بازکاوی تئوری‌های دستوری حسابداری

بازکاوی تئوری‌های دستوری حسابداری

اسلاید 1: بازکاوی تئوری های دستوری حسابداریدرس تئوری حسابداری2استاد جناب آقای دکتر طالب نیاارائه دهنده سمیرا سلطانیبهار92

اسلاید 2: چکیده: در این نوشتار،مطالعات انجام شده در رابطه با تئوری های دستوری حسابداری ، مطالعات مک نیل(1939)،پــــی تن و لیتلتن (1940)، لیتلتن(1953)، چامبرز (1964)و ایجیری(1975) ارایه می شود و در نهایت،برخی از عقاید نظریه پردازان مذکور مطرح و براساس مقایسه تطبیقی بین کارهای انجام شده ،نحوه عمل جاری حسابداری برای درک این تئوری ها مورد بررسی قرار می گیرد.

اسلاید 3: مقدمه: از دهه 1960،تحقیقات حسابداری به طور فزاینده ای از جانب تئوری دستوری به سمت تئوری اثباتی حرکت کرده است.تئوری های اثباتی در صدد تبیین و توصیف چرایی وچگونگی تهیه اطلاعات و گــــزارش اطلاعات حسابداری به استفاده کنندگان می باشد.تئوری دستوری به عنوان تئوری های هدف محور،با کمک استنتاج و فرضیات هدف،توصیف می شوند،وچگونگی تهیه انتقال اطلاعات به مخاطبین می باشد واوضاع جهان واقع را“نه آنگونه که هست ”بلکه “آنگونه که باید باشد ”بیان می کند. تئوری دستوری حسابداری به دنبال توصیف مبانی اندازه گیری در حسابداری ،به ویژه رویه های حسابداری و محتوای گزارش مالی می باشد که تاکنون سه رویکرد در مورد تحقیقات دستوری حسابداری به کار گرفته شده عبارت است از:مدل قیاسی-مدل استقرایی-رویکرد سودمندی در تصمیم گیری

اسلاید 4: تئوری های قیاسی با تعدادی از قضیه های اثبات شده حسابداری و اهداف فرضی شروع و به دنبال آن اصول و رویه های حسابداری استنتاج می گردد نظریه پردازان قیاسی در اجرای روش مزبور از کل به جز می رسند.یک مدل استقرایی , از یک صورت کلی از مشاهدات و پدیده های تجربی و مفاهیم غیر تجربی و شیوه های اجرایی و عملی حسابداری حاصل می شود . در رویکرد سودمندی در تصمیم گیری, اطلاعات مربوط به مدل یا معیار تصمیم جدا و با داده های مورد نیاز جهت پیاده سازی مدل های تصمیم به طور فرضی ,مقایسه می گردد . در رویکرد سودمندی در تصمیم گیری , تمرکز بر استفاده کنندگان گزارش های مالی و تصمیم ها ونیازمندی های اطلاعاتی و توان آنان برای تحلیل و بکار گیری اطلاعات می باشد .

اسلاید 5: پنج کوشش مهم مبتنی بر مدل های رایج قیاسی-استقرایی 1- مک نیل:با عنوان حقیقت در حسابداری 2- پی تن ولیتلتن:با عنوان مقدمه ای بر اصول حسابداری شرکت ها 3 - لیتلتن:با عنوان ساختار تئوری حسابداری 4- چامبرز:با عنوان حسابداری،ارزیابی و رفتار اقتصادی 5- ایجیری:با عنوان تئوری اندازه گیری در حسابداری

اسلاید 6: مک نیل-1939 مک نیل با مخالفت های شدید در برابر عمل جاری حسابداری،اندیشه ای نو را در عرصه حسابداری به وجود آورد.اومعتقد بود که فعالیت اصلی حسابداری،گزارش واقعیت های اقتصاد جاری می باشد وصورت های مالی این واقعیت ها را ارایه نمی کند.در نتیجه،اطلاعات آنها برای سرمایه گذاران و اعتبار دهندگان گمراه کننده است. مک نیل با ارائه یک مدل استقرایی،حسابداری را ابزاری می داند که واقعیت های اقتصادی کنونی را منعکس می کند. ارزش خروجی جاری نشان دهنده مبلغی از پول نقد است که می توان بر ان اساس،یک قلم دارایی را فروخت یا یک بدهی را دوباره تامین مالی کرد. بهای تمام شده تاریخی ،ارزش یک دارایی ثابت با پذیرفتن فرض تداوم فعالیت می باشد که مک نیل از ان به عنوان تئوری ارزش جاری یاد میکند.باتوجه به اینکه قیمت خرید دارایی نمی تواند تغییر کند ،دارایی ثابت باید در ترازنامه حتی بعد از تاریخ خرید هم به بهای تمام شده نشان داده می شود.که مک نیل با این وضعیت مخالف است.

اسلاید 7: به نظر وی،ارزش دارایی همان ارزش اقتصادی می باشد که از عرضه وتقاضا برای ان دارایی در یک بازار آزاد و رقابتی پدید می آید.به عقیده وی بهای تمام شده تاریخی باید تنها در مورد دارایی هایی که بازار فعال داد وستد و امکان تولید مجدد انها وجود ندارد (از قبیل دارایی های نامشهود ومعادن و....)به کار گرفته شود.برای محاسبه استهلاک،به جای بهای تمام شده تاریخی از ارزش جاری اقتصادی دارایی استفاده می کند. وی استهلاک را به عنوان زیان کاهش در ارزش دارایی به دلیل فرسودگی و کهنگی فیزیکی تعریف می کند.

اسلاید 8: ساختار تئوری مک نیل

اسلاید 9: سودمندی اطلاعات یکی از هدف های اصلی حسابداری است .انتقاد وارده بر طرح پیشنهادی مک نیل آن است که مقایسه داده های صورت های مالی در طول زمان کار ساده ای نمی باشد و اگر اطلاعات مقایسه ای جهت انعکاس ارزش های جاری در تاریخ ترازنامه بازبینی نشود اعتبار امر مقایسه مختل خواهد شد.

اسلاید 10: پی تن و لیتلتن-1940پی تن ولیتلتن فهرستی از اصول حسابداری را با تصور پیوستگی زمانی عملیات یا عمر نامحدود واحد انتفاعی ارائه ،به چرایی تخصیص و تسهیم هزینه ها به همراه مفهوم کار ساز تطابق برای تعیین دوره به دوره سود واحد انتفاعی پرداخته است.در روش به کار گرفته شده توسط پی تن ولیتلتن به عنوان یک کار قیاسی ،از شش فرض بنیادی استفاده شده که بشرح زیر می باشد:1-فرض تفکیک شخصیت واحد انتفاعی2-فرض تداوم فعالیت 3-فرض ملاحظات اندازاه گیری4-مفهوم ترکیب هزینه5- مفهوم تلاش و دستاوردها6-مفهوم شواهد عینی و قابلیت اثبات

اسلاید 11: فرض تفکیک شخصیت: که واحد انتفاعی یک شخصیت حسابداری متمایز وجدا از مالکان و سایر واحدهای انتفاعی است.فرض تداوم فعالیت: حاکی از تداوم فعالیت های واحد انتفاعی است،مگر اینکه شواهدی خلاف آن در دسترس قرار گیرد.فرض ملاحظات اندازه گیری : مبتنی بر تنوع معاملات و مبادلات و معاوضه های واحد انتفاعی با دیگر بخش ها می باشد.مفهوم ترکیب هزینه ها: حسابداری به عنوان گام هایی برای طبقه بندی و تجدید طبقه بندی متناسب با بخش ها و هزینه های تولیدی(مواد،دستمزد و سربار)تعریف می کند.مفهوم تلاش و دستاورد ها: به نظر آنها ،مفاهیم هزینه،درآمد،تعهدو انتقال از این مطابقت بر گرفته شده است.براساس این فرض بدیهی , هزینه ها و درآمد ها به عنوان تلاشها و دستآورد های اندازه گیری شده, در نظر گرفته می شود . مفهوم شواهد عینی و قابل اثبات: یکی از مهمترین عناصر حسابداری و یک افزوده لازم برای اجرای درست عملکرد حسابداری در جهت تهیه اطلاعات مفید است.

اسلاید 12: ساختار تئوری پی تن ولیتلتن

اسلاید 13: لیتلتن-1953در این روش بیشتر از روش استقرایی استفاده شده و موضوعات فلسفی از قبیل ماهیت تئوری حسابداری و روابط بین تئوری و عمل حسابداری نیزدر این بحث قرار گرفته شده است.

اسلاید 14: پنج اصل بنیادی لیتلتن جهت ترسیم واحد انتفاعی1-ماهیت وجودی واحد انتفاعی ،شامل ارائه خدمات اقتصادی مفید(از قبیل فراهم آوردن کالاو ایجاد اشتغال) می باشد.2- واحد انتفاعی ،یک واحد اقتصادی منسجم است این واحد ،دارای یک وحدت به هم بافته اقتصادی است.3- فعالیت های واحد انتفاعی،یک مسیر چرخه ای(ادواری)را دنبال می کند.که برای فشرده کردن داده های مربوط به واحد انتفاعی را بر حسب قطعات مقایسه پذیر زمانی ،بدست می دهد.4- با اهمیت ترین داده های مرتبط با همه بخش ها،یا در درآمد(سود)واحد انتفاعی انعکاس یافته،یا در عملیات واحد انتفاعی مستتر می باشد.5- واحد انتفاعی فعالیت خود را تا آینده قابل پیش ینی ادامه می دهد.

اسلاید 15: ساختار تئوری لیتلتن

اسلاید 16: چامبرز-1966مضمون اصلی الگوی فکری چامبرز،تفاهم و سازش می باشد.او فرض را بر آن قرار می دهد که واحد انتفاعی از طریق مبادلات،شرایط حاکم بر بازار را می پذیرد. براساس فرض بنیادی سازش،چامبرز بیشتر بر ترازنامه تاکید و وضعیت مالی را به عنوان توانایی واحد انتفاعی برای مشارکت در مبادلات تعریف می کند.وی همچنین بر گزارش ارزش جاری دارایی ها و بدهی ها تاکید دارد،به صورتی که دارایی ها به ارزش فروش مجدد(مثلا ارزش خالص بازیافتنی)و بدهی ها به ارزش فعلی پرداخت های آتی گزارش شوند.از نظر چامبرز،تغییرات در سطح عمومی قیمت ها باید در صورت وضعیت مالی(ترازنامه)انعکاس یابد و سود خالص حاصل از این تغییرات (با عنوان تعدیلات ناشی نگهداشت سرمایه)تعدیل و در صورت وضعیت مالی اولیه نشان داده شود.چامبرز،هزینه استهلاک دارایی ها را ناشی از فرایند تخصیص بهای دارایی های استهلاک پذیر نمی داند،بلکه کاهش در ارزش فروش مجدد دارایی به دلیل کهنگی،فرسودگی وازمد افتادگی فناوری راهزینه استهلاک تلقی می کند.چامبرز بر ارزش دارایی ها در مبادلات و نه در استفاده تاکید دارد.

اسلاید 17: ساختار تئوری چامبرز

اسلاید 18: ایجیری-1975ایجیری به عنوان یک نظریه پرداز استقرایی،یکی از طرفداران پروپا قرص اصل بهای تمام شده تاریخی می باشد. او از یک طرف سه فرض بدیهی را مطرح می سازد و ادعا می کند که عملکرد سنتی حسابداری می تواند از این مفروضات بنیادی نشأت بگیرد و از طرف دیگر،دلایلی را هم برای توجیه اصل بهای تمام شده تاریخی ارائه می کند. فرضیات بدیهی وی عبارت است از فرض بدیهی کنترل(بر منابع)، فرض بدیهی کمیت و فرض بدیهی مبادله.

اسلاید 19: به رغم انتقاداتی که از بهای تمام شده تاریخی،شامل مفروضات غیر واقعی،ناسازگاری درونی اصول،قواعد و میثاق ها،فقدان مصداق عینی برای اصطلاحات و ارقام حسابداری،نامربوط بودن مدل های تصمیم گیری و پیامدهای منفی حاصل از آن قابل طرح است،ایجیری در راستای استدلال های مدافعان بهای تاریخی مبنی بر پایداری این اصل و سودمندی اش در ارزیابی مباشرت،تاریخ گرایی و تصمیم گیری،دلایل عمده ای را در طرفداری از اصل بهای تمام شده تاریخی به شرح زیر بیان می کند: الف-عملکرد صحیح مسئولیت پاسخگویی،بر مبنای ثبت درست فعالیت های گذشته استوار است و این امر،نیازمند ثبت همه معاملات حقیقی خواهد بود.ب-این اصل،زمینه مساعدی را برای دستیابی به بسیاری از معیارهای مفید عملکرد ایجاد می کند.ج-بهای تمام شده تاریخی،در تصمیمات کلی اقتصادی مفید می باشد.

اسلاید 20: تفاوت رویکرد مطرح شده توسط ایجیری در قالب مسئولیت پاسخگویی(شامل روابط بین پاسخ خواه،پاسخگو و حسابدار) از رویکرد سودمندی در تصمیم گیری،با عنایت به موارد ذیل مشخص تر می شود:1-رویکرد سودمندی در تصمیم گیری،بر برون داد سیستم حسابداری در قالب صورت های مالی تاکید دارد،در حالی که نگرش مسئولیت پاسخگویی،بر کل سیستم اطلاعاتی و فراتر از صورت های مالی تاکید می کند.2-نگرش پاسخگویی از فشار برای ارائه اطلاعات سوگیرانه جلوگیری کرده و بر ایجاد یک سیستم اطلاعات قوی و بدون جانبداری تاکید دارد.3-بر اساس نگرش مبتنی بر مسئولیت پاسخگویی،هدف حسابداری ایجاد سیستم مناسب جریان اطلاعات پاسخگو و پاسخ خواه است.

اسلاید 21: ساختار تئوری ایجیری

اسلاید 22: خلاصه و جمع بندینظریه پردازان در حوزه دستوری حسابداری به دو گروه اصلی طبقه بندی می شوند:گروه اول موافقان اصل بهای تمام شده تاریخی که شامل پی تن، لیتلتن و ایجیری. و گروه دوم،موافقان ارزش بازار که شامل مک نیل و چامبرز می باشد.گروه اول اصل بهای تمام شده تاریخی پیشنهاد می کند و از گروه دوم مک نیل استفاده از قیمت بازار(زمانی که این قیمت ها در دسترس باشد)، بهای جایگزینی(در مواردی که دارایی غیر قابل داد و ستد ولی تجدید پذیر باشد .)و بهای تمام شده تاریخی ( در مورد دارایی هایی که نه قابلیت داد و ستد و نه قابلیت تولید مجدد را ندارند. ) را پیشنهاد می کند.چامبرز،قیمت فروش مجدد(ارزش بازیافتنی) را پیشنهاد می کند و لیتلتن،افشای اطلاعات اضافی شامل قیمت بازار را جهت افزایش توانایی و تفسیر اطلاعات استفاده کنندگان توصیه می کند.

اسلاید 23: بیشتر تفاوت ها بین عقاید صاحب نظران مذکور حول محور اندازه گیری در حسابداری می باشد.برای مثال ایجیری مفهوم مسئولیت پاسخگویی را مرکز ثقل حسابداری و گزارشگری مالی می داند.از نظر لیتلتن،یک واحد انتفاعی یک واحد اقتصادی که کالا و خدمات را ارائه و عملکرد آن در راستای دستیابی به اهدافشان مورد بررسی و قضاوت قرار می گیرد.در این مقاله نشان داده شده است که بین نظریه پردازان،تفاوت اندکی در رابطه با مفروضات بنیادین حسابداری وجود دارد.برای مثال،مک نیل، پی تن و لیتلتن به طور صریح از فرض تداوم فعالیت استفاده می کند ولی ایجیری به طور ضمنی از آن در تحلیل های خود استفاده می کند.این در حالی است که چامبرز فرض تداوم فعالیت در قالب یک واحد اقتصادی که به صورت دائم در معرض انحلال اختیاری قرار داده است تصور می کند. البته سایر نظریه پردازان چنین برداشتی از مفهوم فرض تداوم فعالیت را پدیده ای نامربوط در ساختار تئوری حسابداری می داند.

اسلاید 24: با سپاس از توجه شما