آشنایی با بهداشت و بیماری های زنبور عسل

آشنایی با بهداشت و بیماری های زنبور عسل

اسلاید 1: آشنایی با بهداشت و بیماریهای زنبور عسل دکتر وحید کشاورزاداره کل دامپزشکی استان قزوین

اسلاید 2: زنبورعسل به آن دسته از زنبورهایی اطلاق ميشود كه به حالت اجتماعي زندگي كرده نوزادان خود را پس از تفريخ از تخم با گرده گلها تغذیه می نمایند و تا موقعي كه به صورت حشره كامل درآيند از آنها نگهداري مي کنند.

اسلاید 3: زنبور عسل از نظر رده بندي جزء شاخه بند پايان،زير شاخه تراشه داران،رده یا كلاس حشرات،زير رده بالداران،گروه حشرات با دگرديسي كامل،راسته بال غشائيان،زير راسته نيش داران،بالاخانواده آپوئيده،زير تيره آپينه و جنس آپيس يا زنبور ميباشد.

اسلاید 4: در حال حاضر چهار گونه مختلف از جنس زنبور يا آپيس در دنيا شناخته شده است.

اسلاید 5: 1)زنبور عسل معموليapis mellifera) ) اين گونه در اكثر نقاط دنيا انتشار و از متداولترين انواع زنبورعسل بوده و به علت بهره فراوان و در عين حال سهولت پرورش بيشتر از انواع ديگر مورد توجه ميباشد. اين نژاد در حال حاضر به جز مناطق قطبي و بعضي از انواع نواحي استوائي در تمام سطح جهان پراكنده است.فرمول كروموزمي اين نژادn=16  ميباشد.

اسلاید 6:

اسلاید 7: 2)زنبورعسل هندي يا سرانا apis indica or apis cerana)) شباهت زيادي به زنبور عسل معمولي دارد ولي از آن كمي كوچكتر است.اين گونه بومي كشورهاي آسيايي بوده و در كندو نگهداري ميشوند.اين زنبور داراي شان هاي مومي كوچكتر است و سلولهاي آن نيز نسبت به سلولهاي آپيس مليفرا كوچكتر است.اين گونه به علت بهره كم و متعرض بودن كمتر مورد توجه مي باشد. فرمول كروموزمي اين نژادn=16  ميباشد.

اسلاید 8:

اسلاید 9: 3)زنبور عسل ريزapis flora) ) از همه زنبورها کوچکتر بوده و فقط یک شان درست می‌کنند که مثل زنبورهای درشت به زیر شاخه درخت می‌چسباند به حالت وحشی در هندوستان و جنوب ایران یافت می‌شوند. كوچكترين گونه زنبور عسل مي باشد كه انتشار آن از غرب كره زمين از عمان و جنوب ايران شروع شده و تا شرق كره زمين يعني اندونزي گسترش دارد.

اسلاید 10: اين حشره در استانهاي خوزستان ،بوشهر ،فارس، هرمزگان،سيستان و در جنوب كردستان دیده می شود.اين نژاد از تاريكي گريزان بوده و كلني را در محيط باز مستقر ميكند.زنبور عسل ريز يكي از مهمترين حشرات گرده افشان در قسمت جنوبي كشور مي باشد. فرمول كروموزمي اين نژادn=8  ميباشد.

اسلاید 11:

اسلاید 12:

اسلاید 13: 4)زنبور عسل درشتapis dorsata) ) اين گونه معروف به زنبور صخره بوده و كاملا وحشي است. در هواي آزاد و در شكاف صخره ها در كوهستانها لانه مي كند.اين نژاد اندامي درشت داشته و فقط يك شان مي سازد.اين گونه در مناطق حاره و در آسياي جنوبي،اندونزي و فيليپين فراوان است و قابليت پرورش در كندو را ندارد. فرمول كروموزمي اين نژادn=8  ميباشد.

اسلاید 14:

اسلاید 15: زنبور عسل

اسلاید 16: جمعیت کندوی زنبورعسل در هر کندو تعداد زیادی زنبور عسل به سر می برند که به آنها کلنی گفته می شود.این زنبورها سه دسته اند.

اسلاید 17:

اسلاید 18:

اسلاید 19: 1- زنبور ملکه: ملکه , مادر کلنی است و قدرت کندو به آن بستگی دارد.ملکه کار تخم گذاری و انتقال صفات اجداد زنبوررا به عهده دارد و صفاتی مانند رنگ زنبوران و مقاومت در برابر بیماری ها ، قدرت و جمع آوری گرده و غیره را منتقل می کند.عمر ملکه 5 تا 6 سال است.اما بهترین بازدهی از نظر تخم گذاری در 2 سال اول عمر آن است.

اسلاید 20:

اسلاید 21:

اسلاید 22: ملکه تنها عضو ماده بارور در یک کندو می باشد و از لحاظ اندازه بزرگترین زنبور کندو است و به همین دلیل اغلب توانایی ضعیفی در پرواز دارد.18 - 20mm

اسلاید 23: درتکنولوژی زنبورداری جدید بعد از هر دو سال ملکه را تعویض می کنند.

اسلاید 24: طول بال ملکه نسبت به طول بدن در مقایسه با افراد نر و کارگر کوتاهتر است و شکم به نحو بارزی کشیده است . خرطوم آن توانایی جمع آوری شهد گل‌ها را ندارد.

اسلاید 25: ملکه‌ها و کارگرها از تخم‌های لقاح شده و نرها از تخم‌های غیر لقاح شده (هاپلوئید) به وجود می‌آیند.

اسلاید 26: جفتگیری ملکه در فاصله 6 تا 10 روز پس از خروج ملکه از سلول صورت می گیرد. قبل از پرواز جفتگیری، ملکه چندین پرواز آشنایی انجام می دهدکه 2 تا 30 دقیقه ممکن است طول بکشد پرواز یا پروازهای جفتگیری ممکن است 5 تا 20 دقیقه طول بکشد. بیشتر، پروازهای جفتگیری درروزهایی که درجه حرارت بیشتر از 20 درجه سانتیگراد باشد در ساعات بین 2 تا 4 بعدازظهر صورت می گیرد.

اسلاید 27: تخمگذاری ملکه معمولا 2 تا 3 روز پس از بازگشت به کندو شروع می شود و تا آخر عمر، مگر در اواخر پاییز در هنگام نبودن گرده ادامه دارد.ملکه از اواخر فروردین تا اواخر خرداد روزانه حدود ۱۵۰۰ تخم می‌گذارد

اسلاید 28: در خلال جفتگیری ملکه به اندازه تمام عمرش اسپرم دریافت داشته و آن را در کیسه اسپرم جای می دهد .

اسلاید 29: ملکه از خود موادی را ترشح می کند که باعث می گردد کلنی به صورت یک واحد متشکل در آید و همچنین باعث می شود که کارگران نتوانند ملکه جدیدی تولید کنند و نیز مانع رشد تخمدان کارگران کلنی میگردد.

اسلاید 30: 2- زنبوران کارگر: اکثر جمعیت کندو را تشکیل می دهند. تعداد آنها در هر کندو 50 تا 60 هزار است (در یک کندوی قوی با تعداد ۱۰قاب ۷۰ هزار زنبورکارگر وجود دارد)مهم ترین کارهای زنبور کارگر جمع آوری گرده و نگهداری و پرستاری ملکه است. جثه زنبور کارگر از ملکه کوچکتر است.زنبوران کارگر ماده هایی هستند که تخمدان آنها رشد نکرده است.

اسلاید 31:

اسلاید 32: کوچکترین و پرجمعیت ترین زنبوران عسل هستند و 98 درصد جمعیت کلنی را تشکیل می دهند. زنبور کارگر مثل ملکه همیشه از تخم بارور شده بوجود می آیند و مثل ملکه از جنس ماده است و دوران رشدش(از تخم تا زنبور کامل)21 روز است. زنبورهای کارگر با اینکه ماده هستند توانایی بارور شدن ندارند. ولی در صورت نبودن ملکه در کندو می‌توانند تخم ریزی کنند.

اسلاید 33: اندازه زنبور کارگر از سایرین«ملکه و نرها»کوچکتر بوده و گرده گل را در سبدی که در دو پای آخرینش است جمع آوری کرده و به کندو حمل میکند.وجود نیش aiguillon در کارگران آنها را از نرها متمایز می سازد.نیش کارگران بصورتی است که زائده هایی بصورت قلاب در دو طرف آن وجود دارد که وقتی که زنبور شخص را نیش می زند این زائده های قلابی شکل در گوشت بدن گیر کرده ونیش او در داخل بدن شخص می ماند که به همراه نیش قسمتی از بدن زنبور پاره شده و زنبور پس از مدتی کوتاه می میرد.

اسلاید 34: دوران حیات زنبور کارگر مدت بدنیا آمدن یک زنبور کارگر 21 روز می باشد که شامل سه روز تخم ، شش روز لارو و دوازده روز شفیره بسته می باشد. طول عمر زنبور کارگر بستگی به مقدار کاری که انجام می دهد دارد. هرچه بیشتر کار کند؛ عمرش کمتر می شود زنبورهایی که درفصل بهار یا تابستان به دنیا می آیند عموماً عمرشان شش هفته و زنبورهایی که در اواخر تابستان و پاییز به دنیا می آیند عمرشان شش تا هفت ماه می باشد.

اسلاید 35: اگر یک زنبور را از ابتدای تولد تا انتهای مرگ عادی اش مورد مطالعه قرار دهیم فعالیتهایی را که بر حسب سن خود انجام می دهد عمدتا به شرح زیر است: 1 تا 3 روزگی:         تمیز کردن سلولها 3 تا 6 روزگی:         تغذیه کردن لاروهای مسن تر (بیش از سه روزگی)

اسلاید 36:  6 تا 12 روزگی:    تغذیه کردن لاروهای جوان تر (خوردن عسل و گرده جهت ترشح ژله) 12 تا 18 روزگی:  ترشح موم ، ساختن شان 18 تا 20 روزگی:      محافظت از کندو و تبدیل شهد به عسل 20 روزگی به بعد:  پرواز در صحرا ، مزرعه و باغات جهت جمع آوری شهد،گرده گل،آب ،بره موم و غیره

اسلاید 37: 37

اسلاید 38: 3- زنبوران نر: این زنبوران از تخم بدون نطفه به وجود می آیند.جثه آنها از زنبور کارگر بزرگتر و تعداد آنها در هر کندو 500 تا 600 عدد است.زنبور نر وظیفه ی جفتگیری و بارور کردن ملکه را دارد و از روز هشتم تولد به بعد می تواند جفت گیری کند.

اسلاید 39: دوران حیات زنبور نر زنبور نر 24 روزه بدنیا می آید . سه روز تخم ، شش ونیم روز لارو و چهارده ونیم روز هم شفیره بسته می باشد و عمر زنبور نر ما بین یک ونیم تا دو ماه می باشد.

اسلاید 40:

اسلاید 41: 41 230 mg وجود زنبورهای نر تنها برای جفتگیری با ملکه هایی است که معمولا در جمعیت تولید میگردند و این کار همیشه در خارج از کندو و در فضای آزاد و آفتابی انجام میگیرد.اگر در زمستان زنبور نر در کندو دیده شود دلیل بر بی نظمی کندو است و باید مطمئن بود که کندو یتیم است.هر زنبور نر تنها یکبار در زندگی میتواند جفتگیری کند.

اسلاید 42: زنبور نراین زنبورها دارای چشم و شاخک هایی بزرگتر از دیگران می باشند تا راحتتر بتوانند زنبورهای ملکه را پیدا کنند. 42

اسلاید 43: طول مدت تکامل گروههای زنبور عسل بر حسب روز

اسلاید 44:

اسلاید 45: زنبور کارگر مانند ملکه همیشه از تخم بارور شده بوجود می‌آید مانند ملکه از جنس ماده‌است. دوران رشدش «از تخم تا زنبور کامل» ۲۱ روز است. 212019181716151413121110987654321پیش شفیره, شفیره, بالغ, خروجپیش شفیره, شفیره, بالغ, خروجپیش شفیره, شفیره, بالغ, خروجپیش شفیره, شفیره, بالغ, خروجپیش شفیره, شفیره, بالغ, خروجپیش شفیره, شفیره, بالغ, خروجپیش شفیره, شفیره, بالغ, خروجپیش شفیره, شفیره, بالغ, خروجپیش شفیره, شفیره, بالغ, خروجپیش شفیره, شفیره, بالغ, خروجپیش شفیره, شفیره, بالغ, خروجپیش شفیره, شفیره, بالغ, خروجلارولارولارولارولارولاروتخمتخمتخم12 روز در حجرات در بسته12 روز در حجرات در بسته12 روز در حجرات در بسته12 روز در حجرات در بسته12 روز در حجرات در بسته12 روز در حجرات در بسته12 روز در حجرات در بسته12 روز در حجرات در بسته12 روز در حجرات در بسته12 روز در حجرات در بسته12 روز در حجرات در بسته12 روز در حجرات در بسته2 روز ژله رویال4 روز مخلوط ژله، آب، عسل، گرده2 روز ژله رویال4 روز مخلوط ژله، آب، عسل، گرده2 روز ژله رویال4 روز مخلوط ژله، آب، عسل، گرده2 روز ژله رویال4 روز مخلوط ژله، آب، عسل، گرده2 روز ژله رویال4 روز مخلوط ژله، آب، عسل، گرده2 روز ژله رویال4 روز مخلوط ژله، آب، عسل، گردهتغذیه با ژله رویالتغذیه با ژله رویالتغذیه با ژله رویال

اسلاید 46: 123456789101112131415161718192021222324تخمتخمتخملارولارولارولارولارولاروپیش شفیره, شفیره, بالغ, خروجپیش شفیره, شفیره, بالغ, خروجپیش شفیره, شفیره, بالغ, خروجپیش شفیره, شفیره, بالغ, خروجپیش شفیره, شفیره, بالغ, خروجپیش شفیره, شفیره, بالغ, خروجپیش شفیره, شفیره, بالغ, خروجپیش شفیره, شفیره, بالغ, خروجپیش شفیره, شفیره, بالغ, خروجپیش شفیره, شفیره, بالغ, خروجپیش شفیره, شفیره, بالغ, خروجپیش شفیره, شفیره, بالغ, خروجپیش شفیره, شفیره, بالغ, خروجپیش شفیره, شفیره, بالغ, خروجپیش شفیره, شفیره, بالغ, خروجتغذیه با ژله رویالتغذیه با ژله رویالتغذیه با ژله رویال2روز ژله رویال4 روز نیم تغذیه با مخلوط ژله، آب، عسل، گرده2روز ژله رویال4 روز نیم تغذیه با مخلوط ژله، آب، عسل، گرده2روز ژله رویال4 روز نیم تغذیه با مخلوط ژله، آب، عسل، گرده2روز ژله رویال4 روز نیم تغذیه با مخلوط ژله، آب، عسل، گرده2روز ژله رویال4 روز نیم تغذیه با مخلوط ژله، آب، عسل، گرده2روز ژله رویال4 روز نیم تغذیه با مخلوط ژله، آب، عسل، گرده14روز و نیم در حجرات در بسته14روز و نیم در حجرات در بسته14روز و نیم در حجرات در بسته14روز و نیم در حجرات در بسته14روز و نیم در حجرات در بسته14روز و نیم در حجرات در بسته14روز و نیم در حجرات در بسته14روز و نیم در حجرات در بسته14روز و نیم در حجرات در بسته14روز و نیم در حجرات در بسته14روز و نیم در حجرات در بسته14روز و نیم در حجرات در بسته14روز و نیم در حجرات در بسته14روز و نیم در حجرات در بسته14روز و نیم در حجرات در بسته46زنبورهای نر از تخمهای بارور نشده بوجود می‌آیند. مدت رشدشان «از تخم تا زنبور کامل» ۲۴ روز است. زنبور نر 8-۱۲ روز پس از تولد به سِّن بلوغ رسیده وقادر به جفتگیری می‌باشد.زنبور نر

اسلاید 47: 47

اسلاید 48: 12345678910111213141516تخمتخمتخملارولارولارولارولاروپیش شفیره, شفیره, بالغ, خروجپیش شفیره, شفیره, بالغ, خروجپیش شفیره, شفیره, بالغ, خروجپیش شفیره, شفیره, بالغ, خروجپیش شفیره, شفیره, بالغ, خروجپیش شفیره, شفیره, بالغ, خروجپیش شفیره, شفیره, بالغ, خروجپیش شفیره, شفیره, بالغ, خروجتغذیه با ژله رویالتغذیه با ژله رویالتغذیه با ژله رویال5.5 روز تغذیه با ژله رویال5.5 روز تغذیه با ژله رویال5.5 روز تغذیه با ژله رویال5.5 روز تغذیه با ژله رویال5.5 روز تغذیه با ژله رویال7 روز و نیم در حجرات در بسته7 روز و نیم در حجرات در بسته7 روز و نیم در حجرات در بسته7 روز و نیم در حجرات در بسته7 روز و نیم در حجرات در بسته7 روز و نیم در حجرات در بسته7 روز و نیم در حجرات در بسته7 روز و نیم در حجرات در بسته48زنبور ملکه

اسلاید 49: آناتومی زنبور عسل بدن هر زنبور شامل سه قسمت می باشد:الف) سر: شامل شاخک یا آنتن ، خرطوم ، دوچشم ساده وسه چشم مرکب (زنبور عسل برای دیدن اشیا و اطراف چشم هایش را به اطراف نمی چرخاند، ولی چشم های قابل ملاحظه و بسیار مجهزی دارد که تصاویر را از سطوح مختلف دریافت می کند)

اسلاید 50: ب) سینه: شامل دوجفت بال ، سه جفت پا ، دوسوراخ هوا بنام آستیگمات و دو ریه می باشد .

اسلاید 51: ج) شکم: شامل سیستم هاضمه ، سیستم تولید تخمک ( تخمدان درملکه و سیستم تناسلی درنرها) ، سیستم تنفسی ، سیستم گردش خون وسیستم عصبی می باشد.

اسلاید 52: نمونه برداری از زنبورستانها

اسلاید 53: بیماریهای زنبور عسللوک : نمونه برداری از لارو و عسلواروآ: نمونه برداری از لارو و زنبوران بالغآکاراپیس: نمونه برداری از زنبوران بالغنوزما : نمونه برداری از زنبوران بالغ

اسلاید 54: آلودگي به جرب واروادر زنبوران عسل

اسلاید 55: بیماری واروا (Varroasis) یکی از بیماریهای خطرناک زنبوران عسل می باشد که به وسیله مایتی به نام واروا جاکوبسونی (Varroa Jacobsoni ) ایجاد می شود . این مایتها انگل لارو ، شفیره و زنبوران بالغ می باشند و به همین دلیل خطر زیادی برای صنعت زنبورداری محسوب می شوند . مایتهای واروا ، انگلهای خارجی زنبوران عسل هستند و با چشم قابل رؤیت اند . آنها داخل سلولهای نسل ، و روی بدن زنبورعسل یافت می شوند .     

اسلاید 56:

اسلاید 57:

اسلاید 58:  در هر دو صورت ، آنها از طریق دیوارة بدن از همولنف (خون) زنبور تغذیه می کنند . در صورت آلودگی شدید ، نسل به درستی تکامل نمی یابد و ممکن است همانند زنبوران بالغ کاملاً طبیعی باشند ولی نقص عضو داشته باشند و آن تعداد از زنبوران که نقص عضو نشان نمی دهند ، ضعیف بوده و عمر آنها تا حدود زیادی کاهش می یابد .

اسلاید 59: عامل عامل این بیماری مایتی است به نام واروا ( Varroa ) که روی بدن زنبورعسل زندگی می کند ولی رشدش در داخل سلولهای سر بسته کارگران و به ویژه سلولهای سر بسته نرها انجام می پذیرد . این مایتها سلولهای نر را برای تخمگذاری ترجیح می دهد چون مدّت سرپوشیدگی سلولهای آن بیشتر است و قادر است در داخل آن 2 نسل تولید نماید .

اسلاید 60: در سال 1904 در جزاير جاواي اندونزي بر روي زنبور عسل هندي Apis cerana مشاهده شد. اولين بار

اسلاید 61: 1960 بر اساس قوانين تكاملي مي بايست سالهاي سال طول مي كشيد تا جابجايي بطور طبيعي رخ دهد. جابجايي

اسلاید 62: -جايگزيني زنبور عسل اروپاييApis mellifera با زنبور عسل هندي Apis ceranaـ از بين رفتن محيط طبيعي مناسب زنبور عسل هندي بر اساس نظر گروبوف، انتشار اين انگل در آسياي جنوب شرقي در نتيجه عوامل ذيل است:

اسلاید 63: 1964 در ميزبان جديد با هيچ مانعي براي رشد خود برخورد نكرد انتشار

اسلاید 64: ـ مقايسه زيست شناسي زنبور عسل اروپايي و زنبور عسل هنديدوره تكامليرفتار جوريدن ميزان درجه حرارت ميزان هورمون جوانيغريزه نظافت گري

اسلاید 65: درآپیس سرانا دوره تکاملی 17 روز است لذا واروآ نمی تواند جز در شفیره های نر تکثیر نماید.رفتار جوریدن(پاکسازی) : آپیس سرانا با خودجوری انگل را از خودش دور می سازد و با دگرجوری ، انگل را از دیگران جدا می کند (در عرض 2 دقیقه 90 درصد انگل را جدا می سازد) ولی در ملیفرا این توانایی وجود ندارد.درجه حرارت در سرانا 38 درجه است در حالیکه دمای مناسب برای واروا بین 31 تا 34 درجه است

اسلاید 66: میزان هورمون جوانی در سرانا خیلی کمتر از ملیفراست .این هورمون عامل تنظیم رشد تخمدانها در واروای ماده است.غریزه نظافت گری هم در ملیفرا کمتر از سرانا است لذا شفیره های آلوده نقش جذب انگل را دارند.

اسلاید 67: تجارب نشان ميدهد كه 42% واروا ها، درجه حرارت سلولهاي شفيره هاي نر را ترجيح ميدهند و 19% درجه حرارت سلولهاي شفيره كارگر را بر مي گزينند. درجه حرارت سلولهاي شفيره هاي نر 34-30 سانتي گراد و درجه حرارت سلولهاي شفيره كارگر 36-34 درجه سانتي گراددرجه حرارت

اسلاید 68: وارواي ماده بيضوي شكل و شبيه خرچنگ كوچك ميباشد و 1/1 ميلي متر طول و 1/6 ميلي متر پهنا دارد و به رنگ قهوه ای روشن تا قهوه ای تیره استشكل شناسي

اسلاید 69: واروی نراز نظر شکل با ماده تفاوت داشته و گرد است به اندازه 0/8میلیمتر و رنگ آن سفید است و فقط برای جفتگیری است و بعد از ان می میرد لذا فقط در داخل سلول می توان دید.

اسلاید 70:

اسلاید 71:

اسلاید 72: روي زنبوران بالغ بزرگتر از 2 روز، ترجيحاً زنبوران پرستار است. در مناطقي كه جذب همولنف ميسر است. محل انگل واروا

اسلاید 73: ابتدا از غذاي لارو (ژله) و سپس از همولنف لارو استفاده مي نمايد.غذاي واروا

اسلاید 74: دوره تكاملي وارواي ماده از تخم تا بلوغ 8 تا 9 روز است لارو-پيش شفيره –شفيره -بالغدوره تكاملي واروا

اسلاید 75: دوره زندگي وارواي ماده در داخل كلني در تابستان 2 تا 3 ماه و در زمستان شش ماه است دوره زندگي

اسلاید 76: علایم روی زنبوران بالغ :ـ اثرات جسمی: حضور یک یا چند انگل، زنبور را در حرکت ، پرواز و در همه فعالیت هایی که در داخل کلنی انجام میدهد ,دچار ناراحتی میکند .ـ اثرات انگلی : بطور دوره ای واروای ماده همولنف زنبور را می مکد و باعث تضعیف زنبور میشود و در سوخت و ساز زنبور ایجاد اختلال می نماید.

اسلاید 77: تخمین زده شده است که 0/1 یا 0/2 درصد حجم همولنف یک زنبور کارگر توسط واروا در هر وعده غذا بلع میشود و در یک دوره کامل زندگی زنبور، 40% حجم همولنف زنبور بلعیده میشود. کاهش تعداد سلولهای خونی (هموسیت ها) و تغییر میزان پروتئین همولنف نیز گزارش شده است. میزان اهمیت این تغییرات بستگی به تعداد انگل ها دارد. در هنگام آلودگی شدید، بر روی کار غدد ماندیبولار و هیپوفارنژیال اثر گذاشته و در نتیجه روی کیفیت ژله رویال اثر میگذارد.

اسلاید 78: اثر دیگر آن مصرف ذخایر چربی است که اهمیت زیادی در متابولیسم زنبور عسل دارد. ـ ناقل اجرام: منفذ حاصله از زواید دهانی واروا موقعیت را برای ورود اجرام بیماریزا مخصوصاً ویروس فلجی حاد فراهم میکند.

اسلاید 79: بطور کلی، زنبوران بالغ یک کاهش فعالیت را نشان میدهند که در نتیجه اختلال در سوخت و ساز آنهاست و منجر به کاهش عمر آنها میشود .در یک آزمایش ,گروهی از زنبوران آلوده با گروهی از زنبوران سالم در شرایط آزمایشگاهی مقایسه شدند . بعد از بیست و پنج روز 25% از زنبوران آلوده زنده ماندند ,در حالیکه از زنبوران سالم 50% زنده مانده بودند.

اسلاید 80: علایم در کندو : اولین مشکل و جزء لاینفک این آلودگی عدم ظهور علایم در شروع آلودگی است. بر حسب میزان آلودگی، فصل ,شرایط آب و هوایی، روش های پرورش و سایر آلودگیها، علایم با شدت کم و بیش ظاهر میشوند. در اوایل آلودگی زنبوردار حتی برای پیشگیری، نگرانی ندارد. فقط بعدها که فشار انگل افزایش یافت، علایم بروز میکند و زنبور دار مطلع می شود.

اسلاید 81: علایم در جلوی کلنی: ـ· زنبوران تلف شده.· زنبوران و شفیره های ناقص.· لاروهای تازه جلوی تخته پرواز .· زنبوران افتاده روی زمین و یا در حال حرکت بدون هدف.· زنبوران بدون بال یا با پاهای ناقص.· زنبوران فاقد مو و سیاه .· وجود گروههای زنبور در نزدیک کلنی ها یا روی زمین یا روی شاخه درختان(زنبوران فراری). 

اسلاید 82: علایم در داخل کلنی:ـ· کاهش تخمگذاری ملکه.· شفیره های موزاییک مانند.· شفیره های زنده اما ناقص در داخل حجره های درب بسته. · شفیره های تلف شده در داخل حجره های درب بسته،

اسلاید 83: لاروها جمع شده در کنج حجره، به رنگ قهوه ای روشن تا تیره، قوام خمیری و گاهی کشدار. شفیره ها کم و بیش، خورده شده و از حجره بیرون افتاده, که در اثر کمبود پروتئین می باشد و با تأمین پروتئین میتوان پیشگیری نمود. این حالت که همخواری cannibalisme نامیده می شود بعد از تأمین پروتئین نیز اگر مشاهده شد میتوان علت دیگری, مثل کمبود گرده, داشته باشد

اسلاید 84: گسترش آلودگی: واروا بسرعت تکثیر می شود و هیچ چیز نمی تواند جلوی آنرا بگیرد.

اسلاید 85: فاکتورهای مختلف، مثل عوامل طبیعی زنبورداری، این وضعیت را تایید میکند. در بین عوامل طبیعی میتوان اشاره کرد به: ـ پرواز نرها، تغییر کلنی و زنبورستان .ـ بچه دهی .ـ غارت. ـ ورود زنبوران شهد آور به سایر کلنی ها .ـ فرار کلنی ها ـ انتقال انگل توسط حشرات دیگر مثل زنبوران معمولی. 

اسلاید 86: عوامل دیگری که به زنبور دار مربوط است مثل:ـ مهاجرت. ـ تمرکز کلنی ها در یک منطقه.ـ انتقال طبقات با زنبوران در هنگام عسل گیری. ـ فروش بچه کندو. ـ تجارت ملکه

اسلاید 87:

اسلاید 88:

اسلاید 89: مبارزه با وارواتا كنون در هيچ كشوري از كشورهاي آلوده ريشه كني صورت نگرفته

اسلاید 90: تخمين دوره اي جمعيت واروا شمارش ساده قرار دادن يك كاغذ چرب يا چسبناك در كف كندو و عوض كردن آن هر 2 تا 3 روز براي هر آكارين يافت شده مرده (بدون درمان) حدود 150-100 وارواي زنده در كندو تخمين زده ميشود در تابستان ,ديدن كمتر از 10 واروا در يك روز را ، آستانه قابل قبول مي نامنداغلب محققين عقيده دارند كه يك كندو ميتواند تا 3000 واروا را تحمل نموده زنده , باقي بماند تخمين دوره اي جمعيت واروا

اسلاید 91: شمارش روي زنبوران با قرار دادن 500-200 زنبور بالغ (مضربي از صد) در يك ظرف حاوي الكل يا ظرف حاوي آب جوش داراي ماده شوينده مي باشد، بعد از 20 دقيقه، وارواها جدا شده, پس از شمارش آنها ميزان آلودگي تعيين ميشود.

اسلاید 92: تخمين شفيره هاي آلوده زمانيكه بيش از 10% سلولهاي زنبوران كارگر و يا بيش از 50% سلولهاي نر در يك كلني آلوده باشند، كلني در معرض خطر است. براي نمونه گيري ميتوان حداقل صد لارو را مورد بررسي قرار داد

اسلاید 93: ب ـ زمان اقدام درماندرمان بهاره درمان پاييزه بعد از عسل گيري    درمان در زمانيكه جمعيت واروا از آستانه تحمل كلني گذشته باشد

اسلاید 94: الف: تله گذاري ب : گرما درماني ج : مواد ضد چسبندگي د : الكتريسيتهروش هاي مقابله با واروا(غير دارويي)تله گذاري با سلولهاي نر جذب كننده هامعرفي لاروهاي جوان

اسلاید 95: تله گذاري با سلولهاي نر وارواها تخمگذاري در سلولهاي نر را ترجيح ميدهند ميتوان آنها را با تأمين يك قاب مومي نر بافي شده به تله انداخت

اسلاید 96: معرفي لاروهاي جوان يك زنبوردار كانادايي زماني كه كلني فاقد لارو ميباشد ,با معرفي لاروهاي جوان به كلني , ميزان آلودگي را به سطح پاييني رسانده است

اسلاید 97: ب ـ گرما درماني جرب ها (واروا و آكاراپيس) ، به گرما خيلي حساس هستند درجه حرارت 44 درجه به مدت 30-20 دقيقه توسط يك زنبوردار يوناني بررسي شده كه باعث كاهش تعداد وارواها ميشود. و درجه حرارت 39 درجه بمدت 48 ساعت نيز همين اثر را دارد

اسلاید 98: ج: مواد ضد چسبندگي آرد زنبورداران هندي شگرد ساده اي را بكار برده و با پاشيدن 15-10 گرم آرد گندم در زمان ظاهر شدن واروا و تكرار سه بار به فاصله يك هفته باعث كاهش آلودگي شده اند. آرد مانع چسبيدن واروا به زنبور شده و نميتواند از قابي به قاب ديگر برودروغن تركيب 150 گرم روغن گياهي و 30 گرم پودر شكر و قرار دادن آن روي كادرهاي شفيره زنبوران

اسلاید 99: الكتريسيته د:يك محقق روسي با استفاده از اين روش 100% كنه هايي كه به زنبوران بالغ چسبيده اند از بين برده. در اين روش يك صفحه با سوراخ هايي به اندازه هيكل زنبور در جلوي دريچه پرواز قرار داده ميشود

اسلاید 100: اسيد فرميك اين ماده اثر روي بالغين و شفيره ها به ميزان 90% است. مزيت ديگر اينكه جرب ها به آن مقاوم نميشوند. اين ماده در اروپا بطور وسيع استفاده ميشود. ماده اي است كه بايد با احتياط مصرف شود چون اثر سوء بر سلامت انسان دارد و در شرايط نامناسب ديگر 5% ملكه كشي دارد.بهتر است زماني مصرف شود كه درجه حرارت بين 30-20 درجه سانتي گراد باشد.

اسلاید 101: بیماری نوزما

اسلاید 102: نوزما قاتل نامرئي

اسلاید 103: نوزما فقط انگل زنبور نيست. هفتاد و پنج گونه ديگر از نوزما وجود دارد نوزما بومبي سيس عامل پبرين بيماري كه صنعت ابريشم را از سال 1850 تا 1860 به نابودي كشانيد

اسلاید 104: نوزماي آشكار نوزماي پنهان

اسلاید 105: عامل بيماري يك انگل اجباري تك ياخته اي بنام نوزما آپيس شناخته شد1907 در سال توسط دكتر زاندر

اسلاید 106: بيماريزايي تحت تأثير فاكتورهاي گوارشي، فشار اسمزي، وضعيت فيزيكي- شيميايي شيره هاي گوارشي، لوله قطبي يا تاژك قطبي آزاد ميشود

اسلاید 107: مرونتاسپور

اسلاید 108: بسياري از زنبوران آلوده , هيچ علامتي نشان نمي دهندزنبورهايي كه از سكوي پرواز گرفته شده اند , حدود 50% بيشتر از زنبوران كارگري كه از پرواز برگشته اند , آلودگي به اين تك ياخته را , نشان مي دهند

اسلاید 109: در عفونت هاي شديد , در اوايل بهار ، علامت مدفوع قهوه اي روي شانها جلب توجه ميكند , جلوي دريچه پرواز زنبوران مريض و مرده يافت ميشوند . در عفونت هاي خفيف , فقط كندو ضعيف شده و بعد از مدتي تعداد زيادي شفيره با تعداد محدودي زنبور بالغ در كندو باقي مي مانند.زنبوران كارگر آلوده , ممكن است مجبور به دفع , در داخل كندو شوند

اسلاید 110: بافت پوششي روده تخريب ميشود. روي فعاليت غدد اثر مي گذارد. رشد غدد ترشح كننده موم محدود ميشود. تخمدانهاي ملكه كوچك (آتروفي) ميشود.

اسلاید 111:

اسلاید 112: وضعيت آلودگي در پاييزبه قدرت كلني و شرايط آب و هوايي بستگي دارد اگر شرايط نامساعد باشد كندو به قدري ضعيف ميشود كه بعيد است كلني بتواند زمستان گذراني نمايد . در بهار رشد بطئي كلني در بهار يكي از علائم آلودگي به نوزما ميباشد.

اسلاید 113: علايم تلفات زنبوران ناتوان زنبوران چسبيده به ساقه هاي گياهان   زنبوران با شكم متورم    لكه اسهالي، كاهش فعاليت كلني.   زنبوران در وضعيت خاص به دور هم جمع شده ,

اسلاید 114: بيماري معمولاً در اسفند و فروردين ظاهر و در ارديبهشت و خرداد فروكش مي نمايد

اسلاید 115: يك نمونه حاوي 20 زنبور مرده , از كلني مشكوك جمع آوري و شكم هاي زنبوران را جداگانه در 3-2 ميلي ليتر آب , خوب ساييده ، سه قطره از سوسپانسيون حاصله , با درشتنمايي 40 , بررسي شود اسپور نوزما 7-5 ميكرون طول و 4-3 ميكرون عرض ، كاملا تخم مرغي و لبه تاريك دارد مشاهده

اسلاید 116: محتواي روده له شده را روي لام قرار داده , با چند قطره آب رقيق نموده پس از قرار دادن لامل , در زير ميكروسكوپ مورد مشاهده قرار داد. كمتر از 20 اسپور در واحد سطح ، آلودگي خفيف , بين 100-20 اسپور , آلودگي متوسط و بيشتر از 100 اسپور نشان دهنده آلودگي شديد ميباشد

اسلاید 117: ـ حذف كلني هاي ضعيف.ـ داشتن ملكه هاي جوان و كلني هاي قوي.ـ تعويض مرتب قابهاي مومي.ضدعفوني كردن وسايل، مخصوص پيشگيري از نوزما.ـ جلوگيري از اسهال .ـ نظارت دقيق بر بچه كندوهاي كلني هاي خريداري شده پيشگيري

اسلاید 118: همانند پيشگيري از اغلب بيماريها لازم است ساير شرايط زمستان گذراني رعايت گردد: ـ از كلني ها بيش از اندازه بهره كشي نشود. ـ از بچه دهي و غارت جلوگيري شود. ـ استفاده از تغذيه با كيفيت و بموقع در پاييز.ـ نظارت بر ميزان گرده و اطمينان از كفايت آن.

اسلاید 119: انتخاب محل خشك و نورگير براي زمستان گذرانیـ تأمين غذاي كافي براي زمستان گذراني و مناسب از نظر كيفيت ـ نگهداري كندوها در شرايط مناسب براي جلوگيري از سرما و رطوبت .ـ فعال نمودن پرورش شفيره ها در شروع فصل پاييز بمنظور ورود كلني ها با جمعيت جوان براي زمستان گذراني ي. و متشكل از زنبوران قوي و رشد يافته.

اسلاید 120: ضدعفوني بخار محلول اسيد استيك با غلظت حداقل 60% , اسپور نوزما را غير فعال ميسازد , و در عرض چند ساعت يا در عرض چند دقيقه ( در غلظت هاي بالا) اسپورها را ميكشدبدين منظور مي توان , شان هاي آلوده را در يك يا چند كندوي خالي گذاشت , و چند قطره ( 3-4 قطره ) اسيد استيك را داخل يك ظرف در بالاي شانها قرار داد, و بعد از بستن درب كندو , اسيد استيك بتدريج تبخير ميشوددر صورت ضدعفوني كردن شانها ، همه شانها حداقل بايد دو هفته قبل از استفاده در كندو , در معرض هوا قرار گيرند.

اسلاید 121: درمان

اسلاید 122: به هر كلني يك گالن از شربت غليظ , ( دو قسمت شكر , يك قسمت آب ) , حاوي 75 تا 100ميلي گرم فوماژيلين , خورانده شود . شربت در جايي گذاشته شود كه , آخرين نوزادان متولد شده بتوانند , از اولين غذاي زمستاني استفاده كنند . اين روش از ايجاد آلودگي در خوشه زمستاني پيشگيري مي كند

اسلاید 123: آكاراپيس ووديجرب مجاري تنفسي زنبور عسل

اسلاید 124:

اسلاید 125: در سال 1904 براي اولين بار در انگلستان در سال 1907 بيماري در انگلستان و ايرلند گسترش يافت و اغلب كلني ها را نابود كرد در سال 1980 در مكزيك در سالهاي 1982ـ 1980 در آمريكا در سال 1984 اين انگل در تگزاس شناسايي شد در سالهاي بعد در ساير مناطق مشاهده گرديد .

اسلاید 126: اندازه اين جرب حدود 100 تا 150 ميكرون است رنگ آنهاز قهوه اي روشن تا قهوه اي تيره شكل شناسي:

اسلاید 127:

اسلاید 128:

اسلاید 129:

اسلاید 130: و در اين محل جرب ماده 20-8 عدد تخم ميگذارد ، كه در همانجا رشد كرده , بالغ مي شود . زمان مورد نياز براي تبديل تخم به جرب نر 12-11 روز , و براي جرب ماده 15-14 روز است. مراحل تخم , لارو و بلوغ هر كدام 4-3 , روز طول ميكشد.محل استقرار انگل: محل رشد و تكثير اين جرب اولين جفت مجاري تنفسي زنبور عسل ميباشد

اسلاید 131: بيماري زاييمكش همولنف ,تجمع مواد دفعي حاصله از تغذيه , و هجوم ساير عوامل آلوده كننده ميكروسكوپي , منجر به انسداد اين مجاري ميشود.زنبور در هنگام پرواز دچار نقص در تامين اكسيژن شده

اسلاید 132: فعاليت آكاراپيس وودي بسته به درجه حرارت تغيير ميكند . در 15 درجه سانتي گراد حركات آرام دارد ، بين 30 تا 34 درجه متعادل است. برعكس در 40 درجه آكاراپيس خيلي فعال است ولي به سرعت تحليل ميرود و مي ميرد.

اسلاید 133: رطوبتاثر مناطق جغرافيايي خيلي بحث انگيز است.در مناطق هم سطح دريا خيلي خوب ظاهر ميشود.عوامل مستعد كننده مناطق خنك ، سايه و مرطوب براي انگل ايده آل است.

اسلاید 134: پس از بلوغ ، از مجاري تنفسي زنبور خارج و آماده حمله به زنبور ديگري ميشود. زنبوران جوان يك تا پنج روزه هدف مي باشند.

اسلاید 135: توسعه آلودگي ورود بچه كندو        ورود زنبوران نر        ادغام كندوها ، جابجايي ، گرفتن بچه كندو هاي وحشي. ورود زنبوران خزنده به كلني هاي ديگر.

اسلاید 136: علايم بيماري  تلفات جلوي كندواختلال در قدرت پروازشكم زنبوران مبتلا متورم است.زنبوران بالهايشان نامتناسب استآثار اسهال بدليل عدم قدرت پرواز ديده ميشودتمايل به بچه دهي زياد ميشود كه در واروا هم ديده ميشود.

اسلاید 137: پيش بيني بيماري         تكثير انگل محدود ·        مقاومت انگل ضعيف         زنبوران جوان متولد شده ، جمعيت از دست رفته كلني را جبران ميكنند. مقاومت مكانيكي زنبوران يا مقاومت بالغين از تكثير انگل جلوگيري مي نمايد. و آلودگي زنبوران جوان محدود ميشود در زمان شهد دهي با محدود شدن طول زندگي زنبوران, مسير تكاملي انگل متوقف ميشود است

اسلاید 138: تشخيص عامل آلودگي از بين زنبوراني كه جلو يا در حوالي كندو (3 متري) , در حال خزيدن هستند و قدرت پرواز ندارند يا بتازگي تلف شده اند 50 زنبور زنبوران زنده را با قرار دادن در الكل( اتيل الكل) يا در فريزر (20 - ) بايد كشت.

اسلاید 139:  1.      از كلني هاي مقاوم به بيماري اقدام به پرورش ملكه شود . و از آن ملكه ها , در ساير كلني ها استفاده شود .2. از مجاورت با كلني هاي آلوده , پرهيز شود .پيشگيري

اسلاید 140: درمان استفاده از تيمول در درجه حرارت بالاي 15 و به مقدار 25 -50گرممقدار 25 گرم در آزمايشات اوليه , پاسخ بهتري داده است

اسلاید 141: بيماري لوك آمريكايي

اسلاید 142: 1904 وايت عامل ايجادكننده:Paenibacillus larvae

اسلاید 143:

اسلاید 144: فرم رويشي باكتري به شكل باسيل و گرم مثبت است كه قابليت رشد و تكثير داردفرم مقاوم باكتري كه اسپور يا هاگ است

اسلاید 145: زمانيكه شرايط مناسب باشد، هاگ تغيير شكل داده و از آن يك باسيل متولد ميشود باسيل ها (به طريق تقسيم دوتايي) تكثير ميشوند

اسلاید 146: مقاومت اشعه ماوراء بنفش تخمير ساعت در حرارت خشك 8در آب100 درجه تا 15 دقيقه در داخل عسل بيش از يك سال

اسلاید 147: ماسن توانست بوسيله اسپور هايي كه از پولك يا كروت حاصله از لوك بدست آمده بود بعد از سي سال بيماري را ايجاد نمايد. تاكنون هيچ تفاوتي بين گونه هاي متعدد باسيل بدست آمده از مناطق مختلف دنيامشاهده نشده است.

اسلاید 148: عوامل مستعد كننده حساسيت ژنتيكي تمايل فراوان به غارت ميزان تفاوت در فاكتور نظافت گري تغيير محيط يا جابجايي كندوها

اسلاید 149: بيماريزايي تكثير باسيل باعث متلاشي شدن بافت ها ترشح يك سم كه باعث اختلال در سير تكاملي لارو ميشود در بين نهمين و يازدهمين روز (آخر مرحله لاروي ، يا شروع مرحله شفيره اي ) لارو تلف مي شود.

اسلاید 150: چهار مرحلهمرحله اول : رنگ از بين ميرود مرحله دوم: فرم قطعات بدني از بين رفته لارو قهوه اي و چسبناك ميشود (تست چوب کبریت)مرحله سوم: لارو كشدار مرحله چهارم: پلاك تشكيل ميشود

اسلاید 151: علائم در سطح حجرهفرروفتگی درب حجره هاسوراخ بودن آنهابوی ترشیدگی

اسلاید 152:

اسلاید 153:

اسلاید 154:

اسلاید 155: علايم فرورفتگي درب حجره ها بوي آمونياكي شديد لاروهاي كشدار لارو خميريپلاك هاي لوك

اسلاید 156: گسترش بيماريفقط اسپور هايي كه به لوله گوارشي لارو برسند عامل ايجاد بيماري قلمداد ميشوند بنظر ميرسد بعد از دو روز كاملاً مقاومت ايجاد ميشود . ايجاد بيماري از تعداد 35 اسپور تا 50 ميليون اسپور سن لارو ، مقاومت كلني در مقابل عامل بيماري لاروهاي كمتر از 24 ساعت بالاترين حساسيت را دارند

اسلاید 157:   ميزان فروكتوز و گلوكز وجود اسيد 10 هيدروكسي دسنوييك در ژله رويال كه نقش آنتي بيوتيكي دارد كيفيت ژله نيز بستگي به گرده دارد

اسلاید 158: اهميت چهار مرحله از آلودگي لاروها :-   برداشتن لارو در مرحله اول-  برداشتن لارو در مرحله بعد - برداشتن پلاك ها،

اسلاید 159: انتشار در زنبورستان و در منطقهگسترش بيماري به فاكتورهايي شبيه, بچه گيري، نرها، غارت، مديريت ناصحيح , تغذيه با عسل با منشأ مشكوك ، نبودن ضدعفوني ، حمل و نقل و غيره نياز دارد.

اسلاید 160: براي درمان, توقف بيماري و جلوگيري از ظهور مجدد لوك آمريكايي اقداماتي در چهار مرحله اجراء ميشوداقدامات مقدماتيدرمان دارويي رها سازي پيشگيري

اسلاید 161: اقدامات مقدماتي تدابير فوري از بين بردن يا ادغام كلني هاي آلوده و ضعيف و نابودي توسط شعله آماده سازي جهت درمان دارويي آماده سازي جهت انتقال به كندوي سالم يا رها سازي كندوهاي آلوده آماده سازي جهت ضدعفوني و رفع آلودگي

اسلاید 162: درمان دارويي به تمام كلني ها مورد درمان, به فاصله يك هفته, سه مرتبه دارو تجويز ميشود . دارو با شربت شكر يا با پودر شكر ,به نسبت 50 در 50 مخلوط ميشود اكسي تتراسيكلين براي هر كلني نيم گرم ماده مؤثره ، در يك ليتر يا نيم ليتر شربت 1 به 1 , تكرار سه مرتبه به فاصله يك هفته. نيم گرم ماده مؤثره را با 50 گرم پودر شكر مخلوط نموده و در هر طرف كادرهاي زنبوران پاشيده مي شود . تكرار سه بار به فاصله يك هفته.

اسلاید 163: رها سازي . درمان با وجود اسپور معني ندارد رها سازي دقيقاً قبل از دومين درمان توسط شربت حاوي دارو , انجام ميشود يعني درمان در كندوي جديد يا كلني رها سازي شده از شر اسپور ها انجام خواهد شدعمليات بايد در روز روشن و در هنگام فعاليت زنبوران، انجام شود

اسلاید 164: مراحل اجراي كار بشرح ذيل است:-         قرار دان كندوي آلوده روبروي محل اصلي به فاصله حدوداً يك متر .-         قراردادن كندوي خالي با كادرهاي بافته در محل اصلي كندوي آلوده ، زنبوران صحرا رو به كندوي جديد بر ميگردند. -       پيش بيني كيسه پلاستيك بزرگ -   باز كردن كندوي آلوده ، كادرهاي شفيره را روي كاغذ تكان داده و سپس داخل پلاستيك مخصوص قرار مي شوند. در خاتمه بدنه كندو و كف كندو روي كاغذ تكان داده مي شوند.   

اسلاید 165: رها سازيكندوي جديد

اسلاید 166: دومين درمان دارويي در كندوي جديد انجام ميشود. -         زمانيكه تمام زنبوران به كندوي جديد وارد شدند ، كاغذ را تا كرده همراه با مواد آلوده باقيمانده در آن , داخل پلاستيك قرار شده و سپس با شعله سوزانده ميشود.

اسلاید 167: پيشگيريداشتن كلني هاي قوي با ملكه جوان پرهيز از تغذيه با عسل هاي با منشأ ناشناخته. همچنين تعويض قابهاي يك كلني با كلني ديگر بايد با احتياط صورت پذيرد ضدعفوني - گرفتن بچه كندوهاي ناشناخته نبايد بدون جداسازي يا قرنطينه, آنها صورت گيرد.

اسلاید 168: فقط معدودي از كلني ها علايم كلينيكي را نشان ميدهند. نابودي كامل اين كلني ها بهترين راه درماني خواهد بود, سپس با احتياط يك درمان دارويي براي تمام زنبورستان تجويز شودفراموش نشود كه استفاده از آنتی بيوتيک بعنوان پيشگيري هيچ فايده ندارد

اسلاید 169: نقش بهداشتي زنبوران در نظافت كندو با توجه به توانايي پيش معده و آمپول روده اي در حذف آلودگي ها با پوشش دادن و مسدود كردن حجره هاي مبتلا با يك ورقه ضخيم موم، همچنين با بكار بردن محصولات مختلف ضد باكتري در كندو ، بيماري راخيلي خوب درمان ميكنند