آلودگی هوا در روستاها و نقش آن در سلامت و راهکارهای کنترل آن (مصرف سوخت های جامد)

آلودگی هوا در روستاها و نقش آن در سلامت و راهکارهای کنترل آن (مصرف سوخت های جامد)

اسلاید 1: آلودگی هوا در روستاها و نقش آن در سلامت و راهکارهای کنترل آن ( مصرف سوخت های جامد )همایش کشوری ابتکارات جامعه محور CBI8-7 اردیبهشت یزدمهندس ملک افضلیکارشناس مسئول بهداشت هواmalekafzali@health.gov.irشاخص های سلامت مرتبط با آلودگی هوا در منازل روستائی و راهکارهای کنترل آن در قالب برنامه های CBI و نقش مشارکت مردم در اجرای آن

اسلاید 2: سلامتی دلایل وجود منابعآلودگی هوابهداشت و بهسازی منابع آبعوامل شیمیائی محیطهای قابل تکثیر برای عوامل منتقلهپرتوهاسایر موارددلایل موثر تجارتتخریب اکوسیستم هامهاجرتبیابانزائیتغییرات آب و هوائی عوامل اجتماعی موثر بر سلامتعوامل ژنتیکی حمل و نقلInjuriesPhysical inactivityRespiratory diseasesCardiovasc. diseasesDiabetesBreast cancerMalariaDengueLeishmaniasisetc.MalariaCardiovasc. diseasesInjuriesetc.MalnutritionDiarrheaDrowningsDiarrheaMalnutritionIntestinal parasitesetc.Lung cancerRespiratory infectionsCOPDعوامل زیست محیطی / اجتماعی /فردی اثر گذار بر سلامتCardiovasc. diseases

اسلاید 3: توزیع ریسک فاکتورهای محیطی و توسعه اقتصادی نسبت به شاخص های مرتبط با سلامتکیفیت بهداشت و آب آشامیدنی نامناسب آلودگی هوا در فضای بستهعوامل شیمیائی آلودگی هوا در فضاهای آزادعوامل زیان آور در محیط کار تغییرات آب و هوائیپرتوهای ماوراء بنفشتغییر در اکوسیستم های طبیعیدرآمد سرانه کشورهاخسارات زیست محیطی و صدمه به سلامت نسبت مرگ و میر بالاکشورهای روبه توسعهنسبت مرگ و میر پائین کشورهای روبه توسعه کشورهای توسعه یافته محلی ، نقاط روستائی محدوده مرزها، شهرهای بزرگجهانی

اسلاید 4: وضعیت آلودگی هوا درفضای بسته منازل روستائی کشور

اسلاید 5: خانوارهای مصرف کننده عمده سوخت جامد برای گرمایش و پخت و پز در نقاط جغرافیائی کشور نسبت به شرایط خاص اقلیمی پراکنده شده اند. سه نوع مختلف از منابع سوخت جامد در کشور مصرف می شوند :1- فضولات دامی در مناطق کوهستانی و سردسیر2- ضایعات گیاهی و با قیمانده محصولات کشاورزی در مناطق بیبانی و گرمسیر3- چوب و ذغال در مناطق جنگلی جنگل کوهستانی و سردبیابانی استپ و دشت

اسلاید 6: در شرایط اقلیمی کوهستانی و سرد عمدتاً خانوارهای روستائی برای پخت نان ، غذای روزانه و گرمایش از فضولات دامی استفاده می کنند .

اسلاید 7: در شرایط اقلیمی جنگلی و مرطوب بعلت دسترسی به چوب و فرآورده های چوبی خانوارهای روستائی برای پخت نان ، غذا ، دوددادن و خشک کردن بعضی منابع غذائی و گرمایش از این نوع سوخت جامد استفاده می کنند.

اسلاید 8: در شرایط اقلیمی گرم و خشک ، بیابانی بعلت عدم فعالیت های دامپروری و دسترسی به منابع چوب ، عمدتاً خانوارهای روستائی برای پخت نان و غذا از ضایعات گیاهی ، خار و خاشاک و گیاهان بیابانی استفاده می کنند .

اسلاید 9: تعداد خانوار های مصرف کننده سوخت جامد به تفکیک نوع سوخت قالب برای پخت و پز و گرمایش در روستاتعداد خانوار های مصرف کننده سوخت جامد به تفکیک نوع سوخت قالب برای پخت و پز و گرمایش در روستادانشگاه علوم پزشکی وخدمات بهداشتی درمانیچوب ، ذغال و باقیمانده ضایعات گیاهیفضولات حیوانیدانشگاه علوم پزشکی وخدمات بهداشتی درمانی5856498کرمان282622921فارس297؟گلستان1553375مرکزی33198بوشهر175؟جهرم4718315چهارمحال بختیاری7886601آذربایجان غربی؟؟شاهرود؟؟یزد413744سیستان و بلوچستان4622886مازندرانهرمزگان42210646اصفهان؟؟خراسان رضوی؟؟سمنان52356135جندی شاپور اهواز1791515کردستان5487933134جمع کلجدول توزیع فراوانی مصرف سوخت جامد در حوزه های دانشگاهی مجری برنامه های CBI

اسلاید 10: نمودار توزیع فراوانی مصرف سوخت جامد در حوزه های دانشگاهی مجری برنامه های CBI

اسلاید 11: آلودگی هوا در فضاهای بسته ناشی از مصرف سوخت جامد و شاخص های سلامت اثر پذیر از آن

اسلاید 12: در گزارش سال 2000 سازمان جهاني بهداشت آمده است كه سالانه 3 ميليون نفر در جهان بر اثر بيماريهاي ناشي از آلودگي هوا جان خود را از دست مي دهند كه اين رقم 90% آن مربوط به آلودگي هواي فضاي بسته مربوط به كشورهاي جهان سوم و بيشتر در مناطق روستائي از طريق سوخت هاي جامد و در محيط بسته منازل مسكوني رخ مي دهد.

اسلاید 13: بيماري هاي عمده ناشي از آلودگي هوا كه سلامت مردم را به خطرمي اندازد: 1- عفونت هاي حاد دستگاه تنفسي 2- آسم 3- عفونت هاي دستگاه تنفسي فوقاني 4- عفونت گوش مياني ( بيشتر در بين كودكان در آلودگي فضاي بسته ) 5- بيماري هاي انسدادي دستگاه تنفسي ( COPD ) 6- سرطان هاي ريه و مجاري تنفسي 7- بيماري هاي قلبي – عروقي و حملات قلبي

اسلاید 14: بيماري هاي عمده ريوي ناشي از آلودگي هوابرونشيتآمفيزمبرونشيت آسمي

اسلاید 15:     بيماري هاي عمده ريوي ناشي از آلودگي هوابرونشيت مزمنآسم

اسلاید 16:     آمفيزم تخريب حبابچه هاي ريويبرونشيت ثالثيهبيماري هاي عمده ريوي ناشي از آلودگي هوا

اسلاید 17:

اسلاید 18: بيماري هائي كه به آلودگي هواي فضاي بسته نسبت مي دهند: عفونت هاي تنفسي حاد در كودكان :-       عفونت هاي حاد دستگاه تنفسي تحتاني : اين بيماري مهمترين عامل مرگ و مير كودكان زير 5 سال بوده و در اثر آن حدود 2 مليون مرگ در سال در اين گروه سني رخ مي دهد. بر طبق مطالعات گوناگون در كشورهاي در حال توسعه ، گزارش شده است كه تماس با آلودگي هواي داخل ساختمان در عفونت هاي حاد تنفسي تحتاني مشاركت دارد ، بطوريكه احتمال بروز نسبي قابل توجه 5- 2 مرگ را گزارش داده اند. در بررسي هاي موردي – شاهدي كه در مصرف سوخت از چوب استفاده مي كردند و گروهي ديگر از سوخت پاك تر ، نشان داده شد كه در مصرف چوب احتمال بروز نسبي عفونت تنفسي 5 برابر گزارش شده است. در مطالعه ديگري با اندازه گيري سطوح PM10 پانزده ساعته ، كودكان ساكن در منازل با ميزان مواجهه 65 ميكروگرم در متر مكعب يا بيشتر احتمال بروز 7 برابر بيشتر از كودكان ساكن در منازل با مقادير كمتر از 65 ميكروگرم در متر مكعب مي باشد.

اسلاید 19:   عفونت دستگاه تنفسي فوقاني و عفونت گوش مياني :چندين مطالعه رابطه بين تماس با دود سوخت هاي بيومس و بيماريهاي عمومي دستگاه تنفس ( اكثرا در مجاري تنفسي فوقاني ) را گزارش داده اند و شواهد قوي وجود دارد كه تماس با دود تنباكو باعث بيماريهاي گوش مياني مي شود. يك مطالعه نيز احتمابل بروز نسبي 73/1 برابر عفونت گوش مياني در اطفال را در ارتباط با اجاقهاي چوب سوز گزارش كرده است . ذرات در هواي فضاي بسته يكي از عوامل عفونتهاي تنفسي در بين كودكان است

اسلاید 20:      بيماري هاي ريوي مزمن : -  بيماري هاي انسدادي مزمن دستگاه تنفسي (COPD): در كشورهاي در حال توسعه ، استعمال دخانيات عامل بيشتر از 80% انواع برونشيت مزمن مثل التهاب مجاري تنفسي و بيشتر موارد آمفيزم وCOPD مي باشد. بيماران با بيماري مزمن ريوي در اجتماعاتي كه ميزان مواجهه با آلاينده در هواي داخل منازل زياد بوده است در گينه نو گزارش شده است. مطالعاتي شامل طرح هاي مقطعي و موردي-شاهدي ارتباط بين سوخت هاي بيومس و برونشيت مزمن وCOPD را گزارش داده اند. در روستاهاي مكزيك استفاده از سوخت هاي بيومس باعث 4% كاهش در شاخص FEV1 / FVC بوده در حاليكه افزايش غلظت ذرات معلق در آشپزخانه تا 1000 ميكروگرم در متر مكعب باعث 2% كاهش در FEV1 بوده است . در هند بيماراني كه از سوخت هاي بيومس استفاده مي كرده اند FVC پائين تري نسبت به افرادي كه سوخت نفت و گاز يا سوختهاي ديگر استفاده مي كرده اند ، داشته اند.

اسلاید 21:   سرطان :-  سرطان ريه :دود سيگار مهمترين خطر سرطان ريه بوده و بزرگترين عامل سرطان ريه در كشورهاي صنعتي گزارش شده است ، ولي دركشورهاي در حال توسعه ، غير سيگاريها ، غالبا زنان بخش بزرگي از بيماران سرطان ريه را تشكيل مي دهند. حدود دو سوم زنان با سرطان ريه در چين ، هند، و مكزيك غير سيگاري هستند. در بررسي هاي بعمل آمده نشان داده شده است كه 3 ساعت آشپزي با اجاقهاي سنتي تماس زنان با ماده بنزوآپيرن مشابه استعمال دخانيات به ميزان 2 پاكت در روز مي باشد. 

اسلاید 22: سرطان نازو فارينكس و حنجره :دود سوخت هاي بيومس بعنوان يك عامل كارسينوماي نازوفارينكس تشخيص داده شده است. يك مطالعه موردي- شاهدي در برزيل نشان داده است كه سرطان دهان در ارتباط با تنباكو ، الكل و استفاده از اجاقهاي چوب سوز مي باشد. مطالعه ديگري در جنوب آمريكا بر روي 784 مورد سرطان زبان ، حلق و حنجره ، احتمال بروز نسبي 68/2 را در تماس با دود چوب در مقايسه با سوخت هاي پاك تر گزارش داده است. 

اسلاید 23: سل ريوي :يك مطالعه بر روي 300 هزار نفر از بالغين هندي گزارش داده است كه بين سل و تماس با دود چوب رابطه اي وجود دارد و احتمال بروز نسبي 58/2 براي اين بيماري در اشخاصي كه در منازل با كاربرد سوخت هاي بيومس زندگي مي كرده اند به اشخاص مصرف كننده با سوخت هاي پاك تر وجود دارد.

اسلاید 24:     كاتاراكت :آلودگي ناشي از استفاده سوخت هاي بيومس عامل سوزش چشم بوده و ممكن است باعث باعث كاتاراكت شود. در يك مطالعه موردي- شاهدي بيمارستاني در دهلي نو ، احتمال بروز نسبي 61/1 را براي اين بيماري در كاربران سوخت هاي بيومس در مقايسه با مصرف كنندگان گاز مايع را نشان داده است.مطالعه ديگري بر روي 170 هزار نفر در هند احتمال بروز نسبي 32/1 را براي نابينائي جزئي و كامل در اشخاص مصرف كننده هاي سوخت بيومس در مقايسه با ساير سوخت ها گزارش شده است.

اسلاید 25:   آسم :نوسانات بين المللي در شيوع آسم با افزايش تعداد موارد ابتلا در بسياري كشورها مطرح شده است ، بگونه اي كه ابتلا به اين بيماري را خصوصا با نقش آلودگي هوا مهم مي دانند. در كشورهاي در حال توسعه ، نتيجه مطالعات رابطه بين آسم و دود سوخت هاي بيومس در بچه ها و يا بالغين متفاوت است. يك بررسي پرسشنامه اي بهمراه اسپيرومتري در بين كودكان 12 – 9 ساله در تركيه گزارش شده است كه مصرف كنندگان زغال سنگ سرفه هاي شبانه روزي دارند و استفاده از اجاقهاي چوب سوز پائين ترين PEFR , FEV1 , FVC در تماس با دود اجاقهاي چوبي _ نفتي و دود تنباكو محيطي گزارش كرده است.

اسلاید 26: وزن پائين هنگام تولد و مرگ و مير كودكان :گزارش شده است كه در روستاهاي گواتمالا ، نوزادان متولد شده از مادراني كه سوخت چوب استفاده مي كنند 63 گرم از نوزادان متولد شده از مادراني كه از گاز و الكتريسيته استفاده مي كنند كمتر است.يك مطالعه ديگر نيز در مكزيكوسيتي در خصوص رابطه بين ذرات ريز و ميزان مرگ و مير نوزادان انجام شده كه بيشترين اثر را در PM2.5 در فاصله 5- 3 روز قبل از مرگ داشته و افزايش 10 ميكروگرم بر متر مكعب در مقدارآن باعث افزايش 9/6 % ميزان مرگ و مير اضافي در نوزادان بوده است.

اسلاید 27: گروه هدف در برنامه کنترل آلودگی هوا در منازل روستائی ناشی از مصرف سوخت جامد کودکان و زنان می باشند زیرا بیشترین زمان را در منزل سپری می کنند و وظیفه پخت نان و غذا و تامین گرمایش منزل با زنان می باشد.

اسلاید 28: گزارش 2002 سازمان جهانی بهداشت در خصوص میزان مرگ و میر بعلت بیماریهای مزمن انسدادی ریه COPD ناشی از آلودگی هوا در فضاهای بسته ، به تفکیک سن در حوزه های تحت پوشش

اسلاید 29: شرایط زندگی با سطح درآمد پائین نحوه زندگی و تغییر در باورهامخاطرات و شرایط خطرناک زیست محیطیعوامل ساختاری پایه ایعوامل مداخله گر میانی شرایط اقتصادی سطح درآمد و توزیع درآمدفقرجهانی شدن شرایط سیاسی دموکراسیحکومتشفافیت مسئولیت پذیریقوانین روابط انسانی شرایط محیطی تخلیه منابع به محیطتغغیرات آب و هوائی آسیب پذیریآلودگی محیط شرایط فنی دسترسی به منابع اطلاعاتی توسعه و خلاقیت های جدیدسیستم مراقبت های بهداشتی درآمد سرانه ، منابع انسانی و تجهیزات ، سطح پوشش خدمات ، سازماندهی ، مققرات و موازین قانونی خصوصیات زیستی فردترکیب ژنتیکیایمنی طبیعی خروجی سلامت امید به زندگی بیماریمرگ و میرسلامت و عوامل وابسته به آن :تداخل بهداشت و شرایط محیطیشرایط اجتماعی وضعیت اشتغالوضعیت تحصیلاتتبعیضتغییر در شرایط دموگرافی منطقه

اسلاید 30: فاکتوهای بهداشت محیط اثر گذار بر سلامت در خانوارهای مصرف کننده سوخت جامد بهداشت محیط مسکن خانوار وجود پنجره و منافذ به بیرون از فضای مسکونی جهت تهویه طبیعی درمنزل وضعیت اشترک محل پخت و پز با اتاق های مسکونی نامناسب بودن مساحت فضای مسکونی به جمعیت خانوار عدم دسترسی به حامل های انرژی مناسب برای گرمایش و پخت و پز نامناسب بودن تهویه در وسایل گرمایش و پخت و پز نگهداری فضولات دامی در محل زندگی

اسلاید 31: برنامه های مداخله ای در کاهش مواجهه با آلاینده های ناشی از سوخت جامد در خانوارهای روستائی و ارتقاء شاخص های سلامت اقدامات کوتاه مدتاقدامات بلند مدت 1- آموزش به زنان خانوار2- بهبود شاخص های بهداشت محیط خانوار 3- آموزش های فنی و تکنیکی لازم جهت ارتقاء نحوه مصرف سوخت جامد با اننتشارآلایندگی کمتر4- ارتقاء و اصلاح اجاقهای پخت و پز و بخاریهای سنتی 5- استفاده بهینه از حامل های انرژی به جهت کاهش اننتشار آلاینده ها6- بهبود و اصلاح منازل روستائی و محل های پخت و پز7- فراهم نمودن دسترسی به حامل های انرژی مناسب برای گرمایش و پخت و پز8- جایگزینی منابع سوختی پاک بجای مصرف سوخت های جامد9- مدیریت پسماند و فضولات حیوانی در روستا10- اقدامات مراقبتی و اجرای موازین قانونی به منظور کاهش تخریب عرصه های طبیعی ( جنگل و مراتع ) توسط خانوارهای جنگل نشین

اسلاید 32: مدیریت پسماند و فضولات حیوانی در روستابهبود و اصلاح منازل روستائی و محل های پخت و پز

اسلاید 33: اقدامات مراقبتی و اجرای موازین قانونی به منظور کاهش تخریب عرصه های طبیعی ( جنگل و مراتع ) توسط خانوارهای جنگل نشین

اسلاید 34: کاهش مخاطرات سلامتی مربوط به آلاینده های هوا در منازل روستائی مصرف کننده سوخت جامد به 3 دسته برنامه های کوتاه مدت ، میان مدت و بلند مدت تقسیم می شود .مداخلات کوتاه مدت : شامل شناسائی وضعیت بهداشت محیط مسکن خانوارهای روستائی ، اصلاح و کاهش مواجهه توسط آموزش به خانوارها و ارائه راهکارهای مدیریتی کوتاه مدت برای گروه هدف مداخلات میان مدت : شامل برآورد نیازهای اساسی خانوار برای دستیابی به شاخصهای مطلوب بهداشت محیط مسکن ، تخصیص اعتبارات لازم برای بهسازی بهداشت محیط مسکن و بهسازی روستاهامداخلات بلند مدت : شناسائی شرایط ، منابع ممکن و قابل حصول مواد سوختی و حامل های انرژی ، عمران روستائی و دسترسی به منابع سوخت پاک و با آلایندگی کمتر

اسلاید 35: باتوجه به موارد اشاره شده فوق کاهش مخاطرات سلامتی ناشی از مواجهه با آلاینده های منتشره از سوخت های جامد با همکاری دستگاههای اجرائی و مسئولین محلی به صورت ذیل مرتفع خواهد شد : شوراهای روستا فعالیت کمیته های CBI وزارت کشور – بخش عمران روستائی دهداری ها شرکت پخش و پالایش فرآورده های نفتی وزارت راه و ترابری وزارت نیرو وزارت مسکن و شهرسازی کمیته امداد امام خمینی (ره) طرح شهید رجائی سازمان جنگل ها و مراتع سازمان حفاظت محیط زیست

اسلاید 36: با تشکر از توجه شما