اخلاق بالینی در نظام جامع سلامت

اخلاق بالینی در نظام جامع سلامت

اسلاید 1: در نظام جامع سلامت اخلاق بالینیدکترمحمود عباسی مدير گروه اخلاق پزشکيرئیس مرکز تحقیقات اخلاق و حقوق پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

اسلاید 2: محورهای اساسی اخلاق پزشکی1ـ اخلاق در آموزش؛2ـ اخلاق در پژوهش؛ 3ـ اخلاق در درمان. (اخلاق بالینی)

اسلاید 3: قلمرو اخلاق بالینی1ـ رابطه پزشک و بیمار؛ 2ـ مسائل مستحدثه؛ 3ـ فناوری‌های نوین زیست‌پزشکی.

اسلاید 4: گستره اخلاق بالینیاولین تلاش­ها به منظور توجه به اخلاق بالینی در آمریکا و کانادا آغاز شد و به تبع آن اکنون فعالیت­های مشابهی در کشورهای غربی، اروپای مرکزی و ژاپن در حال انجام است. در واقع توجه به اخلاق بالینی در بسیاری از نقاط جهان گسترش یافته است که از آن جمله می­توان به آمریکای جنوبی و مرکزی، اروپای شرقی و بخش­هایی از آسیا و آفریقا اشاره کرد.

اسلاید 5: تعریف اخلاق بالینی شناخت، آنالیز و حل تعارض­های ارزشی که در هنگام مراقبت­های بهداشتی درمانی در بیمارستان­ها ومراکز درمانی به وجود می‌آید.

اسلاید 6: دامنه فعالیت‌های اخلاق بالینی 1ـ بررسی و تنظیم سیاست­های راهبردی؛2ـ آموزش اخلاق؛3ـ انجام مشاوره­های اخلاقی.

اسلاید 7: مسائل مطرح در اخلاق بالینی 1ـ رضایت آگاهانه؛tt2ـ رازداری؛3ـ حفظ حریم خصوصی؛t4ـ توانایی یا اهلیت تصمیم‌گیری؛5ـ تصمیم­گیری در مورد گروه­های ناتوان؛6ـ تخصیص منابع و مراقبت­های پایان حیات؛ 7ـ خودکشی مساعدت شده توسط پزشک؛8ـ مراقبت­های تسکینی؛tt9ـ خطاهای پزشکی؛10ـ اخلاق ژنتیک؛ tt11ـ بیوتروریسم.

اسلاید 8: مکانیسم توجه به اخلاق بالینیمکانیسم معمول برای توجه به اخلاق بالینی در بسیاری از سازمان­های ارائه‌دهنده خدمات بهداشتی درمانی، تأسیس کمیته­های اخلاقی است.

اسلاید 9: وظایف کمیته‌های اخلاق بالینی1ـ آموزش اخلاق؛2ـ حمایت از حقوق بیماران؛3ـ ارائه خدمات اخلاقی و تحقیق؛4ـ پژوهش در زمینه اخلاق.

اسلاید 10: موضوعات اساسی مورد مطالعه در اخلاق بالینی1ـ تبیین معیارهای اخلاق بالینی؛ 2ـ چگونگی آموزش و نهادینه‌کردن آن در مراکز درمانی؛3ـ تشریح برنامه‌های راهبردی آموزش اخلاق بالینی؛4ـ شناخت روش‌های اخلاق بالینی؛5ـ ضرورت بسط و گسترش اخلاق بالینی و نهادینه‌کردن آن در نظام جامع سلامت.

اسلاید 11: فلسفه اخلاق بالینیاخلاق بالینی تخصصی عملی و ارائه‌دهنده رویکردی ساختاری برای تعریف، تحلیل و حل مسائل اخلاقی در پزشکی است. پزشکی حتی در فنی‌ترین و عملی‌ترین شکل خود تقابل بین موجودات انسانی و کار پزشکان در تشخیص بیماری، پیشنهاد راهکار و ارائه درمان است که گاهی با چالش های اخلاقی و حقوقی روبرو می‌شود.

اسلاید 12: حمايت از اخلاق؛ آرمان پزشك و بيمارآرمان پزشک و بیمار حمایت از ارزش‌های اخلاقی از قبیل احترام متقابل، صداقت، حس اعتماد، دلسوزی و تعهد برای تعقیب اهداف مشترک است که معمولاً رابطه اخلاقی منطقی بین بیمار و پزشک را تضمین می‌نماید.

اسلاید 13: مديريت اخلاق بالينياخلاق بالینی هم به معضلات اخلاقی که باید هرگونه رویارویی اخلاقی را حمایت کند مربوط می‌شود و هم به مسایل اخلاقی که معمولاً در این رویارویی‌ها پیش می‌آید. اما اعتقاد راسخ در طب بالینی بر این است که حتی وقتی معضلات اخلاقي زیاد است و احساسات بالا می‌گیرد، پزشکان، پرستاران، بیماران و خانواده‌های آنان می‌توانند برای تشخیص، تحليل و حل بسیاری از مسایل اخلاقی به نحو مؤثری وارد عمل شوند.

اسلاید 14: اصول اخلاق پزشكي نويناخلاق پزشکی نوین مبتنی بر چهار اصل اخلاقی احترام به استقلال و خودمختاری افراد، سودرسانی، زیان‌نرساندن و عدالت است.

اسلاید 15: مديريت مسائل اخلاق بالينيمسائل اخلاق بالینی بهتر است با توجه به چهار موضوع زیر مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرند: t1- اندیکاسیون‌های پزشکی؛2- اولویت‌های بیمار؛t 3- کیفیت زندگی؛4- ویژگی های اجتماعی، اقتصادی، حقوقی و اجرایی.این موضوعات همیشه در ارتباط با یکدیگرند و واقعیت‌های مختلفی از مورد خاص را سازماندهی می‌کنند و توجه به اصول اخلاقی مناسب آن را متذکر می‌شوند، اما هدف کلی ارائه روشی سیستماتیک برای شناسایی و تحلیل موارد اخلاقی پیش‌آمده در طب بالینی است.

اسلاید 16: اندیکاسیون‌های پزشکیاندیکاسیون‌های پزشکی به مداخلات تشخیصی و درمانی اشاره دارد که برای ارزیابی و درمان مشکل، مناسب هستند. به عبارت دیگر اندیکاسیون‌های پزشکی شواهدی موافق یا مخالف برای شروع مداخلات پزشکی است. اندیکاسیون‌های پزشکی در واقع اطلاعاتی درباره شرایط جسمی یا روحی بیمار است که اقدامات تشخیصی و درمانی را برای درک اهداف کلی پزشکی پیشنهاد می‌دهد. این اقدامات عبارتند از: پیشگیری، درمان و مراقبت.

اسلاید 17: اهداف كلي پزشکییک سخن حکیمانه اهداف پزشکی را در این عبارت خلاصه می‌کند: معالجه گاه‌به‌گاه، حمایت مستمر و آرامش دائمی؛ بنابراین مولفه‌هايي كه در چارچوب اهداف كلي بايد مورد توجه قرار گيرد، عبارتند از:

اسلاید 18: اهداف کلی پزشکی1ـ ارتقای سلامت و جلوگیری از بیماری؛2ـ حفظ یا بهبود کیفیت زندگی با تسکین علایم بیماری و درد و رنج؛3ـ معالجه بیماری؛t4ـ جلوگیری از مرگ بی موقع؛5ـ بهبود عملکرد یا حفظ وضعیت فعلی؛6ـ آموزش و مشورت با بیمار با توجه به شرایط وی؛7ـ اجتناب از ضرر رساندن به بیمار در طی دوره درمان؛8ـ مشارکت و همراهي در لحظه احتضار.

اسلاید 19: اولویت‌های بیمارالف ـ مفهوم بالینیتوجه به خواسته‌ها و اولویت‌های بیمار در طب بالینی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. زیرا همکاری و رضایت بیمار انعکاس‌دهنده نوع مراقبتی است که از طریق آن مداخلات پزشکی، گزینه‌ها، ارزش‌ها و خواسته‌های بیمار تحقق می‌یابد. رابطه خوب و منطقی پزشک و بیمار و همکاری آنها باعت تسهیل و تسریع تصمیم مراقبتی مشترک می‌شود.

اسلاید 20: اولويت‌هاي بيمارب ـ مفهوم اخلاقیاولویت‌های اخلاقی بیانگر ارزش استقلال فردی است و عمیقاً ریشه در فرهنگ دارد. احترام به استقلال و خودمختاری بیمار رفتاری اخلاقی است که فرد را ترغیب می‌کند تا با اراده و اختیار خود مانع از دخالت دیگران در رسیدن به اهدافش شود.

اسلاید 21: اولويت‌هاي بيمارج ـ مفهوم حقوقیبه موجب قوانين و مقررات حقوقی تمام افراد واجد حقی مسلم برای کنترل و مدیریت بدن خود و محافظت از آن در برابر دخالت‌های ناخواسته یا غیرمجاز می‌باشند.

اسلاید 22: اولويت‌هاي بيمارد ـ مفهوم روانشناختیتوانایی بیمار برای بیان اولویت‌ها و الزام دیگران برای احترام به آنها به عنوان احساس ارزش شخصی، امری حیاتی است. نادیده گرفتن اولویت‌های بیمار باعث خدشه‌دارشدن حس اعتماد بین پزشک و بیمار می‌شود و بدین ترتیب اثربخشی درمان کاهش می یابد.

اسلاید 23: دیدگاه پدرسالارانه (پترنالیسم)اصطلاح پدر سالاری به اعمال و رفتارهای ناشی از اختیار و قدرت شخصی دلالت دارد که فکر می‌کند صلاح دیگران را که خود از دانش و توانایی کافی برخوردارند بهتر از آنها می‌شناسد. بنابراین اولویت‌های بیمار را نادیده می‌گیرد یا بی‌اعتنا از کنار آن می‌گذرد. این دیدگاه در گذشته مورد حمایت پزشکی قرار داشته است اما به نظر می‌رسد امروزه از لحاظ اخلاقی چندان درست نباشد.

اسلاید 24: کیفیت زندگیهرگونه آسیب یا بیماری کیفیت زندگی فعلی یا بالقوه فرد را کاهش می‌دهد و این امر در علایم و نشانه‌های بیماری بروز می‌کند. یکی از اهداف مداخلات پزشکی بازگرداندن، حفظ یا بهبود کیفیت زندگی بیمار است. می‌توان گفت کیفیت زندگی یعنی تجربه زندگی به طور کامل یا در برخی جنبه‌ها که با واژه‌های «خوب» یا «بد» و «بهتر» یا «بدتر» توصیف می‌شود.

اسلاید 25: ویژگی‌های زمینه‌ایتقریباً در تمام شرایط بالینی علاوه بر پزشک و بیمار عوامل مختلف دیگری از جمله شرایط اجتماعی، حقوقی، اقتصادی، فرهنگی، سازمانی و... روی تصمیم‌گیری‌های پزشکی تأثیرگذار است. لذا در هر مورد ویژگی‌های زمینه‌ای باید مشخص شده و مورد ارزیابی قرار گیرد.

اسلاید 26: ویژگی‌های زمینه‌ایدر خصوص ویژگی‌های زمینه‌ای می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد: 1ـ نقش بخش‌ها و گروه‌های ذینفع مثل خانواده بیمار؛2ـ محرمانه‌بودن اطلاعات پزشکی؛3ـ‌ هزینه‌های مراقبت‌های سلامتی؛4ـ‌ تخصیص منابع کمیاب مراقبتی؛5ـ نقش مذهب؛tt 6ـ نقش قوانین و مقررات؛7ـ پژوهش‌های بالینی؛tt 8ـ آموزش بالینی؛9ـ پزشکی به عنوان یک شغل؛ 10ـ سلامت عموم.

اسلاید 27: فعاليت‌هاي اخلاق بالينيفعالیت هایی که در زمینه اخلاق بالینی انجام می شود، عبارتند از: ۱- بررسی و تنظیم سیاست های راهبردی ۲- آموزش اخلاق ۳- انجام مشاوره های اخلاقی برای ارایه دهندگان مراقبت های بهداشتی و درمانی به بیماران، خانواده ها، نهادها و سازمان های بیمه و درمانگر.اخلاق بالینی باید دنیای واقعی را که در آن اخلاقیات اعمال می­شود، مد نظر قرار دهد؛ زیرا هدف آن کمک به خدمات بالینی و هدایت سیاست‌های بالینی است. این دنیای واقعی شامل ابعاد گوناگون روانشناسی، پزشکی، حقوقی، فرهنگی و سیاسی می­باشد که بر انواع مشکلات اخلاقی و نحوه حل آنها دلالت دارد.

اسلاید 28: کسب رضایت آگاهانه از بیمار (مثال)قبل از انجام هرگونه آزمایشی خصوصا آزمایش‌های ژنتیک لازم است مزایا و مضرات آن به وضوح برای بیمار و بستگان وی توضیح داده شود. حصول اطمینان از آمادگی روحی فرد برای آزمایش وتحمل تبعات روانی وعاطفی ناشی ازآن از مسئولیت‌های متخصصین علوم پزشکی است.

اسلاید 29: رضایت درتست ژنتیک (مثال)در تست ژنتیک پیش بینی آلزایمر برای جلوگیری ازبرخورد متعصبانه و ترس از بدنام شدن به مشاوره صحیح نیازمند است.

اسلاید 30: نتيجه1ـ تحكيم جايگاه اخلاق پزشكي در نظام جامع سلامت؛2ـ توجه خاص به اخلاق باليني كه محور اساسي و بنيادين رابطه پزشك و بيمار تلقي می‌شود و نهادينه‌كردن آن در متن جامعه پزشكي؛3ـ ايجاد و فعال‌سازي كيمته‌هاي اخلاق باليني در مراكز درماني؛4ـ احياي حكمت و ايجاد زمينه بزرگداشت طبيبان حاذف و متخلّص به اخلاق الهي در جشنواره بین‌المللی‌ حكمت.

اسلاید 31: از توجه شما سپاسگزارم.