توسعه اقتصادی و برنامه ریزی

توسعه اقتصادی و برنامه ریزی

اسلاید 1: توسعه اقتصادي و برنامه ریزی

اسلاید 2: فصل دوم: مشترکات و تفاوتهای اصلی بین کشورهای در حال توسعه

اسلاید 3: خصوصیات اصلی و مشترک بین کشورهای در حال توسعه1- سطح پایین زندگی2- سطح پایین بهره وری نیروی کار3- نرخ بالای رشد جمعیت4- نرخ بالای بیکاری5- وابستگی به صادرات یک محصول6- دوگانگی اقتصادی – اجتماعی

اسلاید 4: 1- سطح پایین زندگیسطح پایین زندگی در این کشورها عموماً به شکل سطح پایین درآمد سرانه و در بسیاری از موارد به صورت فقر مطلق و گسترده خود را نشان می دهد.از نظر گستردگی فقر تفاوتهایی بین کشورهای در حال توسعه وجود دارد، اما به طور متوسط بیش از 1/3 مردم این کشورها زیر خط فقر قرار دارند. یعنی بیش از 1/3 مردم کشورهای جهان سوم فاقد درآمد لازم برای داشتن حداقل زندگی هستند.

اسلاید 5: 2- سطح پایین بهره وری نیروی کاراز دیگر مشخصه های مردم کشورهای در حال توسعه عدم استفاده بهینه ار منابع و امکانات موجود است. این مسئله منجر به پایین آمد سطح بهره وری در این کشورها می شود. برای محاسبه بهره وری یک عامل تولید در جامعه کافی است تولید ملی را بر آن عامل تولید تقسیم کنیم.در نتیجه بهره وری نیروی کار از تقسیم تولید کل بر تعداد نیروی کار شاغل بدست می آید. از مقایسه ارقام مربوط به بهره وری نیروی کار در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه در پاره ای از موارد به نسبتهای باورنکردنی چندین ده برابر می رسیم.

اسلاید 6: عوامل تعیین کننده اختلاف بارز در بهره وری نیروی کار بین جوامع توسعه یافته و در حال توسعه1- تفاوت در عوامل مکمل نیروی کار مانند سرمایه، مدیریت و تکنولوژی2- انگیزه نیروی کار3- سطح پایین تر تغذیه و بهداشت در جوامع در حال توسعه که موجب کاهش توان فیزیکی و فکری نیروی کار می شود

اسلاید 7: 3- نرخ بالای رشد جمعیتنرخ رشد جمعیت تفاوت بین نرخ موالید و نرخ مرگ و میر است. نرخ بالای زاد و ولد در کشورهای در حال توسعه موجب نرخ بالای رشد جمعیت در این کشورها شده است. از طرف دیگر در اغلب کشورهای در حال توسعه، بیش از نیمی از جمعیت آنها را جوانان زیر 15 سال تشکیل می دهند. به همین دلیل بار تکفل - که عبارت است از نسبت تعداد کل جمعیت غیر شاغل یک جامعه به تعداد جمعیت فعال و شاغل آن - در کشورهای در حال توسعه بسیار بیشتر از کشورهای توسعه یافته است. بدین ترتیب بار تکفل بالا موجب کاهش درآمد سرانه و تشدید فقر در این جوامع شده است.

اسلاید 8: 4- نرخ بالای بیکاریتفاوت چشمگیری بین نرخ بیکاری در کشورهای توسعه یافته و کشورهای در حال توسعه وجود دارد که دلایل متفاوتی دارد از جمله:1- نرخ بالای رشد جمعیت2- نبود فرصتهای شغلی کافی به سبب محدودیت فعالیتهای اقتصادی3- نرخ پایین رشد اقتصادی4- انتخاب تکنیک تولید سرمایه بر به جای کاربر5- آموزش غیر مرتبط با نیازهای اقتصادی6- کمبود سرمایه گذاریهای مولد

اسلاید 9: 5- وابستگی به صادرات یک محصولمشخصه دیگر کشورهای در حال توسعه وابستگی شدید آنها به صادرات یک محصول است، که معمولاً مواد معدنی یا محصولات کشاورزی می باشد. به همین دلیل کشورهای در حال توسعه را کشورهای تک محصولی نیز می نامند. از آنجایی که درصد بالایی از درآمد ارزی اکثر کشورهای در حال توسعه از یک منبع صادراتی تأمین می شود، این اقتصادها در برابر نوسانات قیمت یا مقدار صادرات بسیار آسیب پذیر می باشند.

اسلاید 10: 6- دوگانگی اقتصادی – اجتماعیاز مشخصه اکثر کشورهای در حال توسعه، به خصوص کشورهای دارای نظام سرمایه داری، دوگانگی در ساختار اقتصادی اجتماعی و فرهنگی آنهاست. منظور از اقتصادهای دوگانه، جوامعی هستند که نه تنها در بافت اقتصادی، بلکه در ساختار فرهنگی و اجتماعی آنها دوگانگی و عدم تجانس وجود دارد. در این کشورها دو بخش کاملاً مجزا و متمایز وجود دارد. یک بخش کاملاً مدرن و پیشرفته، با رشد سریع و سرمایه کافی و تکنولوژی جدید و بخش دیگر سنتی و عقب مانده، دارای سرمایه اندک و کارایی پایین است.

اسلاید 11: تفاوتهای اساسی بین کشورهای در حال توسعه1- شرایط طبیعی، جغرافیایی و جمعیتی2- شرایط تاریخی – فرهنگی3- ساختار اقتصادی مختلف4- وضعیت توزیع قدرت سیاسی در جامعه

اسلاید 12: 1- شرایط طبیعی، جغرافیایی و جمعیتیاکثر کشورهای در حال توسعه در نیمکره جنوبی و یا در حول و حوش مناطق استوایی قرار دارند و از نظر اقلیمی دارای آب و هوا گرم هستند، اما بعضی از آنها به دلیل وسعت خاک دارای آب و هوای متنوع می باشند. هرچه مساحت کشور بزرگتر باشد، معمولاً از نظر منابع طبیعی متنوع نیز در شرایط مناسبتری قرار دارد. در بین کشورهای در حال توسعه چین و سپس برزیل از وسعت بیشتری برخوردارند. تنوع اقلیم و منابع طبیعی باعث اتکای کمتر یک کشور به تجارت خارجی می شود.

اسلاید 13: 1- شرایط طبیعی، جغرافیایی و جمعیتیاز تفاوت عمده بین کشورهای در حال توسعه، تفاوت در منابع زیرزمینی آنهاست. بعضی از کشورهای در حال توسعه از نظر منابع زیرزمینی بسیار غنی هستند. سیزده کشور نفت خیز عضو اپک که عبارتند از ایران، عراق، عربستان، کویت، عمارات متحده عربی، قطر، اندونزی، الجزایر، لیبی، نیجریه، گابون، اکوادور و ونزوئلا از نمونه های بارز چنین کشورهایی هستند.در چهارده کشور در حال توسعه دیگر منابع عظیمی از سنگهای فلزی وجود دارد که این کشورها در موقعیت خاصی نسبت به سایر کشورهای در حال توسعه قرار داده است. این کشورها را کشورهای بر پایه معدن می نامند.

اسلاید 14: 1- شرایط طبیعی، جغرافیایی و جمعیتییکی از دلایل عمده تفاوت درآمد سرآنه بین کشورهای در حال توسعه در بسیاری از موارد اختلاف در منابع زیرزمینی آنهاست. بنابراین نمی توان کشوری مانند عربستان سعودی با ذخایر نفتی سرشار را با کشوری مانند بنگلادش که از نظر منابع زیرزمینی بسیار ضعیف است، در یک رده قرار داد. از نظر جمعیتی نیز تفاوتهای زیادی بین کشورهای در حال توسعه وجود دارد. چین و هند با جمعیتهای به ترتیب 1/3 و 1/2 میلیارد نفر بزرگترین کشورهای جهان از نظر جمعیت محسوب می شوند. اگرچه اداره این کشورها مشکلات زیادی را به همراه دارد، اما محاسنی از جمله بزرگی بازار داخلی و مقرون به صرفه بودن تولید انبوه را به همراه داشته است.

اسلاید 15: 2- شرایط تاریخی – فرهنگیکشورهای جهان سوم از نظر تاریخی و فرهنگی دارای زمینه های متفاوتی هستند. بعضی دارای تمدن کهن و برخی دیگر جوان و تازه استقلال یافته اند. کشورهای دارای تمدن و تاریخ قدیمی به دلیل داشتن نیروی کار مناسب در امور اداره حکومت و ایجاد تشکیلات اداری دارای مشکل جدی نیستند . ولی بسیاری از کشورهای جوان آفریقایی که در گذشته به صورت قبیله ای زندگی می کرده اند، حتی در ایجاد تشکیلات حکومتی- اداری مشکلاتی را دارند.

اسلاید 16: 2- شرایط تاریخی – فرهنگیاز طرف دیگر داشتن قدمت تاریخی همیشه جنبه مثبت ندارد، زیرا به معنی حدوث اتفاقات بیشمار بر جامعه است که ممکن است اثرات منفی بر جامعه گذاشته باشد. پاره ای از کشورهای جهان سوم هرگز مستعمره نبوده اند در حالیکه برخی دیگر از کشورهای در حال توسعه در گذشته مستعمره بوده اند. نوع و طول مدت استعمار در ایجاد زمینه های فرهنگی در جوامع مؤثر می باشد.

اسلاید 17: 3- ساختار اقتصادی مختلفاگرچه در گذشته ساختار تمامی کشورهای جهان سوم کشاورزی بوده است، اما در چند دهه اخیر در پاره ای از آنها تغییرات چشمگیری در جهت صنعتی شدن صورت گرفته است. کشورهایی همچون برزیل، تایوان، چین، مالزی، تایلند، سنگاپور و هند از جمله این کشورها هستند. بدلیل تغییر ساختار اقتصادی در این کشورها وضعیت نیروی کار نیز دستخوش تحولاتی شده است.

اسلاید 18: 4- وضعیت توزیع قدرت سیاسی در جامعهدر اکثر کشورهای جهان سوم بیش از کشورهای توسعه یافته، قدرت سیاسی در دست عده ای محدود متمرکز است. که این تمرکز قدرت سیاسی در بسیاری از موارد توأم با قدرت اقتصادی است. به هر حال بسته به ساختار اقتصادی- اجتماعی جامعه این گروه قدرتمند متفاوتند. در جامعه ای با ساختار کشاورزی، قدرت در دست زمین داران بزرگ قرار دارد. در جامعه ای دیگر قدرت در دست تجار و بازرگانان است و در جامعه ای که از نظر صنعتی پیشرفته است، قدرت در دست سرمایه داران و اربابان صنعت است. مشکل اصلی در خود توزیع قدرت نیست بلکه عموماً تبعاتی است که به همراه خود دارد.

اسلاید 19: 4- وضعیت توزیع قدرت سیاسی در جامعهبعنوان مثال تصحیح نظام مالیاتی بدون تغییر ساختار سیاسی امکان پذیر نمی باشد.در پاره ای موارد مشکل از این هم پیچیده تر است. به طوریکه گروه قدرتمند سیاسی از چنان امکانات بالای اقتصادی در جامعه برخوردار است که حتی نیاز به تغییرات اقتصادی را نیز احساس نمی کند.