حریم در معماری (به همراه نمونه موردی)

حریم در معماری (به همراه نمونه موردی)

اسلاید 1: حریم

اسلاید 2: حریم گذاری بر زمین و ساختمان حریم و حرمت از بررسی‌ متون ادبی‌ ایران باستان چنین برمی‌‌آید که راه و رسم هایی وجود داشته  و نگه داشته میشده اند تا نظام جامعه پایدار بماند، تا بهره گیری از موهبت‌های الهی‌ای که بر زمین و در دل زمین فرو نشانیده شده اند به اعتدال صورت گیرد، تا قدر انسان‌ها در محفل و منزلت اجتمأعی شان ‌درون هرم رابطه‌های گسترده بر کشور حفاظت شود.نشانه‌‌هایی‌ از این مجموعه راه و راسم‌ها - که سر در جهان بینی‌‌هایی‌ ژرف و خاستگاهی اساطیری دارند - را در لحظه مهمی‌ از تاریخ ایران می‌یابیم، جایی‌ که حرمت گذاردن بر دیگران حکمی است چندان برای پادشاهان که دستوری روزمره برای مردمانی که در طبقه‌هایی‌ چهار گانه و متکمل یک دیگر جای میگیرند تا، به عمر خویش پاک و منضبط بزیند.به طور مثال مفهوم و نقشی‌ که برای «حجاب حفظ و ادب» نگاه داشتن حرمت گذاردن در پیشینه‌های زندگی‌ مدنی ایرانیان رایج بوده، به فضایی بس گسترده و فراگیر پدیده‌های گونه گون حیات انسان بر روی سطح زمین می نگریسته و خواستار توجه به انتظام در مقوله مهمی‌ بوده که امروز زیر عنوان تحرک اجتماعی قرار می‌گیرد و دارای تعریف علمی شناخته شده ای است.

اسلاید 3: در واقع ، به روزهای زندگی ما ، جامعه های پیش رفته برخوردار از انتظام و انسجام در روابط اجتماعی ( روابط اجتماعی – خدماتی اجتماعی – تولیدی و اجتماعی – مدیریتی )، درجات و میزان های بهره وری از مرتبت های شناخته شده در بستر زندگی شهروندان را گستره مکانی خاصی مشروط و محدود می کنند و، برای گذر از این گستره ها به گستره ای پهن تر و به دست دهنده میزان تمتعی بیش تر ، رمز و رازی ویژه قابل اند.در ایران امروز نیز ، ضابطه هایی که گذر از گستره ای خاص برای بهره وری از گستره ای وسیع تر را ممکن می دارند، از سوی قانون تعیین می شوند و ، چنان که راه و رسم نظام های قانون گذاری است، پیش گیری از ارتقاء های مطلوب اما نا به حق وظیفه ای اصلی تلقی می شود و این امری است که ، در نهان، حرمت گزاری بر حریم هر منزلت و مرتبت را پشت سر بگذاریم ( که الزاماً بر فضای کالبدی یا سرزمینی راه می دهد ) و چه آن گاه که بخواهیم بر فضای کالبدی یا سرزمینی گسترده تری تسلط یابیم یا از آن بهره وری کنیم که در این صورت نه الزاماً توان معنوی بیش تر ، بل توان مالی بیش تر نیز می تواند اسباب ارتقاء را فراهم آورد و به شکلی مشابه ، حریم و حصاری کالبدی یا سرزمینی را تعیین کند ).

اسلاید 4: جا به جایی آدمیان و سرزمین آنانپی گیری مبانی حقوقی مربوط به تعیین حدود برای گستره های مجاز جابه جا شدن آدمیان در پهنه سرزمین های ایران، در دوره های تاریخی کهن، به دلیل در دست رس نبودن مدارک و اسناد لازم و معتبر امری بسیار دشوار می نماید – به ویژه آن گاه که بخواهیم موضوع را به همان ابزارهایی بازشناسیم که امروز به کار تشریح و تصویر و ترسیم فضایی می آیند که به عنوان حریم شناخته می شود. با این همه ، نگاهی کوتاه به نکاتی که در متون حقوقی در دست رس و معتبر می آیند خالی از اهمیت نیست زیرا راه را برای شناخت و درک بهتر مقوله حریم گذاری بر فضای کالبدی در دوره های تاریخی نزدیک تر به ما هموار می کند.در این زمینه به نکاتی بنگریم که دکتر سید تقی نصر در کتابی که به تاریخ حقوق ایرانی اختصاص داده و به سال 1933 به زبان فرانسه به چاپ رسیده – به آنها پرداخته و اماراتی مهم از فضای حقوقی ایران – به ویژه در دوران ساسانیان – به دست می دهد . نگاهی به سرفصلی بیافکنیم که به حقوق ساسانی اختصاص یافته است.

اسلاید 5: - در اوستا به انواع قرارداهای خاص زمین اشاره می شود و عنوان می گردد که زمین می تواند از سوی افراد تملک شود.- تورات در مالکیت زمین وجود دارد بر حسب وصیت نامه تحقق می پذیرد مگر در مورد مالکیت های جمعی ( خانوادگی ، قومی .... )- افراد قبیله دارای مالکیت انحصاری نیستند و، در پیاییی فصل ها، از حق جمعی حفاظت شده برای بهره گیری از سرزمین هایی خاص زندگی و پرورش احشام استفاده می کنند.- زمین می تواند به یکی از سه طریق : فروش ، اهداء و تورات به دیگری انتقال پیدا کند.- زمین می توانسته ، بی حضور الزامی شخص خریداری کننده ، برای مدت چهل سال پیش خرید شود و طی آن حق بهره برداری از آن مورد حفاظت قرار می گرفته .چنان که دیده می شود ( و قصد ما از باز آوردن نکات پیش گفته است )، زمین به مثابه موجودیتی ماندگار برای بهره وری آدمیان در پیاییی نسل ها موضوع تملیک قرار می گیرد و رمز اعتبار قراردادهایی که باید چنین امر مهمی را تحقق بخشند ، چیزی نیست جز احترام گذاشتن بر تمایزی که میان ملک یا زمین تملیک شده از سوی شخص حقیقی در یک سو و زمین آزاد و زمین متعلق به جمع- در سوی دیگر- وجود دارد. ریشه های این پدیده اجتماعی را در حرمت گزاری بر حریمی می یابیم که ، در پی عقد قراردادی در مالکیت ، به وجود می آید.

اسلاید 6: زمینه های اجتماعی مدنی حریم گذاریاز دیدگاه ما، انسان ها باید بتوانند، در امر مرتبت و منزلت گزاردن بر اقداماتی که برای ماندگاری زندگانی خود صورت می دهند، از اصولی پی زوی کنند که بیش از هر چیز بر تقدس زندگی انسان به عنوان یک پدیدة الهی تکیه می کنند. به بینش ما، هر نظریه پردازی ای که در مقوله حریم گذاری برای استمرار حرمت معنوی میان آدمیان صورت می گیرد، نمی تواند برگذارا بودن آدمی و برماندگار بودن زمین او،به بیش ترین میزان ، مقید نباشد؛ زمینی که هرگز ، بی رنگ گرفتن از آداب و رسومی که آدمی بر سطح آن و به اتکاء مستقیم و غیر مستقیم بر موهبت هایی که هم زیر آن پنهان اند و هم روی آن ، با گذر شبانه روزها و فصل ها ، هم به نظر و هم دفعتاً و به هیبت هایی پیش بینی نشده رخ می کنند – جاری می کند نمی ماند. زمین، از راه بناهایی که پذیرا می شود ، هر چند بار یک بار ، شکلی متفاوت پیدا می کند ؛ گاه به همت آدمی، چندان زیبا و الهام بخش آدمیان برای سیر در جهان معنوی می شود که خود جزئی از جهان ملکوت به شمار می آید و گاه چنان روزمره می شود که جز ابزاری برای دست یابی به سودی بیش به شمار نمی آید. در جهان پرآشوبی که امروزه شش میلیارد انسان رو به افزایش تصاعدی در آن می زیند، نیاز به حرمت گزاردن بر زمینی که در برگیرنده ارزش های معنوی فرهنگی و تاریخی است ، هر روز بیش تر احساس می شود و بعد جهانی خود را می نمایاند.

اسلاید 7: در پی گیری اصلی که به آن اشاره کردیم و انگیزة اولی برای تدوین این گزارش دانسته می شود، به نکته ای باید اشاره کنیم که یادآوری اش را بی جا نمی یابیم . در ادبیات مکتوب مرمت معماری و مرمت شهری می خوانیم که، در سالهای گذر از سدة نوزدهم به سدة بیستم، اندیشه مندی به نام کامیولوسیت به جامعه معماران یا بهتر، به جهان معماران، پیامی فرستاد که چون از دل بر می خواست، بر دل ها نشست ؛ پیام، به بیان امروزی ما هشداری بود به معماران مدرن آن زمان تا منزلت زیبایی های شهر شناختی ای را حرمت گزارند که خود قادر به تولید مشابه یا متشابه آن ها نیستند.در ضمیر پیام سیت نه چندان انتقاد از ناتوانی معماران – شهر سازان مدرن، که لزوم احترام بر دست آوردهای معمارانه ای بود که گذشتگان در سطح زمین شهرهای قرون وسطایی اروپاییان برنشانیده بودند؛ جایی که هماهنگیرنگ ها با گونه گونی شکل برونی بناها چنان در آمیخته بود که بو و طعم تفاهم معنوی و مادی میان سازندگان و زیندگان شهرها را به خاطر می آورد و جایی تناسبات میان حجم بناها و چگونگی های برخاستن هر بنا از زمین و ترکیب شدن آن با زمین زیر و مجاورش چنان اندیشیده و تنیده شده بود که حکایت از عشقی می کرد که انسان ها باید مصنوع خود ورزیده بودند. از روز دریافت آن پیام سیت تأمل در مفهوم حرمت بر شهرها و تدبیر در حریم گزاردن بر مجموعه های زیبا و تاریخی شهری ، به تدریج بیش تر در میان مدیران شهرها و میدان کار علمی – آموزشی دانشگاه ها رایج شدند و مقوله ای ساختند که امروزه به آن می پردازیم.

اسلاید 8: خاستگاه های اصولی امروزآن چه به عنوان مکان توافق های عمومی مرمت کنندگان و علاقه مندان و پژوهشگران بناها و مجموعه های معماران ارزشمند – چه از دیدگاه هنری و زیبایی شناختی و چه از دیدگاه تاریخی و مدنی – ملی – می شناسیم ، علی رغم قطعنامه ها و منشورهایی که در سطح جهانی معتبر شناخته شده اند، کفت و شنودی یک سره مقبول تمامی کسانی نیست که ، دست کم از یک صد سال پیش تاکنون ، به صورتی منظم این مقوله را پی می گیرند. روزگاری، از زبان ویله لودو می شنویم که برای حرمت گزاردن بر اثر معمارانه ای که گرد زمان بر آن نشسته و دگر گونی های کالبدی – کاربردی ای حتی اصیل یافته ، می بایست، شکل نخستین و اصیل اش را به آن بازدهیم و امروز، از زبان مارکودتزی باردسکی می شنویم که باید فرهنگ و بینش روز خود را ، با قاطعیتی همراه و همزاد با حرمت بر آن چه تا امروز و به تدریج به دست ما رسیده و بر پیکره کالبدی یک اثر معماری نقش بسته است، مداخله دهیم و زبان و بیان خود را، به مناسبت مرمت اش، بر چهره آن بر نشانیم.

اسلاید 9: از دیدگاه ما، اصل موضوع در هر دو مقوله حرمت (که به چگونگی های کیفی و کیفی-کمی رفتاری می پردازد) و حریم (که تنها به یا گستره مکانی تشخیص داده شده و تعریف شده ای می نگرد که چگونگی های پیش گفته درون آن تحقیق پیدا می کنند، هنوز به کلامی نهایی آورده نشده و هنوز، در بسیاری از بسترهای علمی-حرفه یی فعال در امر مرمت بناها و محوطه های ارزشمند، کسانی یافت می شوند که نمی خواهند، به شکلی قاطع، خود را در یک جانب قرار دهند. و این، خود زاده حرمت گزاردن بر اندیشه هایی است که ، بی نگاه کردن به بنایی خاص، به اصل ها و به مبانی تدبیر پرداخته اند. پس از گذشت 147 سال، هنوز می توانیم این صفحه پر معنا از هفت چراغ معماری را موضوع غور قرار دهیم .پرسش در زمینه نگه داشت یا تخریب ساختمان های متعلق به گذشته، چیزی نیست که بتواند تحت عنوان ساده احتیاج یا احساس به میان آورده شود. ما هیچ حقی نداریم که به آن ها دست بزنیم. آن ها مال ما نیستند، آن بناها بخشی متعلق به کسانی اند که آن ها را ساخته اند و بخشی متعلق به نسل های انسانی ای که در پی ما خواهند آند... یک ساختمان زیبا الزاما و قار جایی را دارد که اشغال کرده است... هیچ حقی برای ویران کردن آن وجود ندارد.هر آیینه چنین امری اعتبار داشته باشد، مطمئنا در زمان ما نیست که جای آن، چه در گذشته و چه در آینده ، در اندیشه های ما، از طریق نا آرامی و عدم رضایتی که هست، مورد تجاوز و سوء استفاده قرار گرفته. خود آرامش طبیعت نیز، به تدریج از ما گرفته می شود... روستا نیز، همانند دریایی از سبزه زارها، از طریق معبرهای تنگی که از آن عبور می کنند ما را به دروازه های شهرها می برد... همه چیز را به ماده بسپارید؛ که حتما شخصی خواهد بود که، درون باروهای بسته و نا آرام شهر، خواستار جاهایی متفاوت برای پیاده روی است و می خواهد که شکل های دیگری را ببیند که نگاه اش را بار عاطفی خانوادگی می بخشند،