کسب و کاربرنامه‌ریزی

برنامه‌ریزی روستایی در ایران

صفحه 1:
یل رت اس 0 2-7 برنامه ريزى روستايى در ايران ee dea re ald oe ee ca

صفحه 2:

صفحه 3:
:فصل اول 3 تعاريف و مناهيم و اهميت برنامه ريزى روستايى ايسان

صفحه 4:
اهمیت و ضرورت بر‌نامه ریزی روستایی در ایران 4 دراقتصاد کشور ما روستا و روستانشیتی همواره از چنان اهمیتی بر‌خوردار بوده که میتوان گنت سی‌نوشت کتو در هر دوره از تاریخ به سی‌نوشت روستاها بستگی داشت ۱۱ روستاییان هم از لحاظ اجتماعی و یی وزثه ای به حساب میامده اند و هم از لحاظ اقتصادی نقش تعیین کننده ای داشتتد تولیدات روستاها تغذیه مردم را در شهس و روستا به عهده داشته آند و مازاد این تولیدات به صورت اقلام صادراتی به خارج از کشور صادر میشده آست .

صفحه 5:
روستا و کشاورزی د ر بر‌نامه ریزیها از اولوبت سابق خود بر‌خوردار گر‌دد سه دلیل عمده که این اولویت را توجیه میکند به اختصار به قرار زیس است :

صفحه 6:
6 1 تقاضای روز افرون بر مواد غذایی جمعیت ایرران از حدود سالهای ۳۰ ۱۳ تدریجا رو به رشد گذاشت و از حدود ‎۱٩‏ میلیون نف در سال به حدود ۷/۳۳ میلیون در سال ۱۳9۵ به حدود ۸/۵۵ میلیون نف در سال ۱۳۷۰ رسید یعنی ۰ سه بررار شدن جمعیت در فاصله ۳۰ سال به معنای مصرف و تقاضای بیشتر مواد غذایی است اگر روستا که فعلا مک اصلی تولیدات کشاورزی است نتواند به اين تقاضا پاسخ بگوید ارز به دست آمده از روش نفت به جاى اين كه صرف ورود ماشین آلات مورد نیاز صنایع و کشاورزی گر . دد به مصرقٌ ورود مواد غذایی از خارج می‌سد

صفحه 7:
لهميتمواد خام كشاورزوبه عنولنزمينه ررشد صنعت 2 در حقيقت رشد بخش مهمى از صنعت كشورمان به مواد خام كشاورزى بستكى دارد و بدون توليد كافى اين مواد بعضى از صنايع دجار اشكال و احتلال میگردد صنایعی چون نساجی - چر‌سازی و کفاشی - کاغذ و صنایع غذایی و غیره از این جمله آند. اتعودار ‎١‏ سهم نعالتهاى اقتصادى در محصول ناخالص داخلى به تيمت عوامل : 1591 aT test ۲ TA cin 9 را ور اوه ری کر اب وق وا را بت مواد خا مکشاورزی + نان زسف شب صنیت.

صفحه 8:
د بأ برنامهريزي دقيق و أصولى روستايى در رقع آنها كوشش به عمل أورد. وليد ناخالص داخلى بای بوده استو قطعا اين اقلام صادراتى نقش مهمى در موازنه ارزى ‎ao oe >‏

صفحه 9:
5 [ 3 تعمیم عدالت اجتماعی و تعادل بیشتم بين سطح زندكى در شه و رو ۳ ۱ توزیع مطلوب جمعیت در زمین و هدایت رشد و مساعد سازی محیط به منظور حود اتکایی 8 مت در محصولات اساسی کشاورزی توسعه جامعه روستابی جایگاه 47 ‎٩‏ ‏ریری توسعه اقتصادی - اجتماعی کشور و آمایش س‌زمین به خود اختصاص ۶ است . 0917 مرگ و جمعیت جامعه روستایی در بیش از ۰" هزار سکونتگاه روستای 00 اتوزيع شد

صفحه 10:
10 ke روستاههای متعدد (-دود ‎tho,‏ هزار آیادی ‎

صفحه 11:
11 2 روند مهاجرت از جامعه روستایی در سالهای اخیس به علت كمى يا نبود اشتغال » خد مات و آیگانات رفاهی در روستاها الا بوده و به صورتی غیس متعارف د رآمده است.تمرکن نامتتاسب امکانات در شهر‌ها در تشدید مهاجرت و جذب بیش از نیمی از رشد طبیعی جمعیت روستایی سهم اساسی داشته است . 3 درآمد روستاییان ایران به علت پایین بودن قیمت محصولات و بالا بودن ضایعات و همچنین پایین بودن مینران محصول در واحد سطح به طور کلی کم و براى یک زندگی ضبتا ممرفه کافی کینیت و کمیت رفاه در سطح روستاها و در جامعه روستایی به علت نبود یا کمپود خدمات ‎١‏ اد مانند آموزش وبهداشت ت - آ-ب آشاميدنى سالم -خدمات فنى و برق وراههاى ارتباطى نامناسب است و روی هم رفته کیفیت زندگی بم‌خورداری از رفاه در روستاههای ‎RAs)‏ ‏مقایسه با زند گی شهری در سطح پایینی قرار دارد ۰

صفحه 12:
2 ۴ ۳ :ماس برنامه ریزی و غير مسوول و ناآگاه و بی توجه بودن مدیریت دولتی 9و زار های محلی در جامعه روستایی باعث از بین رفتن مدیریت سنتی و ایجاد و تکیهای شدید به تصمیمات و اقدامات دولت مکی شده است . 3 ۰ جامعه ر وستایی ایران فتروتفاوتهای فاحش درسطح زندگی درامد ومییزان ب‌جورداری از رفاه ودسترسی به خدمات به چشم میخورد. ر نظام تكامزيافته مراكن جمعیتودر جامعه روستایی‌که ارتباطی ۰ ‎٩.‏ ‎Leas‏ و5 شاور زو روستایی‌نداره و هماهنگباجامعه شهري نیست رسانیدن مات شنی- اداری- (جتهاعیو به وجود آوردندیگر ۰ عوامل پیشرفت را در جامعه روستایی مشکل نموده است

صفحه 13:
مبانی کلی منطقه بندی در جامعه روستايى ايران 13 دریک نگرش کلی و در حد پایه آمایش سس‌زمین بس اساس پدیده هایی نظیس رو ستاها تراکم جمعیت در آنها پر کندگی و فواصلشان از یکدیگر 7 رابطه روستاها با شهر‌ها و عواملی همچون شرایط اقلیمی و قابلیتهای طبیعی چهار نوع منطقه د . رسطح کشور قابل تشخیص است در طرح پایه آمایش س‌زمین ,تتسیم بندیهای فضاهای روستایی از نظس توسعه به قرار زیراست ‏

صفحه 14:
14 1 مناطق توسعه یافته تر دارای قابلیت بالقوه و بالفعل قوی از نظم منابع انسانی , مراکم جمعیت و روستاها م زیم‌بتاها و ماع طبیعی و اقتصادی هستند. 2. مناطق رو به توسعه دارای قابلیتهای بالقوه قابل ملاحظه و تا حدی دارای قابلیت بالفصل از نظم منابع انسانی 7 تراکم جمعیت و روستاها - زیربناها و منابع طبیعی و اقتصادی و ارتباط به نسبت خوب با مناطق توسعه یافته زر هستند . 3 مناطق حاشیه اي دارای قابلیت توسعه ‎٩‏ ار بالقو» و پالفیل از نظم منابع انسانی - تراکم جمعیت - روستا -زیربناها و الا طییعی و اقتصادی که نسبت به منطقه فوق ضعیفتر میباشد ار تباط این مناطق با مراك توسحه نسبتا ضعيف میباشد .

صفحه 15:
4. مناطق حاشیه ای با قابلیت محدود برای توسعه امتطق بتدى ‎OIE‏ روستاهای كشور ‎Macro sepionaldevsion ofthe country's provinces‏ ee ‏اف‎ ‎a ا مط ری هی موی ره ‎OO‏ یی

صفحه 16:
استراتری توسعه مناطق چهار گانه روستایی بر حسب اولویت : 16 توسعه مناطق‌ت وسعه یافته تم .4 2. تقویت نواحی عتب نگه داشته شده اما مستعد ( مناطق رو به توسعه و مناطق حاشیه ای دا رای قابلیت توسعه ) . حفظ منابع حاشيه لوبا قابليتمحدود در حد ممكن .29

صفحه 17:
17 لستراتژیآمایشناطقت-وسعه یافته تس روستایی_1) - خاگید ی توحه نما فدلیتهای کشاورزی باناکد مخت مر دول محصولات ای را دا و و ار کننده از این مواد یا بازارهای شرا محلی ایجاد صنایع عمومی با بازار محلی - سازماندهی خدماتی این مناطق متکی بردو مرکن است ,شهر کوچک (۱۰ تا ۲۵ هزار نفس جمعيت و روستاشهر ۲ تا ۱ هزار نف جمعیت)

صفحه 18:
18 لسترلتنیآمایشمناطق‌رو به توسعه روستایی. ۶ ‎ -‏ - تاکید بر توسعه تمام فعالیتهای کشاورزی پا تاکید بیشتر بر تلفیق زراعت و دامداری و اصلاح کشت دیم و فشرده كردن هر چه و د راراضی آبی . ‏- - استقرار صنايع بيوسته به کشاورزی "صنایع دستی و فعالیتهای معدنی و صنایع ساده استفاده کننده از این مواد همکی با باژآر شرا محلی و ایجاد صنایع عمومی با بازار محلی ‏— سازماندهی خدماتی این متاطق مکی برسه مک است : شهر کوچک - روستاشهر - روستاهای مرکتری ( با جمعیت حدود ۵۰۰ تا ۲۰۰۰ نف ) ‎ ‎

صفحه 19:
19 .استرلتشىآمايشمناطقحاشيه لودارلوقابليتتوسعه 3 . . ‏زراعت ودامدارى واصلاح كشت ديم‎ Gab ‏تاكيد ب‎ - - - - استقرار صنایع پیوسته به کشاورزی و صنایع دستی و فعالیتهای معدنی و صنایع‌ساده ‏ استفاده کننده از این مواد با بازارهای فرا محلی . - - سازماندهی خدماتی این مناطق متکی برسه ممرکنز است : شه کوچک - روستا شه و روستاهای م‌کنری ( با جمعیت بیش از ۵۰۰ نف )

صفحه 20:
20 4 استراتژی آمایش مناطق حاشیه ای با قابلیت محدود بای توسعه - تاکید بیشتریرمحصولات کشاورزی متتوع وسودآور. - استقررارصنایع پیوسته به کشاورزی - صنایع دستی و فعالیتهای معدنی و صنایع ساده استفاده کننده از این مواد با بازارهای فرا محلی . - سازماندهى خدماتى اين مناطق متكى برريك نوع مركن است : ( باجمعيتى بيش از ‎٠٠٠١‏ نف )

صفحه 21:
Za جامعه عشایی‌ی اولا حفظ حد متناسبی از جمعیت عشایم‌ی منطبق با منابع و مراتع عشايرى و بهبود شرايط زیست عشایر بر کوچرو از طبریق عرضه خدما ت سیا ر وثابت درمسیم کوج آنان ثانیا جذب واسکان تدریجی جمعیت مازاد مهاجرعشایری به ممراکر روستایی با حنظ دامداری به عنوان فحالیت غالب آ نان.

صفحه 22:
بی آمایش جامعه عشایری 22 در مناطق بلاق = دمات رسانى در حد مورد ؟ رنه های متاسب برای استفرار فعالیت های مربوط به دامداری. ۳ ایجاد زمینه های مناسب بای اسکان مهاجرین عشایری. در مناطق قشلاقی: 2-1_ مناطق قشلاقی دارای آب کافی -سترراتی امایش بلند مدت مشابه استرراتژی مناطق رو به توسعه روستایی خواهد بود ‎١‏ لادان قشلاقی با كمبود آب ‏- استراتنرى آمايش بلند مدت اين مناطق مشابه استراتنرى مناطق حاشیه ای روستابی خواهد بود .

صفحه 23:
:فصل دوم 29 مبانى مضمونى برنامه رمزى روستايى:

صفحه 24:

صفحه 25:
25 ۱ چرا باید برنامه ریزری کرد برنامه ریزی را یکی از اساسیترین " نیو مح رکه اجتماعی جامحه به حساب آوردن بر‌داشتتی «CoV SEEN ‏تحول از حامحه ای که با اصول سیاست بازار آنزاد اداره میشد به جامعه ای که دخالت دولت در‎ ‏بسیاری ازجنبه های زندگی روزمره آن به درجات مختلف پذیررفته شده بسیار سریع بوده است‎ . 0 خصوصيات اصلى > ‎crs tub‏ عمومى شامل تعدادى عمل متوالى و كام به كام است که بای حل . مسایل آینده طراحی شده اند

صفحه 26:
6 تمام ررنامه ریری یک فرایند پی در پی و گام به گام است که می توان آن را در یک حالت کلی به چند مرحله به شرح زیر تقسيم كرد: ‎ -‏ شناسایی ساله ‏فرمول بتدی هدفهای کلی و هدقهای خاصتر و سنجش پذیرتس ممربوط به مساله ‏- شناسایی محدودیتهای احتمالی ‏پیش بینی وضعیت آینده ‎ -‏ ایجاد و ارزیابی یک سلسله اقدامات جایگزین ‎vals) =‏ نامه ای ترجیحی که در شکل عام‌خود بتواند هس ‎lected Us‏ راهبردى رايه علاوه يك برنامه مشخص دز ب ركيررد. ‎

صفحه 27:
برنامه ريزي از زبان "فریدمن ۲ " برنامه ریززی اساسا یک روش اندیشیدن ه مسایل اجتماعی و اقتصادی است , چهت گییری ببرنامه ریزی عمدتا به سوی آینده است , عمیقا به ارتباط میان هدفیا و تصمیمهای جمعی مربوط بوده و بای جامع بودن خط مشی و برنامه تلاش میکند هم جا كه اين شیوه های تفکس به کار رفته با شد این استتباط وجود دارد که نامه ریزی در حال انجام استه ۲۰

صفحه 28:
جایگاه روستا در زنجیره برنامه ریزی تنوع گستررده ای از انواع بب‌نامه ریزی در این چارچوب کلی برنامه ریزی وجود دارد . نخستین و شاید بنیادی ترین تفاوت تفاوت میان بررنامه ریزی کالبدی و برنامه ریزی اقتصادی است . بر‌نامه ریزی کالبدی. , برنامه ریزی ساختا ر کالبد ی یک حوزه روستایی است ( کاربس‌ی زمین , ارتباطات , تاسیسات و تجهیزات زیر‌بنایی و رفاهی عمومی و غیم» در روستا ), برنامه ریزی اقتصادی بیش از بررنامه ریزی کالبدی از طرريق روستاييان و به طور کلی بخش خصوصی عمل میکند. بررنامه رییری بمرای یک منطقه روستایی است که در سطح پایین بررنامه ریزی بعد از شهرستان جای میگیرد . ببرنامه ریزی روستابی فرایند فرمول بندی و توضیح. هدفهای اجتماعی و اقتصادی در نظام فعالیتهای مناطق غیم‌شهری است .از این رو تحهی مراک عمده اسکانی روستایی به ویثره نقاطی که قابلیت تحول دارند و پذیرای تغییرات ساختاری و . جذب سسرمایه گذاربهای زیزبنایی هستنده ضروری است.

صفحه 29:
9 ایجاد زیم ساختهای اقتصادی , اجتماعی و کالبدی , در واقع محورهای عمده تجهیز مسیر و روند توسعه پویای جامعه روستایی است . اشرات زیم ساخت بر روند تحول جامعه به شرح زیر است . 1 زیر ساختها به طور مستقیم بر تولید روستایی تاثیر میگذارند . ۲ زیر‌ساختها به ایجاد اشتخال و تنوع فعالیتهای غیم کشاورزی کمک میکند . ۳ زیر‌ساحتها به افنرایش نرخ رشد بخشهای اقتصادی یاری مینماید .

صفحه 30:
طبقه بندی کلی زیر‌ساختها به شرح زیر است الف ) زیر ساحتهای کالبدی ؛ شامل : 1. حمل وتقل و ارتباطات ۲ کشاورزی ب) زیر‌ساختهای اجتماعی شامل : 1. بهداشت و درمان ۲ آموزش و پررورش . مسكن ج) زيرساحتهاى نهادى شامل : . نهادهایی که کار کرد مناسب اقتصادی و اجتماعی و کالبدی را تسهيل ميكند

صفحه 31:
عناص رو اجراى آن به قررار زيى است : , ‏بعد فضابى : بعد فضابى و مكانى اجراى برنامه , زير ساحتها , منابع ومواد از جمله تاك‎ ١1 . ‏آب وهوا را شامل ميشود‎ ۲ بعد زمانى : عامل زمان بايد با بعد فضایی , زیست محیطی و ارزشهای جامعه به گونه ای ترکیب و هماهنگ شود که فرایند اجرای برنامه ریز روستایی در زمان مناسب و صحیح رخ دهد ب ۳ عامل زیست محیطی : حنظ محیط زیستی و ارزشهای آنن در برابس انواع آلودگیها و تخریبها اهمیت بسیار دارد . 4 _ عامل ارزشها : بررای نامه ریزی و اجرا صحیح طرحهای توسعه روستایی باید همواره ارزشهای ,اجتماعی باقتصادی بسیاسی و مذهبی جامعه روستایی در نظر گررفته شود.

صفحه 32:
فصل سوم : 2 برنامه ريزى روستايى در ايسان

صفحه 33:
ضرورت برنامه ریزی روستایی در ایران 33 بیشتری احساس میشود . روستاها به نظ برخى از اين برنامه ریزان روستا نديدهه مكانهايى طبيعى هستند و روستاذة شرایط خاص زندگی خوه را با این امکانات طبیعی ه اند و به دلایلی از برنامه رمزى روستايى در بسيارى از موارد عملا يذيرفته نشده بلکه كن طور كه بايد هنوز رویه ها وفنها وروشهاى خاص خود را ذ ا است . به سب تفاوتهای اجتماعی »افت ادى؛ فرهنگی و طبیعی جوامع روستایی تعیین هر گونه چارچوب امکان بیس ذیست ۰ ثابت بر‌نامه ریزی بررای جوامع روستا

صفحه 34:
34 ج ‎ee‏ لكيه وليل وجود امكانات رفاهى در شهرها و آفات - يايين بودن درآمد - عدم تخصص وبهارت فنى كشاورزى در روستاها , وجود امكانات آموزشى ودرمانى در شهررها وققدان آسن در روستاها به ماكر شهرى كه داراى امكانات مختلف اجتماعى و اقتصادى هستند مهاجرت از سوی روستاها به طرف شهر‌ها مشکلات افنرایش جمعیت و ترا کم آن در (شهر‌ها مشکلات مربوط به مسكن , توسعه ناموزون شهر‌ها -

صفحه 35:
روستا و روستاییان و توسعه روستایی روستاییان یعنی : - منشا تامین نیرروی انسانی هر جامعه - عاملان سازندگی و آبادانی هر سرزمین - مولدان خستگی ناپذیر در مبارزه با ناملایمات طبیعی استقلال اقتصادی هر کشور 355

صفحه 36:
36 توسعه روستایی یعنی : > - رشد اندیشه های سازنده در خودیاری و همیاری اعضای جوامع روستایی - - بهره ببرداری بهینه از منابع موجود و عوامل در دسترس مولدان جامعه روستایی - - گسترش تشکلهای تعاونی و نهادهای اجتماعی در جوامع روستایی و اداره آنها به توسط خود روستاییان توسعه روستا یعنی : بلوغ اندیشه ها و تلاش پیگیس و اقدام مصممانه روستاییان بای بهسازی جامعه خویش از طریق حودآموزی . خودیاری و همیاری .

صفحه 37:
357 توسعه روستايى مستلزم - برنامه ريزريهاى بلند مدت و كوتاه مدت آموزش - رفع تبعيض و محو آثار آسن در ارايه خدمات دولتى به جوامع روستايى - رونق بخشيدن به فعاليتهاى كشاورزى به عنوان اشتغال غالب مردم - كسترش سمايه كذارى و تلاش در ايجاد رونق اقتصادى در جوامع روستايى

صفحه 38:

صفحه 39:
ویخ‌گیهای نظام ببرنامه ریزی در ایران را میتوان بسه شرح زیس خلاصه كرد: 9 3 | حاکمیت برنانمه ریزی اقتصادی و بخقى در نظام برنامه رییری کشور بعد اقتصادی و کمی برنامه ریزی بر ابعاد اجتماعی و منطقه ای آن بمرتری قاع دارد ۰ 2 اهمیت رشد اقتصادی ضابطه اقتصادی بودن قعالیتها وت تلاش در راه حصول به رخ رشد بالاتم در زمینه تولیدات بخشهای مختلف اقتصادی ,هدفهای بر‌نامه را تشکیل میدهد. 3 رجحان برنامه‌های کوقاه مدت و میان مدت به بر‌نامه های بلند مدت ترجیح دادن به جنبه های کمی در بم‌نامه ریزیها سبب مشود تا دستیایی به موفتیت و رشد اقتصادی در کوتاه و میان مدت مد نظر قرار گید .

صفحه 40:
40 ب خشیپ ودن‌وظایفو اختیاراتمیانماجع بر‌نامه ریزیو اجرلیی 1 دامنه وسیع عملکد وزارتخانه وتقسیم بندی وظایف موجود در سازمان برنامه و بودجه ونظام . بررنامه ریزی کشور بیشتر در چارچوب بر‌نامه ریزی بخشی است حنظ قدرتهای مکزو( بس‌نامه ریزواز بالابه پایین) ‏ 2 حنظ وحدت ملی از طريق قد رتمند شدن هر جه بيشتر "م كن "و "مركن مدارى " در اداره . امور جامعه نظام اداری کشور را به شدت متم‌کن نموده است تصمیم گیرومت صکز , لجراونيمه مت مكن .3

صفحه 41:
41 1 بی هویت بودن مناطق روستابی در نظام بر‌نامه ریزی کشور متوله "محلی - روستایی " رینزی ( محلی - روستایی ) جایگاهی ندارد . 2 . فتدان نهادهاى محلى عدم وجود نهادهاى محلى منتخب مردم ( شوراهاى محلى ) و فقدان سازمانهای یک پارچه توسعه منطقه اى به ويه مناطق روستايى در كشور , نخست مدلول تاکید و پافشاری بر پدیده اقتصادى است . دوم بز ركترين عامل به فر اموشى سيررده شدن مناطق روستابى در نظام برنامه ريزى كشور ميباشد . اخته مانده و فرآیند بر‌نامه

صفحه 42:
ان نمایانگر خصوصیات مر کن مداری آن سور ده ویثش‌گی نظام برنامه ریزی در ۱

صفحه 43:
43 پیامد تم‌کن گرابی و ارات نامطلوب آن در توسعه روستاهای ایرران از پیامدهای 25-5 مداری در کشورهای جهان سوم به وجود آمدن شهررهای خیلی بزرگ انگلی در این کشورها است .توسعه تنها یک شهربه قیمت ویرانی و عقب ماندگی همه کشور تمام میشود . . ‏سرمايه های یک کشور را میبلعد‎ .١ ‏مسیر‌های بنزرگ مهاجرتی را به سوى حنود مر‎ a . ‏ميان م2 3 اسان شهرها يسيار بالا ست‎ ۳ اطق کشور 6 در توسعه و پیشرفت سایر مناطق

صفحه 44:
سازماندهی و گر" ار برتامه ویر در ۱ 44 . در حال حاض نظام نامه رینری کشور از نظر سازماندهی متشکل از اجرای زیم میباشد - رهب یاشورای رهبی‌ی شورای نگهبان - مجلس شورای اسلامی هيات وزيران شوراى اقتصاد سازمان برنامه و بودجه وزارت امور اقتصادى ودارايى 7 نظیانکی

صفحه 45:
دستگاههای اجرایی = کمیته‌های مشترک برنامه ریزی من ۳ شوراهای اسلابی کشور ‎AS ANAK.‏

صفحه 46:
46 جامعه مشمول بررنامه ریزی روستامی 1._برنامه ریزی روستایی باید ساکنین مراک عمده روستایی را که در اولویت برنامه ریزی مشخص شده در ۱ ۱۳۰ ۲ گروههای مشمول هدف بر‌نامه ۳ گروههای محروم

صفحه 47:
47 شرایط موفقیت بر‌نامه های روستایی 1. موسسات و نهادها : مجموعه نهادهای ذیرربط محلی به کار گرفته شود . ۲ مشار کت عمومی ۳ بازخورد دانش و اطلاعات : ارزیابی دقیق موفتیت و شکست گذشته و ‎dle‏ ببرنامه ( قاط قوت وضمتا,)

صفحه 48:
مسایل و مشکلات بر‌نامه ریزی روستایی در ایران مسایل و مشکلات مر‌بوط به فضای بررنامه ریزی 1._ عدم پذیرش ضبرورت برنامه ریزی روستایی در مجموعه مدیرریت سیاسی کشور ‎ee eee ee ee eee a‏ فرهت ۳ فتدان سا زگاری بین فضای کلی سیاسی - اجتماعی کشور در ارتباط با حدود مالكيت مشخص نبودن حدود مالکیت بر‌نامه به لحاظ درجه و مییزان اجباری پا ارشادی بودن ۵. نامشخص بودن جایگاه کشور در اقتصاد جهانی و روابط بین العللی

صفحه 49:
49 مسایل و مشکالات در تهیه و تنظیم برنامه 1 خقدان توان اداری و فنی لازع بای بمرنامه ریزی به علت مشکللات موجود ۴.مشخص نبودن مرجع اصلى تصويب برنامه دراز مدت ۳.عدم پیش بینی برنامه ریری فضایی ( آمایش س‌زمین ) در قوانین و مقرررات ناظس .وجود ابهام در جایگاه نقش , و وظایف شورای اقتصاد ۵.مشخص نبودن محتوای دقیق بر‌نامه عمرانی ميان مدت 7.مشخص نبودن جایگاه برنامه ریزی منطقه ای در برنامه های میان مدت

صفحه 50:
50 ۷.فقدان پیوند ارگانیک ما بین نظام تشکیلات شوراهای اسلامی با نظام برنامه ریزی کشور مشخص نبودن محوه مشا رکت مردم در مراحل مختلف بررنامه ریزیهای منطقه ای 9مشخص نبودن ارتباط دستگاهها و نظاء آماری کشور با فر‌آیند بررنامه ریز 0 فقدان هماهنكى بين نظام برنامه ریری مصوب شورای اقتصاد با قوانین تاسیس وزارتخانه ها

صفحه 51:
51 1 . فتدان هماهنگی بین قوانین تاسیس وزارتخانه ها وقانون برنامه وبودجه درزمينه مسوولیت تهیه وتدوین بررنامه های بخشی. ‎ -‏ نامشخص بودن سهم دستگاههای دولتی و شوراهای اسلامی در ارایه اطلاعات وتهیه ‏برنامه. ‏- عدم صلاحیت فنی و اداری مجامع تصویب کننده ببرنامه های بخشی و منطقه ای ‏عدم امکان اجرایی ببرنامه رینری در بعضی از سطوح پیش بینی شده ‏محدود نمودن ومع دستگاه م‌کنری بررنامه ریزی کشور ‏۳. فقدان مطالعات جامع بخشی در جهت طراحی مسیر‌های عمده توسعه فقدان سازماندهی مناسب برنامه ریزی بخشی در دستگاههای اجرا ‎

صفحه 52:
۱ فقدان سازماندهی مناسب بر‌نامه ریزی بخشی در دستگاههای اجرایی ۳ نامشخص بودن جایگاه طرح در بر‌نامه عمرانی پنجساله ۳. فقدان مکانیزمهای مناسب بای تصو یب طلسح 6 مشخص نبودن ضابطه تشخیص طرحهای انتفاعی از غیررانتفاعی 0 قابل پیش بینی نبودن متابع لازم بر‌ای توسعه به علت اتکای شدید فتدان مکانیزمهای ‎POY‏ بای تهیه و تدوین برنامه های تفصیلی ارزی 52

صفحه 53:
مسایل و مشکلات دراجرا رنظارت و تصحیح برنامه 53 ۱.عدم تناسب ‎abo‏ های تدوین شده با توان اجرایی وظرفیت اقتصادی کشور 2. ضعن مبانی فر‌هنگی تبعیت ازنظم بررنامه ای در سطوح مختلف 3. کمبود توان فنی لازهب‌ای اجرای بمرنامه 4. فقدان نظام و سازمان مناسب فنی واجرایی ۵ عدم مشار کت فعال مردم در اجرای برنامه های عمرانی ”.عدم تطابق کافی بین طبقه ای عملیات ببرنامه ها و تشکیلات دولتی ۷ نارسایی در سیستم نظارتی موجود ۸ ناپیوستگی بین تخصیص اعتبارات ,گزرارشهای نظارتی و گزارشهای عملکرد برنامه ها 9 . ناکفایی مکانیزمهای تشویق و تنبیه و عدم اجرای سیستم ارزیایی

صفحه 54:
:فصل جهارع 4 و مرورى بس ديدكاههاى و روشهاى توسعه روستايى در ايسران

صفحه 55:

صفحه 56:

صفحه 57:

صفحه 58:
میبرد و تعدادی بررنامه ها و طر‌حهای ممربوط به بخشهای اقتصا از کلان مناطق یازده گانه پیاده شوند در بررسسی بتل آحنرین تکنیکهای مقداری و روشهای تحلیلی که توصیه های بررسی معقول میسازند به کار گرفته شده اند . بناب این یافته های این گنرارش را میتوان به عنوان تنها یکی از مبائی متعدد بنامه رینزی منطقه ای

صفحه 59:

صفحه 60:

صفحه 61:
اده هاى لازم بسراى ذو زی و بقیه امور روستاها را سازماندهی میکی‌نند.

صفحه 62:

صفحه 63:

صفحه 64:
“ap 64 نی سوم( ۱۳۰-۱ ارضی و قانون تشکیل انجمنهای ده و اصلاح امور اجتماعی و عمران ت سر‌مایه گذاری کار مهمی د رمتوله عمران د ‎Nee es‏ رانشان

صفحه 65:
درسه بر‌نامه عمرانی فصل خاصی از منابع عمرانی به روستاها به نحوی پراکنده و قاعدا در جارچوب اعتبارات اختصاص داده شده بود . اروستا در برنامه عمرانی چهارم ( ۱۳۵۱-۱۳۹۷ ) عمرانی چهارم از اهداف و سیاسیتهای نسبتا مشخصترى ی توسعه مورد نظم در برنامه چهارم با همه تاکیدی که بر دن كشور ورها كردن كشاورزى بود . محدود به بعد فيرزيكى عمران دهات و منحص به

صفحه 66:

صفحه 67:
روستا در بر‌نامه عمرانی پنجم( ۹۲-۵7 ۱۳) ترش خدمات به روستاها یکی از اهداف عمده درا توزیع نا متعادل سی‌مایه گذاریهای زیس: ۰ خمات و فاصله بین شهر و روستا پی ریزی شهر‌های آینده کذ تعداد بی شمار دهات وبالاحض بهس» مند ۱ ‎A‏ ‏فوق یکی از اهداف عمده این نامه به شمار و روستاهای کشور به صورت ز : 1 شهركيا ۲ مراكن دهستان ۳ دهات

صفحه 68:

صفحه 69:
tote, rein (sae مد وش سا سای را 0۳۸۲۵ پمک رز ار

صفحه 70:
در پی بروز ضعفها و ناتوانیهای برنانمه هاى عمرانى روستايى ؛ روش برنامه ریزی مکانی به عنوان اولین گام ببرنامه ریزی منطقه ای توسط» آلر » پی» میسیرا به سازمان برنامه بيشنهاد شد . مهمتررین ویترگی بررنامه پیشنهادی میسرا " برنامه ریزی مکانی " پیوستگی تولید و اقتصاد با خدمات عمرانی از یک طرف و تمر‌کن فعالیتها در سطوح مختلف سلسله مراتب با كرايش خي مهتم كز بود.

صفحه 71:
رب اسلامی اقدام جمهوری اسلامی ایمان بای محرومي مرکنری هیاتهای هفت نضره واگذاری احیای اراضى است . ضرورت برا

صفحه 72:
12 بى اساس ماده ی لایحه قانونی وا گذاری و احیای اراضی به چهار بخش تقسیم شدند : 1. اراضی موات و مرتع ۲ اراضی آباد شده توسط افراد یا شرکتها که داد گاه صالح اسلامی به استررداد آنها حکم داده است *. اراضى ‎2b‏ كه قبلا دايس بوده بر حسب ملا کهای رژیم قبلی ملک اشخاص يا موسسات شمرده ميشده است eee) =

صفحه 73:
جهاد سازندگی و عمران روستایی دومین حرکت در مسیر عمران و آبادی روستاها پس از اتقلاب اسالامی قانون جهاد سازندگی . عمران روستایی در برنامه های توسحه اقتصادی - اجتماعی و فرهنگب اولين برنامه توسحه اقتصادی - اجتماعی و فرهنگی در ‎۲٩‏ مداد ماه سال ۱۳۲ بای تصويب به مجلس شورای اسلامی تقدیم شد . به تصویب محلس شورای اسلامی نرسید ومورد. جرا در یامد .هر چند تدوین بررنامه دیگس مدتی به درازا کشید -

صفحه 74:

صفحه 75:

صفحه 76:

صفحه 77:
روشهای بر‌نامه ریزی روستایی در ایران

صفحه 78:
مفاهیم و ضوابط خدمات عمومی در روستاهای ایرران قبل از بحث در زمینه روشهای تعیین مراک خدمات روستایی لازم میدانیم . برنامه ریزان روستایی به طور اعم و دانشجویان این رشته به طور اخص مناهیم و استانداردهای خدمات ۰ روستایی آشنا باشند مساله اصلی تعیین کدام خدمت در کدام روستا است

صفحه 79:
تعرریف خدمات عمومی در روستاها 79 خدمات عمومی ؛ خدمتهای هستند که خود دولت و یا زیم نظم او بای بر‌آوردن نیازهایی که ننع عمومی را در بر دارند صورت میگیر‌ند و بر دو گونه اند : - خدمات عمومی اداری -0 حدمات عمومی تجاری و صنعتی

صفحه 80:
انواع حدمات عمومی 90 طبقه بندی مینماید ‎Sao ee‏ ری خدمات را به صور 1. خدمات اجتماعی وبخه شروتمندان( دانشگاههای خصوصی - کتابخانه ها - فررود گاه ها - گالریها ) ۲ خدمات اجتماعی ویژه فترا نظیم تذریحات عمومی 7 کلینیک های بهداشتی عمومی ۳ خدمات ممبوط به زیم ساختهای اجتماعی 7 اقتصادی نظیم سیستمهای آب‌سانی و فاضلاب - فرودگاهها - جاده ها - پلیس وت آتش نشانی 5 خدماتی ک به افزرایش کیفیت زندگی منج میشود نظیس مدارس 7 بیمارستانها < پا رکها و امکانات رفاهی - روشنایی 5. حدماتی که متفقا از سوی بخش دولتی و خصوصی ارایه میشوند نظیم مراقبتهای بهداشتی - تفرریحات - مسکن سازی

صفحه 81:
91 وزارت جهاد سازند گی حدمات وت آمکانات روستاها را به دو دسته تقسیم میکند: الف ) امکانات رفاهی 1. تاسیساتی که از احتیاجات اولیه هر روستا بوده 2 تاسیساتی که که در بعضی از روستاها احداث میشوند که مورد استفاده خود روستا و روستاهاى ديك ‎SANS‏ ب )مكانات اقتصادى

صفحه 82:
انواع حدمات روستایی ‎ob <‏ روستایی ‎ -‏ خدمات آموزشی و فرهنگی - حدمات بهداشتی و درمانی ‎eee) =‏ ‏انرژی ‏- خدمات ارتباطی ‏- حدمات رفاهی ‏> حدمات اعتباری ‎ —‏ حدمات تولیدی و پشتیبانی ‎ -‏ خدمات هدايتى و حمايتى ‎92

صفحه 83:
ضوابطء استانداردها و زرمهای خدمات عمومی در روستاهای ایرران تاسیسات فرهنگی 83 جدول شماره 9 : درصد داتش أموزان نسبت به كل جمعيت و مقاطع تحصيلى ومساحت با توجه به ضولط آموزش و بردرش درسال ۳۵۲ دی مدرم یدای ۳ مدرتة توس Virgo ey Men | ce faces ناد متحص داش موز دار رف 3 ‎ws‏ ۳ هرز " nse ‏وا‎ el enone qe nen bs ee mm | 6 ع | و اده bel ‏بت نگ هد تماب‎ ‏بسي احسداث مراك نک‎

صفحه 84:

صفحه 85:

صفحه 86:
تاسیسات تفریحی و اجتماعی عرال مؤثر در نعين 86

صفحه 87:
انبارها و تاسیسات صنعتی عرامل مؤثر در نعين dal افبرستان خانهفر روستایی وسجدمیزان جمعبت| |اهمیث بسیاری ندازد. 87

صفحه 88:
خدمات زیر‌بنایی شبکه راههای ارتباطی راههای آسفالته بین شهری . راههای آسفالته بین روستابی . راههای شوسه و یا راههای روستایی درجه دو ۰ راههای خاکی ماشین رو و یا راههای روستایی درجه سه mea

صفحه 89:
ضوابط ممربوط به وزارت جهاد سازند ‎if 89‏ الف ) جمعيت ب )اوضاع اقتصادى و اجتماعى منطقه ضوابط ارايه شده توسط ‎(EGO@ Jo Kai glgle‏ 1. وضیت اقلیمی ؟.. نوع يوشش راء ۳ عرض و سرعت طسح

صفحه 90:
در ارتباط با عرض راه نکات زیر قابل ذکر هستند 90 ۱.هرینه نگهداری ۲ در مناطق حاصلخیز زراعی که جمعیت مرا کمی در آن اسکاه يافته است حداقل عرض باید در نظم گرفته شود . 1. راههای آسفالته بین شهرری : ( حريم اين راهها از 60 مت تا۳۰۰ متر متفیس است ۰) 2 راههای روستایی درجه یک : این راهها دارای حرییم ۱۳/۵ متس نسبت به محور جاده بستر ۷ متر با پوشش آسفالت میباشد. ۳ راههای روستایی درجه دو شوسه : حریم این راهها نسب به محور جاده ۵/۱۲ مت است و بستر آن " مت بدون پوشش آسفالت میباشد . 4 راههای روستایی درجه سه خاکی ماشین رو : حريم اين راهها نين نسبت به محور جاده ۲ متر و بستر آنها 0/۵ میباشد .

صفحه 91:
شبکه آب آشامیدنی ضوابط مربوط به وزارت جهاد سازندگی الف ) آپادیهای زیر ۲۰ حانوار به صورت شیر برداشتا عمومی ب ) روستاهای بين ‎٠١‏ تا »0 خانوار ؛ احداث شبکه به صورت شیر ج ) نگرشی جامع به مساله آبر‌سانی در قالب طبرحهای مجتمع آبر‌سانی تا داخل منازل د ) روستاهای بالای۵۰ خانوار

صفحه 92:
52 ضوابط ارايه شده توسط سازمان اسكاب ( 02600805 ) .سيستم بدون لوله کشی به صورت شیم برداشت عمومى در روستاهاى زيس ‎1٠٠١‏ نف 1 «سیستم لوله کشی به صورت شیر بررداشت عمومی در روستاهای بالای ۲۰۰۰ نف ر 2 .سیستم لوله کشی به صورت شیر‌های بر‌داشت حخصوصی در روستاهای مکی 3 ر رو ‎Gee‏

صفحه 93:
شبكه برق کلیه روستاهای بالای ۵۰ خانوار کلیه روستاهای زیر ۵۰ خانوار عوامل موش در اولویت بندی روستاها عبارت اند از : 1. جمحيت ۲ نزدیکی به انتقال نیرو ۳ وضعیت طبیعی منطقه > بهره مندی از پتانسیلهای اقتصادی بالقوه 93

صفحه 94:
۱حداث مراک ۱۰ الی ۱۵۰۰ نف دارای خدمات مختلف زیر‌بنایی تجاری و انتظامی ۲ روستای موردنظم حتی الامکان باید دارای خدمات مختلف زیر‌بنایی تجاری و انتظامی باشند .

صفحه 95:
ب ) مركن بهداشتى و درمانى ١.اين‏ مراكن بايستى در روستاهایی که به راحتی قادر به تحت پوشش بودن روستاهای اطراف هستند احداث شوند .

صفحه 96:
فص هنت 5 روش مكان ‏ سكزى ( تعيين ماكز خدمات روستایی)

صفحه 97:
از دیگاه ر. پ . یسم بررنامه رینزی مکانی مجموعه ای است از مفاهیم » رویه هاء روشها ,و فنون در ایجاد ساخت و تشکیلات مکانی مطلوب .

صفحه 98:
اوش م كدرب استفده از ره بندی مراک با |. رش وزن ب 4. رو: ش آماری 5. رو

صفحه 99:
جاذبه ای تاثيررات متقابل دو مرک جمعیتی دارای نسبتی مستقیم با وسعت / حجم این مراک معکوس با فاصله ین آزهاست . مقدار وسعت / حجم هس م ,كن ميتوان از ارقام مربوط به حجم جمعیت ؛ اشتفال ؛ د رآمد و مصرف کمک گر اين نشان دادن فاصله بین مرا کترا میتوا فاصله با کیلومتن»

صفحه 100:
نبه ها : در آن جانبه بین مراکر ضبت مستقیمی با جمعیت و فعالیتهای اقتصادی < 003 1 ”ه595 الف ) مدل جاذبه ای ب ) مدل پتانسیلی مکان یاب : یکی از موارد کاربرد مدلهای جاذبه ای؛ تعیین اولویتها ميان مناطق یا روستاهای یک منطقه جهت استفررار فعالیتهای عمرانی پا خدماتی است ‏ .

صفحه 101:
3 دو نقطه با جمعیت موجود در آنها نسبت مستقيم »

صفحه 102:

صفحه 103:
محاسنى داشته باشد استفاده از آن محدود میشود به موارد زیر 1 آن دسته از خدماتی که وابستگی عمودی دارند . ‎٠‏ آزمسته از خدماتكه ولبستكولفتودا ‏یک حالت یکنواختی نه تنها در خصوصیات جفرافیایی: منطقه نين وجود داشته باشد .

صفحه 104:

صفحه 105:
پپداشبار بیمارستان بيمارستان منطفه درجه يك دراه روستایی با یک پزشک «رمانگهمرگزی با چندپزشک دیستن ند اه ازلاس رل نا سرم ‎NS gs‏ ‎aye‏ رلهنمابى با مدرسة حرفااى ساده بعد از دبستان دييرستان اعم ازحرفداى فنى و نظرى و نجربى تر

صفحه 106:
1. اختیاری بودن امتیازات ۲ همگن نبودن واحد تا دو رشته مختدف مثلا بهداشت و درمان و آمور پرورش در صورت برابر نبودن واحد امتیاز آنهابی‌ای نمونه

صفحه 107:
روش دایم» ای مرحله اول : دست کم ده رونوشت از نقشه تما جهات تتریبا ۵۰۰ سکونتگاه خارج از در هر جهات را شامل شود تهيه كنيد

صفحه 108:

صفحه 109:
اجدول ۱۸: جمعیت سکوتتگاه و تعداد مزسات.

صفحه 110:
حدول فهر‌ست حدمات موسسات در روستاها

صفحه 111:

صفحه 112:

صفحه 113:

صفحه 114:
تعمیر‌گاه ماشین آلات کشاورزی تعمیررگاه اتومبیل و موتور سیکلت و دو چرخه صنایع فر‌آورده های کشاورزی aves بازار روستابی خرده شروشی عمده فروشی اثبار

صفحه 115:
جدول ‎۱٩‏ دول کار برا ‎tea‏ استاندارههای حداکتر ‎paren‏ تعداه مراکزی که پرای شهرستان لازمتد (ناحیه برای شهرستان) سطوح مراکز خدماتی در شهرستانه جمعیت متوسط تواحی تسهیلات و خدمات الام برای شرایط ‎sere‏

صفحه 116:
16 ‎STL Oy)‏ امستاندارد را رای خداکشر فاصله سفری که بای برناعه ریزی در سطع شه رستان معقول به نظ ميرسد تعيين كنيد . ‏:مرحله ينجم حال به تكميل رديفهاى ستون ‎١‏ بيردازيد بدين قرتيب كه خانه اول با خانه دوم جهار عدديا ‏دوعده فاصله داشته باشد و به همین ترتیب تا فواصل بیست و یا هجده ( اگس چنین ‏مرراکزی موجود باشد ) برسد . 26-22-18-16-14-12-10-8-6-4-2

صفحه 117:

صفحه 118:
:مرحله هشتم. :حال رقم خانه های ستون. © ۲ در جدول ۱۸ قید شده به فهست در آورید . ۳۳ ‏چیه کرام‎ (e د) مراکتر هر کدام را با کل جمعیت خماتی به ترتیب نرولی قید کنید . ) جمعیت متوسط ناحیه خدماتی را تعبین کنید ‏

صفحه 119:
شکل ۲ واگذاری سکرتنگاهها هدیکترینمرکز

صفحه 120:

صفحه 121:
۳" |

صفحه 122:
رید رایمه کپ دراك حالاء 0 اماب کی

صفحه 123:

صفحه 124:
124 خطوطی از این مهمترین مراکنن تا مکانهایی در همسایگی آنها که در ( 1۷ فوقا مشخص شد ‎Sven‏ ‎Valo‏ «ليخطوط را تنصي فك رده ودر نقطه تتصينخطوطوقايمرس م كتيد : مرحله 7 : ناحيه اى در داعئل كه از اتصال اين منصنهاى قايم به دست ميايد حدودتقريبى احیه ای را که از طریق مهمترین مرک (يا سکن ) با خدمات و کالاهایی که د رمراکر سطوح ‎sob‏ بعدی وجود ندارد خدمت میشود ؛ تشکیل میدهند نواحی دیگس از طریق مراک دیگس عندمت ميشوند

صفحه 125:
2 سم و لاككيجكر teapot be ‏منیا رضي‎ i ‏شکل #گزیش‎

صفحه 126:

صفحه 127:
© ae Se ‏شعل ۸گزینش مراکز شدمانی.‎ مرحلة ۳: تمونة برتامه‌ریزی 2 : در این نمونه مراکز خدماتی درحر دو طرف مرزهای بین اط رشك ييا كود ‎ath‏ شعل ‎٩‏ گزینش مراکز خدماتی

صفحه 128:
شکل ‎٩۰‏ گزینش مراکز خدماتی مثال نسونة برنامهريزى مختلط

صفحه 129:
ou © ‏قاط رشد‎ D+ juts, 6 sp ‏روستلهاق‎ ‏دیگر روستاعا‎ شكل ١1؛‏ تفسيماث فرعى ‎PRIS Ebi‏ تمونة برنامهريزى 8 براى هر دو سطح أستفاده شده,

صفحه 130:
شکل ۱۲ تفسیمات فرعی فزابنده طرح کلی اسکانی نمونة 3 برای سطح خدماتی و تمونة ۸ برای روستاهای مرکزی استفاده شدء

صفحه 131:
pe a ‏مواكز خدمائ‎ 3 + aye She ae ‏مرك جديد هو نظام كه‎ at ‏شكل ؟1: تقسيمات فرعى قسمتى لز فضاى ما بين مواكز خدماتى.‎ مراکز جدید با 9 علامنگذاری شده‌اند. این مواکز اولین مراکزی هسبتند که در یک سری جدید که بالاغره به حدی می‌رسند که ناحیه را به عنوان پیشرفتهای عموائی خدمت کند.

صفحه 132:
132 2 ۱ یک محموعه روستایی روش برنامه رییزی فییزیکی برای یک م<

صفحه 133:
'طراحى توسعه فییزیکی مناطق روستایی تعیین سطح و نوع خدمات لازع یرای مناطق روستایی و پيشنهاد نظام توزيع مناسب آلن و همچنین تهیه طرح جامع بررای مراکن دهستان که طبیعتا بار اولویت تهیه این گونه طرحها قرار دارند.

صفحه 134:
134 وظینه مهم بخش خدمات مدیریت توسعه اقتصادی,اجتماعی و فرهنگی است. 1 خدمات اجتماعی شامل آموزش و يرورش بفنى وحرفه اى,آموزش عالى و فرهنك و هنم بهداشت و درمان قابل ارايه توسط بخش عمومى و خصوصى. ؟. خدمات تامين اجتماعى و ادارى شامل خدمات قابل ارایه توسط ادارات و موسسات دولتى (دستكاههاى اجرایی ) مانند خدمات اداری دولتی,خدمات عمرانی دولتی,خدمات تامینی و انتظامی و حدمات قضایی.

صفحه 135:
Sea ‏توزيع كالا و خدمات مورد نيازممدم.‎

صفحه 136:
136 . 0حدمات بت شامل آموزش عالی و پتروهش ,خدمات درمانی و تخصصی. 7 نظام توزیع خدمات در طرح توسحه فیززیکی روستا وضع پراکندگی به خودی خود سبب برروز مشکلات فراوانی در ارایه خدمات به آنها گردیده تعداد حدود ۷۰۰۰ روستا با جمعیتی بیش از ۲۰ خانوار ارایه خدمات مورد نیاز را به تک تک آنها ناممکن ساخته است از این رو نظام خاصی از توزیع خدمات در بین روستاها و در پهنه س‌زمین لازه می آید و 1 تحت پوشش آنن ببرای تعداد بیشترری از روستاها در نظم گرفته شود و در مراک خاصی از آنها که بیشتم از بقیه امکانات رشد و توسعه را دارا میباشد مستفر گرد . ام منطقه ای توزیع خدمات است.خدمات مورد نیاز با توجه به متیاس حوزه

صفحه 137:
منطقه روستابى هم منطقه مجموعه ای از روستاها در محدوده ج pele ‏جامع م سکن دهستان‎ ob ‏قالب فييريكي روستاها تحت تائيس اوضاع اقتصادى وا‎ شكل گرفته است از آنجا که مراکز اساسی در اوضاع اقتصادی و اجتماعی شان خوا

صفحه 138:

صفحه 139:
139 تعیین جهت و شکل گسترش مرک دهستان با توجه به پیش بینی ۱۰ ساله طرح شبکه های زیر ساختی شامل : ‎.١‏ راههاى ارتباط مركن دهستان با خارج ‏الف ) ارتباطات ( ۲ معابس و خیابانهای داخلی دهستان ۱ شبکه انتقال بررق ‏ب ) تاسیسات ( ۲ شبکه انتقال آب ‏۳ سیستم دقع و استفاده از فاضلاب

صفحه 140:
140 مکان ‎ob‏ سایر فضاهای غیس مسکونی اعم از فضاهای خدماتی - صنعتی و غیره ضوابط طى‌احی ضوابط طراحی را در دو بخش مورد مطالعه قرار میدهیم . ~ بخش اول ضوابط طرراحى در مرحله طررح عوامل به مثابه عناص, از نظس عملکرد و وظیفه آنها در مجموعه و تعيين عملكرد بهينه - بخش دوم ضوابط طراحى در مرحله طح عوامل به مثابه مجموعه ها از نظس ت کیب و ساخت آنها

صفحه 141:
141 be Gros bala : ‏جهاتی که در محدوده طرح توسعه فییزیکی قابل بیان هستند عبارتند از‎ ‏الف ) توزیع مناسب حدمات در مناطق روستایی به منظور بهسه دهی بهینه‎ ‏سازماندهی رشد فیزیکی و تغبیرات کالبدی روستا‎ )ب‎ ‏مراحل انجام کار‎ مرحله اول : طسراحی طبراحی نحوه استقررار شبکه های خدماتی در سطح مناطق روستایی و طراحی وضع مطلوب کالبد و شکل فییزیکی روستا. ۱

صفحه 142:
142 مرحله دوم :اجرا برنامه ریزی برای هدایت روستاها و مناطق روستایی به جهات طرراحى شده»

صفحه 143:

صفحه 144:

صفحه 145:
فصل نهم ديد روش برنامه ریزی برای نیاز مشخص یک روستا برنامه رییزی ؛ راه ء آب و برق روستابی

صفحه 146:
ب‌نامه ریزی راه روستایی

صفحه 147:
1. تعداد خانوار ساکن در روستا ۲ خدمات درمانی و آموزشی در روستا شامل خانه بهداشت ,درمانگاه, حماء, آسب, رقم ۳ نوع جاده ارتباطی موجود آبادی نسبت به محلی که بیشترین رفت و آمد بدانجا صورت می گییرد.اعم از که راه ماروء جیپ رو خاکی یا اتومبیل رو باشد. > سطح زیر کشت زمینهای دیم ,آبی و باغات شامل محصولات استراتژیک:

صفحه 148:
5, تعداه دام و طیور(صنعتی ویا سنتی ) در روستاء 6 تعداد كنذوع برورش زور عل در روستا: 7 تمداد کا گاههای صنعتی در روستا. 8 تمداد کارگاههای صنایع دستی بذار قالی بدار گلیم» 9 داد معادن دز روستا. .10 یات مجموعا ۱۷ قاکتور را تشکیل می دهند

صفحه 149:
| دوست أميكروييولوزى [املاح [درججة «شوارى | فاصله از | مقدارا آب___أمیاکزهرمانیا ‎pepe =I‏ ‎wl pet‏ ۳3 ۵ 5 ?| = 3 ‎we |‏ 3 0 جمدول ۲۱ امتبزات موبوط یه درمادگاء ‎a‏ هشن تارب آب بیس ‎ ‏۰ زا ]+۸ (صیب محروبیت از آب هروس ‎ce A ane ‎ ‎ ‎ ‎1 ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎1 ‎5 ‎ce ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎

صفحه 150:
ج) تعیین اولویت مطالعه و طر‌احی محور د)حریم راههای روستایی - دسته بندی راههای روستایی الف ) راه روستایی درجه یک ب)راه روستایی درجه دو ‎Ne‏ ا شبکه آب آشامیدنی 150

صفحه 151:

صفحه 152:

صفحه 153:
13 مراحل مختلف آبرسانى به روستاها: 5 شناسایی منابع مختلف آب و انتخاب گزینه های مختلف. ۲ انتقال آنب در این مراحل مسیم و قطبر لوله مسیم تعيين مى شوند. ۳ تهیه نقشه های اجرایی-

صفحه 154:
erst

صفحه 155:

صفحه 156:
156 امتیاز پر‌وژه جهت محاسبه امتیاز پرروژه از ۱۷ عامل به شررح ذیل استفاده می شود: Dine oes ‏خدمات عمومی‎ منابع د رآمد روستاییان صناع دسدى تعداد موتورهای پمپ جاه و رودخانه امكانات تجارى قالى و كليم بافى eon et an

صفحه 157:
45 ۳ ‏يأر - هزینه‎ age jhe pie} ‏ود یازی هرد - هزینه ی‎ ‏کل پروژه - هزینه ی یروژه‎ 8

صفحه 158:
فصل دهم ننش جهاد سازندكى در توسعه روستايى ايسران 158

صفحه 159:
گرایش روستاییان به شخص جهاد گر 159 (TW pe a ‏حول ۵ كيش روستايانا تسيث ب‎ see |i ae ‎PA‏ که زرح کر باه ورب ‏)رواد درا دبک دعر ادج نید کر مد ‏أخيلرها حاضر شد محترشان ا خولفرشان راب او يدهند. يا ‎fee on peel ‏أكر ا وك حرض بزلد كر سكيد كه كر مروم حرف وا بول ‏ايند يا هيج كس حوفش دوف رو ‏گر رکنم کت ند داینب بطق هد ‏مک ها جادارد جد فر حاضصرتذ يد او يك اطق ‏یمد ‏فکمه رمک تب رای وین ماس حماج | ‎ss gt ae pin wg sa ‎SRB RI a AY ‎۶۷, ‏حاض‎ ee he aie tt al ‎Sire hy al ‏اكد يك وفت ف ب يك كمكى با جيزى استباج ييناكتد كر |5601 ‏أمركيد جند ضر حاضر باشت بوک کند؟ ‏كر سكيد کنر رم ان مرآ یرود با ‏یک جر یسوم که دا ده اد ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‏جتان كه از جدول بالا ملاحظله مى شود در أيتجا طبف جوابا رب سا قسمت تیم ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎

صفحه 160:
گرایش روستایبان به جهاد بر اساس طیف گوتمن 16 4 آشمازه]

صفحه 161:

صفحه 162:
دول شا ‎20١‏ وض مره ‎iy‏ واد ستاك يششهلى خمرقة ووستاس زر ووستا رف سا ‎om thon‏ الا فلز وی لاب اسلا پیز اب مر 3 هر[ مر ب ‎[Sere pena ea |‏ Le GEE Berean 5 Faia ta ee سس ا م ۳ ل ساس سل ل ‎meee eee a‏ ل ل ا ل د عد برع رو ‎ssi‏

صفحه 163:

دانشگاه پیام نور 1 شناسنامه چکیده محتوای درس نام درس :برنامه ریزی روستایی در ایران تعداد واحد درسی 2 : نام مولف :دکتر حسین آسایش نام منبع :برنامه ریزی روستایی در ایران تهيه کننده :مصطفي طالشي عضو هيات علمي مركز فريمان :بخش اول چارچوب نظری 2 :فصل اول تعاریف و مفاهیم و اهمیت برنامه ریزی روستایی ایران 3 اهمیت و ضرورت برنامه ریزی روستایی در ایران 4 دراقتص"اد کشور م"ا روس"تا و روس"تانشینی همواره از چنان اهمیت"ی برخوردار بوده ک""ه میتوان گف""ت س""رنوشت کشور در ه""ر دوره از تاری""خ ب""ه س""رنوشت روستاها بستگی داشته است . روس"تاییان ه"م از لحاظ اجتماع"ی و س"یاسی وزن"ه ای ب"ه حس"اب میامده ان"د و ه"م از لحاظ اقتص"ادی نق"ش تعیی"ن کننده ای داشتن"د تولیدات روس"تاها تغذی"ه مردم را در شه""ر و روس""تا ب""ه عهده داشت""ه ان""د و مازاد ای""ن تولیدات ب""ه ص""ورت اقالم صادراتی به خارج از کشور صادر میشده است . 5 روستا و کشاورزی د ر برنامه ریزیها از اولویت سابق خود برخوردار گردد سه دلیل عمده ای که این اولویت را توجیه میکند به اختصار به قرار زیر است : 6 .1تقاضای روز افزون بر مواد غذایی جمعیت ایران از حدود سالهای 1330تدریجا رو به رشد گذاشت و از حدود 19میلیون نفر در سال 1335به حدود 7/33میلیون در سال 1355به حدود 8/55میلیون نفر در سال 1370رسید یعنی .سه برابر شدن جمعیت در فاصله 30سال به معنای مصرف و تقاضای بیشتر مواد غذایی است اگر روستا که فعال مرکز اصلی تولیدات کشاورزی است نتواند به این تقاضا پاسخ بگوید ارز به دست آمده از فروش نفت به جای این که صرف ورود ماشین آالت مورد نیاز صنایع و کشاورزی گر .دد به مصرف ورود مواد غذایی از خارج میرسد ا"همیتمواد خ"ام ک""شاورز"یب""ه ع"نوا"نز"م"ینه ر"شد ص""نعت2. در حقیق"ت رش"د بخ"ش مهم"ی از ص"نعت کشورمان ب"""""""ه مواد خام کشاورزی بس"تگی دارد و بدون تولی"د کاف"ی ای"ن مواد بعض""ی از ص""نایع دچار اشکال و اختالل میگردد ص"نایعی چون نس"اجی – چرمس""ازی و کفاش""ی – کاغ""ذ و ص""نایع غذای""ی و غیره از ای""ن جمل""ه اند. 7 .3نقش فرآورده های کشاورزی و گیاهی در صادرات کشور: اگ""ر نف""ت را از فهرس""ت ص""ادرات کشور حذف نمایی""م در میابی""م ک""ه حدود % 90ای""ن ص""ادرات در س""ال 1365در اجتماعات ایل"""""""""""""ی و روس"""تایی تولی"""د میشده و ی"""ا ب"""ه نحوی ب""ا ای""ن اجتماعات در ارتباط بوده اس"تو قطع"ا ای"ن اقالم ص"ادراتی نق""""ش مهم""""ی در موازن""""ه ارزی .کشوربازی میکن"د 8 9 از نظ""ر تعمی""م عدال""ت اجتماع""ی و تعادل بیشت""ر بی""ن س""طح زندگ""ی در شه""ر و روس""تا برای توزی"ع مطلوب جمعی"ت در زمی"ن و هدای"ت رش"د و مس"اعد س"ازی محی"ط ب"ه منظور خود اتکای"ی ه"ر چ"ه بیشت"ر در محص"والت اس"اسی کشاورزی توس"عه جامع"ه روس"تایی جایگاه مهم"ی را در برنام"ه ریزی توس"عه اقتص"ادی – اجتماع"ی کشور و آمای"ش س"رزمین ب"ه خود اختص"اص داده است . حدودا 550مرکز و جمعیت جامعه روستایی در بیش از 60هزار سکونتگاه روستايي توزیع شده اند . ویژگیهای جامعه روستایی ایران 10 .1جامع"ه روس"تایی در بح"ث م"ا در س"رتاسر کتاب شام"ل آ"ن گروه از س"کونتگاه ه"ا میگردد ک"ه در محدوده ه"ا و مراک"ز جمعیت"ی کمت"ر از پن"ج هزار نف"ر س"کنی گزیده ان"د ای"ن جامع"ه در س"ال1370 شام""ل % 43از جمعی""ت کشور ( حدود 24میلیون نف""ر ) اس""ت ک""ه در روس""تاههای متعدد (حدود 65هزار ) پراکنده و ک"م جمعی"ت زندگی میکنن"د بی"ش از % 36یا حدود 44هزار آبادی جمعیتی کمتر از 500نفر داشته است . 11 .2رون"د مهاجرت از جامع""ه روس"تایی در س"الهای اخی"ر ب"ه عل"ت کم"ی ی"ا نبود اشتغال ،خ"د مات و امکانات رفاه""ی در روس""تاها باال بوده و ب""ه ص""ورتی غی""ر متعارف د رآمده اس""ت.تمرکز نامتناس""ب امکانات در شهره"ا در تشدی"د مهاجرت و جذب بی"ش از نیم"ی از رش"د طبیع"ی جمعی"ت روس"تایی س"هم اساسی داشته است . .3درآم"د روس"تاییان ایران ب"ه عل"ت پایی"ن بودن قیم"ت محص"والت و باال بودن ضایعات و همچنی"ن پایی"ن بودن میزان محص"ول در واح"د س"طح ب"ه طور کل"ی ک"م و برای ی"ک زندگ"ی نس"بتا مرف"ه کاف"ی نیس"ت .کیفی"ت و کمی"ت رفاه در س"طح روس"تاها و در جامع"ه روس"تایی ب"ه عل"ت نبود ی"ا کمبود خدمات اجتماع""ی مانن""د آموزش وبهداش""ت – آ""ب آشامیدن""ی س""الم –خدمات فن""ی و برق وراههای ارتباط""ی نامناس""ب اس""ت و روی ه""م رفت""ه کیفی""ت زندگ""ی برخورداری از رفاه در روس""تاههای ایران در مقام مقایسه با زندگی شهری در سطح پایینی قرار دارد . 12 . 4نامشخص بودن مکانیسم برنامه ریزی و غیر مسوول و ناآگاه و بی توجه بودن مدیریت دولتی به ویزگیهاو نیازهای محلی در جامعه روستایی باعث از بین رفتن مدیریت سنتی و ایجاد وابستگیهای شدید به تصمیمات و اقدامات دولت مرکزی شده است . .5درجامعه روستایی ایران فقروتفاوتهای فاحش درسطح زندگی درامد ومیزان برخورداری از رفاه ودسترسی به خدمات به چشم میخورد. 6. پرا"کندگیش""دید و ن""ظام ت""ک"ام"لی""افته مرا"کز جمعیتیدر ج"ام"عه رو"س"تای"یک""ه ار"ت"باط"ی م"نطقیب ""ا ا"قتصاد ن""وی"نک""شاورز"یو رو"س"تای"ین""دارد و هماهنگب ""ا ج"ام"عه ش""ه"ري ن""یست ،ر"سان"یدن خ"دمات ف""نی– ادار"ی– ا"ج"تماعیو ب""ه و"جود آورد"ند"ی"گ"ر .عوامل پیشرفت را در جامعه روستایی مشکل نموده است مبانی کلی منطقه بندی در جامعه روستایی ایران 13 دریک نگرش کلی و در حد پایه آمایش سرزمین بر اساس پدیده هایی نظیر روستاها تراکم جمعیت در آنها پراکندگی و فواصلشان از یکدیگر – رابطه روستاها با شهرها و عواملی همچون شرایط اقلیمی و قابلیتهای طبیعی چهار نوع منطقه د .رسطح کشور قابل تشخیص است در طرح پای"ه آمای"ش س"رزمین ,تقس"یم بندیهای فضاهای روس"تایی از نظ"ر توس"عه ب"ه قرار زیر است : 14 .1مناطق توسعه یافته تر دارای قابلی"ت بالقوه و بالفع"ل قوی از نظ"ر مناب"ع انس"انی ,تراک"م جمعی"ت و روس"تاها ,زیربناه"ا و منابع طبیعی و اقتصادی هستند. .2مناطق رو به توسعه دارای قابلیتهای بالقوه قاب""ل مالحظ""ه و ت""ا حدی دارای قابلی""ت بالفع""ل از نظ""ر مناب""ع انسانی – تراک"م جمعی"ت و روس"تاها – زیربناه"ا و مناب"ع" طبیع"ی و اقتص"ادی و ارتباط ب"ه نس"بت خوب ب"ا مناطق توسعه یافته تر هستند . .3مناطق حاشیه ای دارای قابلیت توسعه دارای قابلی"ت بالقوه و بالفع"ل از نظ"ر مناب"ع انس"انی – تراک"م جمعی"ت – روس"تا –زیربناه"ا و مناب"ع طبیع"ی و اقتص"ادی ک"ه نس"بت ب"ه منطق"ه فوق ضعیفت"ر میباش"د ارتباط ای"ن مناط"ق ب"ا مراک"ز توسعه نسبتا ضعیف میباشد . 15 .4مناطق حاشیه ای با قابلیت محدود برای توسعه با محدودیت قابلیتها روبه رو هستند و عدم تعادلهای اقتصادی و زیست محیطی وضعیت این مناطق را به بحران میکشاند زمینه اشتغال در کلیه بخشهای اقتصادی کم است . استراتژی توسعه مناطق چهارگانه روستایی بر حسب اولویت : 16 ت ""وس"عه م"ناط"قت ""وس"عه ی""افته ت ""ر 1. ..2تقوی"ت نواح"ی عق"ب نگ"ه داشت"ه شده ام"ا مس"تعد ( مناط"ق رو ب"ه توس"عه و مناط"ق حاشی"ه ای دارای قابلیت توسعه ) .حفظ م"ناب"ع ح"اش"یه ا"یب ""ا ق"اب"لیتم"حدود در ح"د م"مکن 3. 17 .ا"س"ترا"تژیآمای"شم"ناط"قت ""وس"عه ی""افته ت ""ر رو"س"تای"ی_1 تاکید بر توسعه تمام فعالیتهای کشاورزی با تاکید بیشتر بر تولید محصوالت اساسی اس"تقرار ص"نایع پیوس"ته ب"ه کشاورزی – ص"نایع دس"تی و فعالیتهای معدن"ی و ص"نایع س"اده اس"تفادهکننده از این مواد یا بازارهای فرا محلی ایجاد صنایع عمومی با بازار محلی س"ازماندهی خدمات"ی ای"ن مناط"ق متک"ی بردو مرک"ز اس"ت ,شه"ر کوچ"ک ( 10ت"ا 25هزار نف"ر جمعی"تو روستا شهر 2تا 10هزار نفر جمعیت) 18 ا"س"ترا"تژیآمای"شم"ناط"قرو ب""ه ت ""وس"عه رو"س"تای"ی2 . -تاکید بر توسعه تمام فعالیتهای کشاورزی با تاکید بیشتر بر تلفیق زراعت و دامداری واصالح کشت دیم و فشرده کردن هر چه بیشتر کشت د راراضی آبی . -استقرار صنایع پیوسته به کشاورزی –صنایع دستی و فعالیتهای معدنی و صنایع سادهاستفاده کننده از این مواد همگی با بازار فرا محلی و ایجاد صنایع عمومی با بازار محلی سازماندهی خدماتی این مناطق مبکی برسه مرکز است :شهر کوچک – روستا شهر –روستاهای مرکزی ( با جمعیت حدود 500تا 2000نفر ) 19 .ا"س"ترا"تژیآمای"شم"ناط"قح"اش"یه ا"یدارا"یق"اب"لیتت ""وس"عه . 3 -تاکید بر تلفیق زراعت و دامداری و اصالح کشت دیم .اس"تفاده -اس"تقرار ص"نایع پیوس"ته ب"ه کشاورزی و ص"نایع دس"تی و فعالیتهای معدن"ی و ص"نایع س"ادهکننده از این مواد با بازارهای فرا محلی . -س"ازماندهی خدمات"ی ای"ن مناط"ق متک"ی برس"ه مرک"ز اس"ت :شه"ر کوچ"ک – روس"تا شهر وروستاهای مرکزی ( با جمعیت بیش از 500نفر ) 20 .4استراتژی آمایش مناطق حاشیه ای با قابلیت محدود برای توسعه تاکید بیشتربرمحصوالت کشاورزی متنوع وسودآور. اس"تقرارصنایع پیوس"ته ب"ه کشاورزی – ص"نایع دس"تی و فعالیتهای معدن"ی و ص"نایع س"اده اس"تفادهکننده از این مواد با بازارهای فرا محلی . -سازماندهی خدماتی این مناطق متکی بریک نوع مرکز است ( :باجمعیتی بیش از 1000نفر ) 21 جامعه عشایری اوال حف"ظ ح"د متناس"بی از جمعی""ت عشایری منطب"ق ب"ا مناب"ع و مرات"ع عشایری و بهبود شرای"ط زیس"ت عشای"ر بر کوچرو از طری"ق عرض"ه خدم"ا ت س"یا ر وثاب"ت درمس"یر کوچ آنان ثانی"ا جذب واس"کان تدریج"ی جمعی"ت مازاد مهاجرعشایری ب"ه مراک"ز روس"تایی ب"ا حف"ظ دامداری ب"ه عنوان فعالیت غالب آ نان. استراتژی آمایش جامعه عشایری 22 در مناطق ییالق خدمات رسانی در حد مورد نیاز. ایجادزمینه های مناسب برای استقرار فعالیت های مربوط به دامداری. ایجاد زمینه های مناسب برای اسکان مهاجرین عشایری.در مناطق قشالقی: _2_1مناطق قشالقی دارای آب کافی استراتژی امایش بلند مدت مشابه استراتژی مناطق رو به توسعه روستایی خواهد بود _2_2مناطق قشالقی با کمبود آب -استراتژی آمایش بلند مدت این مناطق مشابه استراتژی مناطق حاشیه ای روستایی خواهد بود. :فصل دوم مبانی مضمونی برنامه ریزی روستایی: 23 24 م"فه"وم ب ""رنام"ه ر"یزیرو"س"تای"یدر ا"یرا"ن. چند پرسش بسیار اساسی مطرح میشود : .1چه نیازی به برنامه ریزی است ؟ .2برنامه ریزی چیست و برنامه ریزی روستایی چگونه و در کجای آن جای میگیرد ؟ .3چرا بر"نامه ریزی روستایی مورد نیاز است و به چه صورتی در میاید ؟ ب"ه عبارت س"اده ت"ر ":چ"ه فعالیتهای"ی ؟" " ,در چ"ه مقیاس"ی " ؟ " در کج"ا " " باچ"ه ابزاری ؟" , " با چه نیرویی " ؟ ",با چه هزینه ای ؟" " ,در چه وقت و در چه مدتی ؟" باید انجام پذیرد . 25 . _1چرا باید برنامه ریزی کرد ؟ برنام"ه ریزی را یک"ی از اس"اسیترین " نیرو محرک"ه اجتماع"ی جامع"ه ب"ه حس"اب آوردن برداشت"ی روانشناسانه است . تحول از جامع"ه ای ک"ه ب"ا اص"ول س"یاست بازار آزاد اداره میش"د ب"ه جامع"ه ای ک"ه دخال"ت دول"ت در .بسیاری ازجنبه های زندگی روزمره آن به درجات مختلف پذیرفته شده بسیار سر"یع بوده است برنامه ریزی چیست ؟ خصوصیات اصلی برنامه ریزی عمومی شامل تعدادی عمل متوالی و گام به گام است که برای حل .مسایل آینده طراحی شده اند 26 تمام برنام"ه ریزی ی"ک فراین"د پ"ی در پ"ی و گام ب"ه گام اس"ت ک"ه م"ی توان آ"ن را در ی"ک حال"ت کل"ی ب"ه چند مرحله به شرح زیر تقسیم کرد: شناسایی مساله فرمول بندی هدفهای کلی و هدفهای خاصتر و سنجش پذیرتر مربوط به مساله شناسایی محدودیتهای احتمالی پیش بینی وضعیت آینده ایجاد و ارزیابی یک سلسله اقدامات جایگزین تولی"د برنام"ه ای ترجیح"ی ک"ه در شک"ل عام خود بتوان"د ه"ر بیانی"ه خ"ط مش"ی ی"ارا یه عالوه یک برنامه مشخص در برگیرد. راه"بردی 27 برنامه ريزي از زبان " فریدمن " " برنام"ه ریزی اس"اسا ی"ک روش اندیشیدن ب"ه مس"ایل اجتماع"ی و اقتص"ادی اس"ت ,جه"ت گیری برنام"ه ریزی عمدت"ا ب"ه س"وی آینده اس"ت ,عمیق"ا ب"ه ارتباط میان هدفه"ا و تص"میمهای جمع"ی مربوط بوده و برای جام"ع بودن خ"ط مش"ی و برنام"ه تالش میکن"د ه"ر ج"ا ک"ه ای"ن شیوه های تفک"ر ب"ه کار رفت"ه ب"ا ش"د این استنباط وجود دارد که برنامه ریزی در حال انجام است ". جایگاه روستا در زنجیره برنامه ریزی 28 تنوع گسترده ای از انواع برنامه ریزی در این چارچوب کلی برنامه ریزی وجود دارد . نخستین و شاید بنیادی ترین تفاوت تفاوت میان برنامه ریزی کالبدی و برنامه ریزی اقتصادی است .برنامه ریزی کالبدي ,برنامه ریزی ساختارکالبد ی یک حوزه روستایی است ( کاربری زمین ,ارتباطات ,تاسیسات و تجهیزات زیربنایی و رفاهی عمومی و غیره در روستا ). برنامه ریزی اقتصادی بیش از برنامه ریزی کالبدی از طریق روستاییان و به طور کلی بخش خصوصی عمل میکند .برنامه ریزی برای یک منطقه روستایی است که در سطح پایین برنامه ریزی بعد از شهرستان جای میگیرد .برنامه ریزی روستایی فرایند فرمول بندی و توضیح هدفهای اجتماعی و اقتصادی در نظام فعالیتهای مناطق غیرشهری است .از این رو تجهیز مراکز عمده اسکانی روستایی به ویژه نقاطی که قابلیت تحول دارند و پذیرای تغییرات ساختاری و .جذب سرمایه گذاریهای زیزبنایی هستند ،ضروری است 29 ایجاد زی"ر س"اختهای اقتص"ادی ,اجتماع"ی و کالبدی ,در واق"ع محورهای عمده تجهی"ز مسیر و روند توسعه پویای جامعه روستایی است . اثرات زیر ساخت بر روند تحول جامعه به شرح زیر است . 1زیر ساختها به طور مستقیم بر تولید روستایی تاثیر میگذارند . 2زیرساختها به ایجاد اشتغال و تنوع فعالیتهای غیر کشاورزی کمک میکند . 3زیرساختها به افزایش نرخ رشد بخشهای اقتصادی یاری مینماید . طبقه بندی کلی زیرساختها به شرح زیر است 30 الف ) زیر ساختهای کالبدی ؛ شامل : .1حمل ونقل و ارتباطات .2کشاورزی ب) زیرساختهای اجتماعی شامل : .1بهداشت و درمان .2آموزش و پرورش .3مسکن ج) زیرساختهای نهادی شامل : .نهادهایی که کارکرد مناسب اقتصادی و اجتماعی وکالبدی را تسهیل میکند هدفهای برنامه توسعه اقتصادی 31 عناصرو اجزای آن به قرار زیر است : .1بع"د فضای"ی :بع"د فضای"ی و مکان"ی اجرای برنام"ه ,زی"ر س"اختها ,مناب"ع و مواد از جمل"ه خاک , آب وهوا را شامل میشود . .2بع"د زمان"ی :عام"ل زمان بای"د ب"ا بع"د فضای"ی ,زیس"ت محیط"ی و ارزشهای جامع"ه ب"ه گون"ه ای ترکی"ب و هماهن"گ شود ک"ه فراین"د اجرای برنام"ه ریزی روس"تایی در زمان مناس"ب و ص"حیح رخ دهد . .3عام""ل زیس""ت محیط""ی :حف""ظ محی""ط زیس""تی و ارزشهای آ""ن در برابر انواع آلودگیه""ا و تخریبها اهمیت بسیار دارد . .4عام""ل ارزشه""ا :برای برنام""ه ریزی و اجرا ص"حیح طرحهای توس"عه روس"تایی بای"د همواره ارزشهای ,اجتماعی ,اقتصادی ,سیاسی و مذهبی جامعه روستایی در نظر گرفته شود. فصل سوم : برنامه ریزی روستایی در ایران 32 ضرورت برنامه ریزی روستایی در ایران 33 در واق"ع ن"ه تنه"ا برنام"ه ریزیهای"ی از قبی"ل منطق"ه ای و ناحی"ه ای هنوز آ"ن چنان ک"ه بای"د و شای"د در کشور م""ا مورد توج""ه قرار نگرفت""ه بلک""ه ای""ن موضوع در مورد برنام""ه ریزی روس""تایی ب""ا شدت بیشتری احساس میشود . روس"تاها ب"ه نظ"ر برخ"ی از ای"ن برنام"ه ریزان روس"تا ندیده ،مکانهای"ی طبیع"ی هس"تند و روس"تانشینان شرای"ط خاص زندگ"ی خود را ب"ا ای"ن امکانات طبیع"ی تطبی"ق داده ان"د و ب"ه دالیل"ی از ای"ن قبی"ل ن"ه تنه"ا برنام"ه ریزی روس"تایی در بس"یاری از موارد عمال پذیرفت"ه نشده بلک"ه آ"ن طور ک"ه بای"د هنوز روی"ه ه"ا و فنه"ا و روشهای خاص خود را نیافت"ه اس"ت .ب"ه س"بب تفاوتهای اجتماع"ی ،اقتص"ادی ،فرهنگ"ی و طبیع"ی جوام"ع روس"تایی تعیی"ن هرگون"ه چارچوب ثاب"ت برنام"ه ریزی برای جوام"ع روس"تایي ب"ه آس"انی امکان پذیر نیست . 34 جلJب و جذب جمعیJت روسJتایی بJه طرف شهJر بJه دلیJل وجود امکانات رفاهی در شهرهJا و آفات – پایی""ن بودن درآم""د – عدم تخص""ص ومهارت فن""ی کشاورزی در روس""تاها ,وجود امکانات آموزش""ی و درمان""ی در شهره""ا و فقدان آ""ن در روس""تاها ب""ه مراک"ز شهری ک"ه دارای امکانات مختل"ف اجتماع"ی و اقتص"ادی هس"تند مهاجرت از س"وی روس"تاها ب"ه طرف شهره"ا مشکالت افزای"ش جمعی"ت و تراک"م آ"ن در (شهره"ا )،مشکالت مربوط به مسکن ,توسعه ناموزون شهرها . روستا و روستاییان و توسعه روستایی روستاییان یعنی : منشا تامین نیروی انسانی هر جامعه عامالن سازندگی و آبادانی هر سرزمین مولدان خستگی ناپذیر در مبارزه با نامالیمات طبیعیروستا یعنی : کانون اصیل تشکلهای انسانی برای توسعه ملی واحد بنیانی تولید در نظام اقتصاد ملیروستاها یعنی پایگاه های بقای موجودیت وتامین استقالل اقتصادی هر کشور 35 36 توسعه روستایی یعنی : رشد اندیشه های سازنده در خودیاری و همیاری اعضای جوامع روستایی -بهره برداری بهینه از منابع موجود و عوامل در دسترس مولدان جامعه روستایی -گس""ترش تشکلهای تعاون""ی و نهادهای اجتماع""ی در جوام""ع روس""تایی و اداره آنه""ا ب""ه توس""ط خودروستاییان توسعه روستا یعنی : بلوغ اندیش""ه ه""ا و تالش پیگی""ر و اقدام مص"ممانه روس""تاییان برای بهس""ازی جامع""ه خوی""ش از طری""ق خودآموزی ،خودیاری و همیاری . 37 توسعه روستایی مستلزم برنامه ریز"یهای بلند مدت و کوتاه مدت آموزش رف""ع تبعی""ض و مح""و آثار آ""ن در ارای""ه خدمات دولت""ی ب""ه جوام""عروستایی رونق بخشیدن به فعالیتهای کشاورزی به عنوان اشتغال غالب مردم گس""ترش س""رمایه گذاری و تالش در ایجاد رون""ق اقتص""ادی در جوام"ع"روستایی ویژگیهای نظام برنامه ریزی در ایران و جایگاه روستا در این نظام 38 تجرب"ه 50س"اله برنام"ه ریزی در کشور ایران دو ویژگ"ی اس"اسی و محوری ب"ا خود ب"ه همراه داشته است : .1برنامه ریزی اقتصادی و بخشی .2نظام برنامه ریزی متمرکز ویژگیهای نظام برنام"""ه ریزی در ایران را میتوان ب"""ه شرح زی ""ر خالصه کرد: 39 .1حاکمیت برنانمه ریزی اقتصادی و بخشی در نظام برنام"ه ریزی کشور بع"د اقتص"ادی و کم"ی برنام"ه ریزی بر ابعاد اجتماع"ی و منطق"ه ای آن برتری تام دارد . .2اهمیت رشد اقتصادی ضابط"ه اقتص"ادی بودن قعالیته"ا وت تالش در راه حص"ول ب"ه نرخ رش"د باالت"ر در زمین"ه تولیدات بخشهای مختلف اقتصادی ,هدفهای برنامه را تشکیل میدهد. .3رجحان برنامه های کوتاه مدت و میان مدت به برنامه های بلند مدت ترجی"ح دادن ب"ه جنب"ه های کم"ی در برنام"ه ریزیه"ا س"بب میشود ت"ا دس"تیابی ب"ه موفقی"ت و رش"د اقتصادی در کوتاه و میان مدت مد نظر قرار گیرد . 40 ب""خشیب ""ود"نو"ظای"فو ا"خ"تیارا"تم"یانمرا"ج"ع ب ""رنام"ه ر"یزیو ا"جرا"ی"ی 1 دامنه وسیع عملکرد وزارتخانه وتقسیم بندی وظایف موجود در سازمان برنامه و بودجه ونظام .برنامه ریزی کشور بیشتر در چارچوب برنامه ریزی بخشی است حفظ ق"در"ت"ه"ایمرکزی( ب ""رنام"ه ر"یزیاز ب ""ا""الب""ه پ ""ای"ین) 2 حفظ وحدت ملی از طریق قدرتمند شدن هر چه بیشتر " مرکز " و "مرکز مداری " در اداره .امور جامعه نظام اداری کشور را به شدت متمرکز نموده است ت""صمیم گ""یریم"تمرکز ,ا"جرا"ین""یمه م"تمرکز 3. 41 1بی هویت بودن مناطق روستایی در نظام برنام""ه ریزی کشور مقول""ه " محل""ی – روس""تایی " ناشناخت""ه مانده و فرآین""د برنام""ه ریزی ( محلی – روستایی ) جایگاهی ندارد . .2فقدان نهادهای محلی عدم وجود نهادهای محلی منتخب مردم ( شوراهای محلی ) و فقدان سازمانهای یک پارچه توسعه منطق ""ه ای ب ""ه ویژ ""ه مناط ""ق روس ""تایی در کشور ,نخس ""ت مدلول تاکی ""د و پافشاری بر پدیده اقتص"ادی اس"ت .دوم بزرگتری"ن عام"ل ب"ه فراموش"ی س"پرده شدن مناط"ق روس"تایی در نظام برنام"ه ریزی کشور میباشد . ده ویژگی نظام برنامه ریزی در ایران نمایانگر خصوصیات مرکز مداری آن .میباشد 42 - رجحان برنامه های کوتاه مدت و میان مدت بر برنامه ریزیهای بلند مدت اهمیت رشد اقتصادی بخشی بودن تقسیم وظایف و اختیارها میان برنامه ریزی و اجرایی حفظ قدرتهای مرکزی تمرکز زدایی نسبی اداری تصمیم گیری متمرکز و اجرای نیمه متمرکز بی هویت بودن منطقه ها فقدان نهادهای محلی تبعیت از مرکز" 43 پیامد تمرکز گرایی و اثرات نامطلوب آن در توسعه روستاهای ایران از پیامدهای تمرک"ز مداری در کشورهای جهان س"وم ب"ه وجود آمدن شهرهای خیل"ی بزرگ انگل"ی در ای"ن کشوره"ا اس"ت .توسعه تنه"ا ی"ک شهرب"ه قیم"ت ویران"ی و عق"ب ماندگ"ی هم"ه کشور تمام میشود . .1سرمایه های یک کشور را میبلعد . .2مسیرهای بزرگ مهاجرتی را به سوی خود میکشد . .3میزان مصرف در مقایسه با سایر شهرها بسیار باال ست . .4در توسعه و پیشرفت سایر مناطق کشور سازماندهی و گردشکار برنامه ریزی در ایران 44 .در حال حاضرنظام برنامه ریزی کشور از نظر سازماندهی متشکل از اجزای زیر میباشد - رهبر یا شورای رهبری شورای نگهبان مجلس شورای اسالمی هیات وزیران شورای اقتصاد سازمان برنامه و بودجه وزارت امور اقتصادی و دارایی نظام بانکی 45 - دستگاههای اجرایی کمیته های مشترک برنامه ریزی شوراهای اسالمی کشور 46 جامعه مشمول برنامه ریزی روستایی .1برنام""ه ریزی روس""تایی بای""د س""اکنین مراک"ز عمده روس""تایی را ک"ه در اولوی""ت برنام""ه ریزی مشخص شده در بر بگیرد . .2گروههای مشمول هدف برنامه .3گروههای محروم 47 شرایط موفقیت برنامه های روستایی .1موسسات و نهادها :مجموعه نهادهای ذیربط محلی به کار گرفته شود . .2مشارکت عمومی .3بازخورد دان""ش و اطالعات :ارزیاب""ی دقی""ق موفقی""ت و شکس""ت گذشت"ه و حال برنام""ه ( نقاط قوت وضعف ). مسایل و مشکالت برنامه ریزی روستایی در ایران 48 مسایل و مشکالت مربوط به فضای برنامه ریزی .1عدم پذیرش ضرورت برنامه ریزی روستایی در مجموعه مدیریت سیاسی کشور .2مشخ""ص نبودن هدفهای کل""ی و راه""بردهای اس""اسی توس""عه اقتص""ادی اجتماع""ی و فرهنگی .3فقدان س""ازگاری بی""ن فضای کل""ی س""یاسی – اجتماع""ی کشور در ارتباط ب""ا حدود مالکیت .4مشخص نبودن حدود مالکیت برنامه به لحاظ درجه و میزان اجباری یا ارشادی بودن .5نامشخص بودن جایگاه کشور در اقتصاد جهانی و روابط بین المللی مسایل و مشکالت در تهیه و تنظیم برنامه 49 .1فقدان توان اداری و فنی الزم برای برنامه ریزی به علت مشکالت موجود .2مشخص نبودن مرجع اصلی تصویب برنامه دراز مدت .3عدم پی"ش بین"ی برنام"ه ریزی فضایی ( آمایش سرزمین ) در قوانی"ن و مقررات ناظ"ر .4وجود ابهام در جایگاه نقش ,و وظایف شورای اقتصاد .5مشخص نبودن محتوای دقیق برنامه عمرانی میان مدت .6مشخص نبودن جایگاه برنامه ریزی منطقه ای در برنامه های میان مدت 50 .7فقدان پیوند ارگانیک ما بین نظام تشکیالت شوراهای اسالمی با نظام برنامه ریزی کشور .8مشخص نبودن محوه مشارکت مردم در مراحل مختلف برنامه ریزیهای منطقه ای .9مشخص نبودن ارتباط دستگاهها و نظام آماری کشور با فرآیند برنامه ریز .10فقدان هماهنگی بین نظام برنامه ریزی مصوب شورای اقتصاد با قوانین تاسیس وزارتخانه ها 51 .11فقدان هماهنگ""ی بی""ن قوانی""ن تاس""یس وزارتخان""ه ه""ا وقانون برنام""ه وبودج""ه درزمین""ه مسوولیت تهیه وتدوین برنامه های بخشی. نامشخ""ص بودن س""هم دس""تگاههای دولت""ی و شوراهای اس""المی در ارای""ه اطالعات وتهی""هبرنامه. عدم صالحیت فنی و اداری مجامع تصویب کننده برنامه های بخشی و منطقه ای عدم امکان اجرایی برنامه ریزی در بعضی از سطوح پیش بینی شده محدود نمودن نقش و سهم دستگاه مرکزی برنامه ریزی کشور .12فقدان مطالعات جامع بخشی در جهت طراحی مسیرهای عمده توسعه بخشی فقدان سازماندهی مناسب برنامه ریزی بخشی در دستگاههای اجرا 52 .11فقدان سازماندهی مناسب برنامه ریزی بخشی در دستگاههای اجرایی .12نامشخص بودن جایگاه طرح در برنامه عمرانی پنجساله .13فقدان مکانیزمهای مناسب برای تصویب طرح .14مشخص نبودن ضابطه تشخیص طرحهای انتفاعی از غیرانتفاعی .15قابل پیش بینی نبودن منابع الزم برای توسعه به علت اتکای شدید .16فقدان مکانیزمهای الزم برای تهیه و تدوین برنامه های تفصیلی ارزی مسایل و مشکالت دراجرا ,نظارت و تصحیح برنامه 53 .1عدم تناسب برنامه های تدوین شده با توان اجرایی وظرفیت اقتصادی کشور .2ضعف مبانی فرهنگی تبعیت ازنظم برنامه ای در سطوح مختلف .3کمبود توان فنی الزمبرای اجرای برنامه .4فقدان نظام و سازمان مناسب فنی واجرایی .5عدم مشارکت فعال مردم در اجرای برنامه های عمرانی .6عدم تطابق کافی بین طبقه ای عملیات برنامه ها و تشکیالت دولتی .7نارسایی در سیستم نظارتی موجود .8ناپیوس""تگی بی""ن تخص""یص اعتبارات ,گزارشهای نظارتی و گزارشهای عملکرد برنامه ها . 9ناکفایی مکانیزمهای تشویق و تنبیه و عدم اجرای سیستم ارزیابی :فصل چهارم 54 مروری بر دیدگاههای و روشهای توسعه روستایی در ایران قطبهای توسعه 55 ای"ن قطبه"ا مراک"ز خدمات"ی در نواح"ی روس"تایی بودن"د ک"ه خدمات مورد نیاز جمعیت"ی بی"ن 10000 تا 20000نفر را فراهم ساخت. .1باید در مرکز روستاهایی باشد که قرار است خدمات مورد نیازآنان را تامین کند. .2دست کم باید پنجاه خانوار ( 250نفر) در آن ساکن باشند. .3جمعیت آن ,در مقایسه با روستاهای دیگر با سرعت بیشتری افزایش یافته باشد. .4باید از استعداد نسبی برای توسعه کشاورزی و دامداری برخوردار باشد. باید برخی تسهیالت از قبیل تسهیالت بانکی و ارتباطات و غیر 56 در این طرح نیز نقاط ضعف بسیاری به چشم میخورد : .1ظاهرا مراکز خدماتی پیشنهادی بدون ارتباط با سایر مسایل در نظر گرفته شده اند .2قلمرو مراک"ز خدمات"ی وس"یعتر از آ"ن اس"ت ک"ه ای"ن مراک"ز بتوانن"د برای بخ"ش اعظ"م جمعیت روستایی فواید عمده ای در بر داشته باشند .3مفهوم مراک"ز خدمات"ی بیشت"ر ب"ه خدمات اجتماع""ی معطوف اس"ت در ای"ن مفهوم تقوی"ت مبانی اقتصاد روستاها مستقیما در نظر گرفته نشده است .4ب""ه رغ""م کوششهای""ی ک""ه ب""ه عم""ل آوردی""م نتوانس""تیم معی""ن کنی""م چ""ه دس""تگاههایی فعالیتهایی را هماهنگ خواهند ساخت که در مراکز خدماتی منتخب ایجاد خواهند شد 57 .1س"طح خدمات"ی ک"ه در مراک"ز خدمات"ی تدارک میشون"د ظاهرا بر اس"اس هی"چ گون"ه بررس"ی معدمابی نیز معین نشده است .2گروه بندی دوباره روستاها دو طرح دیگ""ر نی""ز وجود دارن""د اول""ی طرح گروه بندی دوباره روس""تاهای کوچ""ک منفرد و دیگری طرح شرکتهای سهامی زراعی است . طرح نخس""ت را گروه بررس""ی بت""ل Battellپیشنهاد کرده و ظاهرا اجرا نشده اس""ت ج""ز در مواردی که جزیی از طرح شرکتهای سهامی زراعی را تشکیل میداده است این طرح ظاهرا واقع" بینانه نیست . اگ"ر جمعی"ت روس"تاهای کوچ"ک ک"م اس"ت ب"ه ای"ن دلی"ل اس"ت ک"ه مناب"ع ای"ن روس"تاها فق"ط همان جمعی"ت کم را تکافو میکند. از نظرگاه کاربرد منابع نیز جابه جایی مردم احتماال زیانبخش است . مروری بر دیدگاه برنامه ریزی گروه " بتل " در ایران 58 ای"ن گزارش شمای منطق"ه ای پیشنهادی " اطل"س مطالعات برنام"ه ریزی شهری و منطق"ه ای " را ب"ه کار می"برد و تعدادی برنام"ه ه"ا و طرحهای مربوط ب"ه بخشهای اقتص"ادی را پیشنهاد میکن"د ک"ه باید در هر یک از کالن مناطق یازده گانه پیاده شوند . در برس"سی بت"ل آخری"ن تکنیکهای مقداری و روشهای تحلیل"ی ک"ه توص"یه های بررس"ی را مشخ"ص و معقول میسازند به کار گرفته شده اند . بنابر ای"ن یافت"ه های ای"ن گزارش را میتوان ب"ه عنوان تنه"ا یک"ی از مبان"ی متعدد برنام"ه ریزی منطق"ه ای به کاربرد . 59 د رزمین"ه بررس"یهای منطق"ه ای در ایرن کوششهای انگش"ت شمار دیگزی نی"ز ب"ه عم"ل آمده اس"ت محم""د حمص""ی " از راه کاربرد تکنیکهای چن""د متغیره در مورد داده های س""رشماری ایران ب""ه 9 منطق"ه تقس"یم شده ک"ه س"ه منطق"ه آ"ن نیم"س از کشور را در بر میگیرد " ای"ن مناط"ق عق"ب افتاده فاق"د مناب"ع قاب"ل اس"تفاده ان"د و ب"ه همی"ن دلی"ل س"رمایه گذاری دول"ت در ای"ن مناط"ق بیشتر هدفهای رفاه"ی را تعقیب میکند تا هدفهای مربوط به افزایش کارایی سرمایه گذاریها را ". 60 مناط"ق پیشنهادی ایشان ب"ه دالی"ل مختل"ف ب"ه کار برنام"ه ریزی منطق"ه ای نم"ی آی"د مهمتری"ن ای"ن دالی"ل عبارتن"د از :مناط"ق پیشنهادی در بهتری"ن حال"ت ممک"ن مناطق"ی هس"تند ک"ه ب"ه منظوری خاص که طبیعت نامساعد در اختیارشان می نهد فراهم میسازند. تفاوتهای میان مناط""ق ازنظ""ر تولی""د منطق""ه ای و درآم""د س""رانه ک""ه از س""ویی نتیج""ه توزی""ع غیرعادالن"ه مناب"ع شناخت"ه شده و قاب"ل بهره برداری و از س"وی دیگ"ر حاص"ل س"یاستها و برنام"ه های گذشت"ه اس"ت بس"یار قاب"ل مالحظ"ه ان"د .در حقیق"ت تفاوت مناط"ق از نظ"ر توزی"ع جمعی"ت و تسهیالت اجتماعی چون آموزش وپرورش ,بهداشت و تسهیالت بسیار زیاد است . تاریخچه برنامه ریزی روستایی در ایران 61 درتمام ادوار تاریخ""ی ،کشاورزی اص""لیترین س""رمایه زندگ""ی ،منش""ا قدرت اقتص""ادی ،تجاری شهره""ا و منب""ع ثروت زمینداران بزرگ ( فیوداله""ا ) ،فرمانروایان و س""رچشمه مالیات و تغذی""ه ارتشها به شمار میرفت . ای"ن اواخ"ر قب"ل از اتص"ال خزان"ه ب"ه درآمدهای دیگ"ر از جمل"ه نف"ت ( در مدت حداق"ل 2500س"ال ) تولی"د زراع"ی و روس"تایی منب"ع عمده اخ"ذ مالیات و عوارض ب"ه ص"ورت مختل"ف تنه"ا پایگاه درآم"د کشور بود . طبق"ه حاک"م زمیندار همراه اربابان ی"ا اجاره داران و مباشران ب"ه مثاب"ه مجموع"ه ب"ه ه"م پیوسته ، شیوه های بهره برداری ازاراض"ی ،تهی"ه و توزی"ع نهاده های الزم برای تولی"د کشاورزی ،تعیی"ن نوع کش"ت ،خری"د و فروش محص"والت کشاورزی و بقی"ه امور روس"تاها ،حت"ی شیوه مناس"بات و شرایط اجتماعی روستاها را سازماندهی میکرنند. جایگاه عمران روستایی در برنامه های عمرانی کشور 62 در واق""ع نخس""تین گام برنام""ه ریزی عمران""ی کشور در س"ال 1316ه .ش ب""ا تشکی""ل مجم"ع شورای اقتصادی کشور برداشته شد . در س"ال 1325هیات"ی ب"ه نام کمیت"ه برنام"ه ب"ه وجود آم"د ک"ه براس"اس طرحهای وزارتخان"ه ه"ا برنام"ه ای برای مدت 7س"ا ل تهی"ه کنن"د .بدی"ن ترتی"ب اولی"ن هس"ته برنام"ه ریزی اقتص"ادی در ایران ب"ه وجود آم"د و در تعقی"ب آ"ن در مرداد ماه 1325مجمع"ی ب"ه نام هیات عال"ی برنام"ه ریزی تشکی""ل ش""د .برنام""ه عمران""ی 7س""ا ل""ه اول را تنظی""م و در بهم""ن ماه 1327ب""ه تص""ویب مجل""س رساند . 63 روستا در برنامه عمرانی 7ساله اول ( ) 1334-1327 بخ"ش معین"ی برای عمران روس"تایی وجود نداش"ت ک"ه دیدگاههای اجرای"ی توس"عه زراع"ی را در بر میگرفت .اهداف تعیین شده برای توسعه کشاورزی به هیچ وجه دست نیافت . روستا در برنامه عمرانی هفت ساله دوم ( )1341-1334 یک"ی ازبندهای فعالی"ت برنام"ه مزبور ب"ه " عمران دهات و اراض"ی بای"ر " اختص"اص یافت"ه بود .و ماموران چن"د پیش"ه بنام " دهیار " در حوزه فعالی"ت کارشناس"ان ک"ه معموال 80ده بود ی"ک " حوزه عمران""ی " نامیده میش""د .در برنام""ه دوم تعداد حوزه های عمران""ی ب""ه 48و تعداد دهیاران 1919 نف"ر رس"ید .نظام بزرگ"ی مالک"ی وس"لطه هم"ه جانب"ه مالکان بر روس"تاها و ضع"ف کارای"ی و اجرای شیوه های دیوانس"االری و باالخ"ص تداخ"ل ای"ن س"یستم ب"ا بزرگ مالکان مان"ع و تنگنای اس"اسی برای عمران و آبادی دهات در این برهه زمانی به شمار میرفت . 64 روستا در برنامه عمرانی سوم ( )1346-1341 تدوی"ن و اجرای آ"ن ب"ا اجرای قانون اص"الحات ارض"ی و قانون تشکی"ل انجمنهای ده و اص"الح امور اجتماعی و عمران دهات تقارن داشت به دلیل فقدان اهداف تشکیل انجمنهای ده و اصالح امور اجتماعی و عمران عدم اهداف مشخ"ص د رعمران روس"تایی و قل"ت س"رمایه گذاری کار مهم"ی د رمقول"ه عمران روستایی انجام نداد . ای""ن توزی""ع نابرابر ب""ه روشن""ی شکاف عمی""ق موجود بی""ن دو منظق""ه شه""ر و روس""تا را نشان میده"د ای"ن خود مشوق مهاجرت میلیونه"ا روس"تایی ب"ه شهره"ا میش"د معلول اثرات اص"الحات ارض""ی و جذب شدن اعتبارات عمران""ی در مناط""ق شهری و مخص""وصا در شهرهای بزرگ و در راس آن تهران است . 65 درس"ه برنام"ه عمران"ی فص"ل خاص"ی از مناب"ع" عمران"ی ب"ه روس"تاها اختص"اص نیاف"ت و اقدامات انجام شده به نحوی پراکنده و قاعدتا در چارچوب اعتبارات اختصاص داده شده بود . روستا در برنامه عمرانی چهارم () 1351-1347 عمران روس"""تایی در برنام"""ه عمران"""ی چهارم از اهداف و س"""یاسیتهای نس"""بتا مشخص"""تری برخوردار بود .هدف و الگوی توس""عه مورد نظ""ر در برنام""ه چهارم ب""ا هم""ه تاکیدی ک""ه بر عمران روستاها داشت صنعتی کردن کشور ورها کردن کشاورزی بود . در ای"ن برنام"ه عمران و توس"عه روس"تایی محدود ب"ه بع"د فیزیک"ی عمران دهات و منحص"ر ب"ه ایجادپاره ای از تاسیسات شد . عملکرد برنامه عمرانی چهارم کشور 66 ال""ف ) روس""تاهای زی""ر 250نف""ر جمعی""ت (50خانوار ) هی""چ طرح و پروژ""ه ای ب""ه مورد اجرا گذاشته نشد . ب ) روس"تاهای دارای 250ت"ا 999نف"ر جمعی"ت پروژ"ه س"الم س"ازی آ"ب ,مدرس"ه دو ی"ا س"ه کالس"ه و راه روستایی اختصاص یافت . ج ) برای گروه روس""تاهای دارای 1000-2999نف""ر جمعی""ت طرحهای لول""ه کش""ی آ""ب،ایجاد مدارس قابل توسعه،احد اث راههای روستایی و احداث حمام در نظر گرفته شده بود. د ) ب"ا جمعی"ت بی"ش از 3000نف"ر طرحهای لول"ه کش"ی آ"ب ب"ا در نظ"ر گرفت"ن توس"عه آن در آینده ، مدرس"ه ابتدای"ی و راهنمای"ی در آینده ،مدرس"ه ابتدای"ی و راهنمای"ی ,هنرس"تان روستایی ،برق ، حمام و راه روستایی. روستا در برنامه عمرانی پنجم()1352-56 67 گس"ترش خدمات ب"ه روس"تاها یک"ی از اهداف عمده در فص"ل امور اجتماع"ی تلق"ی شد .همچنی"ن توزی"ع ن"ا متعادل س"رمایه گذاریهای زی"ر بنای"ی ،خدمات و تس"هیالت رفاه"ی ب"ه منظور کاه"ش فاصله بین شهر و روستا پی ریزی شهرهای آینده کشور، تعداد بی شمار دهات وباالخر بهره مند ساختن ا کثریت جمعیت روستایی از خدمات وتسهیالت فوق یکی از اهداف عمده این برنامه به شمار میرفت و روستاهای کشور به صورت زیر رده بندی شد : .1شهرکها .2مراکز دهستان .3دهات ایجاد حوزه های عمران روستایی .1هدف کمی عبارت از ایجاد 1180 حوزه عمرانی .2هدف کیفی ،توزیع هر چه بیشتر اعتبارات به منظور سرمایه گذاری زیربنایی و رسیدن به رفاه و تقلیل دهات پراکنده و جذب آنها در حوزه های روستایی 68 تحلیل برنامه های عمران روستایی از آغاز تا پیروزی انقالب اسالمی عمران روس""""""""تایی در شرای"""ط قب"""ل ازانقالب در مقایس"ه ب"ا شهره"ا ک"ه روز ب""ه روز بر رون""ق و آبادی آنه"""""""ا افزوده میش"""""د بس"""""یار کن"""""د بودودرای"""""""""""""""ن میان روس""""تاییان ازحداق""""ل امکانات ضروری ب"""""""ی بهره بودند . 69 70 رهاورد تمامی این اقدامات از قابلیتهای نهفته و منابع موجود در روستا" استفاده شایسته و بایسته ای نشده ،سهم بسیار باالیی از تواناییها به هدر رفته یا بال استفاده .مانده است در پ""ی بروز ضعفه""ا و ناتوانیهای برنانم""ه های عمران""ی روس""تایی ،روش برنام""ه ریزی مکان"ی ب"ه عنوان اولی"ن گام برنام"ه ریزی منطق"ه ای توس"ط ،آ"ر ،پ"ی ،میس"را ب"ه س"ازمان برنام"ه پیشنهاد ش"د .مهمتری"ن ویژگ"ی برنام"ه پیشنهادی میس"را " برنام"ه ریزی مکان"ی " پیوس"تگی تولی"د و اقتص"اد ب"ا خدمات عمران"ی از ی"ک طرف و تمرک"ز فعالیته"ا در س"طوح مختل"ف س"لسله مرات"ب ب"ا گرایش غیرمتمرکز بود. برنامه های عمران روستایی بعد از پیروزی انقالب اسالمی 71 تصویب و اجرای قوانین عمران روستایی بعد از انقالب اسالمی الیحه قانون واگذاری و احیای اراضی اولین اقدام جمهوری اسالمی ایران برای محرومیت زدایی از جامعه روستایی تاسیس ستاد مرکزی هیاتهای هفت نفره واگذاری احیای اراضی است .ضرورت برای زمین دار کردن روستاییان فقیر .پس از پیروزی انقالب اسالمی " احیای اراضی موات " و " تعیین تکلیف .مالکیت زمین " یکی از مسایل عمده ای بود که در دستور کار دولت قرار گرفت 72 بر اساس ماده ی الیحه قانونی واگذاری و احیای اراضی به چهار بخش تقسیم شدند : .1اراضی موات و مرتع .2اراض"ی آباد شده توس"ط افراد ی"ا شرکته"ا ک"ه دادگاه ص"الح اس"المی ب"ه اس"ترداد آنه"ا حک"م داده است .3اراض"ی بای"ر ک"ه قبال دای"ر" بوده بر حس"ب مالکهای رژی"م قبل"ی مل"ک اشخاص ی"ا موس"سات شمرده میشده است .4اراضی دایر جهاد سازندگی و عمران روستایی 73 دومین حرکت در مسیر عمران و آبادی روستاها پس از انقالب اسالمی قانون جهاد سازندگی . عمران روستایی در برنامه های توسعه اقتصادی – اجتماعی و فرهنگي اولی"ن برنام"ه توس"عه اقتص"ادی – اجتماع"ی و فرهنگ"ی در 26مرداد ماه س"ال 1362برای تص"ویب ب"ه مجل"س شورای اس"المی تقدی"م ش"د .ب"ه تص"ویب مجل"س شورای اس"المی نرس"ید ومورد اجرا در نیامد .هر چند تدوین برنامه دیگر مدتی به درازا کشید . 74 نهادهای"""ی چون بنیاد مس"""کن انقالب اس"""المی ،هیاتهای هف"""ت نفره واگذاری اراض"""ی ، وزارت جهاد س""ازندگی ،مراک""ز خدمات کشاورزی ه""ر ی""ک بخش""ی از امور عمران روستاها را بر عهده گرفتند. 75 بر"نامه پنجساله اول توسعه اقتصادی – اجتماعی و فرهنگی ( )1372-1368 درای""ن برنام""ه عمران روس""تایی در فص""ول مختل""ف ب""ه طور جنب""ی مورد توج""ه قرار گرفت""ه است .شهر پیشتازی میکن"د و با اهرمهای قدرت که همیشه در دست شهرنشینان بوده و االن نی"ز ک"م و بی"ش اس"ت و نقش"ی ک"ه در س"اختار س"یاسی ،اقتص"ادی و اجتماع"ی فرهنگ"ی کشور دارد باز در توزی""ع اعتبارات عمران شهری و روس""تایی از ک""ل اعتبارات عمران""ی ،پیشتازی شه""ر بر روستا خود را نشان میدهد. مثب"ت تری"ن وجوه برنام"ه اول توس"عه اقتص"ادی – اجتماع"ی تبدی"ل بخ"ش کشاورزی س"نتی ب"ه کشاورزی نوی""ن و س""ودآور اس""ت ت""ا امکان بهره برداری بهین""ه از عوام""ل تولی""د در بخ""ش کشاورزی فراهم شود . :بخش دوم 76 چهارچوب عملی روشها در برنامه ریزی روستایی در ایران مقدمه ای بر کاربرد روشهای کمی در برنامه ریزی روستایی در ایران :فصل ششم روشهای برنامه ریزی روستایی در ایران 7 7 مفاهیم و ضوابط خدمات عمومی در روستاهای ایران 78 قب"ل از بح"ث در زمین"ه روشهای تعیی"ن مراک"ز خدمات روس"تایی الزم میدانی"م .برنام"ه ریزان روس""تایی ب""ه طور اع""م و دانشجویان ای""ن رشت""ه ب""ه طور اخ""ص مفاهی""م و اس""تانداردهای خدمات .روس"تایی آشن"ا باشن"د مس"اله اص"لی تعیی"ن کدام خدم"ت در کدام روس"تا اس"ت تعریف خدمات عمومی در روستاها 79 خدمات عموم"""ی ،خدمتهای هس"""تند ک"""ه خود دول"""ت و ی"""ا زی"""ر نظ"""ر او برای برآوردن نیازهای"ی ک"ه نف"ع عموم"ی را در بر دارن"د ص"ورت میگیرن"د و بر دو گونه اند : خدمات عمومی اداری -خدمات عمومی تجاری و صنعتی انواع خدمات عمومی 80 :الین بری خدمات را به صورت زیر طبقه بندی مینماید .1خدمات اجتماع"ی وبژ"ه ثروتمندان ( دانشگاههای خص"وصی – کتابخان"ه ه"ا – فرودگاه ها – گالریها ) .2خدمات اجتماعی ویژه فقرا نظیر تفریحات عمومی – کلینیک های بهداشتی عمومی .3خدمات مربوط ب"ه زی"ر س"اختهای اجتماع"ی – اقتص"ادی نظی"ر س"یستمهای آبرس"انی و فاضالب – فرودگاهها – جاده ها – پلیس وت آتش نشانی .4خدمات""ی ک ب""ه افزای""ش کیفی""ت زندگ""ی منج""ر میشود نظی""ر مدارس – بیمارس""تانها – پارکها و امکانات رفاهی – روشنایی .5خدمات""ی ک""ه متفق""ا از س""وی بخ""ش دولت""ی و خص""وصی ارای""ه میشون""د نظی""ر مراقبتهای بهداشتی – تفریحات – مسکن سازی 81 وزارت جهاد سازندگی خدمات وت امکانات روستاها را به دو دسته تقسیم میکند: الف ) امکانات رفاهی .1تاسیساتی که از احتیاجات اولیه هر روستا بوده .2تاس"یساتی ک"ه ک"ه در بعض"ی از روس"تاها احداث میشون"د ک"ه مورد اس"تفاده خود روستا و روستاهای دیگر قرارگیرند ب )امکانات اقتصادی انواع خدمات روستایی - راه روستایی خدمات آموزشی و فرهنگی خدمات بهداشتی و درمانی آب آشامیدنی انرژی خدمات ارتباطی خدمات رفاهی خدمات اعتباری خدمات تولیدی و پشتیبانی خدمات هدایتی و حمایتی 82 ضوابط ،استانداردها و نرمهای خدمات عمومی در روستاهای ایران تاسیسات فرهنگی 83 تاسیسات اداری 84 تاسیسات تجاری 85 تاسیسات تفریحی و اجتماعی 86 انبارها و تاسیسات صنعتی 87 خدمات زیربنایی شبکه راههای ارتباطی .1راههای آسفالته بین شهری .2راههای آسفالته بین روستایی .3راههای شوسه و یا راههای روستایی درجه دو .4راههای خاکی ماشین رو و یا راههای روستایی درجه سه 8 8 ضوابط مربوط به وزارت جهاد سازندگی الف ) جمعیت ب )اوضاع اقتصادی و اجتماعی منطقه ضوابط ارایه شده توسط سازمان اسکا پ ( )ESCAP .1وضعیت اقلیمی .2نوع پوشش راه .3عرض و سرعت طرح 89 در ارتباط با عرض راه نکات زیر قابل ذکر هستند 90 .1هزینه نگهداری .2در مناط"ق حاص"لخیز زراع"ی ک"ه جمعی"ت متراکم"ی در آ"ن اس"کاه یافت"ه اس"ت حداق"ل عرض بای"د در نظر گرفته شود . .1راههای آسفالته بین شهری ( :حریم این راهها از 45متر تا 300متر متغیر است ). .2راههای روس"تایی درج"ه ی"ک :ای"ن راهه"ا دارای حری"م 12/ 5مت"ر نس"بت به محور جاده بستر 7متر با پوشش آسفالت میباشد. .3راههای روستایی درجه دو شوسه :حریم این راهها نسب به محور جاده 5/12متر است و بستر آن 6متر بدون پوشش آسفالت میباشد . .4راههای روس"تایی درج"ه س"ه خاک"ی ماشی"ن رو :حری"م ای"ن راهه"ا نی"ز نس"بت ب"ه محور جاده 5/12متر و بستر آنها 5/5میباشد . 91 شبکه آب آشامیدنی ضوابط مربوط به وزارت جهاد سازندگی الف ) ب) ج) د) آبادیهای زیر 20خانوار به صورت شیر برداشت عمومی روستاهای بین 20تا 50خانوار ،احداث شبکه به صورت شیر نگرشی جامع به مساله آبرسانی در قالب طرحهای مجتمع آبرسانی تا داخل منازل روستاهای باالی 50خانوار 92 ضوابط ارایه شده توسط سازمان اسکاپ ( ) ESCAP .سیستم بدون لوله کشی به صورت شیر برداشت عمومی در روستاهای زیر 2000نفر 1 .سیستم لوله کشی به صورت شیر برداشت عمومی در روستاهای باالی 2000نف ر 2 .سیستم لوله کشی به صورت شیرهای برداشت خصوصی در روستاهای مرکزی 3 93 شبکه برق کلیه روستاهای باالی 50خانوار کلیه روستاهای زیر 50خانوار عوامل موثر در اولویت بندی روستاها عبارت اند از : .1جمعیت .2نزدیکی به انتقال نیرو .3وضعیت طبیعی منطقه .4بهره مندی از پتانسیلهای اقتصادی بالقوه 94 الف ) خانه بهداشت .1احداث مراکز 60الی 1500نفر دارای خدمات مختلف زیربنایی تجاری و انتظامی .2روس""تای موردنظ""ر حت""ی االمکان بای""د دارای خدمات مختل""ف زیربنای""ی تجاری و انتظامی باشند . 95 ب ) مرکز بهداشتی و درمانی .1این مراکز بایستی در روستاهایی که به راحتی قادر به تحت پوشش بودن روستاهای اطراف هستند احداث شوند . "ث"ی"ن2. جمعیتالز"م ب ""را"یا"حدا ا مرا"کز 5000ت ""ا 7500ن "ف"را س""ت . :فصل هفتم روش مکان مرکزی ( تعیین مراکز خدمات روستایی) 96 برنامه ریزی مکانی چیست ؟ 97 از دیگاه ر .پ .میس""را برنام""ه ریزی مکان""ی مجموع""ه ای اس""ت از مفاهی""م ،روی""ه ه""ا ، روشها ،و فنون در ایجاد ساخت و تشکیالت مکانی مطلوب . برنام"ه ریزی مکان"ی عبارت اس"ت از عملیات"ی ک"ه تخص"یص مناب"ع در اماک"ن و نواح"ی را تعیین میکند بطوري که : .1سرمایه گذاری بخشی باالترین حد بازده اجتماعی واقتصادی .2فعالیتهای تولیدی و تسهیالت اجتماعی د ردستزس تمامی اشخاص که بدان نیاز دارند .3تفاوتهایی که بین مردم و نواحی از نظر میزان درآمد و رفاه موجود است برنام"ه ریزی مکان"ی تجری"ه و تحلی"ل س"اختهای مکان"ی ،ارزشهای کارآ ی"ی آنه"ا ب"ا در نظ"ر گرفت"ن نیازهای اقتص ""ادی و منطق ""ه ای و ایجاد تغییرات س ""اختمانی برای تامی ""ن هدفهای توس ""عه طرح ریخته شده میباشد . روشهای تعیین مراکز خدمات روستایی نظریه مکان مرکزی .1جمعیت به عنوان شاخص مرکزیت .2روش میزان سنج نهادی .3روش کارکردی .4روش وزن بندی مراکز با استفده از روش مرکزیت .5روش آماری نزدیکترین مجاورت .6روش تجزیه و تحلیل متغیرها 9 8 99 نظریه جاذبه ای تاثیرات متقاب"ل دو مرک"ز جمعیت"ی دارای نس"بتی مس"تقیم ب"ا وس"عت /حج"م ای"ن مراک"ز و نس"بتی معکوس با فاصله بین آنهاست . مقدار وس"عت /حج"م ه"ر مرک"ز میتوان از ارقام مربوط ب"ه حج"م جمعی"ت ،اشتغال ،درآم"د و مصرف کمک گرفت این نشان دادن فاصله بین مراکزرا میتوان با فاصله با کیلومتز ، زمان سفر ،یا هزینه حمل و نقل و هزینه فرصتهای از دست رفته استفاده کرد. 100 .1آنالیز جریانها .2آنالی"ز جاذب"ه ه"ا :در آ"ن جاذبه بی"ن مراکز نس"بت مستقیمی ب"ا جمعی"ت و فعالیتهای اقتصادی – اجتماعی مراکز جمعیتی و نسبت معکوسی با مجذور فاصله میان نواحی دارد . الف ) مدل جاذبه ای ب ) مدل پتانس""یلی مکان یاب :یک""ی از موارد کاربرد مدلهای جاذب""ه ای ،تعیی""ن اولویته""ا میان مناط"ق یا روستاهای یک منطقه جهت استقرار فعالیتهای عمران"ی یا خدمات"ی است . 101 تئوری تاثی"ر متقاب"ل :رابط"ه اقتص"ادی بی"ن دو نقط"ه ب"ا جمعی"ت موجود در آنه"ا نس"بت مس"تقیم ، وبا فاصله بین آنها نسبت معکوس دارد. تیوری فاص"له نقط"ه جدای"ی :برای تعیی"ن حوزه عملکردی مراک"ز شهری ی"ا مراک"ز روس"تایی بزرگ استفاده میشود . روشهای عملی تعیین مراکز خدمات روستایی جمعیت به عنوان شاخص مرکزیت 102 103 این روش چنانچه محاسنی داشته باشد استفاده از آن محدود میشود به موارد زیرJ: .1آن دسته از خدماتی که وابستگی عمودی دارند . .آند"س"ته از خ"دماتک""ه وا"ب"ستگیا"فقیدا ر"ند 2. ی""ک حال""ت یکنواخت""ی ن""ه تنه""ا در خص""وصیات جغرافیای""ی بلک""ه در ویژگیهای اقتص""ادی اجتماع""ی منطقه نیز وجود داشته باشد . 104 ب"ا آگاه"ی و از روی عم"د ب"ه افرادی ک"ه در روس"تاهای بزرگت"ر و ی"ا شهره"ا زندگ"ی میکنند اهمیت بیشتری میدهیم. روش ثفل مرکز جمعیت روش کارکردی 105 ب"ه اندازه نقش"ی ک"ه در جوابگوی"ی ب"ه نیازهای مختل"ف مردم دارد وت تعداد خدمات"ی ک"ه اری"ه میدهد نمره های مثبت دریافت میدارد. 106 محاسن این روش حداکث"ر اس"تفاده و ب"ه کارگیری از تاس"یسات یا خدمات و امکانات موجود خواهد گردید . معایب این روش .1اختیاری بودن امتیازات .2همگ""ن نبودن واح""د تاس""یسات و کارکرده""ا در دو رشت""ه مختل""ف مثال بهداش""ت و درمان و آموزش و پرورش در ص""""""""""""ورت برابر نبودن واح""""""""""""د امتیازآنهابرای نمونه روش ترسیمی برنامه ریزی مراکز خدماتی 107 روش دایره ای مرحل"ه اول :دس"ت ک"م ده رونوش"ت از نقش"ه موجود شهرس"تان تح"ت مطالع"ه ب"ه ترتیب"ی ک"ه در تمام جهات تقریب"ا 500س"کونتگاه خارج از حدود مرزهای شهرس"تان ب"ا فاص"له تقریب"ی قط"ب آ"ن در هر جهات را شامل شود تهیه کنید . 108 محل دقیق هر سکونتگاهی که آخرین جمعیت آن بیش از 500نفر باشد بسیار با ارزش .است 109 مرحل"ه دوم :فهرس"تی از تمام س"کونتگاههای ذک"ر شده در نقش"ه ب"ه ترتی"ب آخری"ن جمعیتشان تهی"ه کند. جدول فهرست خدمات موسسات در روستاها موس"ساتآموز"ش"یو ف""رهنگی - مهد کودک دبستان مدرسه راهنمایی دبیرستان مدرسه علوم دینی مدرسه حرفه ای آموزشیار نهضت سوادآموزی کتابخانه مسجد 110 -موسسات بهداشتی و درمانی حمام مرکز بهداشتی درمانی داروخانه خانه بهداشت پزشک دندانپزشک تجربی و دندانساز بهیار و مامای روستایی بهداشتیار بهورز دامپزشک و تکنسین دامپزشکی آب لوله کشی تصفیه شده برق 111 -موسسات سیاسی و اداری شورای اسالمی روستایی دفتر جهاد سازندگی مرکز خدمات روستایی پایگاه مقاومت بسیج 112 "ساتر"ت"باط"ی- موس ا صندوق پست نمایندگی پست یا دفترپست روستایی تلگراف ایستگاه راه آهن ایستگاه اتوبوس 113 ک ""ار"گاهه"ایت ""ول"یدی ،ب ""ازر"گان"یو خ"دمات"ی- آسیای آرد فروشگاه تعاونی بانک تعمیرگاه ماشین آالت کشاورزی تعمیرگاه اتومبیل و موتور سیکلت و دو چرخه صنایع فرآورده های کشاورزی پمپ بنزین بازار روستایی خرده فروشی عمده فروشی انبار 114 :مرحله سوم 115 یک جدول کار طبق نمونه تهیه کنید .اکثر اطالعات با ارزش برای طرح مرکز خدماتی در این جدول قید خواهد شد . 116 :مرحله چهارم اول باالتری""ن اس""تاندارد را برای خداکث""ر فاص""له س""فری ک""ه برای برنام""ه ریزی در س""طح شهرستان معقول به نظر میرسد تعیین کنید . :مرحله پنجم حال ب"ه تکمی"ل ردیفهای س"تون 1بپردازی"د بدی"ن ترتی"ب ک"ه خان"ه اول ب"ا خان"ه دوم چهار عدد ی"ا دو عدد فاص""له داشت""ه باش""د و ب""ه همی""ن ترتی""ب ت""ا فواص""ل بیس""ت و ی""ا هجده ( اگ""ر چنی""ن مراکزی موجود باشد ) برسد . 26-22-18-16-14-12-10-8-6-4-2 117 :مرحله ششم مراح""ل بعدی در راه تعیی""ن ارقام خان""ه های س""تون 2و س""پس س""تون 3برای ردیفهای پایینت""ر بااس"تفاده از ی"ک نقش"ه کار تح"ت عنوان " طرح مرک"ز خدمات"ی برای فاص"له س"فر Xکیلومت"ر " برای"ن ه"ر ی"ک برداشت"ه میشود .اگ"ر یازده ردی"ف در ه"ر فهرس"ت جدول کار وجودداشت"ه باش"د یازده نقشه کار تحت این عنوان باید تشکیل داد . :مرحله هفتم حال ای"ن شهرس"تان را بارس"م خطوط"ی ب"ه وجه"ی قس"مت کنی"د ک"ه مح"ل الص"اق" تام قس"متهای دوایری را ک"ه قبال رس"م شدن"د ب"ه ترتیب"ی ک"ه تمام س"کونتگاهها در شهرس"تان ب"ه نزدیکتری"ن مرکز مت"صل شوند با هم وصل کند برای مثال به شکل شماره 2توجه کنید . 118 :مرحله هشتم :حال رقم خانه های ستون 3را میتوان به ترتیب زیر تعیین کرد الف ) آن نواحی جدا شده که در واقع در ناحیه مورد مطالعه قرار دارند را تعیین کنید ب) تمام س"کونتگاههایی ک"ه در محدوده ه"ر ی"ک از چنی"ن نواح"ی قرار دارن"د را ب"ا جمعیتشان ک"ه در جدول 18قید شده به فهرست در آورید . ج ) جمعیت کل رادر هر کدام از این نواحی جمع کنید . د) مراکز هر کدام را با کل جمعیت خدماتی به ترتیب نزولی قید کنید . ه) جمعیت متوسط ناحیه خدماتی را تعیین کنید . 119 :مرحله نهم پ"س از ای"ن ک"ه ارقام خان"ه های ردی"ف ی"ک س"تونهای 2و 3ب"ه دس"ت آم"د ب"ه ردی"ف دو بپردازید . 120 :مرحله دهم این فرایند را برای هر یک از ردیفهای پایینتر جدول کار تکرار کنید . 121 طرح مرکز خدماتی تعیین محل سکونتگاههای دورافتاده 122 روش تنصیفی 123 نقطه رشد ( ) grouwth pointباالترین سطح مرکز خدماتی روستایی ،مرکز خدمات رو"س"تاهای"یک""ه ت""حتا"ی"نط"بقه ب""ندیق"رار ن""گیرند از ن""ظر )( service center ا"س"تاندارد"هایجمعیتو ی""ا ف""اص"له ش""را"ی"ط الز"م را جهتق"رار داد"نا"کثر خ"دماتو ف""ع"ا"""لیته"ا در .آن"ه"ا ن""دار"ند مراحل 1و : 2این مراحل همان مراحل اول و دوم روش دایره ای هستند مرحله : 3مهمترین مکان یا مکانها را در شهرستان پیدا کنید مرحل""ه : 4در تمام جهات مکانهای دیگری داخ""ل ی""ا خارج از محدوده شهرس""تان ب""ا اهمیتی برابر یا ببشتر جستجو کنید. 124 مرحله 5 خطوط"ی از ای"ن مهمتری"ن مراک"ز ت"ا مکانهای"ی در همس"ایگی آنه"ا ک"ه در ( ")iiفوق"ا مشخ"ص ش"د رسم کنید. مرحله 6 ‏nا"ی"نخطوط را ت""نصیفک ""رد"ه" و در ن""قطه ت""نصیفخطوط"یق"ای"م ر"س"م ک""نید : مرحل"ه : 7ناح"ی"ه ای در داخ"ل ک"ه از اتص"ال ای"ن منص"فهای قای"م ب"ه دس"ت میای"د حدودتقریب"ی ناحی"ه ای را ک"ه از طری"ق مهمتری"ن مرک"ز (ی"ا مرک"ز ) ب"ا خدمات و کاالهای"ی ک"ه د رمراک"ز س"طوح پایینت""ر بعدی وجود ندارد خدم""ت میشود ،تشکی""ل میدهن""د نواح""ی دیگ""ر از طری""ق مراک""ز دیگ""ر خدمت میشوند . 125 مرحله : 8در ناحیه اطراف خط مرزی این ناحیه مکانهایی که دارای اهمیت محلی در این منطقه هستند را مشخص کنید . مرحل""ه : 9از میان ای""ن مکانها مراکز سطح پایینتز بعدی را ب"ه ترتیب"ی ک"ه ب"ه طورتقریب"ی ب"ه ص"ورت یکنواخ"ت در اطراف ای"ن منطق"ه مرزی پراکنده باشن"د انتخاب کنید . 126 مرحله اول :نقاط رشد داخل و خارج از ناحیه را انتخاب کنید . .مرحله دوم :مراکز خدماتی را در منطقه مرزهای بین نقاط رشد ‏A :نمونه برنامه ریزی در این نمونه مراکز مکمل برروی بعدهای مرزهای بین نقاط رشد بنا شده اند گزینش مراکز خدماتی 127 گزینش مراکز خدماتی – برنامه ریزی مختلط 128 تعیین محل تسهیالت در محتوای طرح 129 طرح ‏A 130 طرح ‏B 131 طرح ‏C فصل هشتم : 132 روش برنامه ریزی فیزیکی برای یک مجموعه روستایی هدف 133 .تدوین و تعیین طرح توسعه فیزیکی در روند توسعه همه جانبه مناطق روستایی است طراحی توسعه فیزیکی مناطق روستایی تعیی"ن س"طح و نوع خدمات الزم برای مناط"ق روس"تایی و پیشنهاد نظام توزی"ع مناس"ب آ"ن و همچنی"ن تهیه طرح جامع برای مراکز دهستان که طبیعتا بار اولویت تهیه این گونه طرحها قرار دارند. خدمات 134 وظیفه مهم بخش خدمات مدیریت توسعه اقتصادی,اجتماعی و فرهنگی است. .1خدمات اجتماعی شام"ل آموزش و پرورش ,فن"ی و حرف"ه ای,آموزش عال"ی و فرهن"گ و هن"ر بهداش"ت و درمان قابل ارایه توسط بخش عمومی و خصوصی. .2خدمات تامین اجتماعی و اداری شام"ل خدمات قاب"ل ارای"ه توس"ط ادارات و موس"سات دولت"ی (دس"تگاههای اجرای"ی) مانن"د خدمات اداری دولتی,خدمات عمرانی دولتی,خدمات تامینی و انتظامی و خدمات قضایی. 135 .خدمات رفاهی شام""ل بیم"ه های اجتماع"ی ,خدمات توریس""تی (جهانگردی و ایرانگردی) و زیارت"ی و تفریح"ی, سرگرمی ,استراحت J,پارک و مانند اینها. .خدمات بازرگانی شام"ل خدمات مربوط ب"ه بازرگان"ی داخل"ی و خارج"ی ,بانکداری ,بیم"ه ...ترابری (حم"ل و نق"ل) توزیع" کاال و خدمات مورد نیازمردم. 136 5 .خدمات برتر شامل آموزش عالی و پژوهش ,خدمات درمانی و تخصصی. .6نظام توزیع خدمات در طرح توسعه فیزیکی روستا وض"ع پراکندگ"ی ب"ه خودی خود س"بب بروز مشکالت فراوان"ی در ارای"ه خدمات ب"ه آنه"ا گردیده تعداد حدود 7000روس"تا ب"ا جمعیت"ی بی"ش از 20خانوار ارای"ه خدمات مورد نیاز را ب"ه ت"ک ت"ک آنه"ا ناممک"ن س"اخته اس"ت از ای"ن رو نظام خاص"ی از توزی"ع خدمات در بی"ن روس"تاها و در پهن"ه س"رزمین الزم م"ی آی"د و آ"ن نظام منطق"ه ای توزی"ع خدمات اس"ت.خدمات مورد نیاز ب"ا توج"ه ب"ه مقیاس حوزه تح"ت پوش"ش آ"ن برای تعداد بیشتری از روس"تاها در نظ"ر گرفت"ه شود و در مراک"ز خاص"ی از آنه"ا که بیشتر از بقیه امکانات رشد و توسعه را دارا میباشد مستقر گردد . 137 منطقه روستایی ه""ر منطق""ه مجموع""ه ای از روس""تاها در محدوده جغرافیای""ی معی""ن و ی""ا ی""ک مرک""ز منطق""ه مشخص میباشد . طر"ح جامع مرکز دهستان قال"ب فیزیک"ی روس"تاها تح"ت تاثی"ر اوضاع اقتص"ادی و اجتماع"ی حاک"م بر آنه"ا در س"الیان گذشت"ه شک"ل گرفت"ه اس"ت از آنج"ا ک"ه مراک"ز دهس"تان در قال"ب جدی"د خود دس"تخوش تحوالت اساسی در اوضاع اقتصادی و اجتماعی شان خواهند شد . 138 طرح جامع مرکز دهستان شامل موارد زیر است : .11اصالح وضع موجود 1.1اصالح شبکه عبور و مرور 1.2اصالح شبکه های تاسیساتی 1.3اصالح تک واحد ( مسکن و غیرآن ) 139 تعیین جهت و شکل گسترش مرکز دهستان با توجه به پیش بینی 10ساله طرح شبکه های زیر ساختی شامل : الف ) ارتباطات { .1راههای ارتباط مرکز دهستان با خارج .2معابر و خیابانهای داخلی دهستان .1شبکه انتقال برق .2شبکه انتقال آب ب ) تاسیسات { .3سیستم دفع و استفاده از فاضالب 140 مکان یابی سایر فضاهای غیر مسکونی اعم از فضاهای خدماتی – صنعتی و غیره ضوابط ط"راحی ضوابط طراحی را در دو بخش مورد مطالعه قرار میدهیم . بخ"ش اول ضواب"ط طراح"ی در مرحل"ه طرح عوام"ل ب"ه مثاب"ه عناص"ر از نظ"ر عملکرد و وظیف"هآنها در مجموعه و تعیین عملکرد بهینه بخ"ش دوم ضواب"ط طراح"ی در مرحل"ه طرح عوام"ل ب"ه مثاب"ه مجموع"ه ه"ا از نظ"ر ترکی"ب وساخت آنها 141 اهداف طرح توسعه فیزیکی روستا جهاتی که در محدوده طرح توسعه فیزیکی قابل بیان هستند عبارتند از : الف ) توزیع مناسب خدمات در مناطق روستایی به منظور بهره دهی بهینه ب) سازماندهی رشد فیزیکی و تغییرات کالبدی روستا مراحل انجام کار مرحله اول :طراحی طراح"ی نحوه اس"تقرار شبک"ه های خدمات"ی در س"طح مناط"ق روس"تایی و طراحی ا وضع مطلوب کالبد و شکل فیزیکی روستا. 142 مرحله دوم :اجرا برنامه ریزی برای هدایت روستاها و مناطق روستایی به جهات طراحی شده ، 143 .مراحل فوق الذکر شامل مقاطع زیر میباشد :مرحله اول تدوین ضوابط طراحی تدوین دستورالعملهای مربوطه تامین نیروی انسانی مورد نیاز طراحی پروژه های مورد نظر 144 :مرحله دوم تهیه طرح تشکیالت اجرایی تامین اعتبارات الزم شروع مرحله اجرا تامین نیروی انسانی مورد نیاز رفع" تنگناهای قانونی :فصل نهم روش برنامه ریزی برای نیاز مشخص" یک روستا برنامه ریزی ،راه ،آب و برق روستایی 145 146 برنامه ریزی راه روستایی راه روس"تایی ب"ه عنوان یک"ی از مهمتری"ن خدمات زیربنای"ی ،نق"ش و جایگاه ویژ"ه ای در توس"عه روستایی کشور ایفا مینماید . الف ) اولویت بندی راههای روستایی در این رابطه ده عامل در دو بعد اجتماعی و اقتصادی مورد بررسی قرار میگیرند . .مجموعا 100امتیاز به عوامل فوق تعلق می گیرد که 40امتیاز به عوامل اقتصادی دارد 147 عوامل دهگانه عبارتند از: .1تعداد خانوار ساکن در روستا .2خدمات درمان""ی و آموزش""ی در روس""تا شام""ل خان""ه بهداش""ت ,درمانگاه ,حمام ,آ""ب ,برق, آموزشگاه ,مسجد. .3نوع جاده ارتباط"ی موجود آبادی نس"بت ب"ه محل"ی ک"ه بیشتری"ن رف"ت و آم"د بدانج"ا ص"ورت می گیرد.اعم از که راه مالرو ,جیپ رو خاکی یا اتومبیل رو باشد. .4سطح زیر کشت زمینهای دیم ,آبی و باغات شامل محصوالت استراتژیک. 148 .5تعداد دام و طیور(صنعتی ویا سنتی) در روستا. .6تعداد کندوی پرورش زنبور عسل در روستا. .7تعداد کارگاههای صنعتی در روستا. .8تعداد کارگاههای صنایع دستی ,دار قالی ,دار گلیم. .9تعداد معادن در روستا. .10شیالت مجموعا 17فاکتور را تشکیل می دهند . 149 ب) نمره هر یک از فاکتورهای 17گانه به Piنشان داده میشوند. 150 ج) تعیین اولویت مطالعه و طراحی محور د) حریم راههای روستایی دسته بندی راههای روستاییالف) راه روستایی درجه یک ب) راه روستایی درجه دو ج) راه روستایی درجه سه شبکه آب آشامیدنی 151 نکاتی در خصوص معیارها ,ضوابط و موارد مربوط به آبرسانی: منابع آب مشروب الف) منابع آب سطحی ب) منابع آب زیر زمینی ج) منابع آب شور 152 ترتیب شبکه: ضریب حداکثر مصرف روزانه. نحوه تعیین حجم منبع آب. مصرف سرانه آب آشامیدنی. مصارف فضای سبز. مصارف دام و طیور. 153 مراحل مختلف آبرسانی به روستاها: .1شناسایی منابع مختلف آب و انتخاب گزینه های مختلف. .2انتقال آ"ب در ای"ن مراح"ل مس"یر و قط"ر" لول"ه مس"یر تعیی"ن م"ی شوند. .3تهیه نقشه های اجرایی. 154 شبکه برق ع"وا"م"لموثر در او"لوی"تب""ندی: .1 .2 .3 .4 جمعیت نزدیکی به شبکه انتقال نیرو وضعیت طبیعی منطقه بهره مندی از پتانسیلهای بالقوه و بالفعل 155 .اولویتهای اجرایی به عوامل ذیل مربو ط است الف) اعتبارات ب) تدارکات ج) میزان خود یاری 156 امتیاز پروژه جهت محاسبه امتیاز پروژه از 17عامل به شرح ذیل استفاده می شود: .1 .2 .3 .4 .5 .6 .7 تعداد خانوار خدمات عمومی منابع درآمد روستاییان صنایع دستی تعداد موتورهای پمپ چاه و رودخانه امکانات تجاری قالی و گلیم بافی 157 .8دام سنتی .9دام صنعتی .10کارگاههای موجود در روستا .11عادن موجود .12ح زیر کشت آبی .13ح زیر کشت دیم س.14طح باغات آبی .15طح باغات دیم .16تعمیر گاه ماشین آالت کشاورزی .17چاههای آب کشاورزی میزان خود یاری مردم – هزینه ی کل پروژه = هزینه ی پروژه :فصل دهم نقش جهاد سازندگی در توسعه روستایی ایران 158 گرایش روستاییان به شخص جهاد گر 159 گرایش روستاییان به جهاد بر اساس طیف گوتمن 160 عملکرد از بدو تاسیس تا سال 1367 161 آبر"سان"ی. فاضالب و مهندسی بهداشت راه روستایی بهسازی برق رسانی نیروگاههای کوچک عملکرد وزارت جهاد 162 طرح بهسازی روستای جلگه 163

51,000 تومان