ارزیابی آثار تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات بر رشد اقتصادی ایران و جهان

ارزیابی آثار تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات بر رشد اقتصادی ایران و جهان

اسلاید 1: ارزیابی آثار تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات بر رشد اقتصادی ایران وجهان

اسلاید 2: بیشتر مطالعات در زمینه تأثیر فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) بر رشد اقتصادی در کشورهای توسعه‌یافته حاکی از اثر مثبت و معنی‌دار این فن‌آوری بر بهره‌وری و رشد اقتصادی در دهه 1990 است. برخی مطالعات چنین رابطه مثبتی را در کشورهای در حال توسعه نیز تأیید می کنند. اقتصاد ایران در دهه 1370-1380 وارد یک دوره بهبود اقتصادی شده و در کنار آن تزریق منابع مالی در زمینه فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات در آن گسترش یافته و بهره‌وری نیروی کار نیز در اقتصاد ایران افزایش یافته است.

اسلاید 3: تعریف مفاهیم: فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات: (Information and Communication Technology): هر گونه تولید، خدمات، موضوعها و عوامل مربوط به دریافت، گردآوری، ذخیره سازی، پردازش، بازیابی، انتقال محلی، کاربرد و مدیریت داده ها و اطلاعات در سیستمهای کامپیوتری و تلفیق آن با مخابرات به طور کاربردی و زمینه ای است.

اسلاید 4: تعریف مفاهیم: شکاف دیجیتال (Digital Divide) : فاصله روز افزون کشورهای توسعه نیافته از کشورهای توسعه یافته در دسترسی به فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات و استفاده از این فن‌آوری ها برای بهبود بهره‌وری و کارایی فرایندها، فعالیتها، سیستمها و کارها در همه بخش های زندگی است.

اسلاید 5: تعریف مفاهیم: تعمیق سرمایه (Capital Deepening) : جریان انباشت سرمایه با نرخ رشدی سریع تر از نیروی کار و یا به عبارت دیگر افزایش نسبت سرمایه به کار را گویند.

اسلاید 6: وجوه تأثیر فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات بر رشد اقتصاد اول: با کاهش قیمت و بهبود بیشتر در تولید محصولات ICT ، قدرت و توانایی تولید را با میزان داده معین بیشتر می کند که این نشان دهنده بهبود و افزایش بهره‌وری در صنایع تولید ICT و بهبود رشد بهره‌وری کل عوامل برای اقتصاد کل است.

اسلاید 7: دوم، تأثیر فن‌آوری اطلاعات بر رشد از طریق انباشت سریع سرمایه در ICT اتفاق می افتد؛ که منجر به افزایش قدرت محاسبه در بخشهای دیگر اقتصاد می شود. وجوه تأثیر فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات بر رشد اقتصاد

اسلاید 8: تأثیر فن‌آوری بر افزایش بهره‌وری اول، تغییرات فن‌آوری باعث رشد در بخش نوآور می شود. دوم، کاهش قیمت وسائل تولیدی جدید توسط بخشهای نوآور اقتصاد باعث تعمیق سرمایه در اقتصاد در مقیاس وسیع می شود.سوم، باعث سازماندهی دوباره تولید برای کالاهای سرمایه ای در قالب فن‌آوری های جدید می شود.

اسلاید 9: سوابق مربوطه: در مورد تأثیر فن‌آوری اطلاعات بر رشد اقتصادی، مطالعات در آمریکا حاکی از افزایش 1 تا 5/1 درصد سالانه بهره‌وری نیروی کار در طول دهه 1990 در اثر ICT است.

اسلاید 10: در اقتصاد ژاپن در طول دهه 1990 بهره‌وری نیروی کار افزایش چندانی پیدا نکرده و این موضوع به علت تعمیق سرمایه بالایICT در این کشور می باشد. (سهم تعمیق سرمایه ICT بر افزایش رشد اقتصادی ژاپن حدود 0.5 تا 0.75 بین ابتدا و انتهای دهه 1990 است؛ ولی سهم تعمیق سرمایه غیرICT با یک مقدار متناظر کاهش پیدا کرده است.) سوابق مربوطه:

اسلاید 11: سوابق مربوطه: مطالعات بین کشوری نشان می دهد که تعمیق سرمایه مربوط به ICT و رشد بهره‌وری در تولیدات ICT به رشد بهره‌وری نیروی کار در نیمه دوم دهه 1990 کمک کرده است.

اسلاید 12: در مطالعات 1998 سرمایه گذاری بر کالاهای سرمایه ای فن‌آوری اطلاعات حدود 53 درصد رشد تولید ناخالص داخلی و سرمایه گذاری بر سرمایه های غیر فن‌آوری اطلاعات حدود 15 درصد رشد را در کشورهای توسعه یافته تشریح می کند.

اسلاید 13: در کشورهای در حال توسعه سرمایه گذاری در سرمایه های غیر فن‌آوری اطلاعات 49 درصد رشد تولید ناخالص را توضیح می دهد و نقش سرمایه های فن‌آوری اطلاعات از لحاظ آماری معنی‌دار نیست. شاید دلیل این امر عدم توجه به موجودی سرمایه و زیربناها به عنوان یک پیش نیاز برای مولد بودن سرمایه گذاری در فن‌آوری اطلاعات باشد.

اسلاید 14: ویژگی و ساختار اقتصاد ایران طی 5 دهه اخیراقتصاد ایران طی چند دهه اخیر تحت تأثیر عوامل کمی و کیفی متنوعی بوده که بر عملکرد رشد و توسعه آن تأثیر بسزایی داشته اند. برخی از این ویژگیها به طور ساختاری ویژگی کشورهای جهان سومی بوده و برخی نیز مختص ایران می باشد.

اسلاید 15: ویژگیهای مهم اقتصاد ایران:اقتصاد ایران از لحاظ فن‌آوری وابسته است. در اثر اتکای به واردات ماشین آلات فیزیکی، مواد واسطه و قطعات یدکی و ورود علم و دانش بوجود می آید. 2. اقتصاد ایران به صادرات تک محصولی نفت وابسته است.

اسلاید 16: ویژگیهای مهم اقتصاد ایران:داشتن محیط ضعیف تجاری . بروز جنگهای متعدد در منطقه و همچنین قوانین و مقررات پیچیده.بی ثباتی سیاسی. بروز جنگ ایران و عراق و زد و خوردهای اجتماعی و سیاسیپایین بودن سطح سرمایه انسانی و تولید علمی و دانش.

اسلاید 17: ویژگیهای مهم اقتصاد ایران:بی ثباتی و ضعف سیاست گذاری و سیاست سازی: تکیه نداشتن به متخصصان و فقدان آمار و اطلاعات دقیق در اقتصاد ایران و فقدان وجود یک ارتباط بهینه و کارآمد بین نهادهای مختلف کشور

اسلاید 18: سه عملکرد رشد اقتصادی ایران طی 5 دهه اخیر الف. دوره رشد سریع اقتصادی(1338-1355): در این دوره به سبب افزایش درآمدهای نفتی که بر اثر افزایش مقدار صادرات و افزایش بهای نفت صادراتی تحقق یافت، منابع مالی دولت برای سرمایه گذاری گسترده شد. سرمایه گذاری دولت به طور عمده در تأسیسات زیربنایی و صنایع تولیدی سبک بود.

اسلاید 19: سه عملکرد رشد اقتصادی ایران طی 5 دهه اخیرب. دوره رکود اقتصادی(1356-1367): در این دوره با تحریم اقتصادی کشورهای پیشرفته صنعتی بهمراه خسارتهای ناشی از جنگ باعث تشدید افت تولید گردید. تورم نیروی کار در بخش دولتی و عدم توانایی دولت در جبران خدمات کارکنان به تناسب تورم، باعث کاهش بهره‌وری نیروی کار شد.

اسلاید 20: سه عملکرد رشد اقتصادی ایران طی 5 دهه اخیر ج. دوره بهبود اقتصادی(1368-1382) این دوره مصادف با برنامه های توسعه بعد از انقلاب می باشد. برنامه اول توسعه (1368-1372) با انتخاب راهبرد آزاد سازی اقتصادی آغاز شد.برنامه دوم توسعه(1373-1378) رشد و توسعه اقتصادی را از اصلی ترین اهداف خود قرار داد و تأکید خاصی بر لزوم پایداری رشد نمود.

اسلاید 21: برنامه سوم توسعه(1379-1383) : با هدف اصلاح ساختار اقتصادی داخلی تدوین شد. به طور کلی در این دوره، اقدامات گسترده ای در زمینه ICT شروع گردید که برخی از آنها تأثیر بسزایی در رونق و شکل گیری این فن‌آوری در کشور و عملکرد آن داشته اند اما با توجه به فقدان عوامل مکمل دانش پایه این فن‌آوری در فرایند های اقتصادی ایران به سرعت کشورهای پیشرفته و برخی کشورهای در حال توسعه رسوخ ننمود.

اسلاید 22: رشد اقتصادی ایران(RGDP) طی دوره 1338-1381واحد: درصد RGDP

اسلاید 23: تغییر سهم فعالیتهای اقتصادی ایران طی دوره 1338-1380واحد: درصد

اسلاید 24: وضعیت فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات در ایران و جهان:در سال 2000 ده کشور اول دنیا در زمینه فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات تقریبا 80 درصد بازار جهانی این فن‌آوری را در اختیار داشتند. و 10 کشور پایین کمتر از 1 درصد بازار را در اختیار داشتند. (شکاف دیجیتالی بین المللی )

اسلاید 25: مخارج فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات: بازار جهانی فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات از 1.3 هزار میلیارد دلار در سال 1993 به بیشتر از 2.4 ترلیون دلار در سال 2001 افزایش پیدا کرده است. نرخ رشد متوسط سالانه 8 سال حدود 7.6 درصد بوده است. کشورهای آمریکای شمالی بزرگترین بازار منطقه ای فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات را با 874 میلیارد دلار مخارج در سال 2001 در اختیار دارند.

اسلاید 26: کل مخارج ICT جهان 1993-2001

اسلاید 27: سهم منطقه ای بازار جهانی ICT سال 2001

اسلاید 28: سهم هزینه مناطق دنیا از اجزای ICTواحد: درصد

اسلاید 29: وضعیت برخی شاخصهای ICT در جهان و ایرانواحد: درصد

اسلاید 30: سهم فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات در GDP : سهم فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات در تولید ناخالص داخلی دنیا با 0.1 درصد افزایش در سال 2001 نسبت به سال 2000 به 7.6 درصد بالغ گردیده و این روند افزایش، کمترین مقدار از سال 1995 تا کنون بوده است.در چهارده کشور جهان نیز این نسبت در سالهای 2000 و 2001 کاهش یافته که برخی از آنها عبارتند از: آمریکا، آرژانتین، بلغارستان، روسیه، اسلوونی، ایرلند، پرتغال و اسرائیل.

اسلاید 31: سهم فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات در GDP :سهم سرمایه گذاری ارتباطات در تولید ناخالص داخلی ایران با یک دوره کاهش از سالهای 1364 تا 1368 که عمدتا بدلیل جنگ بود وارد یک دوره صعودی از سال 1369 تا 1371 شد که مصادف با دوران سازندگی و برنامه اول و تزریق منابع سرمایه گذاری به این بخش می‌باشد.

اسلاید 32: سهم فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات در GDP :از نیمه دوم دهه 1370 سهم سرمایه گذاری در ارتباطات به GDP صعودی شده که این موضوع در کنار میانگین رشد اقتصادی 3.3 درصدی و رشد 25.9 درصدی سرمایه گذاری ارتباطات به دلیل شرایط بهبود اقتصادی و هم چنین رونق جهانی در دهه 1990 در فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات می‌باشد.

اسلاید 33: سهم فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات در GDP :در سالهای 1379 و 1380 دوباره سهم سرمایه گذاری در ارتباطات به GDP کاهش یافته که بدلیل مشکلات جهانی سال 2000 در زمینه رایانه و افت سرمایه گذاری در این خصوص در دنیا و همچنین برخی مسائل ساختاری اقتصاد ایران در مورد زیر ساختهای ارتباطات کشور بوده. سهم سرمایه گذاری ارتباطات به تولید ناخالص داخلی ایران نزدیک یک درصد است که این خود بیانگر سهم ناچیز و کم آن در اقتصاد نسبت به کشورهای دیگر می‌باشد

اسلاید 34: سرانه مخارج ICT : از لحاظ سرانه مخارج ICT ، سوئیس از بالاترین مقدار این متغیر نسبت به سایر کشورهای جهان برخوردار است.کشورهایی که از نظر اقتصادی قوی هستند از نظر سرانه مخارج ICT نیز در مراتب بالایی قرار دارند. میانگین این شاخص در دنیا در سال 2001 معادل 395 دلار برای هر نفر بوده است.

اسلاید 35: سرانه مخارج ICT :در ایران این شاخص علیرغم افزایش طی سالهای اخیر، در سطح بسیار پایینی قرار دارد. در سال 1380 رقم آن به قیمت ثابت 1376 معادل 0.048 هزار ریال/ نفر است که در سال 2003 این شاخص معادل 46 دلار می‌باشد و بسیار پایین در مقایسه با کشورهای دیگر بوده و حاکی از کافی نبودن میزان سرمایه گذاری در این فعالیت نسبت به بقیه جهان می‌باشد

اسلاید 36: تعداد کامپیوتر نصب شده: کل کامپیوترهای شخصی آمریکا 227 ملیون دستگاه است که در دنیا رتبه اول را دارد. چین از متوسط رشد سالیانه 43 درصد برخوردار است. بدنبال آن برزیل با 28 درصد و ژاپن با 25 درصد بیشترین رشد سالانه را در این زمینه برخوردار بوده اند.

اسلاید 37: تعداد کامپیوتر نصب شده:بالاترین افزایش سالانه در نصب و برخورداری از کامپیوتر شخصی در سالهای اخیر مربوط به هند (48 درصد)، چین (41 درصد)، مکزیک (27 درصد)، فیلیپین (26 درصد) و تایلند (25 درصد) می‌باشد.

اسلاید 38: تعداد کامپیوتر نصب شده:در ایران تقریبا 7 کامپیوتر شخصی به ازاء هر صد نفر موجود است که از این نظر 0.013 درصد کامپیوترهای شخصی جهان در ایران است و نسبت به برخی کشورهای در حال توسعه از جمله امارات متحده عربی و مالزی و متوسط جهان که کامپیوترهای شخصی به ازای هر صد نفر آنها به ترتیب معادل 13.5، 12.6، 8.5 می‌باشد پایین تر است.

اسلاید 39: اینترنت و فضای الکترونیکی: در سالهای اخیر از نظر بهره مندی از اینترنت، ایران از بین 178 کشور جهان در رده 87 دنیا قرار دارد و لذا از لحاظ بهره مندی از این شبکه متوسط ارزیابی می‌شود. کشورهای اسکاندیناوی از این جهت پیشتاز هستند و سوئد در رتبه نخست قرار دارد.

اسلاید 40: مقایسه نسبت تعداد میزبان و کاربران اینترنت درایران و جهان 2002

اسلاید 41: ضریب نفوذ تلفن: این شاخص از تقسیم تعداد خطهای تلفن به جمعیت بدست می‌آید.رشد متوسط سالانه این شاخص طی دهه 1990 منتهی به 2001 برای کشورهای مالزی، ترکیه، امارات، مصر و ایران به ترتیب 46 درصد، 77 درصد، 38 درصد، 78.2 درصد و 13.9 درصد می‌باشد.

اسلاید 42: فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات و رشد اقتصادی:در سالهای اخیر، تعدادی از اقتصاددانان با ارائه الگوهای رشد درونزا، سعی در توضیح دانش و فن‌آوریهای جدید، بعنوان عامل رشد به صورت درونزا بر آمدند. برخی مطالعات فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات را به همان صورت R&D در الگوهای رشد درونزا معرفی نمودند که در آنها رشد بلند مدت تابعی از رشد فن‌آوری اطلاعات می‌باشد.

اسلاید 43: نحوه عملکرد ICT در طرفه عرضه اقتصاد

اسلاید 44: فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات در کشورهای در حال توسعه:استفاده از محصولات فن‌آوری اطلاعات به طور مداوم و سریع در کشورهای در حال توسعه افزایش و گسترش می‌یابد اما منافع بهره‌وری به طور آهسته افزوده خواهد شد.نرخ انتشار فن‌آوری اطلاعات به کشورهای در حال توسعه سریعتر از سایر فن‌آوری های اولیه خواهد بود.

اسلاید 45: فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات و رشد اقتصادی ایران:بر اساس الگوی برآوردی در سالهای اخیر میزان تأثیر فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات بر رشد اقتصادی ایران حدود 0.07 شده است. نتایج الگو نشان می‌دهد که در دهه های 1360 و 1370 سرمایه‌گذاری بر فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات بر رشد اقتصادی ایران تأثیر معنی‌دار نداشته که با توجه به شرایط اقتصادی ایران که فاقد عوامل مکمل و زیر ساخت می‌باشد هم‌خوانی دارد.

اسلاید 46: فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات و رشد اقتصادی ایران:هنوز ارتباطی قوی و پایدار بین رشد اقتصادی و فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات در اقتصاد ایران بوجود نیامده است. این موضوع با توجه به بهبود شرایط اقتصادی و گسترش سرمایه گذاری بر ارتباطات هم معنی دار نمی‌باشد.بطور کلی در الگوی برآوردی ، در سالهای مورد بررسی بدلیل شرایط رکود اقتصادی ناشی از جنگ و از بین رفتن زیربناها و همچنین تحریم اقتصادی کشورهای پیشرفته، تأثیر بی معنی فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات در ایران بر رشد اقتصادی تجربه شده است.

اسلاید 47: در این رابطه برخی اقدامات و سیاستها در راستای بهبود فضای فعالیت ICT اتخاذ و انجام شده که عبارتند از : عملکرد مواد 94، 103و 116 قانون برنامه سوم که عمدتا معطوف به ایجاد فضای حقوقی برای فعالیتهای ICT و راه اندازی شبکه های کامپیوتری و اطلاع رسانی در زمینه بازار سرمایه و شبکه های بازرگانی بوده، حذف مانع مناقصه در ارجاع کارهای نرم افزاری و تصریح لزوم ارجاع کار به بخش خصوصی در سالهای اخیر، ارائه طرح کاربردی تکفا نقش بسزایی در تأثیر معنی دار ICT بر رشد اقتصاد ایران نداشته اند.