تزیینات و نقوش به کار رفته در دوره ایلخانی مسجد کبود و گنبد سلطانی

صفحه 1:


صفحه 2:
< درس: < دانشجو: 7 استاد كر 

صفحه 3:
عنوان مقاله بررسی تزئینات و نقوش به کار رفته در بناهای معماری و شهرى دوره ایلخانی (نمونه موردی‌گنبد سلطانیه و مسجد کبود تبریز ) ور بگانه _ انتتادوار دانشکده هس و ‎Bal old erry AAR Basile‏ < محمد هاشمی شه کی _ دانشجوی دکتری دانشگاه بو علی سیناء همدان, ایران نشربه مدیرریت شه ری ( پایین ۱۳۹۲) 

صفحه 4:


صفحه 5:
© تعاریف مناهیم اصلی تزئین در معماری ایررانی: هنر ایران» در همه اشکال مختلف خود. هميشه تزئینی بوده و طبیعتا نمایشی ( نشان دهنده اشکال طبیعی) نبوده است. هنر هایی که در غرب آن ها را صفیر می نامیدند. معماری اسالامی: معماری اسلامی؛ هنری است که از مکتب اسلام مایه گرفته باشد. لیکن معماری مسلمین؛ یعنی آثار معماری که میرجبان تیان سار با موجه یم فزسنگ انتلانی مر غلی آنان سور بومه آنی: ترئین درمعماری اسللامی: تزئین درمعماری اسلامی امری قدسی است وبرای بیان مفاهیم رمزی وقدسی طراحی وارائه شده است. معماری دوره ایلخانی: معماری دوره ایلخانی مرحله ای از تاریخ پیوسته معماری ایران و در حقیقت تکامل هماهنگ شیوه و فنون معماری پیش از آن؛ به خصوص معماری عصر سلجوقی است. تریینات دوره ی معماری ایلخانی: تزئین در دوره معماری ایلخانی یعنی تداوم هنر سلجوقی و تلفیق و ترکیب کاشی با آجربه اشکال هندسی وبه صورت عبارات اسلامی و اسامی مقدس می باشد. حالت تقدسی پیدا کردن بناها نسبت به دوره های پي 

صفحه 6:
6 گنبد سلطانیه: یکی از بناهاى عظيم دوره معماری اسلامی در ایران و شاید با شکوه ترین آنها همچون نگینی سر بر افراشته و خود نمایی ‎BS ge‏ 6 مسجد کبود: این مسجد طرح معماری خاصی دارده بدين معنا كه مسجد_ مقيره اسث و جسبيده به يلان مسجد مقبره اى نيز ساخته شده است. بخشر 

صفحه 7:
6 روش تحتیق نطبیقی مسجد کبود تبریز که به فیروزه جهان اسلام مشهور است و در این پژوهش به بررسی 7 پرداخته شده است. ش به کار رفته ی دو بنای شاخص دوره ایلخانی را به صورت تطبیقی و با روش کیفی مورد این مقاله تر بررسی قراز اه است. > جامعه آماری جامعه آماری انتخاب شده در این پژوهش دو بنای شاخص دوره ایلخانی می باشد که عبارتنداز: ۱) گنبد سلطانیه ۷ سججد کبوه 

صفحه 8:
< آهمیت پژوهش است که شناخت اصول هندسی و ارتباط آن با زیر بنای فلسفی موجب بالا رفتن کیفیت اهمیت موضوع تحقیق درا نقوش و الگوهای به کار گرفته شده در طرح ها می شود. در این پژوهش با بررسی تطبیقی دو اثر معماری از دوره ایلخانی به اين مهم پی خواهیم برد. 5 505 € پرسش اصلی تحقیق با بررسی دو نمونه از بنای شاخص معماری دوره ابلخانی» تغیبرات در تزئینات این دوره چگونه بوده است؟ چه عواملی موجب منظم تر شدن نقوش هندسی و ایجاد الگوی تزیینی مهمی شده است؟ 

صفحه 9:
6 بیان سئله ذر معماری دوران اسلامی ایران» معمار هميشة سعی کرده است که بة تحوی فضای داخلی و خارجی را به طرق مختلف تزیین نماید . بینهعتاری آنبلامی از عظر محققین غریی هر اسلامی وست گرآنان يا بيتس اسلامى دومفهوم جداكانه أببت. از نظراسلامی تزیین در هنر معماری اسلامی امری قدسی است و برای بیان مفاهیم رمزی و قدسی طراحی و ارائه شده بررسی نقوش گیاهی ( اسلیمی و ختایی ) و علل وجودی آن در هنر اسلامی کاربرد وسیع هندسه و خط در هنر اسلامی و عدم استفاده از نقوش جانداران در فضاهای مذهبی نظر سنت گرایان را بیشتر مقبول نی کند.( شاید:بتوان غایت ایرانی را در ساخت و تزیین مساجد دانست) 

صفحه 10:
هنر اسالامی به اعتقاد بو رکهارت : هنر دینی پیوندی دوسویه بین جهان مادی و غیر مادی برقرار می کند. هنرمند مسلمان با اتصال به آن جهان به سرچشمه ای پایان نیافتنی دست می یابد و سيراب كردن خود از آن سرچشمه نمودی از آنچه را می بیند در آثارش متجلی می کند. تفن انتلانی یرای سی راب قلق اباظيرى مم سين مريور فى كن کالبدهای معماری را با نگاهی انتزاعی تر و چیدمانی موافقتر با آمیزه ی ناب احدیت خویش جذب و از آن خود می کند و معنویت را در کالبد معماری خویش جاودان می نماید. 6 تاثیرات معماری دوره ایلخانی تاثیر پذیری معماری دوره ایلخانی از تاريخ اجتماعى قوم مغول. الصاق تزئینات با رویکرد چینی و وارداتی به پوسته های معماری ابرانی. 

صفحه 11:
از جمله برجسته ترین هنرهای اسلامی که در روحیه افراد تاثیر فراوان داشت ۰ معماری مساجد بود که برای خدمت رسانی به دین آن را توسعه دادند تصوير گری را مردود می شمردند.( حتی تصویر گری جاندران و انسان) با این وجود در سرزمین های اسلامی تصاویری از انسان و موجودات زنده ی دیگر نقش می شدند و در مواردی نیز به تصویر گری از چهره پیامبر نیز بر خورد می کنیم. دلایل اقلیمی. اجتماعی و فرهنگی و رقابت با تمدن های دیگر موجب شد: تا هنرمندان در سراسر سرزمین های اسلامی به اشکالی از هنر های انتزاعی مانند خوشنویسی, نقوش هندسی پا اسلیمی و معماری توجه ویژه داشته باشند. ورود مغول ها باعث تاثیر پذیری معماری سبک آذری از معماری مغولی شده است. 

صفحه 12:
© بيشينه تحقيق اترايی طباظبایی: ببید جمال (۱۳۴۸) تقش ها ونگاشته:های سبجد کبود عبربزه تضریه ضماره "۴ موره آذربایجان شرقی: تعفی تتیری.. شیم مهم آبنمعالهمی باشد که تجونه‌های بررشی کجه آرسیجه کبود جریر ال کاهیکاری :ها معرس کاری هاء حجاری ها و انواع خطوط و ... را نشان می دهد. ۲حاجی قاسمی و همکاران»(۱۳۸۳) گنجنامه: ‎Pale‏ تهران» دانشگاه شهید بهشتی و روزنه. منبع بررسی پلان و پرسپکتیو مسجد کبود تبریز می باشد. ۳ ثبوتی» هوشنگ, (۱۳۸۰) معماری گنبد سلطانيه در گذرگاه هنر؛ تهران؛ موسسه فرهنگی و انتشاراتی پازينه. دیگر منبع مهم این :مقالهامی باشد که تمونه هی بررسی شننة از کتبتا ساطانیه: از خمله: توییتاتا آنترکازی وانلقیق آغزبا کاشی واستفاده از حالت.های مختلف گ ‎wig‏ را نان می دهد. ۴ رضایی؛ على (۱۳۸۲) جایگاه مساجد در فرهنگ اسلامی؛ انتشارات ثقلین. ‎TARY Gen agin aj 4‏ تعماری ایران: مصالج تعاس اس عاب سود اتصارات ومرده تهزاق. ‎ 

صفحه 13:
۶ گلیر ورطوسی, امیر: ( ۱۳۸۶) تاریخ معماری اسلامی. گسترش علوم پاید. ۷ لشکریء ‎ty)‏ خطیب شهیدی. حمید. نیستانی. جواده(۱۳۸۷) نقش مهرهای تزئینی در معماری دوره ی ایلخانی ۰ مجله مطالعات باستان شناسی ص ۰۱۰۲-۸۵ ‎(A‏ محمد کاظم بن محمد تبریزی» (۱۳۸۷) منظر الاولیا» مصحح میر هاشم. محدثه تهران: مركز اسناذ مجلس شورای اسلامی, ‏روزنه. تهران» صفحه ۰۱۵۲ ‎ ‎(A‏ نجيب اوغلوء گل رو مترجم: قیومی بیدهندی» مهرداد(۱۳۸۹) انتشارات ‎da A‏ غلامرضا (۱۳۷۶) عزفول: شهر آنجره چاب اول» انستازات عیرات فرهنگی: تهرآن, ‏۱) نوین؛ امین و عاطفه نوین (۱۳۹۵) بررسی تطبیقی معماری ایرانی با معماری مغولی؛ معماری ایران و آسیای مرکزی دوره ایلخانی تا عصر تیموری, چهارمین کنگره بین المللی عمران, معماری و توسعه شهری, دانشگاه شهید بهشتی. ‏۴) ویلبه دوقالد. مترجم عبذاله فریاف (۱۳۶۵) معماری اسلامی ایران فر فوره ایلخانی» وزارت فرهنگ.و آموزتن عالی» قهیران. ‏6۴ ویلیز دونالیه مرجم مبدالله فزیاد (۱۳۴۶) جعمازی اسلاشی آیران در دوزه ایلغانیان: چاب یل باه ترجه و تشر کتاب تیرآن ‎ ‎ ‏۴) هلن برند. روبرت (۱۳۹۱) معماری اسلامی» ترجمه آیت الّه زاده شیرازی» شاد رنگ. 

صفحه 14:
< معماری دوره ایلخانی تغییرات سریع در اوضاع سیاسی کشور و جایگزینی حکومت ابلخانیان در متصرفات سلجوقیان ‎dle‏ و اصالت هتر سلجوقی دز سرتاسر متصرفات حکومت سلجوقی اسلامی با ويژگي هی خاص در معماری و هنر هانی ماد خط - کتابت - فلزکاری - سفالگری - تزئینات وابسته به معماری جایگاه ارزشمندی یافتهبود. در بتدای حکومت ایلخانی تصور اين بود كه اين هنرها ازبين خواهد رفت اما نه تنها از بين نرفت بلکه دگرگونی قابل توجهی در آنها به وجود آمد. ‏© تغييررات در هنر معماری ‎1 ۱ 11 ‎ ‎ ‎ ‎ ‎۳ ‎11 ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ 

صفحه 15:
6 مسئله عمده در دورء ایلغاننان تلفیق و ترکیب اشکال ساختمانی و تزئینی موجود بود. کوشش سلجوقیان بیشتر متمرکز ساختمان هایی از نوع مسجد گردیده بود. که در قرون اولین اسلام در ممالک مختلف و نواحی اشغالی به صورت خاصی بروز کردو در ایران با عوامل و عناصر معماری ساسانی قبل از اسلام ترکیب شد و شکل مشخص ایرانی به خود گرفت. سبک بصری مابعد مغول, که نشان خود را بر هنرها و نماد های معماری شرق عالم اسلام نهاد. طی اواخر قرن هفتم و هشتم تحت حکومت فائق ایلخانیان در ايران و عراق و آناتولی رواج یافت. در این دوره نقش های کهنه در نقش های تازه ادغام شد. نظریه پوپ درباره این دوره : ‎cine‏ اور دور را در ایجاذطرحنا واشکالی که شاخسه آنها ظبیعت گزانی جندید. و سلیقهآناژه ای انست. » تخاور دور را سهیم دانسته و معتقد است: که این تحول موجب شد دو جنبه متناقضء یعنی خشک ترین هندسه و سرزنده ترین گل و ‏بوته هاء در جوار هم قرار ‎ ‎ 

صفحه 16:
< پوپ این تحول اساسی را میمون شمرده ومی گوید: ضربه مغول درست در زمانی وارد شد که لازم بود جوهر تزئینات ایرانی دگرگون شود. زیرا در قرن هفتم این هنر اگر هم در حال احتضار نبود. باری کما بیش دچار رکود شده بود. احیا صورت گرفت. اما نه به جابه جایی کامل. بلکه با تکمیل آنچنان سیر تکاملی گسسته نشد بلکه با مضامین تازه ای تغذیه شد و از نابودی ناشی از رخوت نجات یافت. 

صفحه 17:
ترئینات معماری دوره ایلخانی 0 بند کشی آجر ها با جزئیات ۲ استفاده از انواع تکنیک های گچکاری ۳)_ تزئینات کاشی کاری با دقت و صحت در کنار آجر کاری پیشرفته دوره ی قبل اوج هنر کاشی کاری این دوره را می وان در گنبد سلطانیه ملاحظه کرد. هنر آجر کاری و آجر تراشیده در تزئین ابنیه از قرن پنجم هجری در ایران معمول بود تا اواخر فرن ششم تکامل پیدا کرد. ایلخانیان پس از دستیابی به عناصر به وجود آورنده بناه بیشترتلاش خود را صرف تزئینات بنا ها کردند. آجر به عنوان عنصر تزیینی در سطح خارجی بنا استفاده شد. غنى ترين طرحها و فرمهاى تزئينى در ديواره هاء بوششهاء سقف ها و مناره ها از آجو ابداع شد. پوشش طاق آجری وارد تحول گسترده ای از تکنیک و اجرا شد که باعث به وجود آمدن كنبد ‎cle‏ بسيار جشمكير و ‎SS ge ES‏ 

صفحه 18:
پوشش طاق آجری وارد تحول گسترده ای از تکنیک و اجرا شد که باعث به وجود آمدن گنبد های بسیار چشمگیر و خوشفرم هندسی شد. نمونه بارز آن ( گنبد سلطانیه با قطری ۲۵/۴۰ سانتی متر . ارتفاع ۵۰ متر) 6 انواع آجس های استفاده شده در دوره ایلخانی 777777 - 5797 به اندازه های مقرر به رسم دوره های قبل اسلام شکل مربع داشت و حدود اندازه آن ۱۳ تا۱۸سانتی فتر مربع و معمولی ترین اندازه بین ۲۰ تا ۲۲ سانتی متر مربع است. ضخامت آجر ها ۴ تا۷ سانتی متر است.و معمولی ترین ضخامت ۴/۵ تا ۵ سانتی متر می باشد. آجر های کوچک نصف آجر های معمولی است. رنگ های مختلف آجر های پخته (رنگ آجر ها چندان ند نیستند) ‎Vienne 0 5 ۳‏ شع رد تح ۰ ای 

صفحه 19:


صفحه 20:
6 خصوصیات ترئینات معماری ایلخانی كس یکی از خصوصیات برجسته این دوره می باشد. عهارت فوق العاده و اسنتفاده زیاد گچکاری باعث به وجود آمدن انواع مختلف 1 در سطوح داخلی فقط مورد استفاده قرار می گرفت ( برجسته كارى با كج که اغلب در چندین ورقه ساخته شده و دراشکال و طرح ها عمیقاً از زیر تراشیده شده, تا اواخر دوره به کار رفته است) رواج سطوح صافدارای طرح های منگنه ای. 60009 هنم ال ند بين بند كشى افقى و عمودى وجود داشته که هر سهقبل ین یره معمول بود نوع اول) عرض بند کشی افقی و عمودی هر دو ۲ سانتی متر است. نوع دوم) بند کشی افقی ۲ سانتی متر یا بیشترعرض دارد و عمودی حداقل عرض را دارد. نوع سوم) بند کشی افقی حداقل عرض و عمودی از تا ۶ سانتی متر عرض دارد. نوع سوم درعملیات تزئینی بسیار مناسب بوده که در آن بند های عمودی را با قطعات گچ قلم زده شده پر می کردند 

صفحه 21:
6 تاریخچه سجد کبود تبریز تنها بناى باقيمانده از دوره فرمانروايى قراقويونلوها در بايتختشان تبريز است. به اننتتاداستن کتیبه ایوان وروفي» احفانق أن فرستة +637 م.ق خائمه يافقة اسك سید طرح مسبازی خی داره: بدین بعبا که ‎dln gg yl ape ance gh wy oxy pel ay‏ کب اس تویسنمه کتاب « نظر الاولیاه» جر خمی شرح احوالات جهاتماه می تویسد: « از آثار آن شهریار عدالت شمار نج جهانعاه است که در بیرون دروازه خیابان واقع شده‌الحق همت بلند کرده بود.* «چنان که از آثار دیوار شکسته هایش توان فهمید.جنازه اش را هم پقت همان مسجذ در مقبره ای از برای این کار ساخثة بودند* دفن کردند( محمد کاظم ین محمنه ۱۳۷۸) گویا غلاوه بر جهانشاه, برخی اعضای خاندان قراقویونلو نیز در سردابه ی تدفینی مقبره که اکنون نیز باقی است. مدفون اند. در مورد بانی اشلی مسج کبوده اییکه خود جهانعاه بوده با حرش و با غبرش: بین محققین اقتلاف حظر وجود دارده متهنا ای تن بانی نتفر کدام که باشنده بنایی است که فر قوران سلظنت .سومین پافشاه سلسله جنهان شاه احدانت: ده اسع چنانچد در كتيب هی سر در دیده ابوالمظفر سلطان جهانشاه ورودی آن نیز عبارت می شود. iad, il 

صفحه 22:
< ترئینات به كار رفته در مسحد کبود بالای آزاره در متن آجری معرق 7 كنبد ايوان ورودى 9 ]| خط كوف 5-5 کاری با متن آبی و کل های سفید طرح ستاره ددم نوشته ها به خط کوفی از" | - فر لصحت بوت کرو قسمتی از مقرنس کاری درب ورودى بنا به كار اسليمى فيروزه اى طلابى در ميان راست به جب محمد رسول : ‘ ‎i‏ ‏/ شد ميان | بنا كه از جرخش هفت بار به چپ ده شده با متن آب ترنج ها كلمه الله اكبر به خط كوفى ‎a‏ 2 | الله على ولى الله ابراهيم ‎nae hy‏ سفید رنگ و حاشیه ای فیروزهای ‎HII me‏ | خليل الله عيسى روح ال و 3 داخل لوزی معرق کاری شده است سا : ما کتیبه حجاری شده پایه دیوارهای صحن بزرگ که سه قسمت از پایه را پوشانده و غیر از پشت پایه ها که به شبستان سنگ مرمر ( آزاره ها مشرف است و به رنگ سیاه قهوه ای می باشد . سه قسمت پایه از آزاره فیروزه پوشانده شده که از کاشی فیروزه ای با اشکال هندسی ۳و۴و ۱۳9۷ ضلعی و خطوط مشکس و لوزی های طلایی معرق کاری شده و جالب ترین آزاره از حیث زنگ ثابت و آبدار و یکنواخت که دارای حاشیه ای معرق از متن آبی و اسلیمی بسیار ظریف فیروزه ای با گل ها و برگ های سفید موجدار می باشد 

صفحه 23:
در قسمت جنوب غربی کهندژ (ارگ سلطنتی)» آرامگاه اولجایتو یا گنبد سلطانیه به عتوان یکی از بتا های عظیم اسلامی و شاید با شکوهترین آنها همچون نگینی سر بر افراشته و خود نمایی می کند. این بفانفر قوران حکومت سلظان غذاننده لولجابتر در مد.٩‏ سال ل(از سال ۷*۴ ال ۷۱۴ هجری قسری ) احانق ‎sel nai‏ درباره ی این بنا فرضیه های بی شماری در ارتباط با تناسبات, ترکیبات تلفیقات. تنوع. ایستایی و محاسبات وجود دارد که از اين رهگذر مورخین و حتی مردم عادی به چشم می خورد. گنبد سلطانیه از نظر د نات رنگ و نقاشی, ت نات. بسیار غنی بوده و درآن تز نات سنگی و چوبی. در نهایت ی اجرا شده است. تزیینات گچبری در سقف ایوان های ۲۴ گانه طبقه دوم بناء از زیباترین نمونه های گچبری در بناهای اسلامی به شمار می آید. هرالین آرانگانه برای جفسحیی باز وزاریه:سباری اسلامی دز سظع؛پیچیدهو مقمل از سر کاشی گاری انسفایه نش آنبید البته : بنا دو لایه بوده و درباره این پدیده فرضیات گوناگونی ارائه شده است. 

صفحه 24:
< ترئینات به کار رفته در گنبد سلطانی عنصر گچ به صورت زنده و پخته و عنصر گچ به صورت زنده و پخته زمانی به حالت مرده و خام در يشت زمانی به حالث مرده و خام در بند کاشی ها و ملات آجرهاء گچبری | | بند کاشی ها و ملات آجرها, گچبری ها و تزیینات قالبی و استامپی در ها و تزیینات قالبی و استامپی در ابعاد مختلف به خدمت گرفته شده. ایعاد مختلف به خدمت گرفته شده. اين نوع آجر ها در جهار يوان شرقي. شمال شرقى. در كره های تند به کارگرفته شده اند. زثینی این گره ها بسیار متنوع و پیچیده است.این آج ها در فرم های شش و پنج یا شش بند. تکه. پاباریک.سورمه دون, سلی و ستاره ایرانی به کار برده شده و نقوش داخلی آنها را خطوط اسلیمی. گل و بوته با ترکیبات و تلفیقات متنوع تشکیل داده اند. ترکیب کلی این نوع تزئینات گره ای است از نوع شش و پنج. ابداع و ایجاد خطوط و نقوش معقل یکی از پدیده های هنری در معماری دوران اسلامی است و این روش تزیینی در گنبد سلطانیه در حد شکوفايي قابل رویت می باشد. از این نوع تزیینات در ساقه گنید نیز اجرا شده است و کلعات و اسماء جلاله از آن پدیدار شده اند. رنس کاری آجری با استفاده از آجر های نخودی, قرمز و اين دو زنك در ‎ols‏ ‏طبقه اول در ضلع شرقی و غربی. را ایجاد نموده است. 

صفحه 25:
€ نتیحه گیری و جمع بندی در بررسی های صورت گرفته مشاهده می شود: پیدایش الگوی تزیینی در ابتدای زمان سلجوقی و رواج و تداوم آن در دوره ی ایلخانی می باشد. شکوفایی و پویایی این نوع تزیینات درمعماری دوره ی سلجوقی و در ابتدای دوره ی ایلخانی کمتر دیده مى شود و به تدريج ‎gp lawned cial Y‏ در آواتتطا جوره ی ایلقانی می.یاند اين نوع تزيين شايد به دليل نوع خاص معمارى اين دوره رواج بيدا مى كند.( در دوره های بعد از ایلخانی حتی شاید ات شامل كجبرى هاى زيبا و نقاشى هاى بديع و كاشيكارى و كتيبه هاى انكشت شمار هم نباشد و جاى خود را به نوع ديكر تز بى نظير در دوره هاى بعدى مى دهد). تلفیق کاشی با آجر در دوره ایلخانی به مقياس وسيع تر و تنوع بيشتر به اشكال هندسى و يا به صورت عبارات و اسامى مقدس به كار رفته است.( در این دوره محراب ها هم کاشیکاری می شوند). 

صفحه 26:
در سیر تحول این نقوش به نظر می رسد از دوره سلجوقی به دوره ایلخانی ... نقوش هندسی حالت منظم تری پیدا می کند و به عنوان یک الگوی تزبینی مهم به شمار می رود. حتی می توان گفت که حالت تقدسی بناها با توجه به اسماء متبرکه بناها نسبت به دوره های پیشین بیشتر می شود: نکات ‎WE‏ توجه در بررسی طرح های تزئینی بناها با تقوش متبرک «الّه. علی» محمد» تزیین شده و به کارگیری آنها نیز در نقاط مختلف بنا متناسب با عظمت و اهمیت آنها متفاوت بوده است.