ارزیابی سریع بهداشتی در جمعیت های پناهنده و آوارگان

ارزیابی سریع بهداشتی در جمعیت های پناهنده و آوارگان

اسلاید 1: ارزيابي سريع بهداشتي در جمعيتهاي پناهنده و آوارگان

اسلاید 2: مقدمه:به منظور برنامه ريزي و كمك به جمعيت آسیب دیده، آگاهي از وضعيت بهداشتي و برآورد نيازهاي آنها در حوزه حياتي معين اجتناب ناپذير است. بنابراين جمع آوري و تجزيه و تحليل اطلاعات مربوط به جمعيت شناسي، مرگ و مير، ابتلاء وضعيت تغذيه اي و وضعيت ايمني سازي و همين طور منابع غذا، آب و بهسازي منابع مورد نظر ضروري است.در اين مبحث كه ارزيابي سريع بهداشتي (RHA) ناميده مي شود بررسي شود تا نيروهاي امدادي بتوانند با ارزيابي فوري از وضعيت بهداشتي يك جمعيت آسيب ديده يا آواره كه شامل اجزاء بهداشتي يك جمعيت را كه عبارت است از:چهار چوب ارزيابي سريع بهداشتيمعرفي اهداف و روشهاارزيابي ميداني و شاخص هاي مربوطهتوصيه هاي لازم براي انجام ارزيابيمي‌باشد برآورد نموده تا با برنامه ريزي مناسب ارائه خدمات لازم بهداشتي را بنمايند.

اسلاید 3: چهارچوب ارزيابي هاي سريع بهداشتي:در حال حاضر با توجه بحران هاي منطقه اي و حوادثي كه در جهان رخ مي دهد آواره و پناهنده زيادي در جهان وجود دارد آوارگي وسيع جمعيت اغلب با مرگ و مير بالا بويژه در گروههاي آسيب پذير نظير كودكان زير 5 سال همراه مي باشد، علل اصلي مرگ اغلب سرخك، عفونت هاي حاد تنفسي، اسهال، مالاريا و يا سوء تغذيه مي باشند. در مرحله بحراني جابجايي جمعيت، هدف، كاهش هر چه سريعتر مرگ و مير ناشي از اين جابجايي است. از اين رو اولويتهاي عملي زير بايستي انجام پذيرد:ارزيابي سريع وضعيت بهداشت جمعيتواكسيناسيون وسيع بر عليه سرخكتأمين آب و اجراي اقدامات بهسازيتأمين غذا و اجراي برنامه هاي بازتواني تغذيه اي ويژهتأمين پناهگاه و انرژيمراقبت درماني مبتني بر تأمين داروهاي اساسي و بكار گيري پروتكل هاي درماني استانداردبرنامه هاي كنترل بيماريهاي اسهالي و همه گيريهاسيستم هاي اطلاعات بهداشتي(HIS) ارزيابي منابع انساني و آموزش كاركنان بهداشتي واحدهاي محيطيهماهنگي عمليات در بخشهاي مختلف

اسلاید 4: جايگاه ارزيابي بهداشتي:معمولاً ارزيابي بهداشتي در آغاز مداخله، همزمان با اجراي عمليات كمكهاي اوليه (تأمين آب، واكسيناسيون سرخك) انجام مي گيرد. بايستي داده هاي مربوط به اندازه جمعيت، اولويت هاي بهداشتي و نيازهاي اوليه را جهت تطبيق مداخله و ارزيابي نتايج آن را سريعاً جمع آوري نمود.

اسلاید 5: داده هاي مورد نياز در ارزيابي سريع بهداشتي:در اين بخش داده هاي اصلي كه در جريان ارزيابي سريع بهداشتي جمع آوري مي گردد مورد بحث قرار مي گيرند، تعيين شاخص هاي در دسترس با در نظر گرفتن روند كلي مورد استفاده و متناسب با شرايط منطقه اي فراهم مي شود.

اسلاید 6: جمعيت شناسي:تعداد كل پناهندگان يا افراد آواره يا آسيب ديده ابعاد مشكل را نشان مي دهد و امكان برنامه ريزي مداخله اي (مقدار آب، غذا و غيره) را فراهم مي سازد به همين دليل اينكه برنامه هاي خاص براي گروههاي معيني وجود دارد (كودكان زير 5 سال، زنان حامله، افراد مسن و غيره) تعيين ساختار جمعيت ضروري است. تعداد جمعيت در تعيين مخرج كسر و محاسبه تعدادي از شاخص هاي بهداشتي نظير ميزان مرگ نيز كاربرد دارد.

اسلاید 7: مرگ و مير:در فوريتها مرگ و مير شاخصي است كه به بهترين شكل وخامت اوضاع را نشان مي دهد، اين شاخص بصورت ميزان بيان مي شود كه مي تواند با شاخصهاي مرجع (ميزان مرگ و مير مرجع) مقايسه شود و يا پيگيري بعدي ميزان مرگ مي توان اثر مداخلات اجرايي و اقدامات بهداشتي را ارزيابي نمود.

اسلاید 8: ابتلاء:به منظور تنظيم برنامه هاي بهداشتي، اطلاع از بيماريهاي شايع و خطرات بروز همه گيريها در ميان جمعيت مفيد است، معهذا بيماريهاي مسئول در قسمت اعظم ابتلاء ها و در اكثر جمعيت ها موقعيت يكسان دارند و عبارتند از مالاريا، اسهال، عفوتنهاي حاد تنفسي و يا سرخك به همين دليل تخمين شيوع اين آسيب ها با استفاده از بررسي گذشته نگر بندرت ضرورت پيدا مي كند، استفاده از داده هاي موجود در ساختارهاي بهداشتي منطقه اي نيز مفيد مي باشد. جمع آوري داده هاي آينده نگر از طريق سيستم مراقبت ابتلاء مستمر در داخل اردوگاه نيز بسيار جالب توجه مي باشد. اين امر بويژه در مراقبت همه گيريها صادق است مانند سرخك و وبا.

اسلاید 9: وضعيت تغذيه اي:سوء تغذيه در بيشتر حوادث وجود دارد و اغلب با مرگ و مير بالايي همراه است، لذا توانايي سنجش وضعيت تغذيه اي جمعيت آسيب ديده اهميت ويژه اي دارد و اين امر با بررسي مقطعي كه ميزان شيوع سوء تغذيه كلي و حاد و وخيم را نشان مي دهد امكان پذير است. نتايج اين بررسي را مي توان با شاخص هاي مرجع مقايسه كرد. چنين اقدامي تصميم گيري (اجرا يا عدم اجراي يك برنامه ويژه تغذيه اي به منظور درمان كودكان مبتلا به سوء تغذيه) را تسهيل كرده و داده هاي پايه اي را جهت برآورد اثرات مداخلات انجام گرفته را فراهم مي سازد.

اسلاید 10: پوشش نيازهاي اوليه آسيب ديدگان:ارزيابي وضعيت بهداشتي يك جمعيت به مفهوم شناخت وضعيت معيشتي جمعيت شامل غذا، آب و شرايط ابتدايي زندگي (نظير چادر و پناهگاه) مي باشد بعضي از مواقع ساير عوامل تأثير غير مستقيمي براي ادامه حيات دارند و در صورت لزوم در ارزيابي سريع بهداشتي بايستي آنها را نيز مدنظر قرار داد مانند ظروف فردي براي جمع آوري آب، قابلمه آشپزي، منبع انرژي، پتو و غيره كه در نيازهاي بهداشتي و بهسازي محيط نيز نقش حياتي را ايفا مي نمايند.

اسلاید 11: غذا:اگر توزيع كلي غذا رضايت بخش باشد يعني هدف كه عبارت است از تعيين ميزان متوسط كالري دريافتي جمعيت و شناسايي گروههاي در معرض خطر كه ممكن است دسترسي به غذا نداشته باشند مانند سرپرستان مونث خانواده، كودكان و افراد مسن و... در اختيار آنان قرار داده شده باشد. ميزان متوسط كالري دريافتي براي هر فرد در يك شبانه روز در حد 2100 كيلو كالري تعيين شده است.

اسلاید 12: آب:عبارت است از اين كه آب به مقدار كافي و با كيفيت مناسب در دسترس باشد نياز به آب از طريق مقدار ليتر آب در روز و بر حسب هر فرد اندازه گيري مي شود براي هر فرد حداقل مقدار آب مورد نياز براي آشاميدن، تهيه غذا و بهداشت فردي 15 ليتر در روز مي باشد.

اسلاید 13: بهسازي:ارزيابي اقدامات لازم و موجود براي كنترل موضوع، فاضلاب و ساير منابع آلوده كننده اي كه در محيط دفن مي شوند (نظير فاضلاب) مي باشد.

اسلاید 14: پناهگاه:بررسي تناسب محل سكونت آسيب ديدگان و ميزان حفاظت آنها از هواي بد، تلاش براي تجديد بناي محل سكونت آنها اهميت بسزايي دارد. نياز به تأمين سرپناه مناسب با شمارش تعداد خانوارهاي فاقد محل اسكان محاسبه مي شود.

اسلاید 15: روش هاي بررسي و نمونه گيري در ارزيابي سريع بهداشتي:معرفي روشهادر بررسي سريع بهداشتي داده هاي شمارش شده (شاخص ها) را جمع آوري مي نمايند كه اغلب اين داده ها ميزانها، نسبتها و تناسبها هستند كه امكان اندازه گيري وقايع بهداشتي را در حوادث فراهم مي سازند.

اسلاید 16: به منظور محاسبه اين شاخصها، تعداد معيني از اطلاعات بايستي جمع آوري گردند كه عبارتند از تعداد اعضاء خانواده، مرگها، وزن، قد، سن، جنس واكسيناسيون عليه سرخك، توالتها، خانوارها، آب، غذا و...)

اسلاید 17: بررسي نمونه گيري:جمع آوري داده ها در نقاط توزيعساير روشها (مربوط به اطلاعات جمعيت شناسي)

اسلاید 18: بررسي نمونه گيري:در بررسي نمونه اي، نمونه اي كه انتخاب مي شود نماينده كل جمعيتي است كه نمونه از آن گرفته شده است.در اين بررسيها ممكن است بيشترين داده هاي ضروري براي ارزيابي وضعيت بهداشتي يك جمعيت آسيب ديده جمع آوري گردد مانند مرگ و مير، وضعيت تغذيه اي و ايمن سازي، پوشش نيازهاي اوليه و اساسي و......بر اساس نوع اطلاعات مورد نياز، اندازه نمونه ممكن است متفاوت باشد حتي بايستي بين محدوديتهاي زماني دقت، هماهنگي و مطابقت وجود داشته باشد. در بررسي نمونه گيري مي توان با يك روش، بررسي نمونه اي از خانوارها را انجام داد كه واحد نمونه اي از افراد (مانند اندازه گيري مرگ و مير) و نمونه اي از كودكان (بررسي وضعيت تغذيه اي و واكسيناسيون) را فراهم مي سازد كه هر دو به مقدار كافي به جزئيات مورد نياز ما در بررسي مي پردازد.

اسلاید 19: نمونه گيري ها ممكن است:نوع ساده تصادفي باشد بشرطي كه خانوارها شمارش شده يا فهرستي از جمعيت موجود باشد. نوع سيستماتيك باشد به شرطي كه خانوارها در رديف هاي منظم اسكان و سازماندهي شده باشند. نوع خوشه اي.در حوادث عملاً اجراي يك بررسي ساده تصادفي امكان پذير نمي باشد بنابراين در اغلب موارد، نمونه گيري سيستماتيك يا نمونه گيري خوشه اي انتخاب مي شود و در اردوگاهها نمونه گيري سيستماتيك در صورت امكان بدليل سهولت و سرعت اجراي آن ارجحيت كامل دارد.

اسلاید 20: نمونه گيري سيستماتيك:در اردوگاه تقريباً هميشه بايد نمونه گيري سيستماتيك در ميان ساكنين اردوگاه صورت گيرد. مثال:در يك اردوگاه تعداد ساكنين معلوم مي باشد (4000 نفر) و حجم نمونه اي ما 450 خانوار بوده لذا فاصله نمونه گيري ما مي شود 9 خانوار = 450 ÷ 4000 يعني ما در نمونه گيري سيستماتيك در يك اردوگاه با 4000 نفر جمعيت و داراي 450 خانوار مي بايستي اطلاعات يك خانوار را از هر 9 خانوار جمع آوري كنيم بدين صورت كه در يك مسير يك خانواده شروع بررسي خواهد بود و خانواده بعدي خانواره شماره 15 و خانوار بعدي خانوار شماره 24 و....... خواهد بود.

اسلاید 21: جمع آوري اطلاعات در نقاط توزيع:داده ها و اطلاعات در موسسات و يا سازمانهاي غيردولتي مسئول تهيه و توزيع آب و غذا و.......بيشتر در دسترسي مي باشند و آنها امكان محاسبه مقادير متوسط نفري مانند آب و غذا و.... مورد نياز براي هر يك از آسيب ديدگان را فراهم مي نمايند. اگر بخواهيم مقادير واقعي توزيع شده مانند غذا را تعيين كنيم مي توان با يك بررسي نمونه گيري سيستماتيك از خانوارها در نقاط و توزيع آمار صحيحي را جمع آوري كنيم. اين امر اجازه مي دهد مقادير متوسط واقعي كه هر آسيب ديده دريافت داشته است و همين طور نسبت افرادي كه كمتر از آستانه مورد قبول غذا دريافت داشته اند را معلوم نمود.

اسلاید 22: ساير روشها:در اطلاعات جمع آوري مربوط به جمعيت شناسي بويژه حجم جمعيت را مي توان از طريق انجام سرشماري، شمارش خانوارها (بطور كامل، منظم و يا با تهيه نقشه) و يا از طريق اطلاعات مربوط به پوشش فعاليت هاي انجام شده نظير واكسيناسيون بدست آورد. ساختار يك جمعيت يعني نسبت افراد بر حسب سن يا جنس را نيز مي توان از طريق اين شيوه بدست آورد.

اسلاید 23: ارزيابي مناطق و شاخص ها در حوادثارزيابي مناطق و بدست آوردن شاخص هاي مورد نياز در برآورد نيازها و برنامه ريزي جهت كمك به جمعيت آسيب ديده عبارتند از: (جمعيت شناسي اهدافي را كه دنبال مي كند)تعيين اندازه جمعيتتعيين اندازه و ساختار گروههاي در معرض خطركه از اين داده ها مي توان شاخص ها را بدست آورد كه عبارتند از:كل جمعيت: تعداد كل آسيب ديدگان بر حسب محل يا اردوگاهساختار جمعيت بر حسبنسبت جنسينسبت كودكان زير 5 سالنسبت زنان باردارنسبت افراد سالمند و جوانهرم سني جمعيت

اسلاید 24: شاخص هاي مورد نياز در برآورد نيازها:جهت دسترسي به اين داده ها اين امكان وجود دارد كه از بين سه شيوه بررسي و نمونه گيري يكي از آنها را انتخاب كرد و وليكن كاربرد آنها بر حسب موقعيتها و نوع حوادث فرق مي نمايد.راهها و روشهاي موجود عبارتند از:شمارش اماكن سرشماري و نام نويسياستفاده از آمار فعاليتهاي برنامه اي بهداشتي مانند واكسيناسيون

اسلاید 25: شمارش اماكن:شمارش اماكن را مي توان به روش 1- كامل 2- نمونه گيري 3- تهيه نقشه انجام داد.

اسلاید 26: شمارش كامل اماكن:اين روش مبتني بر شمارش كل تعداد اماكن مي باشد و بنابراين مناسب مناطق با وسعت كم مي باشد، تعداد متوسط افراد بر حسب خانوار از طريق انجام يك بررسي كوچك از بين خانوارهايي كه به طور تصادفي انتخاب شده اند انجام مي گيرد (حداقل 30 خانوار) بدين ترتيب كل جمعيت از حاصل ضرب تعداد كل خانوارها در تعداد متوسط افراد در هر خانوار بدست مي آيد. شمارش اماكن (با خانوارها) را مي توان با پاي پياده و يا يك وسيله نقليه انجام داد و يا حتي بعضي وقتها بوسيله عكس برداري هوايي مي توان انجام داد.

اسلاید 27: برآورد جمعيت بوسيله نقشه برداري:اين شيوه اطلاعات جمعيتي (جمعيت كل) را برآورد كرده و محاسبات زير را انجام مي دهيم. سطح كلي منطقه اردوگاه بر حسب متر مربعبخشهاي مختلف اردوگاه در منطقهتراكم جمعيت بر حسب تعداد افراد به ازاء متر مربع

اسلاید 28: سطح كلي منطقه اردوگاه بر حسب متر مربع:استاندار محل زيست بر حسب نظر UNHCR (كميسارياي عالي امور پناهندگان سازمان ملل) = 5/3 متر مربع براي هر فرد × استاندارد كل اردوگاه = 45 متر مربع براي هر فرد.اين شيوه بر پايه تهيه نقشه اردوگاه با بخشهاي مختلف آن پايه ريزي شده است با استفاده از نمونه گيري تصادفي از چندين منطقه شناخته شده مي توان افرادي كه در اين مناطق را زندگي مي كنند شمارش كرد و متوسط جمعيت را در متر مربع محاسبه نمود. به منظور آگاهي از تعداد كل جمعيت اردوگاه مي توان مساحت كل منطقه را از متوسط جمعيت در هر متر مربع محاسبه نمود.

اسلاید 29: سرشماري يا نام نويسي:سرشماري آسيب ديدگان روش بسيار مناسب و مطلوبي است. در حوادث زمان لازم براي انجام سرشماري و منابع انساني براي بدست آوردن نتايج قابل اعتماد بايستي مد نظر قرار گيرد. سرشماري را مي توان صبح زود يا شب يا وقتي كه آسيب ديده در محل سكونت خود حضور دارد انجام داد....نام نويسي را مي توان وقتي كه آسيب ديده وارد يك اردوگاه مي شود سازماندهي كرد اين روش مي تواند همراه با ساير فعاليتهاي كمك رساني مانند صدور دفترچه ارزاق يا كشف سوء تغذيه، واكسيناسيون انجام گيرد.

اسلاید 30: استفاده از آمار فعاليتهاي برنامه اي بهداشتي :برآورد جمعيت از طريق پوشش واكسيناسيون و اطلاعات مربوط به فعاليتهاي بهداشتي:مي توان از بررسي نتايج حاصله از اقدامات بهداشتي مانند واكسيناسيون يك گروه سني خاص و همين طور تعداد واكسن هاي تجويز شده در همان گروه سني از آغاز برنامه امداد رساني به گروههاي آسيب ديده مي توان مورد استفاده قرار گرفته و جمعيت كودكان و سپس كل جمعيت را برآورد كرد.

اسلاید 31: روشهاي تعيين ساختار جمعيت:اگر نسبت هر يك از گروههاي سني يك جمعيت معلوم باشد مي توان ساختار آن جمعيت را تعيين نمود. در اين روش حداقل نسبت جنسي و درصد كودكان زير 5 سال قابل محاسبه است. اگر اطلاعات بيشتري موجود باشد مي توانيم هرم سني جمعيت را نيز ارائه نمائيم. بعلاوه جابجايي هاي جمعيتي اغلب منجر به آميختگي خانواده هاي سنتي مي گردد و در مواقعي سودمند خواهد بود كه هدف تعيين خصوصيات گروههاي در معرض خطر مانند زنان تنها، به همراه كودكان و سالمندان تنها مي باشد. تمام اين اطلاعات را مي توان از طريق سرشماري و يا با يك بررسي نمونه اي بدست آورد. از اين طريق نيز مي توان شاخص هاي جمعيتي اختصاصي براي برنامه هاي معين را هم محاسبه كرد مانند تعداد زنان باردار براي مشاوره قبل از زايمان، تعداد زنان در سنين باروري براي واكسيناسيون كزاز و غيره. بطور كلي نسبت جنسي (تعداد مردان تقسيم بر تعداد زنان) مساوي يك است و اين براي تمام گروههاي سني يكسان است.

اسلاید 32: هرم سني:هرم سني هرمي است كه گروههاي سني را نشان مي هد بطوريكه جوان ترين گروه در قاعده هرم قرار دارند كه معمولاً بيشترين تعداد را شامل مي شود. در وضعيت هاي خاص هرمهاي سني معكوس نشان دهنده مرگ و مير بيشتر در گروههاي سني جوانتر مي باشد.

اسلاید 33: مرگ و مير:در حوادث در طول هفته و در جابجايي جمعيت ها (آوارگان) مرگ و مير مشاهده مي شود كه اغلب هم بالا است و زماني كه كمكهاي سازماندهي و هماهنگ گردند سريعاً كاهش مي يابد.

اسلاید 34: نکنه مهم :هدف اصلي كمك رساني به جمعيت هاي آسيب ديده و يا آواره و يا پناهندگان كاهش سريع مرگ و مير اضافي است كه هميشه اين چنين وضعيت هايي وجود دارد و به همين دليل است كه اندازه گيري و پيگيري مرگ و مير شاخص يك اولويت مي باشد.

اسلاید 35: اهداف مرگ و مير:اهدافي را كه ما در اين شاخص بايد پيگيري بكنيم عبارت است از:ميزان مرگ و مير خام جمعيت آسيب ديده يا پناهنده را اندازه گيري كنيمميزان مرگ و مير كودكان زير 5 سال را اندازه گيري كنيمعلل اصلي مرگ و مير و سهم آن (مرگ و مير نسبي) را در مرگ و مير كلي تعيين كنيم.

اسلاید 36: شاخص ها مرگ و مير:تعداد كل مرگها در 10000 نفر در روزتعداد مرگها در كودكان زير 5 سال در 10000 نفر در روزتعداد مرگها در 10000 نفر در ماهتعداد مرگها در كودكان زير 5 سال در 1000 نفر در ماهنسبت جمعيت فوت شده در طول دوره زماني معينمرگ و مير نسبي منتسب به هر يك از بيماريهاي اولويت دار (سرخك، عفونتهاي حاد تنفسي، مالاريا، اسهال، سوء تغذيه و.......)ميزان مرگ و مير اختصاصي بعلت يك بيماري خاص (بعنوان مثال: تعداد مرگها بعلت سرخك در 10000 نفر در روز)

اسلاید 37: روشها اندازه گیری شاخص ها مرگ و مير:در جريان ارزيابي اوليه، مرگ و مير گذشته نگر اندازه گيري مي شود بدين معني كه ميزان مرگها در طول يك دوره زماني گذشته نسبت به زمان حاضر بررسي مي شود. اين كار را مي توان با يك بررسي نمونه اي جمعيت يا با شمارش تعداد قبرها در گورستان انجام داد. اين روشها وخامت اوضاع را كه قبلاً اتفاق افتاده است نشان مي دهد و ممكن است متفاوت از روندهاي زمان ارزيابي باشد. در غياب داده‌هاي موجود مرگ و مير مي توان به بررسي نمونه اي جامعه متوسل شد. واقعه مرگ كه تلاش مي شود اندازه گيري شود يك اتفاق نادري است لذا به منظور انجام بررسي با دقت كافي، حجم نمونه بايستي بزرگ باشد. نمونه گيري خوشه اي 30 خوشه 30 خانواري با جمعيت تقريباً 4000 نفري يك حجم نمونه مناسبي است.

اسلاید 38: روشها اندازه گیری شاخص ها مرگ و مير:سرپرست هر خانوار مورد بررسي در خصوص وقوع (يا عدم وقوع) مرگ در خانوار در طول دوره زماني معين مورد پرسش قرار مي گيرد به منظور اجتناب از تورش حافظه و محدود كردن مشكلات تفسير نتايج اين دوره زماني هر قدر كه ممكن است مي بايست كوتاه باشد به شرطي كه تعداد كافي وقايع مرگ گزارش شود تا در محاسبات آماري دقت لازم كسب گردد. زماني كه وضعيت فوق العاده خطرناك است تعداد مرگها به طور واضحي خيلي بالا است و دوره بررسي گذشته نگر چند هفته خواهد بود.زماني كه وضعيت كمتر بحراني است دوره بررسي چند ماه مي باشد. بهتر است يك دوره زماني محدود تعيين گردد كه اين دوره زماني با يك واقعه عمده در تقويم محلي مشخص شده باشد.

اسلاید 39: روشها اندازه گیری شاخص ها مرگ و مير:داده هاي بدست آمده، محاسبه ميزان مرگ در جمعيت بررسي شده و تعيين ميزان وخامت اوضاع را امكان پذير مي كند. ميزان مرگ از تقسيم تعداد كل مرگهاي اتفاق افتاده در يك نمونه (صورت كسر) بر تعداد افراد بررسي شده (مخرج كسر) در يك دوره زماني معين بدست مي آيد. نتيجه حاصل را در 1000 يا 10000 ضرب مي گردد و به يك دوره زماني مساوي با يك روز دلالت دارد و بدين ترتيب نتايج حاصل با ديگر وضعيت هاي شناخته شده قابل مقايسه مي گردد. مخرج كسر كه در محاسبه ميزان مرگ مورد استفاده قرار مي گيرد مجموع افراد زنده در نمونه در زمان بررسي بعلاوه مجموع مرگها ثبت شده در دوره زماني معين مي باشد كه در اغلب مواقع به آن بصورت يك دوره زماني (يك روز) اشاره مي شود.

اسلاید 40: اطلاعات حاصل از شمارش :در موقعيت هاي معين امكان شمارش قبرها از زمان ورود آسيب ديدگان وجود دارد اين روش يك روش تقريبي است و امكان كسب اطلاعات را زماني كه دسترسي به افراد وجود ندارد فراهم مي آورد. جالب توجه خواهد بود نتايج حاصل از اين روش با داده هاي حاصل از بررسي گذشته نگر مرگ مقايسه شود. روش تعيين علل مرگاز سرپرست خانوار در خصوص علائم اصلي منجر به مرگ مورد پرسش قرار مي گيرد. بطور كلي اصطلاحات خيلي ساده به كار مي رود مانند در مورد مالاريا، وجود تب و لرز، در ساير موارد نظير سرخك، آسم محلي موجب شناسايي آن مي گردد.

اسلاید 41: شايعترين علل مرگ:شايعترين علل مرگ عبارت است از مالاريا، سرخك، اسهال، عفونتهاي حاد تنفسي، سوء تغذيه و خشونت، در اين قسمت هدف تعيين ارتباط بخشي از مرگهاي اتفاق افتاده با آسيب فوري است كه مي توان در مقابل آنها اقدامات موثري را در اسرع وقت به مورد اجراء گذاشت، سؤالات با پاسخ بسته بلي يا خير ترجيح داده مي شود، يك مصاحبه شفاهي مدتي طولاني بعد از مرگ بدليل اينكه عملاً مشكل است بندرت در حوادث مورد استفاده قرار مي گيرد. در مرحله حاد ميزان هاي مرگ و مير به صورت تعداد مرگ در 10000 نفر در هر روز بيان مي شود. بعد از مرحله حاد يعني زماني كه ميزان هاي مرگ به حد قابل قبولي مي رسد مرگ و مير بصورت تعداد مرگ به ازاء 1000 نفر در ماه بيان مي شود. مي بايست يادآور شد كه داده هاي مرگ و ميري كه از طريق بررسي گذشته نگر بدست مي آيد بيانگر ميانگين دوره زماني بررسي مي باشد. آستانه وخامت مرگ و مير در كودكان زير 5 سال: تنها از نظر اطلاع رساني در مواقع اضطراري معادل 5/2 در 10000 كودك در روز مي باشد.

اسلاید 42: اولويت بندي بيماريها:اهداف در اين اولويت بندي عبارت است ازتعيين اهميت آسيبهاي جاري و خطرناك در ميان جمعيت آواره و آسيب ديدهشناخت آسيب هاي احتمالي كه توان ايجاد اپيدمي را دارند.

اسلاید 43: نشانگرهااولويت بندي بيماريها:شيوع: تعداد موارد يك بيماري (موجود در مقطع زماني معين) به ازاء هر 1000 نفر در هر هفته يا هر ماه.

اسلاید 44: روشها:در غياب اطلاعات يا داده هاي اپيدميولوژيكي تلاش براي برآورد شيوع يك آسيب از طريق بررسي گذشته نگر ضروري است. لازم به يادآوري است كه نتايج بدست آمده از بررسي، ارزش محدودي خواهد داشت. اين روش فقط در موارد وجود يك مشكل خاص كه قبلاً شناسايي شده و جهت فراهم ساختن داده هاي فوري كاربرد دارد مانند اپيدمي سرخك يا كلرا.در طي بررسي نمونه اي در يك جامعه عموماً از سرپرست خانوار در مورد وقوع يك آسيب خاص در ميان اعضاي خانوار براي تعيين طول دوره زماني تحقيق بعمل مي آيد. به منظور محدود ساختن تورش خاطره براي آسيب هاي جاري مانند اسهال تحقيق عموماً براي دوره زماني كمتر از 15 روز قبل از زمان بررسي انجام ميگيرد. در مواقعي كه آسيب توسط جامعه بخوبي شناخته شده باشد دوره بررسي مي تواند طولاني باشد. سطح آموزش پرسشگران و شناخت آسيب هاي مختلف موضوع بررسي مي بايستي هميشه با يك روش مناسب و با دقت تمام ذكر شود. عموماً تعريف علائم نظير تب همراه با لرز آسانتر از تعريف تشخيص مالاريا است.

اسلاید 45: شرح و تفسير نتايج حاصله:به منظور مقايسه يك موقعيت با موقعيت هاي شناخته شده ديگر از شيوع كه به صورت زير تعريف مي شود استفاده مي شود. تعداد موارد يك بيماري به ازاء هر هزار نفر در طول يك ماهاين اطلاعات بايستي با توجه به دقت كمتر آن و اطلاعات مربوط به گذشته با احتياط تفسير شود. راه اندازي سريع يك سيستم مراقبت آينده نگر و اعتماد به اطلاعات بدست آمده نسبت به روند آسيب هاي عمده ارجحيت دارد.

اسلاید 46: پوشش واكسيناسيون عليه سرخك:هدف:سنجش نسبت كودكان 6 ماه تا 15 سال كه قبلاً در مقابل سرخك واكسينه شده اند. نشانگرها:در صد كودكان واكسينه شده در مقابل سرخك (بر اساس كارت ايمن سازي) هدف داشتن پوشش واكسيناسيون صد در صد در مقابل سرخك مي باشد. در صد كودكان واكسينه شده در مقابل سرخك بر اساس اظهارات مادران

اسلاید 47: پوشش واكسيناسيون عليه سرخك:روشها:عموماً بررسي بعد از اجراي عمليات واكسيناسيون عمومي در بدو ورود آسيب ديده به اردوگاه بعمل مي آيد. در طول بررسي نمونه اي از يك جامعه ارزيابي پوشش واكسيناسيون در مقابل سرخك نيز انجام مي گيرد در هر حال اگر بررسي انجام گرفته در گذشته براي ساير شاخصهاي بهداشتي بوده ضرورتي ندارد كه مجدداً بررسي شود. براي حفظ دقت نتايج در محدوده 10 درصد كافي است كه حجم نمونه در نمونه برداري خوشه اي شامل 210 كودك باشد. (در بررسي با نمونه برداري سيستماتيك يا تصادفي ساده حجم نمونه به نصف تقليل مي يابد) براي اجراي مطالعه كودكان 6 ماهه تا 15 ساله انتخاب مي شوند كه مشابه گروه سني در معرض خطر در موقعيت هاي خطير و بحراني مي باشد.

اسلاید 48: پوشش واكسيناسيون عليه سرخك:ارائه و تفسير نتايج:نتايج بصورت نسبت كودكان واكسينه شده در مقابل سرخك با فاصله اطمينان ذكر مي شود (به عنوان مثال 85 درصد (95- 75 درصد) كودكان 6 ماهه تا 15 ساله در مقابل سرخك واكسينه شده‌اند)بايستي به نحوه محاسبه پوشش واكسيناسيون (استفاده از داده هاي كارت ايمن سازي يا اظهارات مادران) نيز توجه نمود. پوشش واكسيناسيون، ارزيابي اثر واكسيناسيون همگان در صورت اجراي عمليات را نشان مي دهد. در ساير موقعيت ها داده هاي پوشش واكسيناسيون اطلاعاتي راجع به ضرورت اجراي عمليات ايمن سازي جديد در مقابل سرخك را ارائه مي كند.

اسلاید 49: وضعيت تغذيه اي:آسيب ديدگان و آوارگان اغلب از كمبودهاي تغذيه اي متعددي چه از نظر كمي و چه از نظر كيفي رنج مي برند وضعيت تغذيه اي ممكن است در آسيب ديدگان تخريب شده باشد. كودكان زير 5 سال گروه سني اي هستند كه به علت سوء تغذيه به شدت تحت تأثير قرار مي گيرند و به اشكال مختلف بيماري مبتلا مي گردند. بخش وضعيت تغذيه اي كودكان 59 روزه تا 6 ماهه يكي از اولويت هاي ارزيابي اوليه محسوب مي شود. از ساير جنبه ها نيز وضعيت تغذيه اي يك جمعيت ممكن است در طول زمان به علت عدم تعادل در دريافت جيره روزانه مختل شود. لذا كمبود عناصر كمياب و ويتامين ها هم بررسي مي شود.

اسلاید 50: وضعيت تغذيه اي:اهداف:تعيين تغذيه اي برآورد تعداد كودكان در معرض سوء تغذيهتدوين داده ها براي اجراي احتمالي برنامه غذاييشاخص ها:شيوع سوء تغذيه حاد كلي یا متعادلشيوع سوء تغذيه حاد شديد

اسلاید 51: شاخص هاي آنتروپومتريك:شاخص هاي مورد استفاده براي اندازه گيري وضعيت تغذيه اي كودكان متغيرهاي متعددي را شامل مي شود كه عبارت است از سن، قد، وزن، طول دور بازو، اندازه گيريهاي آنتروپومتريك ممكن است بستري را براي اشتباهات بيشماري فراهم آورد و ضرورت دارد كه محققين و ساير مشاركت كنندگان در بررسي تغذيه اي به طور صحيح آموزش ببينند.

اسلاید 52: شاخص وزن- قد (W- H) :اين شاخص نشان دهنده سوء تغذيه حادي مي باشد كه اهميت آن از يك جمعيت به جمعيت ديگر متفاوت بوده و قابليت مقايسه اين شاخص را فراهم مي كند. شاخص مذكور در موقعيت هاي بحراني براي بررسي سريع وضعيت تغذيه اي بكار مي رود. اين شاخص ممكن است بصورت ميانگين انحراف معيار يا درصدها از يك ميانگين بيان مي شود تا با جمعيت مرجع قابل مقايسه باشد. در حال حاضر استفاده از مقادير انحراف معيار به دليل مطلوب بودن اعتبار آماري ترجيح داده مي شود. شيوع كلي سوء تغذيه حاد با نسبت كودكان داراي شاخص W-H كمتر از 2 انحراف معيار و يا آدم مرتبط است. شيوع سوء تغذيه حاد شديد با نسبت كودكان داراي شاخص W-H كمتر از 3 انحراف معيار و يا آدم مرتبط است.

اسلاید 53: دور بازو يا MUAC:دور بازو در قسمت نيمه فوقانيدر شرايط اضطراري بدليل محدوديت خدمات پشتيبان هميشه بررسي سريع انتروپومتريك با استفاده از اندازه هاي قد و وزن امكان پذير نمي باشد. لذا اندازه دور بازو (MUAC) ممكن است مورد استفاده قرار بگيرد كه بصورت ميليمتر اندازه گيري مي شود.براي هر كودك اندازه گيري دقيق دور بازو بايستي مد نظر قرار گيرد (MUAC از بازوي چپ با عضله در حال استراحت اندازه گيري مي شود)MUAC كمتر از 125 ميليمتر بعنوان سوء تغذيه كلي تعريف ميشود.MUAC بين 110 تا 125 ميليمتر بعنوان سوء تغديه متوسط تعريف ميشود.MUAC كمتر از 110 ميليمتر بعنوان سوء تغذيه شديد تعريف ميشود.

اسلاید 54: بررسي تغذيه اي:هدف بررسي از كودكان 59 روزه تا 6 ماهه مي باشد.در صورت نامشخص بودن سن، نمونه ها از ميان كودكان با قد 110 سانتي متر و يا بيشتر انتخاب مي شوند. قد كودكان 5/84- 65 سانتي متر را به حالت خوابيده و بالاتر از 85 سانتي متر را در حالت ايستاده اندازه گيري مي نمايند. براي اجراي بررسي با نمونه برداري سيستماتيك حجم نمونه حداقل بايستي شامل 450 كودك باشد و براي بررسي با نمونه اي خوشه اي حجم نمونه بايستي شامل 900 كودك باشد. در يك بررسي كلي از يك جمعيت اين كودكان از 30 خانوار 30 خوشه اي (تقريباً شامل 5- 4 هزار نفر) يا از 450 خانوار در نمونه برداري سيستماتيك (2500 نفر) انتخاب مي شوند. نتايج بررسي تغذيه اي بايستي بر اساس مفاهيم منطقه اي (محلي) تفسير گردد. و به اين سؤال منتهي شود كه چه استراتژي تغذيه اي بايستي اتخاذ شود. بر اساس وخامت اوضاع شيوع سوء تغذيه بالاي 10 درصد ضرورت راه اندازي مراكز تغذيه درماني را ايجاد مي كند و در اين مراكز كودكان دچار سوء تغذيه خيلي شديد در طي 24 ساعت شبانه روز با رژيم غذايي پروتئيني پركالري تحت درمان قرار مي گيرند.

اسلاید 55: منابع غذا:اهداف:اندازه گيري ميزان دسترسي جمعيت به غذااندازه گيري نسبت كالري دريافتي به ازاء هر پناهندهشاخص هامتوسط كيلوكالري/ شخص/ روز (استاندارد= 2100 كيلوكالري/ شخص/ روز)نسبت (درصد) خانوارهاي داراي كارت توزيع غذانسبت خانوارهاي دريافت كننده جيره مناسب

اسلاید 56: روش هاي برآورد جيره غذايي:دسترسي غذايي در سطوح مختلف زنجيره توزيع ارزيابي مي شود. از مقادير برنامه ريزي شده توسط سازمان ها در هزينه توزيع با آگاهي از اين كه اين ارقام اطلاعات واقعي مقادير توزيع را فراهم نمي سازد.بوسيله بررسي نمونه اي از خانوارها در جريان توزيع (بررسي توزيع غذا) يا آگاهي از اين كه در موقعيت هاي مشخص خانوارهاي معيني به جريان توزيع دسترسي ندارند.در جريان بررسي نمونه اي از خانوارهاي منتخب از يك جامعه كه براي اندازه گيري وضعيت تغذيه اي كودكان در همان زمان اجرا ميشود.

اسلاید 57: محاسبه مقادير غذايي در دسترس:آگاهي از برنامه هاي سازمانهاي امداد غذايي اهميت دارد. متوسط كالري جيره آسيب ديدگان ممكن است از روي مقادير كلي غذاي در دسترس و داده هاي دموگرافيكي محاسبه شده باشد. تركيب عناصر غذايي كمياب نيز بايستي مشخص گردد.

اسلاید 58: بررسي توزيع غذا :(FDS)اين بررسي در جريان دفعات توزيع غذا اجرا مي گردد. اساس اين بررسي ارزيابي ميزان انرژي در جيره غذايي گيرندگان و اندازه گيري برابري توزيع در ميان خانوارها مي باشد. كل مواد غذايي كه توسط سرپرست خانوار دريافت مي شود وزن شده و ارزش آن از نظر كالري محاسبه مي شود. انرژي جيره فردي بر اساس تعداد افراد خانوار برآورد مي شود. با آگاهي از تركيب غذايي ارزش كيفي جيره غذايي ممكن است مورد مطالعه قرار گيرد اندازه گيريها بايستي قبل از هر نوع مبادله يا فروش در محل انجام گيرد. براي اينكه نتيجه اين روش پايا و قابل تعميم باشد اطمينان از رعايت قوانين نمونه برداري كه معمولاً نمونه برداري سيستماتيك مي باشد بايستي حاصل شود. (بعد از برآورد تعداد خانواده هاي مورد انتظار يك خانواده منتخب از خانواده مورد مطالعه كه بطور كامل تحت پوشش توزيع غذايي از ابتدا تا انتها قرار دارند وارد مي شوند)

اسلاید 59: بررسي توزيع غذا :(FDS)در مواقع اضطراري 35 سنجش از 35 سرپرست خانوار وضعيت غذايي را به صورت تخميني فراهم مي نمايند اين سنجشها با همان روش و در طول هر بار توزيع بر اساس تمايل دسترسي به غذا تكرار مي شود. بررسي هاي در منزل:در اين گونه موارد مطالعه در داخل خانوار (نظير بررسي تغذيه اي) كه گاهي اوقات خيلي سخت و حساس مي باشد براي ارزيابي مقدار غذاي در دسترس بكار مي رود. بنابراين روش خيلي جالبي براي ارزيابي مطمئن عوامل غير مستقيم يا جيره غذايي مي باشد.

اسلاید 60: ارائه و تفسير نتايج:1- جيره هاي غذايي برنامه ريزي شده:برآورد ذخيره غذايي در دسترس يا توزيع شده واقعي بر اساس بررسي سبد غذايي بصورت متوسط كيلو كالري/ شخص/ روز بيان مي شود. 2- نسبت خانوارهاي دريافت كننده جيره مناسبپوشش توزيع عمومي بر اساس نسبتي (درصدي) از خانوارهايي كه جيره مناسب دريافت داشته اند (2100 كيلو كالري/ شخص/ روز) در مقايسه با كارت توزيع غذا  3- عدالت در توزيع:عدالت در توزيع با تنوع در جيره توزيع شده انفرادي مشخص مي شود. هر چقدر اختلاف بيشتر باشد توزيع كمتر عادلانه خواهد بود. 4- نسبت كميت غذاي دريافتي و اندازه خانوار:اگر اين نسبت وجود دارد (از نظر آماري) نشان دهنده بروز مشكل در آينده از نظر توزيع غذا مي باشد براي مثال تجربه نشان داده كه خانواده هاي پرجمعيت تمايل به دريافت غذاي كمتري نسبت به ساير خانواده ها دارند.

اسلاید 61: منابع آب:هدف:سنجش كمي و كيفي آب در دسترس براي جمعيت آسيب ديده يا آواره مي باشد.شاخص ها:متوسط ليتر آب در دسترس به ازاء هر شاخص در هر روز (استاندارد: 20- 15 ليتر به ازاء هر شخص در هر روزميزان ليتر آب شرب (استانداردها) در دسترس به ازاء هر شخص در هر روزنسبت (درصد) خانوارهاي داراي وسايل حمل و نگهداري (بعنوان مثال ظروف آب در پوش دار با ظرفيت 20 ليتر به تعداد 2 عدد)

اسلاید 62: روشهای توزيع آب:1-پمپ دستي: متوسط جريان آب از پمپ دستي 1 متر مكعب در ساعت تعيين شده است اگر عملكرد يك پمپ 12 ساعت در روز باشد مي توان مقدار آب در دسترس را محاسبه كرد بر اساس داده هاي جمعيتي ميزان آب در دسترس بر اساس ليتر/ شخص/ روز اندازه گيري مي شود به شرطي كه تمامي افراد دسترسي يكساني داشته باشند.

اسلاید 63: روشهای توزيع آب:2- محاسبه ظرفيت چاههاي آب:حجم آب در دسترس يك محفظه استوانه اي به اين صورت محاسبه مي شود ارتفاع × قطر × 14/3 از يك شاقول ميتوان براي اندازه گيري عمق چاه استفاده كرد. اين اقدام براي بررسي سطح آب چاه بطور منظم و دوره اي تكرار مي شود. با اين روش اختلاف بين سطوح آب اندازه گيري شده و مقدار آب مصرفي تخمين زده مي شود.

اسلاید 64: روشهای توزيع آب:3-تانكرهاي آب:4-جمع آوري داده ها از توزيع عمومي آب:ميزان دسترسي به آب بر اساس ظرفيت تانكرها و تناوب پركردن آنها (روزانه يا هفتگي) برآورد مي شود. افراد مسئول در تامين آب از كل مقدار آب توزيع شده مطلع هستند. متوسط مقدار آب در دسترس به ازاي هر شخص در هر روز از اين روشها اندازه گيري مي گردد.5-بررسي هاي خانوار:اين امر به صورت پرسشگري از سرپرستان خانوار بر اساس حجم نمونه تعيين شده ازجامعه اجرا مي شود. تعداد و ظرفيت ظروف مورد استفاده در هر خانوار شمارش مي شود. يا شمارش تعداد دفعات پر كردن ظروف آب در هر روز و اندازه خانوار مقدار آب در دسترس به ازاء شخص/ روز برآورد مي شود. در بررسي از وجود ظروف نگهداري و جم ع آوري آب در خانوار نيز سؤال ميشود.

اسلاید 65: ارائه و تفسير نتايج:- مقدار آب در دسترس:نتايج بصورت مقدار ليتر آب در دسترس به ازاء هر شخص و در هر روز بيان ميشود. اين نتيجه با استانداردهاي مرجع كه عبارت است از 20- 15 ليتر به ازاء هر شخص در روز مقايسه مي شود. - كيفيت آب:بصورت بررسي تعداد كليفرمهاي مدفوعي در 100 ميلي ليتر آب بيان مي شود و نتايج آن با استانداردهاي كيفيت مقبول آب شرب ( از 0 كليفرم مدفوعي درصد ميلي ليتر آب) مقايسه مي گردد. كيفيت آب در دسترس با كمك كيت هاي آزمايش صحرايي(Del Aqua Kit) Oxfam بررسي مي شود. وجود كلر باقي مانده/ ليتر آب مهم بوده و نشان دهنده آب ضدعفوني شده مي باشد.

اسلاید 66: نتايج نمونه بررسي شده:اين نتايج نسبت (درصد) خانوارهاي بهره مند و غيربهره مند را محاسبه و نشان مي دهد نتايج را بعداً مي توان براي كل جمعيت پيش بيني كرد. داده هاي جمع آوري شده از شبكه هاي توزيع در مورد متوسط مقدار آب در دسترس به ازاء هر شخص در هر روز اطلاعاتي ارائه نمي كند.

اسلاید 67: وضعيت زندگي و بهسازي محيط:اهداف:- اندازه گيري نسبتي از جمعيت بهره مند از سرپناه محافظت شده- ارزيابي نسبتي از خانوارهاي داراي توالت و بركه هاي فاضلابشاخص ها:- درصد سرپناه هاي محافظت شده (بعنوان مثال: 5 متر مربع ورقه ي پلاستيكي به ازاي هر شخص يا 30 متر مربع به ازاي هر خانوار)- سطح قابل دسترسي (متر مربع به ازاي هر شخص) در اماكن(استاندارد = 5/3 متر مربع به ازاء هر شخص)- نسبت تعداد اشخاص به ازاء هر توالت(استاندارد براي 20 نفر يك توالت) - نسبت تعداد خانوار/ بركه فاضلاب (اگر ارتفاع گودالها خيلي زياد باشد)

اسلاید 68: روشها:- استفاده از داده هاي برنامه (محاسبه نسبت تعداد افراد به توالت، از تعداد توالتهاي نصب شده)- استفاده از داده هاي نمونه بررسي در جامعه محاسبه نسبتي از خانواده ها بر اساس نوع سرپناه، نسبت خانواده هاي داراي توالت و غيره.

اسلاید 69: ارائه و تفسير نتايج:مثال:داده هاي جمع آوري شده از شبكه توزيع عمومي نشان مي دهد كه 300 توالت در يك اردوگاه 6000 نفره نصب شده است. نسبت تعداد افراد به ازاء هر توالت به اين صورت خواهد بود.توالت/ فرد 20= 300: 6000(كه با استانداردهاي توصيه شده مطابقت دارد)در اين مثال يك نتيجه ميانگين را بيان مي كند و اطلاعات اختصاصي در مورد وضعيت خانواده نمي دهد. مثال:اگر در يك بررسي از 900 خانواده، كلاً 450 سرپناه داراي ورقه هاي پلاستيكي باشند (30 متر مربع به ازاء هر خانواده) نسبت خانواده هاي داراي سرپناه محافظت شده 50 درصد خواهد بود. (900: 450)

اسلاید 70: منابع:-كتاب ارزيابي سريع بهداشتي جمعيت هاي پناهنده و آواره ترجمه جمعي از اساتيد مولفين وينسنت براون- آلن مورن- كريستف پاكوت.-کتاب پروژه sphere منشور بشر دوستانه و حداقل استانداردهای امدادرسانی در بحران- جزوات آموزشي مراکزوادارات کل معاونت سلامت وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشكي