آلودگی پرتوها

آلودگی پرتوها

اسلاید 1: آلودگی پرتوها

اسلاید 2: حادثه‌های اتمی فوکوشیما ۱۱۱ مارس ۲۰۱۱، در پی زمین لرزه ۹ ریشتری و سونامی رخ داد نشت مواد پرتو زا از نیروگاه هسته ای شماره 1 فوکوشیما بزرگ‌ترین فاجعهٔ اتمی پس از چرنوبیل از نظر پیچیدگی در مقام نخست فجایع اتمی جهان است. چرا که تمام رآکتورهای نیروگاه فوکوشیما در نتیجهٔ این رویداد با مشکل مواجه شد.

اسلاید 3: حادثه‌های اتمی فوکوشیما ۱در زمان وقوع زلزله، رآکتور ۴ خالی از سوخت بود و رآکتورهای ۵ و ۶ خاموش و کاملاً سرد بودند. بقیهٔ رآکتورها، با وقوع زلزله به طور خودکار خاموش شدند و ژنراتورهای اضطراری شروع به کار کردند تا پمپ‌های آب را برای خنک کردن رآکتورها به کار بیندازند. محوطهٔ نیروگاه با سدی دریایی محافظت می‌شد که برای مقابله با سونامی ۵٫۷ متری کفایت می‌کرد، ولی در برابر امواج ۱۴ متری که ۱۵ دقیقه بعد از زلزله آغاز شد، کاری از پیش نمی‌برد، در نتیجه محوطهٔ نیروگاه کاملاً در آب فرو رفت.

اسلاید 4: حادثه‌های اتمی فوکوشیما ۱ژنراتورها که در ارتفاعی پایین‌تر از سطح دریا قرار داشتند تابلوهای برق در طبقهٔ پایین رآکتورها واقع شده بودند، همگی زیر آب فرو رفتند. ارتباط با شبکهٔ برق قطع و کار خنک کردن رآکتورها متوقف شد. دمای رآکتورها از حد مجاز بالاتر رفت. سیل و زلزله کمک‌رسانی از جاهای دیگر را تقریباً غیرممکن کرده بود.

اسلاید 5: حادثه‌های اتمی فوکوشیما ۱در رآکتورهای ۱ و ۲ و ۳ سوخت هسته ای ذوب شده و روکش فلزی بالای ساختمان رآکتورهای ۱ و ۳ و ۴ در اثر انفجار هیدروژن نابود شده‌است. انفجار به دستگاه‌های کنترل حرارت در داخل رآکتور ۲ آسیب رساند و رآکتور ۴ نیز آتش گرفت. میله‌های سوخت مصرفی که در استخرهای سوخت واحدهای ۱-۴ ذخیره شده بود در اثر کاهش سطح آب استخرها شروع به داغ شدن کرد. به دلیل ترس از نشت اشعه تا شعاع ۲۰ کیلومتری (۱۲ مایلی) نیروگاه از سکنه خالی شد و کارگران نیروگاه که در معرض تابش اشعه قرار داشتند، موقتاً از نیروگاه خارج شدند.

اسلاید 6: حادثه‌های اتمی فوکوشیما ۱مقامات ژاپنی پس از بررسی حادثه ابتدا میزان آن را سطح ۴ در مقیاس بین‌المللی هسته‌ای (اینس) برآورد کردند اگرچه سازمان‌های دیگر بین‌المللی پیش‌بینی می‌کردند که سطح واقعی بحران بالاتر از این باشد. ژاپن سطح بحران هسته‌ای را ابتدا تا سطح ۵ و سپس تا ۷ بالا برد. فروش مواد خوراکی که در این منطقه روییده بودند، ممنوع شد.

اسلاید 7: حادثه تری مایل آیلندبدترین حادثه اتمی آمریکا و نخستین فاجعه راکتورهای هسته ای دنیا در 28 مارس 1979 میلادی  در تری مایل آیلند پنسیلوانیا اتفاق افتاد. در این حادثه بخشی از هسته اصلی واحد ۲ ذوب شد که باعث نشت 3 میلیون کوری  گاز پرتوزا به بیرون از نیروگاه گردید. در پی این حادثه حدود ۱۴۰٬۰۰۰ نفر از اهالی منطقه خانه‌های خود را ترک کردند. پس از حادثه تری مایلی آیلند، ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای برای مدتی در آمریکا متوقف شد.

اسلاید 8: حادثه تری مایل آیلند (پنسیلوانیا-بیست و هشتم مارس ۱۹۷۹)نیروگاه مورد بحث از نوع رآکتور آب تحت فشار با قدرت ۹۰۰ مگاواتی است که از یک سال پیش وارد خط شده بود. در ساعت چهار صبح، مدار اولیه آب خالی شد، یعنی دو شیر تغذیه یکی پس از دیگری شکست. چون چراغهای هشدار دهنده در پشت صفحه سرویس پنهان شده بود، مسؤلان هشت ساعت بعد متوجه شدند. توربین خود به خود از حرکت باز ایستاد و دما و فشار در درون قلب نیروگاه شروع به بالا رفتن کردند. چند ثانیه بعد شیر فشار شکن، برای آزد کردن فشار اضافی باز شد. هنوز شش ثانیه وقت لازم بود که دسته‌های کنترل پایین بیافتند تا رآکتور از حرکت باز ایستد. تا این لحظه‌ها همه چیز عادی بود. اما بد اقبالی هنگامی شروع شد که شیر فشار شکن، پس از آزاد کردن فشار اضافی، بسته نشد، بطوری که آب توانست همچنان روی حفاظ رآکتور بریزد.

اسلاید 9: حادثه تری مایل آیلند (پنسیلوانیا-بیست و هشتم مارس ۱۹۷۹)بنابراین همان وضعیت از دست رفتن سرمایش به وقوع پیوست و طبیعتاً سیستم سرمایش اضطراری به کار افتاد ساعت شش صبح رئیس قسمت، گیج و مبهوت سر رسید و سریعاً شیر فشار شکن را بست. اگر وی اینکار را نمی‌کرد، قلب رآکتور به تدریج ذوب می‌شد و فاجعه واقعی رخ می‌داد. با این وصف اوضاع آنقدرها هم تحت کنترل قرار نگرفت. اولاً قفل خودکار حفاظ رآکتور کار نمی‌کرد. در نیروگاه از قبل خبر داشتند که مخزن تخلیه آب بندی نیست، با وجود این تعمیر آن را به بعد موکول کرده بودند. گازهای گزنون و کریپتون از گازهای نادر پرتوزا با عمر کوتاه مدتهای مدید و بدون شک از ساعت پنج صبح وارد هوای آزاد شده بودند و این در حالی است که برنامه حفاظت از محیط بین ساعتهای هفت تا هشت صبح به اجرا گذاشته می‌شد.

اسلاید 10: حادثه اتمی چرنوبیل چرنوبیل بدترین حادثه اتمی غیرنظامی تاریخ جهاناستدر رآکتور شماره ۴ نیروگاه چرنوبیل اکراین اتفاق افتاددر 26 آوریل 1986 روی داد.

اسلاید 11: حادثه اتمی چرنوبیل حادثه زمانی آغاز شد که در ۱۰:۱۱ شب ۲۵ آوریل ۱۹۸۶نیروگاه چرنوبیل دستور کاهش میزان قدرت رآکتور برای تست را دریافت نمود و نیروگاه شروع به کاهش قدرت رآکتور شماره چهار تا ۳۰ درصد نمود.متصدیان رآکتور برای انجام آزمایشی سیستم ایمنی رآکتور را غیر فعال کردند (کندکننده‌های نوترون را از آن خارج کردند).نتیجه آن رآکتوری بدون کند کننده مناسب و از کنترل خارج شدن آن بود. بدون توانایی در کنترل رآکتور، دمای آن به حدی رسید که بیشتر از حرارت خروجی طرح ریزی شده بود.

اسلاید 12: حادثه اتمی چرنوبیل دو اشتباه واقعه مهلک چرنوبیل را رقم زد اولین اشتباه زمانی بود که کنترل کننده رآکتور به اشتباه و بر اثر عدم تنظیم کردن میله‌های جذب نوترون نیروی رآکتور را تا یک درصد کاهش داد و رآکتور بیش از پیش افت قدرت پیدا کرد. در اینجا بود که پرسنل دومین اشتباه خود را انجام دادند و تقریباً تمامی میله‌های کنترل را از داخل رآکتوربیرون کشیدند. این همانند آن است که اتومبیلی در آن واحد هم گاز بدهد و هم ترمز بگیرد.در این زمان و با وجود نبود میله‌های کنترل کننده قدرت در داخل منطقه فعال نیروی رآکتور به ۷ درصد افزایش پیدا نمود.

اسلاید 13: حادثه اتمی چرنوبیل انفجار اولیهدر ۱:۲۴ صبح یک انفجار اولیه پوشش ۱۰۰۰ تنی بالای رآکتور را بلند و راه را برای خروج مقدار زیادی بخار آب داغ هموار کرد. و این مقدمه‌ای بود بر انفجار دوم ناشی از هیدروژن، که ممکن است حاصل ترکیب بخار آب لوله‌های پاره شده و زیرکونیوم و یا حتی گرافیت هسته رآکتور بوده باشد.انفجار دومانفجار دوم سقف رآکتور را پاره کرد و ۲۵ درصد از تأسیسات هسته رآکتور را از بین برد. گرافیت (کندکننده) سوزان و مواد داغ هسته که در اثر انفجار بیرون ریخته بود، باعث ایجاد حدود ۳۰ آتش سوزی جدید شد، واین شامل سقف قیر اندود و قابل اشتعال واحد ۳ نیز می‌شد که مجاور واحد ۴ واقع شده بود.

اسلاید 14: حادثه اتمی چرنوبیل تعداد زیادی از کارکنان تأسیسات در عرض چند ساعت نشانه‌های دریافت تشعشع رادیو اکتیو را نشان دادند. عده زیادی کارمند و آتش نشان که بدون محافظ مشغول به کار بودند، بیشتر بخاطر شروع آتش سوزی در سقف واحد ۳ بود که پیش بینی‌های ایمنی را نادیده گرفتند. عده افرادی که در بیمارستانها بستری شدند، تا ساعت ۶ صبح به ۱۰۸ و تا پایان روز اول به ۱۳۲ نفر رسید. پس از انفجار ابتدا محیط اطراف تاسیسات به امواج رادیواکتیو آلوده گشت و بعد به تدریج ابرهای آلوده به نواحی دورتر سرکشیدند و بارش باران سبب شد که بخش‌های وسیعی از اروپا به مواد رادیواکتیو آلوده شود.

اسلاید 15: حادثه اتمی چرنوبیل در اثر انفجار در رآکتور بلوک چهار تاسیسات اتمی چرنوبیل، مواد رادیواکتیو برای ساختن حدود ۱۰۰ بمب اتمی آزاد شدند. اگرچه در آن سال مقامات اتحاد شوروی سابق در آن زمان، پخش هر گونه خبری را در مورد این فاجعه به شدت ممنوع ساختند اما در مقایسه جوامع بشری، فاجعه چرنوبیل وحشتناک‌ترین فاجعه تکنولوژیک انسانی در تمام تاریخ به شمار می‌آید در اثر فاجعه چرنوبیل قریب به ۵ میلیون نفر آسیب دیدند، حدود ۵ هزار مرکز مسکونی در جمهوری روسیه سفید، اوکراین و فدراسیون روسیه با ذرات رادیو اکتیو آلوده شدند. از میان آنها، ۲۲۱۸ شهر و روستا با جمعیت حدود ۲/۴ میلیون نفر در محدوده اوکراین قرار داشتند، فاجعه چرنوبیل جمعیت کشورهای مذکور را تحت‌الشعاع قرار داد.

اسلاید 16: حادثه اتمی چرنوبیل غیر از اوکراین، جمهوری روسیه سفید و فدراسیون روسیه، کشورهای فنلاند، سوئد، نروژ، لهستان، بریتانیای کبیر و برخی کشورهای دیگر نیز اثرات فاجعه را احساس کردند. عوامل اصلی فاجعه انجام آزمایش بدون فراهم بودن شرایط، سطح ناکافی ایمنی در رآکتور، اشتباهات پرسنل اعلام شد.عملیات امحاء نتایج فاجعه در نیروگاه چرنوبیل از تاریخ ۲۶ آوریل ۱۹۸۶ تحت ریاست کمیسیون دولتی شوروی آغاز شد. این عملیات از نیمه دوم روز ۲۶ آوریل شروع شد و تا سال ۱۹۹۱ ادامه یافت.در اولین گام یک منطقه انزوا در محدوده ۳۰ کیلومتری اطراف نیروگاه چرنوبیل تعیین شد. از ۲۷ آوریل سال ۱۹۸۶ حکومت اوکراین ساکنین شهرهای پریپیتت و چرنوبیل، و روستاهای داخل منطقه ۳۰ کیلومتری (حدود ۱۰۰ هزار نفر) را به خارج این محدوده انتقال داد.

اسلاید 17: حادثه اتمی چرنوبیل پنهان کردن اطلاعات مربوط به فاجعه چرنوبیل باعث شکل گیری و گسترش شایعات باور نکردنی پیرامون نتایج فاجعه شد. ریاست شوروی از پذیرش همکاری بین‌المللی برای انجام عملیات امحاء نتایج فاجعه هسته‌ای امتناع کرد. تنها در سال ۱۹۸۹ بود که حکومت شوروی از آژانس انرژی اتمی به منظور ارزیابی کارشناسی عملیات امحاء، درخواست کمک کرد.فاجعه چرنوبیل وضعیت تشعشع در محدوده‌های بسیاری از کشورهای اروپایی را به شدت تغییر داد. در ماه می‌سال ۱۹۸۶ در تمامی کشورهای نیمکره جنوبی، در اقیانوسهای آرام، اتلانتیک و منجمد شمالی ملاحظه می‌شدند. با وجود گذشت سال ها از این حادثه وحشتناک اما هنوز اثاري از مواد راديو اكتيو و جهش هاي ژنتيكي در مردم منطقه مشاهده مي شود.

اسلاید 18: حادثه اتمی چرنوبیل در این میان میتوان به ناقص شدن نوزادان در دو دهه اخیر، از قبیل بی دست و پا متولد شدن اشاره کرد.مقیاس این فاجعه بسیار بیشتر از آن بود که مقامات دولتی آن را اعلام میکردند.از رآکتور شماره چهار فقط اتم سزیم و پلوتونیوم نبود که بیرون آمد بلکه دروغی خطرناک تر از آن ها بود مقامات سابق شوروی آن را اعلام کردند.بر اساس گزارش های اعلام شده مقامات شوروی میزان استاندارد تشعشعات اتمی که یک انسان میتواند تحمل کند را در عدد پنج ضرب کرده بودند، که این جرمی بسیار بزرگ است.از پانصد هزار نفری که با حادثه چرنوبیل مبارزه کردند، بیست هزار نفر مرده‌اند و دویست هزار نفر هم رسماً از کار افتاده اعلام شده‌اند. کسانی هم زنده ماندند از بیماری ها و سرطان های مربوط به تشعشعات اتمی رنج میبرند. بسیاری از مردم اکراین و حتی کشورهای همسایه به دلیل وجود ید رادیواکتیو به سرطان تیروئید دچار شدند.

اسلاید 19: رآکتور لوسنسنیروگاه اتمی خاموش لوسنس ( به انگلیسی:Lucens reactor) که در لوسنس، ایالت وو در سوئیس قرار داشته و یک نیروگاه خاموش بوده که بصورت آزمایشی راه اندازی شده بود و بر اثر حادثه اتمی ۱۹۶۹ خاموش گردید.ساخت این نیروگاه که راکتور با آب سنگین به همراه سیستم خنک کننده دی اکسید کربن بود از سال ۱۹۶۲ دریک غار به ارتفاع ۲۵ مترو وبه قطر ۲۰ متر آغاز شد.این نیروگاه ۳۰ مگاوات انرژی گرمایی تولید می‌کرد که مولد ۸٫۳ مگاوات برق بود.

اسلاید 20: رآکتور لوسنسقرار بود که این نیروگاه تا آخر سال ۱۹۶۹ فعال باشد. اما در زمان استارت در ۲۱ ژانویه ۱۹۶۹ مشکلی در سیستم خنک کننده بوجود آمده وهمین باعث ذوب‌شدن سوخت هسته‌ای قسمتی از قلب راکتور شده و نشتی حاصل از آن، آلودگی رادیواکتیو در حجم زیاد در محل را موجب شد. این حادثه که به درجه ۴ از هفت (حادثه چرنوبیل به عنوان درجه هفت مشخص شده‌است) خطر رادیو اکتیو رسیده بود در رتبه بندی جهانی به عنوان یکی از ده حادثه جدی در نوع خود (انرژی اتمی برای مصرف غیر نظامی) در دنیا شناخته شده. هیچکدام از کارکنان این نیروگاه و نه حتی بومیان منطفه در معرض تشعشعات این حادثه قرار نگرفتند و آزمایشات صورت گرفته از اطراف منطفه مقدار رادیواکتیو موجود را در اندازه‌های استاندارد نشان داد.

اسلاید 21: رآکتور لوسنسآزمایش‌های انجام شده بر روی کارکنان این نیروگاه در بیمارستان برن هیچ اثری از وجود امواج رادیواکتیو نشان نداد اما محوطه غار بصورت خطرناکی آلودگی رادیو اکتیو را نشان می‌داد.این غار در سال‌های بعد آلوده‌زدایی شد و در سال ۱۹۹۲ توسط بتن بصورت نیمه بسته در آمد و آخرین زباله‌های هسته‌ای این نیروگاه در سپتامبر ۲۰۰۳ به مرکز نگهداری موقت ضایعات هسته‌ای با رادیواکتیو ضعیف Würenlingen منتقل شد. و راکتور اتمی این نیروگاه نیز پس از برطرف کردن آلودگی از حالت نصب خارج شده و قطعات آن پیاده شد.

اسلاید 22: مقیاس اینس(The INES Scale)مقیاس بین المللی رخداد هسته ای و رادیولوژیکی، یک ابزار جهانی برای تبادل اطلاعات مهم ایمنی رخدادهای هسته ای  و رادیولوژیکی بصورت شفاف و یکسان به عموم مردم می باشد.این مقیاس توسط یک گروه بین المللی ازمتخصصین که  با همکاری آژانس بین المللی انرژی اتمی IAEA  و آژانس انرژی هسته ای، سازمان همکاری وگسترش اقتصادی  (OECD/NEA) اولین بار در سال 1989 تشکیل گردید طراحی شده است.

اسلاید 23: مقیاس اینس(The INES Scale)از آن زمان آژانس بین المللی انرژی اتمی با همکاری OECD/NEA و حمایت بیش از 75 نماینده از 69 کشور عضو رسمی اینس که بحث و بررسی این مقیاس را به عهده داشتند توسعه داده است.همچنانکه درک اطلاعات مربوط به زلزله و دما بدون وجود مقیاس های ریشتر و سیلیسیوس دشوار می بود، اینس نیز برای توضیح اهمیت رخداد های هسته ای و رادیولوژیکی از درجه بندی عددی استفاده می نماید. اینس برای هر رخداد مربوط به حمل و نقل، نگهداری و استفاده از مواد پرتوزا و منابع پرتو به کار می رود صرفنظر از اینکه رخداد در تأسیسات اتفاق افتاده باشد یا خیر. اینس طیف وسیعی از فعالیت ها شامل کاربردهای صنعتی، پزشکی، تأسیسات هسته ای و حقل و نقل مواد پرتوزا را، همچنین چشمه یا بسته های مفقود یا دزدیده شده، و کشف چشمه های بی سرپرست، مانند چشمه هایی که ندانسته به  ضایعات فلزی منتقل می شوند، را نیز شامل می شود.

اسلاید 24: مقیاس اینس(The INES Scale)وقتی یک دستگاه برای اهداف پزشکی (برای مثال پرتوتشخیصی یا پرتودرمانی) مورد استفاده قرار می گیرد، اینس برای درجه بندی رخدادهایی که منجر به پرتوگیری واقعی کارکنان و مردم می شوند یا رخدادهایی که شامل افت کیفیت دستگاه یا نقص در رعایت اصول ایمنی می شوند مورد استفاده قرار می گیرد. در حال حاضر مقیاس اینس پی آمد واقعی یا بالقوه پرتودهی بیماران بعنوان بخشی از یک فرآیند پزشکی را پوشش نمی دهد. این مقیاس صرفاً برای استفاده در کاربردهای غیر نظامی طراحی شده و فقط مرتبط با جنبه های ایمنی یک رخداد می باشد.

اسلاید 25: مقیاس اینس(The INES Scale)رخدادها در هفت سطح دسته بندی می شوند: سطوح 1 تا 3 سوانح و سطوح  4 تا 7  حوادث با در نظر گرفتن سه حوزه تأثیر پذیری: مردم و محیط زیست، موانع و کنترل رادیولوژیکی  و دفاع در عمق. مقیاس بگونه ای طراحی شده است که به ازاء افزایش در هر سطح مقیاس، شدت یک رخداد حدود ده برابر بزرگتر می شود. رخداد های بدون اهمیت ایمنی انحراف نامیده شده و بعنوان زیر مقیاس یا سطح صفر دسته بندی می شوند.در حال حاضر 69 کشور در اینس مشارکت دارند و از این مقیاس برای انتقال اطلاعات مربوط به اهمیت ایمنی در رخدادها به مطبوعات، مردم و جوامع فنی از طریق پایگاه www-news.iaea.org استفاده می نمایند.

اسلاید 26: نیروگاه هسته‌ای گسگن

اسلاید 27: رویدادهای نیروگاه گسکن بر پایه مقیاس اینس

اسلاید 28: نیروگاه هسته‌ای موهله‌برگ

اسلاید 29: نیروگاه هسته‌ای بزناو

اسلاید 30: نیروگاه هسته‌ای لایب‌اشتات

اسلاید 31: انرژی هسته‌ای در ایرانبرنامه هسته‌ای ایران که در سال ۱۳۲۹ و با حمایت ایالات متحده اغاز شده بود در سال ۱۳۵۳ با تأسیس سازمان انرژی اتمی ایران و امضای قرارداد ساخت نیروگاه اتمی بوشهر شکل جدی به خود گرفت. ایران در سال ۱۹۵۸، به عضویت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی(I.A.E.A) درآمده بود و در سال ۱۹۶۸، پیمان عدم تکثیر سلاح‌های هسته‌ای (N.P.T) را امضا کرده و در سال ۱۹۷۰ آن را در مجلس شورای ملی به تصویب رسانده‌بود. 

اسلاید 32: منابع تامین انرژی الکتریکی در بین سال‌های ۱۹۸۰تا ۲۰۳۰:   

اسلاید 33: رشد استفاده از انرژی هسته‌ای در اواسط دهه ۱۹۸۰ به شدت کاهش یافته است.کاهش قیمت سوخت‌های فسیلی و افزایش قیمت ساخت یک نیروگاه هسته‌ای از تمایل دولت‌ها برای ساخت نیروگاه هسته‌ای به شدت کاست

اسلاید 34: دلایل کاهش رویکرد استفاده از انرژی هسته ایدر سی سال انتهایی قرن بیستم ترس از رخدادهای خطرناک هسته‌ای مانند فاجعه چرنوبیل در ۱۹۸۶، مشکلات مربوط به دفع زباله‌های هسته‌ای، بیماری‌های ناشی از تشعشع هسته‌ای و... باعث به وجود آمدن جنبش‌هایی برای مقابله با توسعه نیروگاه‌های هسته‌ای شد و این خود از دلایل کاهش توسعه نیروگاه‌های هسته‌ای در بسیاری از کشورها بود

اسلاید 35: استفاده از انرژِی هسته ای در جهاناستفاده کننده از انرژی هسته‌ای.     کشورهایی که نیروگاه هسته‌ای دارند و باز درحال ساختن نیروگاه جدیدی هستند.     کشورهایی که اولین نیروگاه هسته‌ای خود را می‌سازند.     کشورهایی که در حال بررسی ساخت نیروگاه جدید هستند.     کشورهایی که در حال بررسی ساخت اولین رآکتور هستند.     کشورهایی که نیروگاه دارند اما به فکر ساخت نیروگاه جدیدی نیستند.     نشانگر کشورهایی است که در فکر غیرفعال کردن رآکتورهای خود هستند.     کشورهایی که تمام نیروگاه‌های خود را غیرفعال کرده‌اند.     کشورهایی که انرژی هسته‌ای ندارد و به فکر داشتن آن هم تا کنون نیستند.     بدون رآکتور

اسلاید 36: چرخه سوخت هسته ای(۱)این چرخه با استخراج سوخت از معادن آغاز می‌شود(۲)سوخت به نیروگاه‌های هسته‌ای فرستاده می‌شود، پس از پایان عمر سوخت، سوخت به تأسیسات بازفراوری فرستاده می‌شود(۳)یا انکه برای انبار شدن به انبار ضایعات اتمی فرستاده می‌شود(۴)در فرایند باز فراوری تا ۹۵٪ از سوخت مصرف شده دوباره به چرخه باز می‌گردد.

اسلاید 37: فناوری هسته‌ایشکافت هسته‌اییمی‌توان هستهٔ یک «اتم» را با یک «نوترون» به دو جز کوچک تر تقسیم کرد. این همان شیوه‌ای است که در مورد ایزوتوپ‌هایاورانیوم-۲۳۵ و اورانیوم-۲۳۳ به کار می‌رود. در اینجا هستهٔ یک اتم توسط یک نوترون به دو بخش کوچکتر تقسیم می‌شود.گداخت هسته‌ایگداخت هسته‌ای فرآیندی است که در آن دوتریوم و ترتیوم ترکیب شده و تبدیل به هلیوم می‌شوند. در اینجا می‌توان با استفاده از دو اتم کوچکتر که معمولاً هیدورژن با ایزوتوپ‌های هیدورژن (مانند دوتریوم و تریتیوم) هستند، یک اتم بزرگ مثل هلیوم یا ایزوتوپ‌های آن را تشکیل داد. این همان شیوه‌ای است که در خورشید و ستارگان برای تولید انرژی به کار می‌رود.

اسلاید 38: فناوری هسته‌اینیروگاه هسته ایسلاح هسته ایکاربردهای پزشکیکاربردهای صنعتیکاربردهای تجاریکاربردهای غذاییکاربردهای دامپزشکیکاربردهای کشاورزی

اسلاید 39: کاربردهای پزشکیدر حال حاضر، علاوه بر استفاده از روش‌های تصویربرداری، درمان بیماری‌های سرطانی با رادیوداروها و پرتودرمانی نیز انجام می‌شود.به طور کلی، در پزشکی هسته‌ای از مواد رادیوایزوتوپ برای شناسایی و تشخیص و درمان بیماری‌ها در سطح سلولی و مولکولی استفاده می‌شود.

اسلاید 40: رابطه شاخه‌های فیزیک پزشکی با یکدیگر:۱. روش‌های تصویرسازی مولکولی، پت اسکن، اسپکت، و غیره ۲. برکی‌تراپی و دیگر روش‌های پرتودهی از داخل[پانویس ۱] ۳. روش‌های ترکیبی همانند «درمان با هدایت تصویری»[پانویس ۲] ۴. فیزیک بهداشت و محافظت از پرتو، و نیز مباحثی از دزیمتری و رادیوبیولوژی.

اسلاید 41: نمایی از یک تصویر ترکیبی موسوم به PET/CT که ازرادیوایزوتوپ فلور-۱۸ استفاده می‌کند.

اسلاید 42: کاربردهای صنعتیتوانایی عبور پرتو گاما از سنگ‌ها به ما کمک می‌کند منابعی مانند نفت و گاز را شناسایی کنیم. از مواد هسته‌ای مانند سزیم ۱۳۷ برای شناسایی چگالی آسفالت، خاک و بتن استفاده می کنیم.تکنیکهای هسته‌ای همچنین برای شناسایی حوزه‌های آب زیر زمینی هدایت آبهای سطحی و زیر زمینی، کشف و کنترل نشت و ایمنی سدها مورد استفاده قرار می‌گیرد. در شیرین کردن آبهای شور نیز انرژی هسته ای کاربرد دارد.

اسلاید 43: کاربردهای تجارییک حسگر دود ازآمرسیوم-۲۴۱، که یک منبع واپاشی آلفاست تشکیل شده است. ترتیوم و فسفر به هنگام دود شروع به اعلام خطر می‌کنند و مزیت این نوع حسگرها قابلیت دید در تاریکی است.

اسلاید 44: کاربردهای کشاورزیاز پرتوزایی هسته‌ای برای از بین بردن میکروبها ویروسها باکتریها و قارچها استفاده می‌شود تکنیک‌های هسته‌ای در حوزهٔ دامپزشکی موارد مصرفی چون تشخیص و درمان بیماری‌های دامی، تولید مثل دام، تغذیهٔ دام، اصلاح نژاد، بهداشت و ایمن سازی محصولات دامی و خوراک دام دارد.تشعشعات هسته‌ای کاربردهای زیادی در کشاورزی دارد که مهم‌ترین آنها عبارتست از:موتاسیون هسته‌ای ژن‌ها در کشاورزیکنترل حشرات با تشعشعات هسته‌ایجلوگیری از جوانه زدن سیب زمینی با اشعه گاماانبار کردن میوه ها

اسلاید 45:

اسلاید 46:

اسلاید 47: پرتو گامااز تابش‌های الکترو مغناطیسی و از جنس نور و اشعه ایکس هستند. این اشعه طول موجهایی کوتاه‌تر از طول موج نور و اشعه ایکس دارد و بر سلول های بینایی اثر مخرب می‌گذارد. اشعه گاما مانند تابش‌های دیگر الکترومغناطیسی با سرعت نفوذ منتشر می‌شود. توانایی نفوذ این اشعه خیلی بیشتر از توانایی نفوذ پرتوی بتا و اشعه آلفاست. اشعه گاما به هنگام فروپاشی هسته عناصر رادیو اکتیو به وجود می‌آید. هسته رادیو اکتیو وقتی اشعه گاما تابش کند مقداری از انرژی خود را از دست می‌دهد ولی در ساختمان آن تغییری به وجود نمی‌آید. هر چه هسته رادیو اکتیو اشعه گاما با طول موج کمتر تابش کند انرژی تابشی آن بیشتر و توانایی نفوذ آن زیادتر می‌شود. مثلا اگر هسته ای ۵ میلیون الکترون‌ولت از دست بدهد، توانایی نفوذ اشعه آن به قدری زیاد است که از ورقه آهن به ضخامت ۲/۵ سانتیمتر، آبی به عمق ۲۳ سانتیمتر یا ورقه ای از سرب به قطر ۱۳ میلیمتر می‌تواند تنها جلو عبور نصف آن را بگیرد. به این ترتیب سرب بهترین وسیله برای جلوگیری از اشعه گاماست.

اسلاید 48: پرتو گامایونشاشعه گاما اشعه هنگام عبور از مواد با اتم های آن برخورد می‌کند و گاه بر اثر این برخوردها ممکن است الکترونها از اتم های این مواد جدا شوند و یون تولید کنند. این فرایند را یونیزاسیون (یونش) گویند.گاما و سلامتاشعه گاما هنگامی که از بدن بگذرد، در بافت‌ها یونش می‌کنند. اشعه گاما اگر بیش از اندازه به بدن بتابد، ممکن است به سلول های بدن اسیب برساند. همیشه اشعه گاما از طریق آبی که می‌آشامیم یا هوایی که تنفس می‌کنیم، به ما می‌رسد اما چون مقدار آن بسیار ناچیز است، خطری برای ما ندارد.

اسلاید 49: پرتو گاماگاما در پزشکی و صنعتبا اینکه اشعه گاما به میزان زیاد ممکن است برای بدن خطر ناک باشد، ولی گاه فایده بسیار دارد. از این اشعه می‌توان برای درمان برخی بیماری‌های سرطانی و نارحتی‌های پوستی استفاده کرد. درمان به وسیله اشعه گاما را رادیوتراپی می‌نامند. در صنعت نیز از اشعه گاما که از رادیم و کبالت رادیواکتیو با قدرت زیاد تابش می‌شوند، برای پیدا کردن حفره‌های ریز و شکستگی‌های قطعات فلزی استفاده می‌کنند. دانشمندان اشعه گاما را برای نگهداری مواد غذایی و جوش دادن لاستیک نیز به کار برده‌اند.از مهم‌ترین کاربردهای دیگر پرتو گاما در پزشکی می‌توان به استریلیزاسیون تجهیزات پزشکی مانند سرنگ که قابل استریل شدن در دمای بالا نیستند، نام برد.

اسلاید 50: پرتو گاما

اسلاید 51: پرتو گاما

اسلاید 52: رادن چیست ؟ رادن یک گاز پرتوزای بی رنگ، بی بو، بدون مزه و از نظر شیمیایی بی اثرمی باشد. و تنها با استفاده از دستگاههای مخصوص اندازه گیری رادن می توان وجود آن را تشخیص داد. گاز رادن از تلاشی اورانیم طبیعی موجود در خاک ، آب و صخره ها بوجود می آید. رادن تولید شده نیز، ذرات پرتو زای دیگری تولید می کند که دختران رادن نامیده می شوند.

اسلاید 53: اثرات رادن بر سلامت انسانهارادن موجود در هوا از طریق تنفس وارد ریه انسانها می شود. سپس رادن در ریه تلاشی می نماید و ذره آلفا انتشار میدهد. ذره آلفا دارای جرم سنگین و بار الکتریکی دو برابر الکترون با علامت مثبت است . ذره آلفا انتشار یافته در ریه، دارای انرژی است . که این انرژی باعث حرکت ذره در بافتهای ریه می شود، و بتدریج در مسیر حرکت و برخورد با سلول بافتهای ریه یونسازی نموده، تا زمانی که انرژی خود را کاملا از دست داده و متوقف شود.  انرژی ذره آلفا که توسط بافتها جذب می شود باعث آسیب به بافت و یا مرگ آنها می شود. بنابراین در صورتیکه هوای تنفسی حاوی رادن بمقدار زیاد باشد، بافتهای ریه بتدریج  آسیب می بینند. که در دراز مدت می تواند  باعث سرطانی شدن  اینگونه بافتها شود.بر اساس تحقیقات بین المللی بعد از سیگار، رادن بعنوان مهمترین عامل سرطان ریه شناخته شده است. بخصوص افراد سیگاری که هوای داخل منازل آنها، حاوی مقدار زیاد رادن باشد احتمال ابتلا آنها به سرطان ریه به مراتب بالاتر از سایر افراد است. همچنین طبق گزارش کمیته علمی اثرات پرتوهای اتمی سازمان ملل (UNSCEAR 1977)  بطور متوسط نیمی از پرتوگیری (معادل دز مؤثر)  سالانه مردم در مناطقی که از نظر پرتوزائی عادی هستند ناشی از رادن و دختران آن است (year/mSv 2).

اسلاید 54: راههای ورود رادن به فضاهای بسته رادن موجود در خاک بتدریج در زیر ساختمان تجمع مینماید و فشار آن بالا می رود و چون فشار هوا در داخل ساختمان معمولا کمتر  فشار در داخل خاک است باعث می شود که رادن موجود در خاک از طریق کف و دیوارها به داخل ساختمان منتقل شده و مقدار آن زیاد شود.

اسلاید 55: راههای ورود رادن به فضاهای بسته وجود ترک در دیوارها ، محلهای عبور شبکه تاسیسات ساختمان  و هرگونه منفذ و روزنه در اتصالات و مصا لح ساختمان می تواند در عبور رادن به داخل ساختمان مؤ ثر واقع شود. بیشترین مقدار رادن در زیرزمین و سپس در طبقات اولیه ساختمان وجود دارد.  بطور خلاصه راههای ورود رادن به داخل ساختمان را میتوان به صورت زیر خلاصه کرد:  1.    شکافها در کف ساختمان 2.    اتصالات ساختمانی 3.    شکافها در دیوارها 4.    درزها در اطراف لوله های سرویسهای بهداشتی 5.    فضاهای خالی داخل دیوارها 6.    آبهای مصرفی در داخل حمام و آشپزخانه

اسلاید 56: راههای ورود رادن به فضاهای بسته رادن در آب قابل حل می باشد، و  بخصوص درآب چاه احتمال وجود آن بیشتر است . معمولا در صد بسیار کمی از رادن موجود در آب (01/0 درصد) رها شده و وارد هوا می شود.

اسلاید 57: منابع انتقال رادن به جو (Outdoor)اورانیم طبیعی و رسوبات آن، در خاک پوسته زمین، سنگ گرانیت  و صخره ها در سراسر کره زمین موجود میباشند. و در نتیجه در مصالح ساختمانی نیز با غلظت های متفاوت یافت می شوند.  رادن تولید شده در خاک و یا مصالح ساختمانی به تدریج وارد هوای محیط اطراف ما می شود. بطور کلی می توان منابع انتقال رادن به هوا را به بصورت زیر بیان کرد: 1-    انتقال از خاک:  80 درصد رادن پخش شده در اتمسفر از این طریق بوجود می آید  •    رادیوم -226( در اصل اورانیوم-238) موجود در خاک و لایه های زمین باعث تولید رادن می شوند بعنوان مثال در سنگ گرانیت بطور متوسط ppm  8/4 اورانیوم وجود دارد. 2-    انتقال از آبهای زمینی  3-     ایجاد رادن ناشی از منابع گاز طبیعی، احتراق زغال سنگ و برخی صنایع بشری و غیره 

اسلاید 58: روشهاي كاهش رادن در خانه هابستن وروديهاي اصلي رادنبيشتر مجاري ومنافظ موجود در فونداسيون كه ممكن است رادن از آنجا به داخل ساختمان نفوذ كند كوچك و ناپيدا هستند اگر چه بعضي از آنها ممكن است بزرگ و قابل ديدن باشند. اين مجاري بايد به طريق مناسب و مقتضي بسته شوند. بكارگيري سيستم لوله هاي خروج گاز (Vent) و هواكش (fan) كه مي تواند رادن را از محيط داخل به خارج هدايت كند. •    بكارگيري روش مكش خاك (soil suction ):  با ايجاد مكش از طريق لوله هاي تعبيه شده از زير ساختمان رادن تجمع یافته به هواي آزاد منتقل می گردد. 

اسلاید 59: روشهاي كاهش رادن در خانه هاايجاد فشار مثبت در خانهاين روش با به كارگيري يك فن به منظور ايجاد يك جريان هوا به داخل زير زمين و طبقات تحتاني از طبقات فوقاني يا از خارج انجام مي گيرد. تهويه هوا به طور طبيعي: باز كردن پنجره ها ، درها و تعبيه مجاري خروج هوا (Vent) در طبقات تحتاني •    استفاده از یک چاهک فاضلاب کوچک (Sump) در زیر ساختمان و اتصال آن به یک لوله همراه با مکش هوا به خارج توسط یک هواکش با قدرت کم  •    رنگ آمیزی دیوارها با استفاده از رنگهای غیر قابل نفوذ 

اسلاید 60: پرتو فرابنفش(به انگلیسی: Ultraviolet) یا به اختصار UV دامنه موجی است در گستره امواج الکترومغناطیسی با دامنه طول موجی کوتاه تر از نور مرئی، ولی بلند تر از پرتو X.از پرتو فرابنفش برای ضد عفونی آب، موادخوراکی، تجهیزات پزشکی و لوازم صنعتی و غیره می‌توان استفاده نمود.این تابش را می‌توان بر حسب میزان نفوذ، به زیر گروه‌های زیر تقسیم بندی کرد:NUV-نزدیک فرابنفش با طول موج ۲۰۰ - ۴۰۰ nm(ظاهراً کم خطر برای سلامتی محیط زیست)VUV- VACUUM UV (دارای ریسک بالاترولی خطرناک )XUV or EUV یا XUV۱-۳۱nm )ٍExtreme UV) (بسیار مضر و مخرب برای سلامتی محیط زیست )

اسلاید 61: کاربردهای پرتو فرابنفشنورهای سیاهنور سیاه به لامپی اطلاق می‌گردد که قادر است با تابش امواج بلند فرابنفش که به صورت مرئی به سختی دیده می‌شوند، با نوعی تابش شبه فلور سنتی، به‌عنوان یک علامت ضد تقلب، بر روی اسنادی حساس به طول موجی خاص، چون کارتهای اعتباری، گذرنامه و گواهینامه رانندگی و غیره بکار گرفته شود.امروزه گذرنامه‌ها و اسکناس‌های اغلب کشورها، آغشته به مرکب‌های حساس به UV و بعضاً مجهز به نوارهای امنیتی اندUV sensitive threads .

اسلاید 62: کاربردهای پرتو فرابنفشلامپ‌های فلورسنتلامپ‌های فلور سنت قادرند که با یونیزه نمودن بخار جیوه، پرتو فرابنفش تولید کنند. لایه‌ای فسفری در داخل تیوپ همراه با جذب تابش فرا بنفش است که آنرا تبدیل به نور مرئی می‌نماید.ستاره شناسیدر دانش ستاره‌شناسی اجرام بسیار حجیم، قاعدتاً قادر به صدور تابش عظیمی از امواج فرابنفش به اطرافند. همچنانکه ذکر گردید، لایه اوزون بخش قابل توجهی از این نوع امواج که می‌بایستی توسط تلسکوپ‌های مستقر روی زمین دریافت گردند، جذب خواهد کرد. بنابراین هر مشاهده‌ای در این زمینه باید خارج ازجو کره زمین محقق شود.

اسلاید 63: کاربردهای پرتو فرابنفشکنترل حشرات تله‌های فرا بنفش جهت از بین بردن حشرات پرنده ریز جثه که شبانه میل به نزدیکی تابش UV دارند.فیزیوتراپیبه دلیل خاصیت ضد عفونی کننده و همچنین تحریک زایش پوستی بعضی از انواع فرابنفش(UV)در فیزیوتراپی جهت درمان بیماران استفاده می‌شود.این نوع امواج در دو دست کلی لامپ‌های سرد و لامپ‌های گرم تقسیم می‌گردند.عفونت‌های پوستی، جوانسازی پوست، زخم‌های بستر، پسوریازیس و بسیاری از بیماریهای دیگر در این سیستم درمانی قرار می‌گیرند.در بعضی از موارد جهت تسریع در رسوب کلسیم در استخوانها از این سیستم استفاده می‌گردد.

اسلاید 64: پرتو فرابنفشبازتابش پرتو فرابنفش از سطح زمین، آب، شن و ماسه زیاد است ولی از سطح چمن کم است.بیشترین خطر از دو ساعت قبل از ظهر تا دو ساعت بعد از ظهر است.آسیب های چشمی، انواع سرطان پوست، خالهای پوستی، سوختگی پوست، چروک های پوستی از عوارض پرتوی فرابنفش است.کودکان زیر یکسال در معرض تابش مستقیم خورشید قرار نگیرندمحل های بازی کودکان زیر سایه قرار گیرد.پوشش مناسب، کرم با SFP>15، عینک آفتابی مناسب لازم است.

اسلاید 65: شاخص فرابنفشبخشی از پرتوهای فرابنفش نور خورشید از جو زمین عبور می‌کند و به سطح زمین می‌رسد. این پرتوها از یک سو برای پوست و چشم خطرناک است و می‌تواند سبب آسیب‌های جدی به این اعضا گردد و از سوی دیگر به تشکیل ویتامین د در بدن کمک می‌کند و لذا در سلامت انسان نقشی موثر دارد. چند سال است که در بسیاری از کشورها به‌منظور اطلاع رسانی ساده در مورد میزان خطرات پرتوهای فرابنفش به مردم از شاخص فرابنفش ((UVI استفاده می‌شود. لیکن عده‌ای از دانشمندان بر این عقیده‌اند که محدود کردن پرتوگیری مردم از نور خورشید سبب کاهش تشکیل ویتامین د در بدن آنان می‌گردد

اسلاید 66: شاخص فرابنفشبخشی از پرتوهای فرابنفش نور خورشید از جو زمین عبور می‌کند و به سطح زمین می‌رسد. این پرتوها از یک سو برای پوست و چشم خطرناک است و می‌تواند سبب آسیب‌های جدی به این اعضا گردد و از سوی دیگر به تشکیل ویتامین د در بدن کمک می‌کند و لذا در سلامت انسان نقشی موثر دارد. چند سال است که در بسیاری از کشورها به‌منظور اطلاع رسانی ساده در مورد میزان خطرات پرتوهای فرابنفش به مردم از شاخص فرابنفش ((UVI استفاده می‌شود. لیکن عده‌ای از دانشمندان بر این عقیده‌اند که محدود کردن پرتوگیری مردم از نور خورشید سبب کاهش تشکیل ویتامین د در بدن آنان می‌گردد

اسلاید 67: شاخص فرابنفششاخص جهاني تابش پرتو فرابنفش (UV) خورشید (UVI)، كميتي بدون واحد است که حداکثر شدت پرتو  UV نور خورشید را که در طول یک روز خاص روی سطح زمین دریافت می­شود، توصيف مي­كند. كميت مزبور در سال 1995 توسط سازمان جهانی بهداشت  (WHO)و برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد (UNEP) و سازمان جهانی هواشناسی (WMO) و کمیسیون بین المللی حفاظت در برابر پرتوهای غیر یونساز (ICNIRP 1995) معرفی شد. ایده اولیه، معيار واحدي براي نظارت بر تغییرات تابش پرتو UVبه سطح زمين به دلايل مختلف از جمله، لايه ازون بود. UVI،  با حداكثر پرتوگيري موثر روزانه ارتباط دارد و آفتاب سوختگي به عنوان شاخص تآثير پرتوي UV است. آفتاب سوختگي يك اثر شديد پوستي است و با آسيب‎هاي مزمن پوستي در اثر نور خورشيد مانند سرطان و پير شدن پوست ارتباط تنگاتنگ دارد.

اسلاید 68: شاخص فرابنفش   آستانه 3 و بالاتر UVI برای ارایه توصیه‎های حفاظتی در برابر نور خورشید مجددا تاييد مي‎شود. حفاظت در برابر نورخورشيد و ضمناً توصیه‎های حفاظتی باید براي افرادي كه پوست آن­ها به سادگي در برابر نور خورشيد می‎سوزد و یا كساني كه قصد ماندن زیر نور خورشید براي مدت طولاني را دارند در UVI 1 و2 نیز ارایه شود. پیشنهاد شده است که تحقيق اساسی براي بدست آوردن سطح آستانه با در نظر گرفتن مشکل كمبود ويتامين D و آسيب پوستي صورت گیرد.-         توصیه می‎شود که وقتي UVI بالاي عدد 3 است يك پيغام ساده حفاظت در برابر نورخورشيد ارسال شود. تصدیق شده­است که در UVI 8 یا بالاتر، دادن پیغام از قرار گرفتن در فضای باز در ساعات ظهر اجتناب کنید! از پیدا کردن سایه برای قرار گرفتن در آن اطمینان حاصل کنید! استفاده از لباس آستین بلند و پوشیده، کلاه و کرم ضد آفتاب الزامی است! به افرادی که در نواحی زندگی می‎کنند که UVI در بیشتر ساعات روز بالا یا خیلی بالاست، کار دشواري است.

اسلاید 69: وضعیت تابش آنتهای BTS تلفن همراه در ایران

اسلاید 70: وضعیت تابش آنتهای BTS تلفن همراه در ایران

اسلاید 71: وضعیت تابش آنتهای BTS تلفن همراه در ایران

اسلاید 72: وضعیت تابش آنتهای BTS تلفن همراه در ایران

اسلاید 73: وضعیت تابش آنتهای BTS تلفن همراه در ایران

اسلاید 74: وضعیت تابش آنتهای BTS تلفن همراه در ایران

اسلاید 75: وضعیت تابش آنتهای BTS تلفن همراه در ایران

اسلاید 76: حفاظت دربرابر پرتوگیری خارجیرتو گیری خارجی عبارت است از پرتو گیری سلول ها و بافت ها از منابع پرتو که در خارج از بدن قرار دارند.برای حفاظت افراد در برابر پرتوگیری خارجی موارد زیر به کار گرفته میشود :به حداقل رساندن زمان پرتوگیری ( عامل زمان)به حداکثر رساندن فاصله از منبع پرتو (عامل فاصله)ایجاد حفاظ در مقابل منبع پرتو (عامل حفاظ)

اسلاید 77: حفاظت دربرابر پرتوگیری خارجیعامل زمان : دز دریافتی ناشی از پرتوگیری خارجی متناسب با زمان حضور در میدان پرتو می باشد. جهت محاسبه دز کل دریافتی میتوان از رابطه زیر استفاده نمود :دز کل = زمان پرتو گیری * آهنگ دزعامل فاصله : پرتوهایی که از یک چشمه پرتو زا انتشار می یابند همراه با افزایش فاصله از چشمه واگرا می شوند که این واگرایی باعث کاهش موثر آهنگ دز چشمه در فواصل دور می شود. بطوری که با افزایش فاصله از چشمه ، آهنگ دز متناسب با عکس مجذور فاصله کاهش می یابد. چنانچه آهنگ دز یک چشمه نقطه ای پرتوزا در فاصله   برابر  باشد می توان آهنگ دز  را در فاصله    با استفاده از رابطه زیر محاسبه نمود :مثال : اگر آهنگ دز معادل در فاصله 1 متری از یک چشمه نقطه ای گاما ، 400 میکروسیورت در ساعت باشد آهنگ دز معادل این چشمه در فاصله 2 متری 100 میکروسیورت در ساعت می باشد.همانطور که مشاهده شد با دوبرابر کردن فاصله میزان پرتو گیری 4 برابر کاهش می یابد .

اسلاید 78: محاسبه آهنگ پرتودهی با استفاده از فاکتور گاماطبق تعریف آهنگ دز معادل یک چشمه نقطه ای گاما با پرتو زایی 1 گیگا بکرل در فاصله یک متری را گسیل ویژه پرتو گاما و یا فاکتور گاما می نامند و یکای آن  می باشد . برای مثال فاکتور گاما برای چشمه ایریدیوم-192 برابر 0.13 است  یعنی اینکه آهنگ دز معادل یک چشمه    نقطه ای ایریدیوم با پرتوزایی یک گیگا بکرل (GBq) در فاصله 1 متری ، 0.13 میلی سیورت بر ساعت می باشد .

اسلاید 79: محاسبه آهنگ پرتودهی با استفاده از فاکتور گامابا استفاده از فاکتور گامای چشمه های نقطه ای ، میتوان آهنگ پرتودهی آنها را در فواصل مختلف از رابطه زیر محاسبه نمود :A پرتوزایی چشمه و d فاصله از چشمه است . جدول زیر مقادیر فاکتور گاما را برای برخی چشمه ها نشان میدهد.مثال : آهنگ دز معادل در فاصله 5 متری از یک چشمه نقطه ای ایریدیوم 192 با پرتوزایی 400 گیگا بکرل چند میلی سیورت بر ساعت است :X=0.13*400/25=2.08 mSv/hچشمهایریدیوم -192کبالت -60سزیم – 137تکنسیم – 990.130.3510.0810.022

اسلاید 80:  عامل حفاظالف – حفاظ گذاری در برابر پرتوهای آلفا: پرتوهای آلفا پس از طی مسافت چند سانتیمتر در هوا ، یا عبور از یک ورقه کاغذ یا لباس یا لایه خارجی پوست ، در اثر برخوردهایی که با اتمها و مولکولهای ماده در مسیر حرکتشان انجام میدهند انرژی خود را کاملا از دست داده و متوقف میشوند. بنابراین چنانچه چشمه مولد پرتو آلفا در خارج از بدن قرار داشته باشد پرتوهای آن آسیبی به بافت بدن نمیرساند و از نظر پرتوگیری خارجی حائز اهمیت نیستند. در صورتیکه ماده آلفازا بلعیده شود و یا از راه تنفس وارد بدن شود باعث پرتو گیری داخلی میشود.

اسلاید 81:  عامل حفاظب – حفاظ گذاری در برابر پرتوهای بتا: با توجه به اینکه پرتوهای بتا در برخورد با عناصر سنگین انرژی زیادی از دست میدهند  و ضمنا هر چه حفاظ از عناصر سنگین تری تشکیل شده باشد احتمال تولید  فوتونهای ایکس ترمزی بیشتر می باشد پس مناسبترین حفاظ در برابر پرتوهای بتا از دو لایه زیر تشکیل می شود :لایه اول از ماده ای با عدد اتمی کوچک ( مانند پلاستیک) و لایه دوم متشکل از ماده ای با عدد اتمی بزرگ ( مانند سرب)

اسلاید 82:  عامل حفاظج – حفاظ گذاری در برابر پرتوهای ايکس و گاما:پرتوهای ایکس و گاما دارای قدرت نفوذ زیادی در ماده می باشند. این پرتوها هنگام عبور از ماده ایجاد یونسازی نموده و نهایتا یا جذب ماده می شوند و یا انرژی آنها کاهش می یابند. یکی از روشهای توصیف قدرت نفوذ این پرتوها تخمین ضخامت حفاظ در برابر آنها می باشد.لایه نیمه کنند(HVL) ضخامتی از ماده است که اگر در مسیر پرتو ایکس و گاما قرار گیرد شدت پرتو را به نصف مقدار اولیه کاهش می دهد . درصورتیکه از دو لایه نیمه کننده متوالی در مسیر پرتو استفاده  شود شدت پرتو به یک چهارم کاهش می یابد.اگر شدت اولیه پرتو  باشد و بخواهیم شدت پرتو پس از عبور از n لایه نیمه کننده به مقدار I کاهش یابد ، در این صورت رابطه زیر برقرار می باشد :

اسلاید 83:  عامل حفاظلایه یکدهم کننده(TVL) ضخامتی از ماده است که اگر در مسیر پرتو ایکس و یا گاما قرار گیرد شدت پرتو را به یک دهم مقدار اولیه کاهش می دهد :جدول زیر مقادیر لایه های نیمه کننده و یکدهم کننده برخی مواد مناسب برای حفاظ پرتوهای ایکس و گاما برای ماده رادیو اکتیو سزیم 137  و کبالت 60 و ایریدیوم 192   آورده شده است . (بر حسب سانتی متر)منبع پرتوسربسربآهنآهنسیمانسیمانمنبع پرتوHVLTVLHVLTVLHVLTVLسزیم 1370.652.21.65.44.916.3کبالت 601.14.02.06.76.320.3ایریدیوم 1920.551.91.34.34.314.0

اسلاید 84: مثال : آهنگ دز معادل در فاصله 1 متری از یک چشمه ایریدیوم 192 برابر 100000 میکروسیورت در ساعت می باشد . در صورتیکه بخواهیم آهنگ دز معادل در این فاصله به 1 میکروسیورت در ساعت کاهش یابد :الف – چند لایه یکدهم کننده مورد نیاز می باشد؟ è 100000/1=10e5 è m=5ب – در صورتیکه بخواهیم در این حفاظ گذاری از سرب استفاده کنیم ، ضخامت حفاظ سربی را محاسبه نمایید .با استفاده از جدول بالا  خواهیم داشت :(ضخامت حفاظ سربی مورد نیاز ) 9.5 سانتیمتر =1.9*5ج – در صورتی که بخواهیم از سیمان استفاده کنیم خواهیم داشت:70 سانتی متر = 14*5

اسلاید 85: د - حفاظ گذاری در برابر پرتوهای نوترونی : نوترون ها دارای بار الکتریکی نیستند و در برخورد با مواد به راحتی انرژی خود را از دست نمیدهند .با توجه به نحوه حرکت ذرات نوترون و پاره ای مسایل دیگر ( که در این جزوه – با توجه به نوع ماده رادیو اکتیو بکار رفته در پتروشیمی لاله -  به آنها اشاره نشده است )  فقط این نکته ذکر میشود که حفاظ چشمه های  نوترونی از دولایه تشکیل میشود : لایه اول از مواد هیدروژن دار مانند آب، پارافین و لایه دوم از مواد سنگین مانند سرب.

اسلاید 86: حمل و نقل ایمن مواد پرتوزادر سال 1961 آژانس بین المللی انرژی اتمی IAEA اولین مقررات حمل و نقل ایمن مواد پرتوزا را منتشر کرد. بر این اساس در ایران نیز ضوابط ترابری ایمن مواد پرتوزا بر اساس آخرین مقررات سال 2005 تدوین شده است. شامل:طراحی و ساخت و آزمایش بسته هابرچسب مناسبمحدودیت آهنگ دزالزامات برقراری برنامه های حفاظت در برابر پرتو و آموزشهای لازم

اسلاید 87: حمل و نقل ایمن مواد پرتوزابسته های مستثنیاین بسته ها جهت حمل مقدار بسیار کمی از مواد پرتوزا بکار می روند. حمل رادیوداروها، چشمه های کالیبراسیون، این بسته ها از رعایت بخشهایی از الزامات ضوابط ترابری ایمن مواد پرتوزا معافندالصاق برچسب روی آنها ضروری نیست اما باید شماره سازمان ملل را داشته باشند.آهنگ دز معادل سطح آنها کمتر از 5 میکروسیورت بر ساعت باشد.

اسلاید 88: حمل و نقل ایمن مواد پرتوزابسته های صنعتیاین بسته ها کانتینرهای اساسی هستند که برای مواد خاص با پرتوزایی کم L5A یا اجسام با آلودگی سطحی SCO استفاده می شوند.عموما محتویات بسته ها شامل سنگ معدن اورانیوم طبیعی یا ماده دیگری نظیر رادیونوکلئیدهای طبیعی یا مواد پسمان شده با پرتوزایی کم می باشند.استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی برای جابجایی این بسته ها ممنوع بوده و برای این منظور منحصر می بایست از روش حمل اختصاصی استفاده نمود

اسلاید 89: حمل و نقل ایمن مواد پرتوزابسته های نوع Aاین بسته ها برای حمل مواد پرتوزا با سطح متوسط، رادیوایزوتوپهای پزشکی استفاده می شوند. این بسته ها طوری طراحی شده اند که در اثر بروز حوادث جزئی مستحکم باقی بمانند. میزان آهنگ دز در سطح این بسته ها باید حداکثر 2 میلی سیورت بر ساعت باشد.برای حمل این بسته ها از هواپیما استفاده می شود.

اسلاید 90: حمل و نقل ایمن مواد پرتوزابسته های نوع Bاین بسته ها خیلی محکم هستند و عموما برای حمل چشمه ها یا دیگر مواد با پرتوزایی بالا استفاده می شوند. این بسته ها از سایزهای بزرگ برای حمل سوخته هسته ای تابش دیده و کاتینرهای کوچک برای حمل چشمه های رادیوگرافی صنعتی استفاده می شونداین بسته ها طوری طراحی شده اند که در برابر حوادث بسیار شدید، مستحکم باشند.میزان آهنگ دز در سطح این بسته ها باید حداکثر 2 میلی سیورت در ساعت باشند.این بسته ها غالبا از طریق خطوط راه آهن حمل می شوند.

اسلاید 91: حمل و نقل ایمن مواد پرتوزابسته های نوع Cاین بسته ها خیلی محکم هستند و بوسیله آنها می توان موادی با پرتوزایی بالا نظیر مواد قابل شکافت را حمل کرد.این بسته ها طوری طراحی شده اند که در برابر حوادث بسیار شدید، مستحکم باشند. حتی در حوادث هوایی نیز باید از خود مقاومت نشان دهند.میزان آهنگ دز در سطح این بسته ها باید حداکثر 2 میلی سیورت در ساعت باشند.این بسته ها غالبا از طریق خطوط راه آهن حمل می شوند.

اسلاید 92: حمل و نقل ایمن مواد پرتوزاآزمونهای اصلی برای اکثر بسته ها:پاشش آب: شبیه سازی تأثیر بارش آب با آهنگ 5 سانتیمتر بر ساعت به مدت یک ساعتانباشتن: شبیه سازی به وسیله تحت فشار قرار دادن بسته تا 5 برابر وزن بستهسقوط آزاد: شبیه سازی عدم ثابت بودن بسته در وسیله حمل به وسیله پرتاب بسته از فاصله 1/3 متری (حداقل ارتفاع برای بسته های بالای 5000 کیلوگرم)نفوذ: شبیه سازی تأثیر نفوذ انداختن یک میل استیل 6 کیلویی از فاصله 1 متری بر روی بستهآزمونهای نوع B برای شرایط حادثه ایمکانیکی: انداختن بسته از فاصله 9 متری بر روی سطح و انداختن بسته بر روی میله استیلی که در روی زمین قرار گرفته از فاصله 1 متریحرارتی: غوطه وری در آتش برای 30 دقیقه در دمای 800 درجه سانتیگرادآب: غوطه وری در عمق 15 متری زیر آب به مدت 8 ساعت

اسلاید 93: برچسب زدن روی بسته ها

اسلاید 94: برچسب زدن روی بسته هاروی تمام بسته ها (بجز بسته های مستثنی) باید برچسب زده شود که حداقل شامل دو برچسب در کناره های بسته است. تمام بسته ها باید شماره UN مختص مواد درون آن را دارا باشد. این برچسبها به گونه ای میزان آهنگ دز در سطح بسته و در فاصله 1 متری از سطح بسته را نشان می دهد.

اسلاید 95: شاخص حمل TIاین عدد با حداکثر آهنگ دز در فاصله 1 متری از سطح بسته رابطه دارد. از این شاخص برای تصمیم در مورد تعداد بسته های مجاز در یک وسیله نقلیه و مقدار فاصله ای که باید از نواحی تردد داشته باشند، استفاده می شود.پلاکارد وسیله نقلیهوسیله نقلیه جاده ای که حامل بسته هایی با برچسب های پرتوزا هستند بایستی در طرفین وسیله نقلیه پلاکارد داشته باشند و در پشت ماشین علامت سه پره و شماره ملی و CLASS 7 جهت نشان دادن این وسیله نقلیه در حالم حمل ماده پرتوزا می باشد، نیز باید نصب گردد.

اسلاید 96: مقررات پرتوها