اقتصاد ایران در تنگنای توسعه

اقتصاد ایران در تنگنای توسعه

اسلاید 1: اقتصاد ایران در تنگنای توسعه 30 اردیبهشت 1393

اسلاید 2: 2

اسلاید 3: 3

اسلاید 4: برنامه­ی مالی دولت( به عنوان اساسی­ترین کارگزار اقتصاد ایران) نمایان­گر آن است که با وجود افزایش درآمدهای دولتی، مصارف آن نیز روند صعودی داشته و شکاف بین منابع و مصارف در سال­های 85 تا 89 بیشتر شده است.4

اسلاید 5: روند صعودی اجزای بودجه دولت 5روند صعودی منابع دولتی، نشان دهنده­ی افزایش درآمدهای دولت به ویژه درآمدهای نفتی در دهه­ی گذشته می باشد.

اسلاید 6: روند صعودی اجزای بودجه دولتبا توجه به سهم قابل توجه مخارج دولتی در ترکیب تقاضای کل اقتصاد، افزایش مخارج دولت به عنوان اصلی­ترین شاخص سیاست مالی، بر تقاضای کل اقتصاد تاثیرگذار است.6

اسلاید 7: با توجه به سهم درآمدهای نفتی ازکل منابع دولت، تغییر در درآمدهای نفتی ازمسیرسیاستهای مالی، سیاستهای پولی و ارزی برعملکرد کلان اقتصادی اثر می­گذارد و نشان دهنده­ی وابستگی ساختاری اقتصاد ایران به نفت و قیمت­های جهانی نفت است.7

اسلاید 8: با توجه به افزایش مخارج دولت در سال­های اخیر، مصارف جاری از منابع دولتی (75درصد) به مراتب بیش‌تر از بودجه‌های عمرانی (25 درصد) بوده است. شکاف فزاینده در بین مصارف جاری و عمرانی دولت، نشان‌دهندۀ کاهش حجم سرمایه‌گذاری‌های زیربنایی از بودجه‌های دولتی است.8

اسلاید 9: کسری بودجه­ی مستمر به‌رغم افزایش بی‌سابقۀ درآمدهای نفتی در دولت‌های نهم و دهم، بیش­ترین آمار کسری بودجه (و متعاقباً تورم) در سال‌های پس از انقلاب در این دوران تحقق یافته است.3

اسلاید 10: فضای حاکم بر اقتصاد کلان: رکود گرچه ثبات نسبی بر عمدۀ بازارها حاکم شده، اما چرخ تولید هم‌چنان به‌سختی می‌چرخد. بودجۀ دولت به‌عنوان یکی از موتورهای اصلی اقتصاد به‌شدت کاهش یافته است.

اسلاید 11: نرخ رشد حجم پول به عنوان مهمترین شاخص سیاست پولی بسیار بی­ثبات و پرنوسان بوده است و عمدتا بسیار فراتر از نرخ رشد اقتصادی بوده است.( عدم تناسب بین رشد حجم پول همراه با بزرگ شدن اقتصاد).11

اسلاید 12: افزایش پایه­ی پولی و یا پول پرقدرت، نمایان­گر افزایش پول ایجاد شده در اقتصاد توسط بانک مرکزی است. نرخ رشد حجم پول کاملا تحت کنترل سیاست­گذاران اقتصادی است و با توجه به وابستگی بانک مرکزی به دولت، نرخ رشد حجم پول از کانال ساختار پایه­ی پولی توسط دولت و بانک مرکزی تعیین می­شود.12

اسلاید 13: پایه پولیمنبع: بانک مرکزی ج.ا.ا10.3 برابر شدن پایه پولی

اسلاید 14: میانگین نرخ رشد18.4 درصدتعداد سال های با رشد تک رقمی4 سالتعداد سال های با رشد دو رقمی31 سالتعداد سال های با نرخ رشد بالای 20 درصد17 سالتعداد سال های با رشد بالای 30 درصد7 سالبیشترین میزان نرخ رشد48 درصد در سال 1387کم ترین میزان نرخ رشد3 درصد در سال 1392پایه پولی- خلاصه آماری نرخ رشدطی سال های 1358 الی 1392 (35 سال)

اسلاید 15: پایه پولی- سهم اجزامنبع: بانک مرکزی ج.ا.ا

اسلاید 16: نقدینگیمنبع: بانک مرکزی ج.ا.ا 17.9برابر شدن نقدینگی

اسلاید 17: نقدینگی- خلاصه آماری نرخ رشدطی سال های 1358 الی 1392 (35 سال)میانگین نرخ رشد23.5 درصدتعداد سال های با رشد تک رقمی1 سالتعداد سال های با رشد دو رقمی34 سالتعداد سال های با نرخ رشد بالای 20 درصد23 سالتعداد سال های با رشد بالای 30 درصد9 سالبیشترین میزان نرخ رشد39.4 درصد در سال 1385کم ترین میزان نرخ رشد6 درصد در سال 1363

اسلاید 18: نرخ بهره به عنوان شاخص سیاست اعتباری، متغییر کلیدی در بازارهای مالی و نظام بانکی در تعیین پس­انداز، سرمایه­گذاری و تخصیص منابع است. با توجه به تعیین دستوری نرخ­های بهره، شکاف بین مقدار اسمی و واقعی آن افزایش یافته و پایین بودن نرخ سود واقعی بانکی و جیره­بندی منابع برای اعطای وام منجر به افزایش احتمال رانت و عدم تخصیص بهینه منابع شده است.18

اسلاید 19: تورم بالا و بی ثبات به یک درد مزمن در اقتصاد ایران تبدیل شده است که منجر به اخلال در شناسایی قیمت­های نسبی توسط فعالان اقتصادی اخلال در نظام قیمت­ها نااطمینانی فعالان اقتصادی نسبت آینده افزایش هزینه­ی نگهداری پول جذابیت دارایی­های مالی وفیزیکی اخلال در نظام بانکی و بازار سایر دارایی­ها گسترش رفتارمصرفی کاهش پس­انداز و سرمایه­گذاری در اقتصاد خواهد شد.19

اسلاید 20: میانگین نرخ تورم17.79تعداد سال های با نرخ تورم تک رقمی2تعداد سال های با نرخ تورم دو رقمی34تعداد سال های با نرخ تورم بالای 20 درصد16تعداد سال های با نرخ تورم بالای 30 درصد4بیشترین میزان نرخ تورم49.4 درصد در سال 1374کم ترین میزان نرخ تورم6.9 درصد در سال 1364آخرین سالی که با نرخ تورم تک رقمیسال 1369 با 9 درصدطی سال های 1357 الی 1392 (36 سال)شاخص قیمت مصرف کننده - خلاصه آماری نرخ رشد

اسلاید 21: فضای حاکم بر اقتصاد کلان: تورم رشد فزایندۀ تورم که ارقام ماه‌به‌ماه آن در بهمن ماه سال 1391 از 5 درصد فراتر رفته بود، در پاییز سال 1392تقریباً به صفر رسیده است.

اسلاید 22: مقايسه تطبيقي نرخ تورم بين ايران و کشورهاي همسايه در سال 201222

اسلاید 23: میزان تولید ناخالص داخلی به عنوان شاخص اندازه­ی اقتصاد یک کشور و ظرفیت­های تولیدی آن اقتصاد است. با مقایسه­ی تولید ناخالص داخلی اسمی و واقعی، شاهد کاهش ظرفیت­های تولیدی اقتصاد در چند سال گذشته بوده­­ ایم.23

اسلاید 24: از مهم­ترین شاخص­های عملکردی اقتصاد کلان نرخ رشد اقتصادی است که سرعت افزایش یا کاهش تولید ناخالص داخلی و به تبع سرعت بهبود و یا کاهش سطح رفاه مردم را نشان می­دهد. نرخ رشد اقتصادی ایران، دارای نوسانات زیاد و رو به پایین بوده است.24

اسلاید 25: تولید ناخالص داخلی سرانه میزان رفاه و برخورداری مردم یک اقتصاد را نشان می دهد که با توجه به تورم دو رقمی در سال­های اخیر شاهد کاهش رفاه و درآمد حقیقی افراد در ایران بوده­ایم.25

اسلاید 26: یکی از عوامل تاثیرگذار بر کاهش ظرفیت­های اقتصادی، کاهش سرمایه­گذاری­ها و شکاف فزاینده بین پس انداز و سرمایه­گذاری است. از آنجا که نظام تامین مالی اقتصاد ایران بانک پایه بوده، شاهد آن هستیم در سال­های اخیر جذابیت بازارهای موازی با بازار پول به واسطه­ی منفی بودن نرخ بهره­ی واقعی و تورم دو رقمی، منجر به هجوم سپرده به بخش­های دیگر و افزایش سفته بازی در بازار دارایی­های مالی و عدم تعادل در بازار دارایی­های فیزیکی شده است..26

اسلاید 27: شاخص تجارت خارجی هر کشور صادرات و واردات آن می­باشد. با توجه به نمودار زیر،کاهش حجم صادرات در سال­های اخیر نمایان­گر کاهش قدرت رقابتی کالاهای داخلی با بازارهای جهانی و افزایش واردات کالاهای مصرفی نمایان­گر عدم توان ظرفیت­های اقتصادی است. 27

اسلاید 28: بازار سرمایه: شاخص صعودی از نیمۀ دوم سال 1391، شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران (TEDPIX) بی‌مهابا افزایش یافت، تا جایی که در پاییز سال جاری و در پی امضای معاهدۀ ژنو، بازدهی این شاخص در مدت 3 ماه به بیش از 40 درصد رسید. البته، این روند در دو ماه اخیر تغییر کرده است.

اسلاید 29: بازار سرمایه: ریسک و بازده واقعی اگر آثار تورم را از ارقام شاخص بزداییم، و رشد جریان‌های نقدی به ارقام واقعی را با توجه به فضای حاکم بر اقتصاد در سال‌های اخیر ناچیز فرض کنیم، خواهیم دید که برآورد بازار از قیمت ریسک بسیار تغییر کرده است.

اسلاید 30: بازار طلا: تغییر روند گرچه بیش‌تر بازیگران بازار سال آرامی را برای طلا پیش‌بینی می‌کردند، اما آمارهای غیرمنتظرۀ بیکاری در کشورهای توسعه‌یافته و چالش‌های سیاسی هفته‌های اخیر (به‌ویژه موضوع اوکراین)، این پیش‌بینی‌ها را دستخوش تحول کرده است.

اسلاید 31: مسکن مهرآغاز پروژه تاسیس دو میلیون خانه در سال 2007تامین مالی پروژه از طریق بانک مرکزی و خطوط اعتباریدر پایان سال 2011 در حدود 40 درصد پایه پولی ناشی از اعتبارات اعطایی به بانک مسکندر دولت جدید، بانک مرکزی رویه تامین مالی پروژه مسکن مهر را متوقف کردتحت این شرایط آینده مسکن مهر نامشخص است.به دلیل بروز نارضایتی اجتماعی، امکان فشار مجدد بر روی بانک مرکزی وجود دارد.لزوم ارائه راه حل دائمی ضروری به نظر می رسد.

اسلاید 32: مسکن مهر

اسلاید 33: بازار مسکن: سابقه در سال‌های اخیر سالیانه بیش از 750 هزار پروانۀ ساختمانی در سطح کشور صادر شده است. حدود 30 درصد این پروانه‌ها مربوط به استان تهران و بخش عمدۀ آن به کلان‌شهرها مربوط بوده است.

اسلاید 34: بازار مسکن: طرف عرضه طرف عرضۀ بازار مسکن در اغلب سال‌ها بیش از ارقام برنامه‌ریزی‌شده ساخت‌وساز کرده است. گرچه این روند برای پاسخگویی به تقاضا امیدوارکننده بوده، ولی توزیع نامناسب و اضافه ساخت در کلان‌شهرها (over-built) به مشکلی جدی تبدیل شده است.

اسلاید 35: بازار مسکن: طرف تقاضا در سال‌های گذشته، روند تشکیل خانوار در کنار آمار طلاق، مرگ‌ومیر و تخریب؛ تقاضای سالیانۀ مسکن را به بیش از 1 میلیون واحد در سال رسانده است. پیش‌بینی می‌شود این روند در سال‌های آتی تداوم داشته باشد.

اسلاید 36: بازار مسکن: رکود با این همه، در مهر ماه سال جاری، معاملات مسکن در شهر تهران بیش از 65 درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش داشته است. هم‌چنان بخش عمدۀ معاملات در واحدهای مسکونی نوساز تحقق می‌یابد.

اسلاید 37: بازار مسکن: اجزا گرچه کل بازار در رکود عمیقی فرورفته، ولی هم‌چنان گرایش به املاک ارزان‌قیمت و مسکن لوکس (عمدتاً در منطقۀ 1 شهر تهران) بیش از سایر املاک مسکونی است.

اسلاید 38: طرح هدفمندی یکی از اقدامات مهم در جهت اصلاح بازار انرژی ایران بوده است.به دلیل ضعف در اجرا و وقوع تحریم، امکان بهره برداری مناسب از این ظرفیت مهیا نشد.اجرای طرح با مشکلات سطح خرد و کلان زیادی مواجه است:عدم در نظر رفتن یک بسته حمایتی سطح کلان در جهت ایجاد ثبات اقتصاد کلانتامین مالی مسکن مهر و ایجاد فشار بر روی نرخ ارز و بازار داراییمواجه شدن طرح با کسری بودجه و بی ثباتی ناشی از آنعدم وقوع تحول در ساختار تولیدی بنگاه هاوقوع کسری در بودجه بنگاه ها به دلیل افزایش در قیمت هاهدفمندسازی یارانه ها

اسلاید 39: ضرورت هدفمندی یارانه‌ها قیمت‌های ارزان انرژی در کشور، نه تنها الگوهای غلط مصرفی را نهادینه کرده، بلکه بسیاری از صنایع را نیز مستقیم یا غیرمستقیم از رونق انداخته است.124 میلیارد دلاربیش از 2 برابر بودجۀ عمومی سال 1393700 میلیون بشکه در سال×100 $180 میلیارد مترمکعب در سال×30$

اسلاید 40: هدفمندسازی یارانه ها – وضعیت قیمت بنزین

اسلاید 41: رابطۀ متقابل اصلاح قیمت حامل‌های انرژی و رژیم ارزی یکی از دلایل اصلی عدم‌موفقیت فاز اول طرح هدفمندی آن بود که تعادل بازار انرژی را مستقل از تعادل بازار ارز فرض می‌کرد. نمودار زیر که از مقالۀ پروفسور پسران اقتباس شده، نشان می‌دهد که با افزایش نرخ دلار، قیمت داخلی بنزین مجدداً از قیمت کشورهای همسایه فاصله گرفته است.

اسلاید 42: مصارف وجوه هدفمندی بخش عمدۀ وجوه حاصل از هدفمندی صرف پرداخت یارانۀ نقدی خواهد شد. حدود 20 درصد باقی‌ماندۀ این وجوه برای حمایت از صنایع و اقشار ضعیف‌تر هزینه می‌شود.بیمۀ همگانی، خدمات بهداشتی مناطق محروم، خانواده‌های تحت پوشش بهزیستی و معضلات محیط زیستی از موارد عمده‌ای است که وجوه حاصل از هدفمندی را به خود اختصاص خواهد داد.

اسلاید 43: اصلاح قیمت حامل‌های انرژی و رژیم ارزی در برنامۀ سوم توسعه قرار بود نرخ ارز به اندازۀ اختلاف تورم ریال و دلار تعدیل شود. تعادل در بازار ارز پیش‌نیاز تعادل در بازار انرژی است. نمودار زیر نشان می‌دهد که در سه سال گذشته بازار آزاد نسبت به بانک مرکزی برداشت متفاوتی از نرخ برابری ارز داشته است.

اسلاید 44: مروری بر عملکرد اقتصاد ایران طی سه سال اخیر- رشد اقتصادی

اسلاید 45: مروری بر عملکرد اقتصاد ایران طی سه سال اخیر- نفت خام

اسلاید 46: آینده میان مدت اقتصاد ایران- ماتریس ریسک

اسلاید 47: آینده میان مدت اقتصاد ایران-نرخ رشد اقتصادی

اسلاید 48: آینده میان مدت اقتصاد ایران-نرخ تورم

اسلاید 49: آینده میان مدت اقتصاد ایران-تولید نفت خام

اسلاید 50: کشور2009201020112012ایران33141311استرالیا123126123123برزیل49546168چین127130127134هند47505051اندونزی28293235ژاپن183175175177کره جنوبی160156147149مکزیک23242628مالزی112110112118روسیه46444649سنگاپور10098110121سوئد136135137139ترکیه36445054منبع: بانک جهانیمقایسه وضعیت اعتبار دهی کشورهانسبت اعتبارات داخلی اعطایی به بخش خصوصی (درصدی از GDP)

اسلاید 51: شرایط فعلی نظام بانکی کشورمنبع: بانک مرکزی ج.ا.ا و محاسبات گزارش

اسلاید 52: شرایط فعلی نظام بانکی کشور- ضریب فزایندهمنبع: بانک مرکزی ج.ا.ا و محاسبات گزارش

اسلاید 53: شرایط فعلی نظام بانکی کشور- ماندگاري سپرده ها منبع: بانک مرکزی ج.ا.ا

اسلاید 54: منبع: بانک مرکزی ج.ا.اشرایط فعلی نظام بانکی کشور- نسبت تسهیلات به سپرده

اسلاید 55: منبع: بانک مرکزی ج.ا.اشرایط فعلی نظام بانکی کشور- تسهیلات غیر جاری

اسلاید 56: با تشکر