بهداشت مادر و کودک

بهداشت مادر و کودک

اسلاید 1: دانشگاه علوم پزشکی بوشهردانشکده بهداشتMaternal & Child Health (MCH)بهداشت مادرو کودک 1بهداشت مادر و کودک

اسلاید 2: بهداشت مادر و کودک 2بهداشت ازدواجازدواج عامل بوجود آمدن خانواده ، تکثیر و بقاي نسل انسان است و در ادیان توحیدي و بویژه دین مبین اسلام از قداستی ویژه برخوردار است و اگر با شرایط و آگاهی کافیصورت گیرد اثرات مهمی بر سلامت افراد و اجتماع می گذارد . کسب آمادگی برايازدواج از شرایط لازم براي ازدواج است . از دیدگاه روانشناسان زمانی فرد آماده ازدواج است که سه ویژگی ذیل را دارا می باشد :(Social maturation) -1 رسیدن به بلوغ اجتماعی(Motivation) -2 انگیزش(Information) -3 داشتن اطلاعات

اسلاید 3: بهداشت مادر و کودک 3 رسیدن به بلوغ اجتماعی:هر انسانی سه مرحله از بلوغ را طی می کند . بلوغ جسمانی ، بلوغ روانی و بلوغ اجتماعی .بلوغ جسمانی عبارت است از آغاز تغییر در سطح هورمونهاي جنسی که باعث تغییرات جسمی و روانی می شود و تحت تأثیر عواملی نظیر آب و هوا ، شرایط اقلیمی ، وراثت وتغذیه و غیره می باشد . بلوغ روانی عمدتاً 3 تا 4 سال پساز بلوغ جسمانی اتفاق می افتد . نوجوانان در این مرحله داراي ثبات و آرامش نسبی روانی هستند . در این مرحله با تسلط نسبی روان بر جسم حالت خود شیفتگی و بروز عشق هاي رومانتیک افزایش می یابد . بلوغ اجتماعی آخرین مرحله بلوغ است که حدود 3 تا 4 سال پس از بلوغ روانی ایجاد می شود. در این مرحله احساس مسئولیت نسبت به دیگران ، غلبه بر احساس، علاقه به ازدواج و برقراري روابط عمیق و پایدار در فرد بوجود می آید .

اسلاید 4: بهداشت مادر و کودک 4انگیزش : براي ازدواج موفق لازم است و ازدواج بدون انگیزه ازدواجی تحمیلی است.داشتن اطلاعات : آگاهی از علایق ، توانمندي و نواقص خود ، آگاهی از ساختار روان زن و مرد که می تواند به تفاهم و درك مقابل کمک نماید و داشتن اطلاعات در مورد نقشها و وظائف خود در زندگی مشترك به شروع یک زندگی موفق کمک می کند . آگاهی زوجین از آنچه باعث تحکیم یا تخریب ارتباط در زندگی زناشویی می شود ، به موفقیت آنان در زندگی مشترك کمک می کند .

اسلاید 5: بهداشت مادر و کودک 5مراقبتهای پیش از ازدواج :بررسی زن و مرد قبل از ازدواج از نظر بیماری های مقاربتیمشاوره ژنتیکی و بررسی از نظر بیماریهای ارثی

اسلاید 6: بهداشت مادر و کودک 6آزمایشھاي قبل از ازدواجبراي کسب اطمینان از سلامت زوجین آزمایشهاي زیر قبل از ازدواج ضروري است :V.D.R.L تشخیص مبتلایان به سیفلیس تشخیص معتادین با آزمایش اعتیادتشخیص مبتلایان به تالاسمی بیماریهاي مقاربتی را که در زمان تماسی جنسی از فردي به فرد دیگر منتقل می شوند می توان قبل از ازدواج و یا قبل از بارداري به وسیله معاینات و آزمایشهاي اختصاصی تشخیص داد. برخی از این بیماریها عبارتند از: سوزاك، سیفلیس، کلامیدیا، ایدز و زگیل تناسلی با تشخیص این گونه بیماریها می توان از ابتلاي فرد دیگر (همسر) و نیز احتمالاًابتلاي جنین در داخل رحم پیشگیري کرد.

اسلاید 7: بهداشت مادر و کودک 7مصرف سیگار،الکل و مواد مخدر در زن یا مرد می تواند روي قدرت باروري مؤثر باشد و موجب ناباروي و یا کاهش ارتباط جنسی شود. در صورت حاملگی نیز عوارض بارداري (افزایش خونریزي ، زایمان زودرس) و نیز عوارض نوزادي (ناهنجاریهاي مادرزادي، تأخیر رشد داخل رحمی جنین ، تولد نوزاد با وزن کم،اختلالات رفتاري و عقب ماندگی ذهنی نوزاد و بالاخره افزایش مرگ و میر نوزادي) افزایش می یابد . لذا توصیه می شود معتادان به هر یک از این مواد قبل از اقدام به ازدواج و یا قبل از بارداري از مصرف سیگار ، الکل و مواد مخدر خودداري کنند.

اسلاید 8: بهداشت مادر و کودک 8مباحث کلاسهاي آموزش و مشاوره قبل از ازدواج:- فیزیولوژي و آناتومی دستگاه تناسلی- تنظیم خانواده و روشهاي پیشگیري از بارداري- اهمیت شیردهی و مزایاي آن- بیماریهاي مقاربتی از جمله ایدز- سرطانهاي شایع زنان و راههاي تشخیص زودرس آنها مثل سرطان سرویکس و سینه- بیماریهاي ارثی خصوصاً تالاسمی- واکسیناسیون پیش از ازدواج بخصوص کزاز و سرخجه- بهداشت جنسی- بهداشت روانی ازدواج

اسلاید 9: بهداشت مادر و کودک 9مشاوره ژنتیک و ازدواج‌های فامیلیمشاوره ژنتیک یک فرآیند آموزشی است که به افراد مبتلا یا در معرض خطر کمک می‌کند تا ماهیت اختلال ژنتیکی یا بیماری وراثتی و نحوه انتقال آن را بهتر درک کنند. یکی از مهمترین اهداف مشاوره ژنتیکی، مشخص کردن خطر وقوع یا تکرار بیماری ارثی در هر حاملگی است.

اسلاید 10: بهداشت مادر و کودک 10مشاوره ژنتیکی معمولاً شامل :1 - گرفتن شرح حال و رسم شجره خانوادگی2 - معاینه و آزمایش3 - تشخیص4 - مشاوره و راهنمایی5 – پیشگیری

اسلاید 11: بهداشت مادر و کودک 11 ازدواج فامیلی نه تنها احتمال مبتلا شدن فرزندان به بیماری‌های ارثی را افزایش می‌دهد، بلکه باعث ازدیاد ژن‌های بیماری‌زا، در نسل‌های آینده می‌شود و این بدان معنا نیست که در ازدواج‌های غیر فامیلی هیچگونه خطری وجود ندارد بلکه احتمال خطر بسیار کمتر خواهد بود. ازدواج فامیلی ازدواجی است که در آن زوج با یکدیگر فامیل یا خویشاوند بوده و بنابراین دارای ژن‌های مشابهی هستند

اسلاید 12: بهداشت مادر و کودک 12درجه خویشاوندیافراد فامیلدرصد ژنهای مشترکیکپدر، مادر، فرزندان، خواهران، برادران50%دوخاله ها، دایی ها، عموها، برادر و خواهرزاده ها25%سهدختر عمو، پسر عمو، دختر خاله، پسر خاله، دختر عمه، پسر عمه، دختر دایی، پسر دایی12.5%چهارنوه خاله، نوه دایی، نوه عمو، نوه عمه6.25%پنجنتیجه خاله، نتیجه دایی، نتیجه عمو، نتیجه عمه3.125%ششنبیره خاله، نبیره دایی، نبیره عمو، نبیره عمه1.56%درجه خویشاوندی و درصد ژنهای مشترک

اسلاید 13: بهداشت مادر و کودک 13موارد مشاوره ژنتیک عبارتند از:ازدواجهاي فامیلی ، حاملگی در سن 35 سال یا بالاتروجود نقایص مادرزادي ، عقب ماندگی ذهنی یا تأخیر در رشد ، کوتاهی بیش از حد قد و سایر اختلالات رشدينازایی با سقطهاي مکرر در زنان و عقیمی در مردان ناتوانیهاي جسمانی که در هنگام بلوغ شروع شده اند . سرطانها و برخی بیماریهاي قلبی، فشارخون بالا و بیماریهاي دیگري که ارث در آن دخیل است( مانند : دیابت ، اختلالات سوخت و ساز بدن و اختلالات رفتاري)

اسلاید 14: بهداشت مادر و کودک 14زمان مناسب براي مشاوره ژنتیك:یکی از اهداف مشاوره ژنتیک کمک به انتخابهاي ممکن در زمینه ازدواج و باروري است. مسلماً هرچه مشاوره درمرحله مقدماتی تري انجام شود دامنه آن گسترده تر نیز خواهد بود. مثلاً در مشاوره پیش از عقد ازدواج یکی از انتخابهاي ممکن ، انصراف از ازدواج است که در مراحل بعدي و پس از آن منتفی خواهد بود.

اسلاید 15: بهداشت مادر و کودک 15اختلالات ژنتیکی به طور کلی اختلالات ژنتیکی را به سه دسته اختلالات کروموزومی، بیماری‌های تک ژنی یا مندلی (تک عاملی) و بیماری‌های چند عاملی (مولتی فاکتوریال) تقسیم می‌کنند. اختلالات کروموزومی : این بیماریها ژنتیکی به علت اختلال در ساختمان و یا تعداد کروموزم ها ایجاد می شوند . شایعترین اختلال کروموزومی سندرم داون یا منگولیسم است . با افزایش سن مادر ،‌ احتمال این اختلال بیشتر می شود . سندرم کلاین فلتر، سندرم ترنر شناخته شده‌ترین سندرم‌های همراه با اختلالات کروموروم‌های جنسی هستند. سندرم ترنر شایع‌ترین اختلال کروموزومی در انسان است. وضعیت XO در سندرم ترنر ثانوی به جدا نشدن کروموزوم‌های جنسی (Non-disjunction) است.

اسلاید 16: بهداشت مادر و کودک 16بیماری‌های تک ژنی یا مندلی بر اساس قوانین مندلی به ارث می‌رسند که شامل: 1.اختلالات اتوزومی مغلوب :افرادی که از این بیماریها رنج میبرند دارای ژنوتیپ خالص مغلوب هستند .برای تشخیص این بیماریها توجه به این نکات لازم است :الف) بیماری در فرزندان ظاهر میشود بدون این که پدر و مادر بیمار باشند .ب) این بیماریها در دختران و پسران به یک میزان دیده میشود.نمونه های این بیماری عبارت هستند از :آلبینیسم، فنیل کتونوریا ( PKU )، تالاسمی، آنمی داسی شکل

اسلاید 17: بهداشت مادر و کودک 17

اسلاید 18: بهداشت مادر و کودک 18‏2- اختلالات اتوزومی غالب :‏در این اختلال الل سالم مغلوب است و الل غیر طبیعی و بیماریزا ، غالب .‏کلید اصلی شناخت اینگونه بیماریها این است که این فنوتیپ تمایل به ظهور در هر نسل را دارد یعنی در تمامی نسلها دیده ‏میشود . افراد دارای این بیماریها هتروزیگوت ویا هموزیگوت غالب هستند یعنی فرد با داشتن یک الل بیماری علائم آن را ‏نشان میدهد برای شناسایی این بیماری توجه به نکات زیر الزامی است :‏الف) این بیماریها در میان دختران و پسران به یک نسبت دیده میشود.‏ب) این بیماری در تمامی نسلها دیده میشود.‏ج) برای ایجاد بیماری در فرزندان ابتلای یکی از والدین ( بصورت هتروزیگوت یا همزیگوت غالب ) کافیست. ‏‏‏نمونه این گروه بیماریها عبارت است از: ‏‏- هانتینگتون ( این بیماری در اثر تخریب بافت عصبی که منجر به تشنج و حرکات مواج میشود به وجود میاید و در نهایت ‏منجر به مرگ زودرس می شود). ‎‏ ‏

اسلاید 19: بهداشت مادر و کودک 19

اسلاید 20: بهداشت مادر و کودک 203- اختلالات وابسته به X مغلوب :افراد دارای این بیماریها دارای ژنوتیپ مغلوب در زنان XaXa ودر مردان XaY خواهند بود .فنوتیپهایی که وراثت وابسته به X مغلوب دارند در شجره نامه از الگوهای زیر تبعیت میکنند :الف) مردان خیلی بیش از زنان این فنوتیپها را نشان میدهند . این بیماری زمانی در زنان بروز میکند که هر دو والد الل بیماری را به او منتقل کنند ( مثلا والدین دارای ژنوتیپ XaY, XAXa باشند یعنی پدر بیمار و مادر ناقل باشد ) اما پسرها بادریافت یک الل بیماری و آنهم از مادر ناقل ( XAXa ) با داشتن پدر سالم میتوانند بیمار باشند .ب) هیچیک از فرزندان یک پدر بیمار ، بیمار نخواهند شد .اما همه دخترانش ناقل بیماری هستند ج) دختر بیمار حتما پدر بیمار خواهد داشت و پسر بیمار مادر حداقل ناقل بیماری و یا بیمار .

اسلاید 21: بهداشت مادر و کودک 21

اسلاید 22: بهداشت مادر و کودک 22

اسلاید 23: بهداشت مادر و کودک 23

اسلاید 24: بهداشت مادر و کودک 24اختلالات وابسته به X مغلوب :نمونه های این بیماری عبارت هستند از : هموفیلی در این بیماری بدلیل عدم حضور یا عملکرد نادرست یکی از پروتئینهای موثر در فرایند انعقاد خون ( فاکتور VIII ) خون لخته نمیشود.کور رنگی که در مردان بیشتر دیده شده و تقریباً همیشه از مادر به پسر به ارث می‌رسد.دیستروفی عضلانی دوشن . این بیماری با تحلیل و ضایعاتی در ماهیچه ها آغاز میشود و بطور کلی تهاجم بیماری قبل از سن 6 سالگی است با قرار گرفتن در صندلی چرخدار در سن 12 سالگی و مرگ در سن 20 سالگی پایان مییابد .

اسلاید 25: بهداشت مادر و کودک 25اختلالات وابسته به X غالب :افراد در این بیماری دارای ژنوتیپ XAY در مردان و XAXA یا XAXa در زنان هستند.مثال:هیپوفسفاتمی : این بیماری مربوط به کم شدن غیر طبیعی فسفات های خون که سبب اختلال در استخوان سازی می شود و در اغلب مراجع به نام راشی تیسم مقاوم به ویتامینD خوانده می شود.عارضه هیپرپلازی مینای دندان که سبب ظهور دندانهای کوچک و سپس ریختن آنها می گردد.

اسلاید 26: بهداشت مادر و کودک 26در زنان بیمار( با شرط هتروزیگوت بودن ) در صورت ازدواج با مردان سالم بیماری به نیمی از پسران و نیمی از دختران انتقال مییابد . اما مادران هموزیگوت بیمار به تمامی دختران و پسران خود بیماری را انتقال میدهد

اسلاید 27: بهداشت مادر و کودک 27مردان بیمار ، بیماری خود را به تمامی دختران خود انتقال میدهند زیرا دختر یک x از پدر خود دریافت میکند اما هیچیک از پسران خود را بیمار نمیکند. اختلالات وابسته به X غالب

اسلاید 28: بهداشت مادر و کودک 283. اختلالات مولتی فاکتوریال :شیوع اختلالات مولتی فاکتوریال نسبت به اختلالات کروموزومی و مندلی بالاتر است. به طوری که شواهد مختلفی وجود دارد که نشان می‌دهد بیماری‌های بالغین مثل اسکیزوفرنی، زخم اثنی عشر، عقب ماندگی ذهنی، بیماری‌های ایسکمیک زود رس قلبی، دیابت و اختلالات مادر زادی قلبی مولتی فاکتوریال تلقی می‌شوند. نحوه به ارث رسیدن اختلالات مولتی فاکتوریال پیچیده است چرا که عوامل محیطی نیز نقش دارند مثلاً سیگار، رژیم غذایی، چاقی و بی تحرکی بر روی بیماری ایسکمیک قلبی مؤثرند.

اسلاید 29: بهداشت مادر و کودک 29