بايد پيش از غذا خوردن وجود داشته باشد گرسنگى است . وانگهى شايسته است پيش از آن كه سير شود از غذا خوردن دست بكشد، كه هركس اين كار را انجام دهد از پزشك بى نياز باشد.

اسلاید 9: در مصباح الشريعه از امام صادق (ع ) نقل شده است كه فرمود: كم خوردن در همه حال و نزد همه اقوام پسنديده است ، زيرا كه هم مصلحت ظاهرى دارد و هم مصلحت باطنى . چهار نوع از خوردنيها ستوده است : ۱ - به اندازه ضرورت ؛ ۲ - به قدر آمادگى ؛ ۳ - به مقدار روزى خدادادى ؛ ۴ - به اندازه اى كه رمقى باشد. اما اندازه ضرورت براى برگزيدگان است و مقدار آمادگى ، از آن پرهيزگاران شب زنده دار، و اندازه روزى خدا داده براى متوكلان ، و به مقدار رمق براى مؤ منان ؛ و هيچ چيز براى قلب مؤمن زيانبخش تر از پرخورى نيست ، زيرا پرخورى دو پيامد دارد: يكى قساوت قلب و ديگرى انگيزش شهوت .

اسلاید 10: 6 - به مقدار موجود از روزى و غذا راضى باشد : و در راه رسيدن به رفاه و افزون طلبى و به انتظار خورش تلاش نكند، بلكه از كرامت نان آن است كه با بودن آن منتظر خورش نباشد چرا كه خبر در تكريم نان رسيده است . از طريق شيعه ، رواياتى از قول پيامبر (ص ) در كافى آمده است كه فرمود: نان را محترم بشماريد، عرض كردند: يا رسول اللّه ! احترام نان چگونه است ؟ فرمود: وقتى كه روى سفره گذاردند، نبايد منتظر چيز ديگرى بود. از پیامبر(ص ) نقل شده است كه فرمود: نان را گرامى بداريد، زيرا آنچه بين عرش تا زمين است و هرچه در آن است و بسيارى از مخلوقات در راه آن كار كرده اند. از آن بزرگوار است كه فرمود: پيكر آدمى بر نان استوار است .

اسلاید 11: ۷ - بكوشد تا دستهاى زيادى -هر چند از خانواده و فرزندان خودش باشند- به سمت غذا دراز شود: رسول خدا - صلى اللّه عليه و آله - فرمود؛ دسته جمعى غذا بخوريد كه براى شما با بركت باشد. انس مى گويد: رسول خدا (ص ) هيچ گاه تنها غذا نمى خورد. رسول خدا (ص ) فرمود:غذايى كه چهار خصوصيت در آن جمع باشد، كامل است : از حلال باشد خورندگان زياد باشند در اول غذا بسم اللّه بگويند و در آخر، حمد خدا را بجا آورند.

اسلاید 12: در آداب غذا خوردن در آغاز با نام خدا شروع كند و در آخر حمد خدا را بگويد و اگر با هر لقمه يك (( بسم اللّه )) بگويد، خوب است ، تا ميل به غذا او را از ياد خدا باز ندارد. در كافى از امام صادق (ع ) نقل شده است كه مى گويد: رسول خدا (ص ) فرمود: وقتى كه سفره پهن مى شود چهار فرشته آن را احاطه مى كنند. همين كه بنده خدا (( بسم اللّه )) بگويد، فرشتگان به شيطان مى گويند: اى فاسق ! بيرون شو كه تو را تسلطى بر ايشان نيست . وقتى كه از خوردن غذا فارغ شوند و بگويند: (( الحمدللّه )) ، فرشتگان به شيطان مى گويند: اينها مردمانى هستند كه خداوند به ايشان نعمت داده و شكر پروردگارشان را به جا آوردند، و هرگاه (( بسم اللّه )) نگويد، فرشتگان به شيطان مى گويند: اى فاسق ! نزديك شو و با ايشان غذا بخور، و چون سفره را جمع كنند و حمد خدا را نگويد، فرشتگان مى گويند: اينها گروهى هستند كه خداوند به ايشان نعمت داده ولى از پروردگارشان فراموش ‍ كردند.

اسلاید 13: با دست راست غذا را خورده و با نمك شروع و ختم كنند. دركتاب كافى از امام صادق (ع ) رسيده است كه مكروه است كسى با دست چپ چيزى بخورد و يا بياشامد و يا تناول كند. از اميرالمؤ منين (ع ) است كه فرمود: در آغاز غذا با نمك شروع كنيد، زيرا اگر مردم منافع نمك را مى دانستند هر آينه آن را بر پادزهر آزموده ، ترجيح مى دادند. از امام صادق (ع ) است كه فرموده : ما (خوردن غذا را) با نمك شروع و با سركه به پايان مى بريم .

اسلاید 14: لقمه را كوچك برداشته خوب بجود و تا وقتى كه آن لقمه را فرو نبرده است دست به لقمه ديگر دراز نكند، زيرا آن شتاب در خوردن است . ديگر آن كه هيچ خوردنى را نكوهش نكند كه رسول خدا (ص ) از هيچ خوردنى بد نمى گفت ؛ اگر دوست داشت مى خورد و اگر نه خوددارى مى كرد ؛ و هر چه در جلويش بود از آن می خورد، جز ميوه كه در ميوه حق دارد، دست بگرداند. پيامبر (ص ) فرمود: از آنچه در جلوى توست بخور! اما خود آن حضرت در ميوه دست مى گرداند، در اين باره پرسيدند، فرمود: ميوه ها يك نوع نيست . ديگر آن كه از بالاى بشقاب و از وسط ظرف غذا نخورد، مگر اين كه كم باشد، در آن صورت نان را مى شكند اما با كارد آن را نمى برد و گوشت را نيز از هم جدا نمى كند كه پيامبر (ص ) از آن نهى فرموده و گفته است : گوشت را به نحوى با دندان جدا كنيد، و نبايد روى نان قطعه گوشتى و چيز ديگرى را بگذاريد، مگر آن كه با همان نان بخوريد.

اسلاید 15: رسول خدا (ص ) فرمود: هرگاه يكى از شما لقمه از دستش افتاد بايد آن را بردارد، مقدار آسيبى كه رسيده به دور اندازد و نبايد تمام لقمه را براى شيطان واگذارد؛ و دستش را با حوله پاك نكند مگر اين كه قبلا انگشتانش را بليسد، زيرا او نمى داند كه در كدام غذا بركت است ؛ و نبايد به غذاى داغ بدمد، زيرا اين عمل نهى شده است ، بلكه صبر كند تا وقتى كه خوردنش آسان شود. مبادا هر چه از غذا به نظرش نامرغوب بود رها كند و در كاسه فرو گذارد، بلكه آن را كنار سفره مى گذارد تا به شخص ديگرى امر مشتبه نشود و آن را بخورد؛ و نبايد در بين غذا خوردن زياد آب بنوشد، مگر آن كه لقمه اى در گلويش گير كرده باشد و يا براستى تشنه شده باشد، كه در طب مى گويند چنين آب نوشيدن مستحب است و معده را دباغى مى كند. از جمله آداب غذا خوردن آن است كه كنار سفره زياد بنشيند. از امام صادق (ع ) نقل كرده اند كه فرمود: كنار سفره ها نشست طولانى داشته باشيد، زيرا آن ساعتى است كه از عمرتان حساب نمى شود.

اسلاید 16: آداب نوشيدن آب : آن است كه ظرف آب را به دست راست بگيرد و بسم اللّه بگويد، و مك بزند نه آن كه آب را به يك نفس بياشامد. نبايد آب را سر پا و در حالى كه به پهلو خوابيده بنوشد زيرا پيامبر (ص ) از آب خوردن سرپا نهى كرده است . در مكارم الاخلاق از امام باقر (ع ) رسيده است كه فرمود: آب خوردن سر پا گواراتر و سالم تر است . از امام صادق (ع ) نقل كرده اند كه فرمود: آب خوردن سرپا در روز، غذا را گوارا مى سازد، و آب خوردن سرپا در شب باعث زرداب مى شود، و هركس شب آب بخورد و سه مرتبه بگويد: از زمزم و فرات بر تو درود باد! آب خوردن در شب به او ضررى نمى رساند.

اسلاید 17: ابو حامد مى گويد: پايين ظرف آب را ملاحظه كنيد تا آب روى خودش نچكد و پيش از نوشيدن آب داخل ظرف را نگاه كند و داخل ظرف آب آروغ نزند و در آن ندمد؛ بلكه ظرف را از دهانش با حمد خدا جدا سازد و با بسم اللّه شروع كند. پيامبر (ص ) پس از نوشيدن آب ، فرمود: خدا را كه اين آب را به رحمت خود، گوارا و شيرين قرار داد، نه به خاطر گناهان ما، شور و تلخ . از موسى بن جعفر (ع ) نقل شده است : از وى درباره حد ظرف آب پرسيدند، فرمود: حد آن اين است كه اگر جايى از آن شكسته از آن جا آب نخورى كه جايگاه شيطان است ، و هرگاه از ظرفى آب بنوشى بسم اللّه و چون فارغ شدى ، الحمدللّه بگويى . هر چه در بين جمع گردانده مى شود بايد از سمت راست بگردانند. رسول خدا (ص ) شير آشاميدند، ابوبكر سمت چپ او و عربى بيابانى طرف راستش و عمر در كنار او بود. عمر عرض كرد: ظرف شير را به ابوبكر بدهيد، اما پيامبر به آن عرب داد و فرمود: به ترتيب از راست .آن حضرت آب را در سه نفس مى آشاميد و در پايان خدا را سپاس مى گفت .

اسلاید 18: مستحبات بعد از خوردن غذا: ۱ - پيش از سير شدن ، از غذا دست بكشد؛ ۲ - كاسه غذا را بليسد؛ ۳ - انگشتانش را بليسد و پس از ليسيدن با حوله پاك كند، سپس بشويد؛ ۴ - خرده ريزه هاى غذا را جمع كند. پيامبر (ص ) فرمود: هر كس ريزه هاى افتاده سفره را بخورد، زندگى اش در گشايش و فرزندانش سلامت خواهند بود. مى گويند: بر چيدن خرده ريزه هاى غذا مهريه هاى حورالعين است . ۵ - خلال كند اما آنچه از ميان دندانهايش با خلال در مى آورد، نبلعد و بيرون بريزد جز آنچه از پاى دندانها با زبانش در مى آورد. ۶ - بايد پس از خلال ، آب در دهانش بگرداند، (مزمزه كند) كه اين كار پيروى از اهل بيت (ع ) است .

اسلاید 19: اما آوردن غذا پنج دستور دارد: ۱ - زود آوردن غذا: كه نوعى احترام گذاشتن به مهمان است . پيامبر (ص ) فرمود: هركس به خدا و روز جزا ايمان دارد، بايد مهمان را گرامى دارد. حاتم اصم مى گويد: عجله كار شيطان است جز در پنج چيز كه از جمله سنتهاى رسول خداست : غذا دادن به مهمان ، تجهيز ميت ، به شوهر دادن دختر، اداى دين و توبه از گناه .

اسلاید 20: ۲ - ترتيب خوراكيها: بايد اول - اگر ميوه هست - ميوه را بياورد كه از نظر طبى بهتر است ، زيرا زودتر هضم مى شود، پس بهتر است كه در پايين معده قرار گيرد. در قرآن مجيد در آيه شريفه ((و فاكهة مما يتخيرون)) به مقدم داشتن ميوه ، توجه داده شده است و پس از آن مى فرمايد: (( و لحم طير مما يشتهون . )) آنگاه بهترين چيزى كه پس از ميوه ، مقدم بر ديگر خوردنيهاست ، گوشت و آبگوشت است و اگر بعد از آن ، شيرينى هم باشد كه تمام غذاهاى خوب فراهم است . آورد. خداوند در توصيف غذاهاى خوب مى فرمايد: ((و انزلنا عليكم المن و السلوى .)) (( منّ)) يعنى عسل و (( سلوى )) يعنى گوشت . گوشت را از آن رو سلوى گفته اند كه جاى تمام خورشها را مى گيرد و هيچ يك جاى آن را نمى گيرد و از اين روست كه پيامبر (ص )مى فرمايد: سرور خورشها گوشت است . سپس خداى تعالى بعد از ذكر من و سلوى مى فرمايد:(( كلوا من طيبات ما رزقناكم)) بنابراين گوشت و شيرينى از جمله غذاهاى خوب و پاكيزه است .

اسلاید 21: ۳ - از انواع غذاها بهترين آنها را مقدم بدارد : زیرا هر كس مايل باشد به مقدار لازم از آن بخورد و پس از آن چيز زيادى نخورد؛ حال آن كه عادت مردم مرفه آن است كه اول غذاهاى عادى را مى آورند تا اينكه پس از آن اشتهاى انسان با ديدن غذاى خوب دوباره تحريك شود كه اين خلاف سنت است ، زيرا خود حيله اى براى پرخورى است . روش پيشينيان آن بود كه همه نوع غذا را با هم مى آوردند و تعداد زيادى بشقاب روى سفره قرار مى دادند تا هر كس هر چه مايل است بخورد و اگر تنها يك نوع غذا موجود باشد به آنان يادآورى كند، تا مهمانان به مقدار نياز از آن برخوردار شوند و منتظر غذاى بهتر نمانند. ۴ - غذاهاى مختلف را پيش از آنكه بتوانند استفاده كامل ببرند، برنداردتا اينكه از خوردن آنها دست بكشند: شايد در آن ميان كسانى باشند كه به بعضى از اين غذاها علاقمندتر باشند تا خوردنيهايى كه بعد مى آورد و هنوز مى خواهند از آن بخورند و با برداشتن آنها ميل آنها را در هم مى شكند در حالى كه آنها به سفره اى دسترسى داشته اند كه گفته اند: يك غذاى كامل بهتر از افزودن دو نوع غذاست . احتمال دارد كه مقصود از اين جمله عجله نكردن باشد و محتمل است كه مقصود آن باشد كه وسعت جا بهتر از افزايش دو نوع غذاست . .

اسلاید 22: ۵ - به مقدار كفايت غذا حاضر كند: زيرا كمتر از مقدار لازم نقصى در جوانمردى و زياده از مقدار لازم نيز تصنع و رياكارى است . بخصوص اگر ميزبان از كسانى باشد كه راضى نيست هرچه سر سفره آورده خورده شود. البته در صورت رضايت باطنى زياد آوردن سر سفره مانعى ندارد، هر چند همه را مهمانها بر دارند و يا ميزبان قصدش آن باشد كه از زيادى غذاى مهمانان تبرك جويد، زيرا در حديث آمده است كه نسبت به اين مقدار زيادى محاسبه نمى شود. ابراهيم بن ادهم غذاى زيادى سر سفره آماده كرده بود، گفتند: اى ابواسحاق ! آيا نمى ترسى كه اين كار تو اسراف باشد؟ ابراهيم در پاسخ گفت : در غذا (البته براى مهمان آن هم با اين نيت ) اسراف نيست . اما اگر با اين نيت باشد زياد آوردن غذا تكلف است . امام صادق (ع ) می فرماید: سه چيز است كه نسبت به آنها انسان را محاسبه نكنند: غذايى كه مى خورد، لباسى كه مى پوشد و همسر شايسته اى كه او را يارى و آبروى او را حفظ مى كند.

اسلاید 23: يكى از بزرگان گويد: خوردن غذا چهار نوع است : الف - خوردن با يك انگشت كه دليل بر نفرت و انزجار است ؛ ب - خوردن با دو انگشت كه دليل بر خودخواهى است ؛ ج - خوردن با سه انگشت كه سنت است ؛ د - خوردن با چهار و پنج انگشت كه دليل بر حرص و تمايل زياد است .

اسلاید 24: آداب غذا خوردن در ایران باستان

اسلاید 25: در آیین ایران باستان باید در سر خوان خاموش بود و در هنگام غذا خوردن سخن گفتن شایسته نیست. در گذشته نیز مانند امروز در سر غذای روزانه چندان درنگ نمی کردند و اگر سخنی به میان می آمد نمی بایستی دهان پر باشد و بناچار در سخن گفتن چیزی از دهان بیرون افتد. دیگر اینکه در آیین ایرانیان باستان بایستی پیش از غذا و پس از آن هر یک با آبی جداگانه دست خود را بشویند نه اینکه همه در یک تشت یا لگن دست خود پاک کنند آنچنان که در هنگام خورش در یک کاسه دست فرو نمی بردند و چند تن از یک جام نمی نوشیدند. اینها آدابی بود که در میان همه ایرانیان که زرتشتی بودند رواج داشت ولی نزد برخی دیگر که به این آئین باستانی رشک میبردند نکوهیده بشمار رفته و نوشته اند که باید بر خلاف آنها رفتار کرد تا کاری همانند زرتشتیان انجام نداده باشند!ایرانیان مانند همه مردم سرزمینهای دیگر جهان با انگشت خود غذا می خوردند (رسم با چنگال غذا خوردن از قرن یازدهم میلادی بکار گرفته شد). از دیگر آداب ایرانیان در هنگام غذا خوردن برسم گرفتن و باج گرفتن بود و همچنین پس از غذا به عنوان سپاسگزاری سخنانی می گفتند. یک قطعه کوچک پهلوی که سور سخن نامیده می شود از روزگار ساسانیان به ما رسیده است.

اسلاید 26: ایرانیان پیش و پس از خوردن دستهای خود را در ظرفهای جداگانه میشستند.پیش از خوردن از خداوند سپاسگزاری مینمودند.در هنگام خوردن گفتگو نمیکردند. با آرامش بر سر سفره مینشستند و. در حال راه رفتن غذا نمیخوردند. باج گرفتن ایرانیان سر خوان و از هر گونه سخن پرهیختن در آیین چنین بود. آنگاه که برای پادشاهان ساسانی خوان می گستردند آنان باژ می گرفتند و کسی سخن نمی گفت تا آنگاه که از سر خوان بر خیزند اگر کسی درسر خوان ناگزیر بایستی چیزی بخواهد بجای سخن بایستی به اشارت بخواهد. کیومرث نخستین کسی است که در هنگام خورش (بر سر خوان) خاموشی فرمان داد تا اینکه درین هنگام طبیعت بتواند از آن بهره بگیرد و آن خورش به تن سازگار آید.

اسلاید 27: و رسم چنان است که اهل عجم جماعتی نان خورند یک تن زمزمه گیرد و ایشان را دعا کند و خاموش شود و مردمان نان خورند و سخن نگویند و مغان نیز سخن نگویند در وقت خوردن. از دیگر آداب ایرانیان به نقل از یک مورخ یونانی درنگ نکردن در کشیدن غذا است و اینکه دیرتر از دیگران بر سر غذا حاضر می شوند و همچنین هنگام راه رفتن نیز از خوردن پرهیز می کردند.

اسلاید 28: آداب غذا خوردن در هند : هندى‌ها آداب خاصى در مصرف غذا دارند، آنان در غذا خوردن اسراف نمى‌كنند، زيرا معتقدند با افراط در غذا دچار تنبلى شده و اين امر مانع رشد فكرى و جسمانى‌ شان مى‌شود. از سويى ديگر سعى مى‌كنند غذاى مصرفى ‌شان به چرخه طبيعت بسيار نزديك باشد. به همين دليل غذاهايى چون ماهى و گوشت را كه برای به ‌دست آوردن آن بايد موجود زنده‌ای را كشت و در نتيجه باعث برهم زدن چرخه طبيعت می‌شود را مانع آرامش روح و نيايش با خدا مى‌ دانند. از آداب جالبی که دارند، با دست غذا خوردن است که هيچ طبقه‌ ی خاصی را هم شامل نمی‌شود، علت اين امر این است که هندى‌ها معتقدند براى غذا خوردن نبايد واسطه ‌اى وجود داشته باشد تا انرژى بين غذا و انسان در تعامل باشد. شبيه گستره جغرافيايي ايران، عادات غذایی در هر منطقه هند متفاوت است به طور مثال در جنوب (شهرهايى چون حيدر آباد، شانل و...) غذاهاى تند مصرف مى‌كنند، در غرب (مثل كلكته) غذاى شيرين و در شمال (مثل دهلى) غذاى تند و روغنى. امّا در كل برخى غذاهاى مشترك را در همه مناطق هند مى‌توان ديد. به طور مثال «دال» كه از حبوبات تشكيل شده است و معمولاً آن را بر روى برنج مى‌ريزند و مى‌خورند، در تمام هندوستان بسيار رايج است. «دال» را با عدس لوبيا و نخود می‌پزند؛ ولى هر كدام از اين حبوبات به طور جداگانه پخته مى‌شوند و همين باعث تنوع در غذا مى‌شود.

اسلاید 29: و اما برخی دیگر از آداب غذا خوردن : وقت کافی در نظر بگیرید . حداقل نیم ساعت برای غذا خودن .1 اختصاص دهید. غذا را به شکلی رغبت انگیز و جذاب تهیه و سرو کنید. .2 غذا را در آرامش و با آسودگی میل کنید. .3 4. لقمه های خود را کوچک بردارید. لقمه ها را خوب بجوید و با بزاق آغشته کنید. 5. غذایی که خوب جویده شود نیمی از عملیات گوارش را گذرانده است. لقمه ها را مزه مزه کنید. .6 تنها بر خوردن خود متمرکز شوید. .7

اسلاید 30: 8. سوپ را از نوک قاشق می خورند یا از پهلوی قاشق ٬در هر حال نباید قاشق سوپ را به طور کامل در دهان گذاشت بلکه باید از لبه ی آن بدون هورت کشیدن سوپ را صرف کرد. 9. اگر سر میز غذا می نشینید ٬ آرنج هایتان باید همیشه به پهلو باشد ٬ چه در زمان صرف غذا و چه زمان نوشیدن ٬ هرگز تا پایان غذا آرنج هایتان را روی میز نگذارید. 10. به طور روز مره برای استفاده از بطری آب یا نوشابه ٬ باید قسمت پایین آن را بگیرید نه بالای بطری را ٬ در ضمن اگر برای کسی آب یا نوشابه می ریزید ٬لیوان را با دست بلند نکنید بلکه بطری را روی لیوان خم کنید. 11. معمولاْ سوپ یا آش را بیش از یک بار تعارف نمی کنند ٬ همچنین میزبان نباید بیش از یک ! پیاله سوپ یا آش در بشقاب میهمان بریزد مگر این که او دوباره تقاضا کند

اسلاید 31: بعد از صبحانه، چیزی در میانه ی روز نباید خورد. لقمه را باید کوچک برداشت و نیکو جوید. نان را با کارد نباید برید. دست را نباید پیش دیگران دراز نمود. کاسه و انگشتان باید لیسیده شوند. غذای بسیار گرم را نباید خورد و اگر غذا گرم است، در آن نَدَمد؛ بلکه باید بگذارد تا سرد شود، سپس بخورد. غذای گرم، برکت ندارد و شیطان از آن بهره مند می شود. غذا خوردن در آخر روز، سیره ی پیامبران است. ترک آن موجب خرابی بدن می شود. سزاوار نیست که مومن از خانه بیرون برود در حالی که چاشت، چیزی نخورده باشد. خوردن چاشتی موجب افزایش عزت او می شود.

اسلاید 32: آداب بعد از غذا خوردن: هرگاه چیزی خوردی، بر پشت بخواب و پای راست را بر پای چپ گذار. خوردن آنچه از غذا بر روی زمین افتاده است، شفای هر دردی است. خوردن غذاهای افتاده، فقر و درویشی را برطرف می کند و فرزندان را زیاد می گرداند. روزی رسول خدا، به خانه ی عایشه آمدند.پاره ی نانی رابر زمین دیدند. آن را برداشتند و تناول فرمودند. سپس به عایشه فرمودند: ای عاشیه! نعمت های خدا را گرامی دار. زیرا نعمت الهی که از جامعه ای گریخت، دیگر به سوی ایشان بر نمی گردد. آنچه از سفره می ریزد، مهر حورالعین است. نیم خورده ی مومن، شفای هفتاد درد است.

اسلاید 33: نخوردن در حال سیری: خداوند، دشمن سه چیز است: خواب بدون بیداری در شب، خنده ی بیجا و خوردن غذا در هنگام سیری. هر کس در دنیا سیرتر باشد، در آخرت گرسنه تر خواهد بود. خداوند هیچ چیز را به اندازه ی شکم سیر، دشمن نمی دارد. اگر مردم، در غذا خوردن، میانه روی کنند، سالم تر می مانند. هر کس شکم سیری داشت، به طغیان و فساد روی می آورد. اغلب امراض، از زیاد خوردن غذا به وجود می آید.

اسلاید 34: نکاتی درباره آداب مودبانه غذا خوردن که در مهمانی ها حتما باید رعایت شوند:

اسلاید 35: ۱- بهتر است آقا و خانم میزبان در انتهای میز نهار غذا خوری و یا در وسط میز روبروی یکدیگر بنشینند. ۲- زوج متاهل باید روبروی یکدیگر و زوج نامزاد باید در کنار یکدیگر بنشیند. ۳- باید سعی شود که گروهای سنی در کنار یکدیگر بنشینند به طوری که بزرگترهای فامیل در راس میز و جوانتر ها در سمت دیگر. ۴- غذا باید در جهت عقربه های ساعت و از چپ به راست سرو گردد و ظروف غذا باید از سمت راست مهمانها جمع آوری کرد. ۵- پیش از آن که میزبان شروع به صرف غذا نکرده نباید شروع به صرف غذا کرد. ۶- اگر چیزی روی میز خواستید و دستتان نمی رسد خودتان سعی نکنید آن را بردارید بلکه از فردی که نزدیک است بخواهید آن را به شما بدهد.

اسلاید 36: ۷- هنگامی که غذا خوردنتان تمام شد هیچ گاه بشقابتان را به سمت جلو هل ندهید .این عمل خلاف آداب و معشرت است. ۸- برای بریدن و خرد کردن غذا چنگال را به دست چپ و کارد را با دست راست گرفته و سپس با چنگال آن چیزی را که می خواهید ببرید محکم نگه دارید و با چاقو آن را ببرید سپس چنگال را به دست راست منتقل و میل کنید. ۹- هیچ گاه پیش از چشیدن غذا به آن ادویه نزنید و این عمل باعث بی احترامی به میزبان و آشپز است. ۱۰- هیچ گاه سر میز غذا سیگار روشن نکنید.

اسلاید 37: ۱۱- هنگامی که از غذا خوردن فارغ شدید دستتان را روی زانو و یا میز (مچ دست روی لبه میز) قرار دهید. هیچ گاه هنگام صرف غذا آرنج را روی میز قرار  ندهید. ۱۲- هیچ گاه سوپ را برای این که سرد شود فوت نکنید. بلکه صبر کنید تا خودش خنک شود. ۱۳- غذاهایی که شما مجازید با دست بخورید عبارتند از : تکه نان , بلال , گوشت دنده, بال و استخوان مرغ , ساندویچ , میوه های کوچک, شیرینی , سیب زمینی سرخ کرده, چیپس و پیتزا. ۱۴- هیچ گاه کارد و چنگال و قاشقی که استفاده می کنید مجددا روی میز قرار ندهید, بلکه آن را روی بشقاب بگذارید. ۱۵- اگر قاشق یا کارد و چنگال شما به زمین افتاد آن را بردارید و به میزبان و یا پیشخدمت بدهید و تمیز آن را درخواست کنید.

اسلاید 38: ۱۶- پیش از نوشیدن مایعات لبهای خود را با دستمال پاک کنید تا جای لک چربی روی لیوان شما نمایان نشود. ۱۷- هر گاه چیزی را سهولا روی لباس میهمان دیگری ریختید با خونسردی از وی عذر خواهی کنید و بگذارید خود فرد و یا پیشخدمت آن را تمیز کند. خودتان اقدام به تمیز کردن لباس فرد نکنید. ۱۸- اگر حشره تار مو یا هر چیز دیگر را در غذای خود یافتید آن را اعلام نکنید بلکه مخفیانه آن را از غذایتان خارج کنید. ۱۹- همیشه در انتهای صرف غذا از میزبان یا آشپز تشکر کنید و از غذا تعریف کنید. ۲۰- هنگامی که صرف غذا یتان پایان یافت باید کارد و چنگال خود را به صورت اریب روی بشقاب قرار دهید و اگر هم خواستید که میز را برای مدت کوتاهی ترک کنید باید کارد و چنگال را به صورت ضربدری روی بشقاب قرار دهید تا دیگران متوجه شوند که شما باز خواهید گشت.

اسلاید 39: واما سخن آخر: 1- دقیق، منظم و کافی غذا بخورید با تنظیم حجم مناسب وعده‌ها و میان‌وعده‌های غذایی می‌توان از ابتلا به بسیاری بیماری‌های غیرواگیر که این روزها درصد کثیری از مردم گرفتار آن‌ها هستند، پیشگیری کرد. اگر می‌گویم مراقب حجم غذای خود باشید، معنی‌اش این نیست که رژیم غذایی سخت بگیرید. از قدیم گفته‌اند کم بخور و همیشه بخور! متأسفانه بیشتر ما ایرانی‌ها عادت داریم بشقاب خود را پر کنیم و از طرفی بیشتر غذاهای ما چرب و پرنشاسته است. از طرفی به مصرف فست‌فودها و انواع نوشابه‌های گازدار رو آورده‌ایم. مصداق بارز پرخوری‌های ما در میهمانی‌های خانوادگی و رسمی است؛ میزبان چند نوع غذا تهیه می‌کند و ما فراموش می‌کنیم که این تدارکات، برای احترام به ذائقه متفاوت میهمان‌هاست و با به دست گرفتن بشقاب یا بشقاب‌هایی، به سمت میز غذا هجوم می‌بریم و تلاش می‌کنیم از همه نوع غذایی در بشقاب خود داشته باشیم. همان‌طور که در فیلم‌ها دیده‌اید، در بسیاری از کشورهای غربی و حاشیه دریای مدیترانه، بشقاب هر فرد چه در رستوران، چه در خانه و چه در میهمانی شامل مقدار قابل ‌توجهی پروتئین کم‌چرب،کمی خوراک نشاسته‌ای و مقدار قابل‌ توجهی سبزیجات است. در حقیقت رنگ غالب بشقاب غذایی آن‌ها، سبزاست.

اسلاید 40: بنابراین، اولین گام در اصلاح این علائم، درست نشستن، صاف نشستن، تکیه دادن، استفاده از زیرپایی هنگام نشستن و اجتناب از اضطراب‌ها خواهد بود. البته کاهش وزن نیز در افرادی که اضافه وزن دارند سبب کاهش علائم این چنینی می‌شود. غذاهای نفاخ هم با توجه به این که در ناحیه عضلات شکمی کشش ایجاد می‌کنند علائم درد و سنگینی زیر دنده‌ها را تشدید می‌کنند. بنابراین، توصیه می‌شود هنگام غذا خوردن چه پشت میز چه روی زمین صاف بنشینید، قوز نکنید، آرام غذا بخورید و هر بار حجم کمی از غذا را مصرف کنید تا مشکلات یاد شده موجب آزارتان نشود. البته به دلیل آنکه امکان پا خوردن سفره و بشقاب‌های چیده شده در آن وجود دارد احتمال انتقال آلودگی نیز بالا می‌رود. بنابراین توصیه می‌شود که عادت سفره انداختن را به روی میز غذاخوری تغییر دهید تا بهداشت بیش از پیش رعایت شود.

اسلاید 41: 2- غذا خوردن چقدر باید طول بکشد؟ یکی از عادت‌های غذایی ایتالیایی‌ها، طولانی غذا خوردن و ساعت‌ها پشت میز نشستن است. آن‌ها در حالی که با هم حرف می‌زنند غذا می‌خورند و گاهی حتی غذایشان سرد هم می‌شود و اصطلاحاً از دهان می‌افتد. درباره این عادت غذایی باید بگوییم که اگر غذایی تا دو ساعت هم سر میز بماند، اشکالی ندارد اما بعد از دو ساعت، در دمای معمولی بار میکروبی غذا به خصوص در منابع پروتئینی مثل گوشت و تخم‌مرغ بالا می‌رود. به همین دلیل بهتر است زمانی که صرف غذا خوردن می‌شود، خیلی طولانی نباشد. البته آهسته غذا خوردن، همان‌طور که بارها در مورد آن صحبت کرده‌ایم، آثار خوبی دارد اما خیلی آهسته غذا خوردن و طولانی شدن مدت صرف غذا هم خوشایند نیست. وقتی غذا می‌خوریم، مراحل گوارش از مرحله دهانی، مری و معده شروع و مراحل هضم یکی پس از دیگری طی می‌شود بنابراین نباید آنقدر غذا خوردنمان را طولانی کنیم که بخشی از غذا در حال هضم باشد و بخشی دیگر تازه در حال وارد شدن به معده.

اسلاید 42: بهتر است مراحل هضم و جذب پشت سرهم باشد تا حرکات دستگاه گوارش دچار مشکل نشود. البته مدت زمان مناسب برای صرف غذا، با توجه به اینکه هضم غذا آسان است یا سنگین، کمی متفاوت خواهد بود اما باید توجه داشت که بعد از دو ساعت فرآیند فساد در غذا به خصوص در مواد پروتئینی آغاز می‌شود. در مورد حرف زدن میان غذا نیز باید گفت اینکه حرف زدن بین غذا خوب است یا بد، به این بستگی دارد که این کار لذت غذا خوردن را بیشتر کند یا کمتر. گاهی حرف زدن هنگام غذا خوردن حالتی ناخوشایند از نظر روانی در افراد ایجاد می‌کند و حتی هضم و جذب غذا را که وابسته به سیستم عصبی است، تحت تأثیر قرار می‌دهد بنابراین بهتر است حین غذا خوردن مشغول فعالیت دیگری نباشیم تا سیستم عصبی مراحل هضم را به خوبی انجام دهد.

اسلاید 43: 3- موقع غذا خوردن قوز نکنید! یکی از عادات غذایی مردم نپال آن است که روی زمین و به دور سفره غذا می‌خورند البته تا چند سال پیش اکثر خانواده‌های ایرانی نیز برای خوردن غذا چنین عادتی داشتند و البته برخی نیز هنوز هم همین روش را می‌پسندند. در مورد اینکه آیا نشستن و غذا خوردن روی زمین خوب است یا خیر نمی‌توان اظهارنظر کرد اما در مورد نحوه نشستن و تأثیر وضعیت بدن بر مشکلات گوارشی می‌توان گفت برخی بیماران هنگام مراجعه به پزشک از علائم درد، احساس گزگز و مورمور در ناحیه زیر دنده‌ها و بالای شکم شاکی‌اند و حتی اظهار می‌کنند همین ناحیه دچار تورم می‌شود. چنین افرادی اغلب مبتلا به بیماری مهمی نیستند و صرفاً باید عادات نشستن خود را تغییر دهند. احساس درد، سنگینی و گزگز در ناحیه زیر دنده‌ها در بسیاری موارد به دلیل وضعیت قوز کردن حین نشستن و ماندن در یک وضعیت خاص است. بسیاری از این افراد علاوه بر اختلال در وضعیت نشستن به علت فشارهای زیاد دچار تنش‌های روحی و اضطرابی هم هستند که توجه آن‌ها به علائم جانبی در بدن به همراه بدشکل بودن بدن یا بدشکل تصور کردن بدن سبب تشدید ناراحتی‌های یاد شده می‌شود.

اسلاید 44: 4- چرا بعضی‌ها با دست غذا می‌خورند؟ درباره‌ی با دست غذا خوردن سودانی‌ها باید گفت صرف غذا با دست عادتی است که در گذشته در ایران نیز رایج بوده است و حتی در برخی توصیه‌های مذهبی هم به این موضوع اشاره شده است. این عادت کهن است و باید به عادت و رسوم مردم در هر منطقه‌ای احترام گذاشت. جالب است بدانید که عادات خیلی دیر تغییر می‌کنند و دیرترین عادتی که قابلیت تغییر دارد، عادت در زمینه غذا خوردن است. این موضوع در مورد مهاجران دیده شده که وقتی به کشورهای جدید می‌روند، نوع پوشش و حتی صحبت و رفتارشان تغییر می‌کند ولی عادت‌های غذایی‌شان عموماً تغییر نمی‌کند. استدلال‌هایی که برای مثبت بودن با دست غذا خوردن می‌آورند شامل این موضوع است که انسان می‌تواند بفهمد دمای غذایی که می‌خورد چقدر است، پس دهانش نمی‌سوزد. همچنین دست هم مانند قاشق و چنگال قابل شستن است. البته اگر دست تمیز نباشد ترجیحاً باید از قاشق و چنگال استفاده کرد. حتی گاهی قاشق و چنگال را می‌توان بهتر از دست تمیز کرد بنابراین روش ایمن‌تری در برابر با دست غذا خوردن به حساب می‌آید. اما درباره این عادت باید گفت اگر کسی می‌خواهد با دست غذا بخورد باید توجه کند حتماً ناخن‌هایش گرفته شده باشند و قبل از غذا، دست‌ها را با صابون کامل بشوید. البته باید بگویم که متخصصان تغذیه برای استفاده از دست به جای قاشق و چنگال ارجحیتی قائل نیستند. به هر حال با دست غذا خوردن یک عادت است و هرچه به گذشته برمی‌گردیم، استفاده از وسایل و تشریفات غذا کمتر می‌شود. همه سر یک مجمعه می‌نشستند و غذا می‌خوردند. این موضوع حتی از جنبه‌هایی خوب هم نیست زیرا آلودگی دست یا دهان می‌تواند در اثر مشترک غذا خوردن به دیگری نیز منتقل شود.

اسلاید 45: پایان