اقلیم و معماری

اقلیم و معماری

اسلاید 1: اقلیم و معماریاقلیم سرد و کوهستانیمعتدل و مرطوبدانشکده معماری سوره استاد سرکار خانم خونمریپیش بر-تیموری

اسلاید 2: اقليم معتدل و مرطوب :شرايط اقليمي :كرانه جنوبي درياي خزر سرزميني است بين درياي مازندران و كوههاي البرز که با وجود عرضنسبتاً كم، از دو ناحيه تقريبا مجزا تشكيل شده است :1) ناحيه جلگه اي شامل كشتزار هاي وسيع و شهر هاي بزرگ كه در امتداد دريا گسترش يافته است.2) ناحيه كوهستاني پوشيده از درختان جنگلي

اسلاید 3: كليات شرايط اقليمي اين منطقه به شرح زير مي باشد: ۱) بارندگي زياد در تمام طول سال خصوصاً در فصول پاييز وزمستان. ۲) رطوبت نسبتاً زياد در تمام فصول سال ۳) اختلاف كم درجه حرارت بين شب وروز به دليل وجود درياي خزر و رطوبت بسيار زياد هوا ۴) پوشش وسيع نباتات

اسلاید 4: طراحي اقليمي :الف) بافت شهري و روستايي :هواي مرطوب از هواي خشك سنگين تر است و در قسمت زيرين هواي خشك قرار ميگيرد.براي جلوگيري از ساكن شدن رطوبت بيش از حد، بايد از جريان هوا حداكثر استفاده صورت گيرد.لذا ساختمان هاي اين منطقه، با حياط ها و فضاهاي باز و وسيع كه حصار دور اين فضاها اغلبكوتاه تر از قد انسان است، از هم جدا مي شوند تا از جريان هوا و كوران و نيز از طبيعت زيبا وسرسبز منطقه استفاده كنند.

اسلاید 5: خصوصيات كلي بافت شهري و روستايي در اين منطقه بشرح زير است:۱) بافت شهري و روستايي به صورت باز و گسترده ۲) فضاهاي شهري نسبتا وسيع۳) محوطه ها با ديوار هاي كوتاه۴) كوچه ها نسبتا عريض ۵) ساختمانها جدا از هم، در مراكز شهري متصل

اسلاید 6: ب) خصوصيات كلي فرم بنا در اين نواحي :۱) بام ساختمان به شكل شيبدار۲) ايوان در اطراف ساختمان.۳) شكل ساختمان به صورت برونگرا .۴) عدم وجود زيرزمين. [بدليل رطوبت زياد]۵) كف طبقه همكف بالاتر از سطح طبيعي زمين. [بدليل استفاده از جريان باد]۶) استفاده از تهويه دو طرفه هوا

اسلاید 7: در اين اقليم از بام هاي شيب دار كه موجب جابجائي هوا و هدايت آب به اطراف خانه هااست، استفاده مي شود.معمولا از سمتي كه باد غالب(قسمت غربي ساختمان) مي وزد،بام را تا ارتفاعپايينتري ادامه مي دهند تا از برخورد كج باران با ديوار جلوگيري شود. در قسمت جنوبي ساختمانبه منظور استفاده از نور و حرارت آفتاب ، بام فقط عملكرد سايه بان بر روي ايوان را دارد و تا ارتفاعپايين ادامه نمي يابد.

اسلاید 8: نمونه هاي بسيار خوب ساختمان هاي مسكوني اين منطقه كه بطور كامل با اقليم منطقه هماهنگي دارد و با مصالح بومي و گياهي بنا شده است، را مي توان در جلگه بيه پيش در شرق رودخانه ي سفيدرود ملاحظه كرد. اين ابنيه از نوع گالي پوش خانه با ديوار نفاراند كه بهترين نمونه ي يك ساختمان سنتي براي منطقه باراني و مرطوب مي باشند. مصالح آن گياهي و خاك و سنگ است كه در محل به وفور يافت مي شود

اسلاید 9: ج) مصالح :چوب: بدليل حاصلخيزي منطقه و وجود كشتزارها و جنگل ها و دسترسي آسان به گياهان ،استفاده از مصالح نباتي مقرون به صرفه است. در اين كناره چوب مصالح عمده جهت سازه و پوششبنا مي باشد.چوب ها به دو دسته سخت و نرم تقسيم مي شوند .از چوب سخت به دليل مقاومتخوبش در مقابل رطوبت و موريانه در قسمت پي و زيرسازي ساختمان استفاده مي شود و برايتيرهاي اصلي ، خرپا و ستونهاي نما از چوب نرم استفاده مي كنند. نكته مهم در مورد كيفيت چوب ، زمان بريدن آن است كه در اين منطقه معمولا پاييز و يا زمستان است.كند. از اين رو در نماي اصلي بنا و اتاق هاي پذيرايي به كار مي رود. سنگ : از مصالح نوع سنگي مثل سنگ و خشت و سفال نيز در كنار ساختمان هاي تماما چوبياستفاده شده است. در روستاي آهندان در نزديكي لاهيجان كه در دامنه كوه قرار گرفته ، از سنگ وگل در كرسي چيني كمك گرفته شده است. طناب هاي گياهي: در اين كناره براي اتصالات اجزا به جاي استفاده از ميخ و سيم هاي فلزي ، ازطناب هاي گياهي استفاده مي شده است. متداول ترين اين طناب ها وريس است كه از تابگياهي است كه مثل پيچك دور درختان مي پيچد. « كٌتوس ». دادن ساقه هاي برنج بافته مي شودكتوس نسبت به وريس محكم تر و ضخيم تر بوده ، به همين دليل از آن جهت بستن چوب هايخرپا استفاده مي شود. از ديگر طناب هاي گياهي مي توان به لَرَك كولو عسل ما اشاره كرد

اسلاید 10: در كرانه درياي خزر به لحاظ رطوبت و يا بارندگي بسيارزياد راسته هاي بازار غالباً فاقد طاقهستند و فقط بام شيبدار حجره ها از دو طرف تا حدودي فضاي بالاي راسته ها رامي پوشاند. ...همچنين كف راسته هاي بازار معمولاًاز دو طرف قدري به سمت وسط راسته شيب دارند تا آب بارانبه مجراي باريكي كه از وسط راسته مي گذرد هدايت و نهايتاً به نهر يا رودخانه ريخته شوند.

اسلاید 11: اقليم سرد :شرايط اقليمي :نواحي مركزي ايران توسط دو سلسله جبال البرز و زاگرس از سواحل درياي خزر در شمال وجلگه بين النهرين در غرب جداشده است.كليات شرايط اقليمي اين منطقه به شرح زير مي باشد:سرماي شديد در زمستان ، معتدل در تابستان. » (12) بارش برف سنگين در قسمت هاي شمال و شمال غرب.3) رطوبت هوا كم.265 « . 4) اختلاف بسيار زياد درجه حرارت بين شب و روز

اسلاید 12: طراحي اقليمي :الف) بافت شهري و روستايي :در اين اقليم سرماي شديد عامل تعيين كننده اي در شكل گيري بافت شهري و روستايي وهمچنين فرم ساختمان ها است .از جمله خصوصيات اين دو بافت مي توان به موارد زير اشاره كرد :1) فضاهاي شهري و روستايي كوچك و محصور2) بافت شهري و روستايي متراكم و ابنيه متصل به هم.3) جهت آفتاب و عوارض زمين عامل تعيين كننده در نحوه استقرار گسترش و سيماي كلي شهر و روستا.4) كوچه ها و معابر اصلي به موازات خط تراز زمين و اغلب با عرض كمبه دليل سرماي بسيار زياد در بخش عمده اي از سال در اين نواحي، بافت شهري،متراكم وابنيهمتصل به هم هستند تا بدين نحو سطح تماس فضاهاي گرم مسكوني با محيط سرد خارج كمترشود.فضاهاي شهري نيز تا حد امكان محصور و كوچك بوده تا جريان باد سرد به داخل اين فضاهاكمتر نفوذ كند.

اسلاید 13: ب) خصوصيات كلي فرم بنا در اين نواحي :1) ساختمان هاي داراي حياط مركزي و درون گرا. 2) نسبت سطوح پوسته خارجي بنا به حجم بنا كم. ( استفاده از احجامي نظير مكعب و مكعب مستطيل )3) ارتفاع اطاقها كم.4) بام ها غالباً به صورت مسطح هستند.5) باز شو ها كوچك.6) ايوان ها و حياط ها كوچك.7) ديوارها نسبتاً قط

اسلاید 14: .خانه هاي سنتي در اين نواحي نيز مانند مناطق مركزي ايران داراي حياط مركزي مي باشند.بااين تفاوت كه اطاق هاي واقع در سمت شمال حياط به دليل استفاده از تابش مستقيم و حرارتآفتاب در زمستان از ساير قسمت ها وسيع تر است. بدليل كوتاه بودن فصل تابستان و دماي نسبتاًمعتدل هوا در تابستان از سمت جنوب خانه كمتر استفاده شده و به همراه اتاق هاي شرقي و غربيخانه جهت انبار و فضاهاي خدماتي مورد استفاده قرار مي گيرد. اغلب اين خانه ها داراي زير زمينبا سقف كوتاه در زير قسمت زمستان نشين هستند كه در تابستان به خاطر آنكه هواي آن نسبتاً خنك است ،جهت سكونت اهل خانه مي باشد. كف حياط خانه ها 1.5 متر پائين تر از پياده- رو است تا از آب جويها و نهرها براي آبياري باغچه ها و ذخيره در آب انبار زيرزمين استفاده شود ونيز اين امر باعث حفظ حرارت درون ساختمان نيز مي شود .در كوهپايه هاي شمالي رشته كوهالبرز، ساختمان هاي سنتي بام شيبدار داشته و در ساير مناطق كوهستاني، بام ها غالباً مسطحهستند

اسلاید 15: ج) نوع مصالح :براي ساخت ابنيه سنتي در مناطق كوهستاني نيز مانند ساير مناطق اقليمي مصالحي مورداستفاده قرار مي گيرد كه در دسترس باشد. لذا اغلب از سنگ براي ديوارها و از چوب درختان وكاهگل براي پوشش سقف طبقات و بام استفاده مي كنند.بدليل فراواني و در دسترس بودن، سنگ ماده عمده ساختماني مورد استفاده در نواحيكوهستاني بوده است. نقطه ضعف ساختمان هاي سنگي در وزن زياد آنهاست كه نه تنهااجراي ساختمان را مشكل مي كند بلكه اين ساختمان ها در مقابل نيروي زلزله آسيب پذيرتر ازساختمان هاي سبك تر مي باشند. بطور كلي ديوارهاي سنگي قطور هستند كه بخاطر وزنسنگين سنگ و تحمل فشار وارده از لايه هاي بالاتر ديوار به قسمت هاي پائين تر مي باشند.ديوارهاي قطور و سنگين سنگي اگرچه در هنگام وقوع زلزله نقطه ضعف محسوب مي شود،اما به لحاظ حرارتي نقطه قوت است. چراكه سنگ نسبت به خشت و آجر، عايق حرارتي خوبينيست و افزودن ضخامت ديوار اين ضعف را جبران مي كند. سنگ ها مقاومت فشاري خوبيدارند، ولي در مقابل نيروي كششي ضعيف هستند و بنابراين بعنوان تير افقي از آنها استفادهنمي شود و در اين مورد چوب انتخاب مناسب تري استدر روستاها براي ساخت ديوار سنگي از ملات گل و يا گچ و گل استفاده مي شود كه در. ديوارهاي فاقد عايق رطوبتي، بدليل جذب رطوبت، باعث سست شدن ديوار مي شوند

اسلاید 16: راسته هاي بازار در شهرهاي بزرگ نواحي ( كوهستاني ومرتفع فلات) عموماً داراي طاق آجريمي باشند. اما در اينجا عرض راسته ها و ارتفاع كف تا زير طاق آن كمتر از بازارهاي مشابه درنواحي گرم وخشك است. ... جهت تأمين نور و تهويه در راسته ها معمولاً منفذهاي نسبتاً كوچكيدر بالاي طاق ها قرار دارند.

اسلاید 17: تفاوت فرم بازار در 2 اقلیم متفاوت

اسلاید 18: منابع:انسان طبیعت معماری دکتر نقره کاراقلیم و معماری مرتضی کسماییبررسی اقلیمی ابنیه تاریخی وحید قبادیان