اختلال نوشتن

اختلال نوشتن

اسلاید 1: بسم اللّه الرحمن الرحیم

اسلاید 2: گردآورنده: استاد مربوطه:سال

اسلاید 3: پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: «مَنْ مَاتَ وَمِیرَاثُهُ الدَّفَاتِرُ وَالْمَحابِرُ وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ؛ هر که از دنیا برود و میراثش دفتر و دوات باشد، بهشت بر او واجب خواهد بود.»

اسلاید 4: اختلال نوشتن

اسلاید 5: اختلال نوشتن از معلمین و مربیان مدرسه به دلیل ارتباط مستقیم با دانش آموزان و سپس والدین به عنوان افرادی که در مشکلات یادگیری کودک و حل آن درگیر هستند یاد می شود. امروزه به دلیل شیوع اختلالات یادگیری در سنین دبستان لازم است تا والدین و به خصوص معلمان و مربیان ابتدایی به شناسایی اختلالات یادگیری بپردازند. در مقالات قبلی به شرح اختلال یادگیری و علل آن پرداختیم. گفته شده که اختلال یادگیری سه اختلال اصلی را دربرمی گرد که یکی از آن ها اختلال در نوشتن و کلمه بندی نوشتاری است ، که مهم ترین نمود آن در دیکته نویسی دانش آموزان مشهود است. از این رو اختلال املا نیز زیر مجموعه آن به شمار می آید. اصطلاحدیس گرافی برای کودکانی که علی رغم هوش طبیعی بسیار بد می نویسند به کار می رود.

اسلاید 6: دستخط   هجی کردن   انشا           دانش آموزانی که در زبان شفاهی و خواندن مشکل دارند معمولا در نوشتن هم مشکل دارند، اما اختلال نوشتن به تنهایی نیز می تواند نمود پیدا کند. بیان نوشتاری نیازمند وجود مهارت در سه حوزه اصلی است:

اسلاید 7: ممکن است بیان افکار و احساسات مهم تر از جنبه های مکانیکی نوشتن به نظر برسد. ولی مشکلاتی مانند دستخط ناخوانا و کج و کوله، جا انداختن حروف، ناتوانایی های دستوری و سازمان دهی ضعیف می تواند فهم معنایی یک نوشته را برای خواننده مشکل کند. مثلا بدنویسی یک دانش آموز در کلاس درس می تواند برای معلم او در خواندن آنچه وی نوشته است مشکلات زیادی ایجاد کند .نوشتن با چند مهارت بسیار مشخص از جمله توانایی نگهداری موضوع در ذهن ، تنظیم موضوع به صورت کلمه ها ، ترسیم گرافیکی شکل هر حرف و کلمه ، به کارگیری صحیح ابزار نوشتن ، به کارگیری حافظه دیداری سر و کار دارد.

اسلاید 8: از کجا بفهمیم دانش آموز ما اختلال نوشتن دارد؟نشانه های تشخیصی بسیاری از کودکان مبتلا به اختلال نوشتن یا دیس گرافی از به کار بردن شکل نوشتاری زبان به عنوان ابزاری برای ارتباط موثر ناتوان هستند. عده ای از دانش آموزان مبتلا به دیس گرافی نمی توانند نظرات خود را کلمه بندی کرده و به صورت نوشتاری برگردانند و عده ای دیگر خطاهای دستوری و نحوی مرتکب می شوند. مشکل اصلی این دانش اموزان ناتوانی در سازمان دادن افکار خویش و تبدیل آن به کلمات است و یا اگر بنویسند نوشته آن ها بی سازمان و مغشوش و بدون نظم است. 

اسلاید 9: زمانی که شما به عنوان معلم و یا والدین دانش آموز از او می خواهید انشا بنویسد نمی تواند .زمانی که از دانش آموز خواسته می شود نامه ای بنویسد ( چه در خلال بازی چه فعالیت در کلاس درس و یا فعالیت روزمره ) نمی تواند.اغلب در صورت نوشتن بسیار بدشکل و بد دخط و ناخوانا می نویسند .نوشتار آن ها حاوی تعداد زیادی اشتباه کلمه بندی و دستوری است.معمولا در جدا کردن جملات و کلمات از هم و رعایت فاصله و پاراگراف بندی مشکل دارند.علی رغم یادآوری های مکرر اغلب فراموش می کنند که در پایان جمله نقطه بگذارند.پاراگراف ها و خطوط آشفته و فاقد تولی و تداوم مناسب است.

اسلاید 10: به تدریج کاهش شدیدی در توانایی هجی کردن درست کلمات به وجود می آید.کلمات نامناسب و اشتباه را در نوشته خود انتخاب می کنند.کودکان مبتلا به دیس گرافی یا اختلال نوشتن در دراز مدت احساس بی کفایتی و حقارت و جدایی از همسالان خود پیدا می کنند. به دلیل شکست های پی در پی و گاهی سرزنش معلم نسبت به مدرسه بی علاقه می شوند و در مواردی فرار از مدرسه و یا آزار و اذیت هایی در محیط مدرسه نشان می دهند. اگر این کودکان درمان نشوند معمولا در بزرگسالی مشاغلی را انتخاب می کنند که حداقل مهارت های مربوط به نوشتن را نیاز داشته باشد.

اسلاید 11: توجه به موارد زیر در تشخیص کودکان مبتلا می تواند مفید باشد:       آیا جملات پاره پاره ، بی مسما و بدون تنوع است؟        آیا در نوشتار علایم نوشتاری رعایت شده اند؟        آیا نوشتار از نظر دستوری صحیح است؟        آیا نقایصی در شکل حروف ، فاصله کلمات و نوشتن روی خط راست و اندازه حروف و دست نوشته های کودک مشاهده می شود؟ آیا دست نوشته های کودک ناخواناست؟        آیا دامنه واژگان مورد استفاده در حد کودکان همسان دیگر است؟        آیا قواعد و ضوابط در نوشتن رعایت می شود؟        آیا نوشتار آشفته و بدون نظم است؟       آیا هدف و موضوع نوشتار روشن و خوب بیان شده است؟        آیا پاراگراف ها به طورت صحیح تنظیم شده اند؟

اسلاید 12: باید به یاد داشته باشم که برخی نقایص مثل سهل انگاری در گذاشتن علایم نوشتاری تا حدی طبیعی است و در صورتی می توان نام اختلال را گذاشت که علی رغم آموزش کامل و تکرار مواد آموزشی و تذکرات گوناگون، باز هم دانش آموز قادر به نوشتن نباشد. وجود یک اختلال عمده مثل اوتیسم یا عقب ماندگی ذهنی تشخیص دیس گرافی را منتفی می کند. همچنین باید اختلال های ارتباطی دانش اموز و نارسایی های بینایی و شنوایی را از این اختلال متمایز کرد.باید به یاد داشته باشم که برخی نقایص مثل سهل انگاری در گذاشتن علایم نوشتاری تا حدی طبیعی است و در صورتی می توان نام اختلال را گذاشت که علی رغم آموزش کامل و تکرار مواد آموزشی و تذکرات گوناگون، باز هم دانش آموز قادر به نوشتن نباشد. وجود یک اختلال عمده مثل اوتیسم یا عقب ماندگی ذهنی تشخیص دیس گرافی را منتفی می کند. همچنین باید اختلال های ارتباطی دانش اموز و نارسایی های بینایی و شنوایی را از این اختلال متمایز کرد. 

اسلاید 13: علت اختلال نوشتن چیست؟این اختلال از تاثیر آمیخته چند عامل ناشی می شود. احتمال وجود نقص های عصبی و شناختی یا اختلال کارکردی در یکی از زمینه های مرکزی پردازش اطلاعات مطرح می شود. گاهی استعداد ارثی نیز بر اساس یافته ها قابل تعمق است. خصوصیات سرشتی نیز ممکن است در پیدایی اختلال نوشتن به خصوص افرادی که میدان دید کوتاه و پریشانی حواس دارند ممکن باشد. نظریانی درباره برتری جانبی و مغزی این افراد و تفاوت در چشم و دست و پا و سمت برتر بدن نیز وجود دارد.  در مقالات بعدی به تفصیل هریک از زیرمجموعه های اختلال نوشتن و نحوه شناخت و درمان و آموزش آن ها را شرح خواهیم داد.

اسلاید 14: هنر خوب نوشتن

اسلاید 15: هنر خوب نوشتن بیش‌ترین اثر را در خوب نوشتن، خوب خواندن می‌گذارد. این را بالأخره بعد از چندین سال نوشتن دریافته‌ام. زمان‌هایی بوده که یکی- دو کتاب خاص از نویسنده‌ای خاص را دست گرفته‌ام و بی‌وقفه خوانده‌ام. بعد هم دست به قلم شده و نوشته‌ام. بسیار نوشته‌ام و طولی نکشیده که فهمیده‌ام دست‌نوشته‌های من، دارند رونوشتِ نوشته‌های آن نویسنده‌ی خاص می‌شوند. حالا می‌دانم این آفتی است به نام تقلید؛ چه آگاهانه باشد و چه کاملاً غریزی و ناخودآگاه، نامش تقلید است و بیش‌تر اوقات پدیده‌ای ناخوشایند و نازیباست.

اسلاید 16: داستان زاغ و کبک را که در کتاب‌های درسی‌مان خوانده بودیم به یاد دارید؟ زاغی که می‌خواست طرز راه رفتن کبک را بیاموزد، در پی کبک افتاد و سعی کرد حرکات او را تقلید کند. بعد از چند روز نه تنها راه رفتن کبک را نیاموخت، بلکه راه رفتن خود را هم از یاد برد! این‌که می‌گویم بیش‌ترین اثر را در خوب نوشتن، خوب خواندن می‌گذارد، سوای مسئله‌ی تقلید است. خوب خواندن از دیدگاه من این است: تا آن‌جا که می‌شود، بخوانی؛ از هر نوع و سبک نوشته و از نویسندگان مختلف. درباره‌ی آنچه می‌خوانی فکر کنی و عقیده‌ی خودت را درباره‌ی همه‌ی ارکان نوشتار، برای خودت روشن کنی و بعد خوب نوشتن: دست به قلم ببری و آنچه را خودت دوست داری، بیان کنی؛ یعنی همه چیز را از صافی ذهن خود عبور دهی و در پایان، نوشته‌ای که روی کاغذ یا وبلاگ می‌آید، متعلق به خودِ تو باشد.شاید گاهی اوقات تقلید آموزنده هم باشد؛ اما ماندن در این سطح تنها کار را خراب می‌کند.

اسلاید 17: مانند کارخانه‌ای تازه‌تأسیس که بستنی می‌سازد و اتفاقاً بستنی‌هایش خوش‌مزه و باکیفیت است؛ اما یک جای کارش ایراد دارد. وقتی یخچال سوپرمارکت را باز می‌کنی، فقط یک طرح بسته‌بندی و حتی رنگ و نام محصول می‌بینی؛ انگار ذخایر طرح و نام در دنیا به پایان رسیده باشد! تنها لوگوی کارخانه است که می‌تواند تو را از سردرگمی در انتخاب نجات دهد؛ معنایش این است که به محصول کارخانه‌ی قدیمی‌تر اعتماد می‌کنی. گویی این محصولات جدید تنها رونوشتی از قدیمی‌ترها هستند.

اسلاید 18: مشکل از کجاست؟ من به همان مثالِ خوب خواندن می‌رسم. خوب دیدن، خوب شنیدن، خوب خواندن و سعی بر گذراندن ِ دیده‌ها، شنیده‌ها، خوانده‌ها از صافی ِ تفکر و خلاقیت خود در امروزِ ایران ِ ما کیمیاست. این ایراد را در بسیاری از موارد دیگر هم می‌شود دید؛ در صنعت، خدمات، کشاورزی و حتی در هنر. وقتی تقلید، جای خلاقیت را بگیرد، تکرار مرسوم می‌شود، و از پسِ تکرار، بی‌انگیزگی و رکود رخ می‌نماید.برای درمان این بیماری، ای کاش کمی، فقط کمی خوب ببینیم، خوب بخوانیم، خوب بشنویم و سپس، تنها خودمان باشیم...

اسلاید 19: فن نوشتن یا هنر نویسندگی؟

اسلاید 20: فن نوشتن یا هنر نویسندگی؟زمانی که تصمیم می گیریم به عرصه ای وارد شویم، ابتدا باید آن را بشناسیم و با ویژگیها و آمادگیهایی که به آن نیاز داریم، آشنا شویم.«نوشتن» دو عنصر اصلی دارد: «معنی» و «قالب معنی» یا «محتوا» و «لفظ». آنها که به عرصه نوشتن قدم می گذارند، بسته به میزان توانایی ای که در ارائه این دو عنصر دارند، موفّق یا ناموفّق می شوند.لفظ و معنی برای ایجاد یک اثر خوب، ارزش اساسی دارند و هر کدام دچار نقص شوند، به نوشته خلل وارد می کنند.

اسلاید 21: سخن در اینجاست که نویسنده حوزوی، نوشتن را به عنوان یک «فنّ» فرا می گیرد یا به چشم «هنر» به آن می نگرد. کسی که «فنّ نوشتن» را بداند، به درستی از عهده بیان و نگارش مطلب مورد نظرش برمی آید و معانی ذهنی را در قالب الفاظ بی عیب و مناسب می ریزد و عرضه می نماید. الفاظ او از نظر دستوری و قواعد فصاحت و بلاغت، صحیح و مطابق اصول است. از جهت نگارش و املا هم مشکلی ندارد.می بینید که آموختن این فنّ برای هر کس در هر رشته ای از علوم، لازم است. هر کس بخواهد دست به قلم ببرد و اثری خلق کند، باید اصول این فنّ را آموخته باشد.

اسلاید 22: بسیارند کسانی که در یک رشته علمی به جایگاهی می رسند و چون نمی توانند دانسته های خود را راحت و درست بنویسند و نوشته مناسبی عرضه کنند، به آموختن فنّ نوشتن رو می آورند تا اثری از خود به یادگار بگذارند.«نوشتن فنّی است آموختنی و اکتسابی» و تنها با تمرین و ممارست و مطالعه و به کار بستن اصول و قواعد، می توان به حدّ مطلوبی از آن رسید. امّا «هنر نویسندگی» علاوه بر ممارست، نیازمند آن است که با ذوق و شمّ نویسندگی ممزوج گردد.

اسلاید 23: روش هایی برای بهبود مهارت‌های نوشتن

اسلاید 24: آشنایی با 10 روش برای بهبود مهارت‌های نوشتن اهمیت نوشتن و نیاز به صحیح نوشتن در ایجاد ارتباط با دیگران بر کسی پوشیده نیست.  در همین ارتباط از ابتدای آموزش رسمی خواندن و نوشتن، به کودکانمان می‌آموزیم که چگونه بنویسیم وچه اقداماتی در این باره انجام می‌دهیم تا بتوانند آموخته‌های خود را در موقعیت‌های مختلف به کار گیرند. مهمترین ماده درسی که این وضعیت را بر عهده دارد، املای فارسی است. املا در لغت به معنی پر کردن، بر سر جمع گفتن، تقریر کردن مطلبی تا دیگری آن را بنویسد، است.در زبان فارسی کلمه‌ای معادل املا و دیکته نداریم، ولی می‌توانیم «از بر نویسی» یا «گفتار نویسی» را جایگزین کلمه املا یا دیکته کنیم. منظور این است که شخص گفته‌های دیگران را بدون دیدن آن کلمات بنویسد.

اسلاید 25: با توجه به این که درس املا بنای علمی در یادگیری سایر دروس است و توجه به این مهم، یکی از ضروریات نظام آموزشی ماست و از طرفی روش‌های متداول املا نمی‌تواند راه گشای مشکلات آموزشی در این درس باشد، لذا در این مجموعه سعی شده است چندین روش متنوع و جالب برای املا و تصحیح آن ارائه شود.تا از همین ابتدای سال تحصیلی با یاری اولیا و آموزگاران در افزایش توانمندی دانش‌آموزان تلاش شود

اسلاید 26: 3)بچه‌ها را گروه‌بندی می‌کنیم و سپس هر گروه متن دیکته‌ای را می‌نویسد و برای گروه دیگر می‌خواند تا آن گروه بنویسند. دیکته گروه به گروه نام دیگر این دیکته است.4)در روش دیگر، باز بچه‌ها به گروه‌های 5 یا 6 نفره تقسیم می‌شوند. 10 کلمه مهم از درس انتخاب می‌کنیم و از بچه‌ها در گروه‌ها می‌خواهیم که هر کدام جمله‌ای را در ارتباط با درس بنویسند و از کلمات مهم مورد نظر استفاده کنند و هر گروه جملات خود را کنار هم گذاشته و یک متن کوتاه و زیبا  بسازد.1) املا به صورت گروهی. به این شکل که بچه‌ها را به گروه‌های 5 یا 6 نفره تقسیم می‌کنیم و در هر گروه، هر خط را یک نفر از گروه می‌نویسد و در انتها نمره گروهی می‌دهیم و آن املا در پوشه کار گروه‌ها قرار می‌گیرد.2)هر گروه یک متن املا با کمک تمام اعضای گروه خود می‌نویسد و ما املای همه گروه‌ها را جمع‌آوری کرده و می‌خوانیم و سپس یا بهترین متن دیکته را به کل کلاس می‌گوییم و یا از هر گروه یک پاراگراف انتخاب کرده و دیکته تلفیقی تهیه کرده و به کل کلاس، دیکته می‌گوییم. در این صورت متن دیکته را بچه‌ها انتخاب کرده‌اند.

اسلاید 27: 7)روش دیگر این است که معلم بهتر است متن دیکته را قبل از املا برای بچه‌ها بخواند، ولی بچه‌ها چیزی ننویسند و تنها گوش دهند.8)بعد از املا هم باید متن مجدداً خوانده شود، یعنی در هر املا کل متن باید سه بار خوانده شود.9) در صورت دیگر املا، می‌توان شفاهی دیکته را خواند و بچه‌ها لغات مهم آن را هجی کنند و در هوا بنویسند.5)در مواقعی که شاگردی ضعیف است و در املا پیشرفت چندانی ندارد، می‌توان در هنگام دیکته دانش‌آموز ضعیف را کنار دانش‌آموز قوی نشاند تا بعضی از لغات را که برایش مشکل است، با مشورت بنویسد. در نتیجه دانش‌آموز ضعیف، هم آن لغت را به خوبی به ذهن می‌سپارد و هم با افت نمره به طور مکرر مواجه نمی‌شود. البته این روش نباید به طور تکرار و همیشگی باشد.6)در هنگام تصحیح کردن املا، معلم صحیح لغات را نمی‌نویسد و دانش‌آموزان خودشان درست لغات را از کتاب پیدا می‌کنند و بعد ما به آن املا نمره می‌دهیم. یعنی، ابتدا دور کلمات اشتباه خط می‌کشیم و صحیح آن را بچه‌ها می‌نویسند و ما به صحیح نوشتن آنها نمره می‌دهیم.

اسلاید 28: 12) می‌توان املایی را به صورت پلی‌کپی بدون نقطه، بدون تشدید و یا به صورت لغات ناقص به دانش‌آموزان داد تا آنان در جای مناسب نقطه بگذارند و یا تشدید قرار دهند یا لغات ناقص را کامل کنند.13)می‌توان دیکته را به صورت لغات صحیح و غلط در کنار هم قرار داد تا بچه‌ها کلمه غلط را خط بزنند.14)روش دیگر املا می‌تواند به صورت تصویری باشد. یعنی، شکل را به دانش‌آموزان بدهیم تا آنان املای صحیح آن را بنویسند.10) نوع دیگر املا می‌تواند چنین باشد که شاگرد پشت سری کلمات را روی پشت فرد جلویی بنویسد و شاگرد جلویی از روش حرکت انگشتی فرد عقبی بتواند لغات را بفهمد و بنویسد که این یک نوع بازی و املا است.11) در روش  دیگر به بچه‌ها می‌گوییم روزنامه با خود به کلاس بیاورند و لغات را ببرند و از لغات بریده شده یک بند املا برای ما درست کنند و بر روی ورقه بچسبانند. یا این روش می‌تواند به صورت گروهی هم صورت گیرد.

اسلاید 29: تقدیر و تشکر:با تشکر از استاد و دانشجویان محترم که به ارائه این مقاله توجه نموده اند.