خاک شناسی

خاک شناسی

اسلاید 1: تعريف و مفاهيم خاک تعريف خاک : خاک مطمئن ترين قسمت پوسته جامد زمين را تشکيل مي دهد که به صورت پوششي سست و کم ضخامت سنگ هايي را که هنوز تخريب نشده اند مي پوشاند. ضخامت اين پوشش (خاک) در شرايط عادي 5/0 تا 2 متر است. اين قشر نازک در واقع بين جو (اتمسفر) و قسمت سخت زمين که هنوز تحت تأثير عوامل جوي واقع نشده و تخريب نگرديده (ليتوسفر) قرار گرفته است.بطور کلی از دیدگاه خاکشناسی به ذرات کوچکتر از 2میلیمتر خاک اطلاق می شود.طبق تعريف ژنتيکي ، خاک ها بر اثر تخريب فيزيکي و شيميايي سنگ ها و فعاليت موجودات زنده که سبب تشکيل هوموس مي شود به وجود مي آيند. بنابراين خاک در درجه اول ترکيبی است از مواد معدني و آلي – مواد معدني آن شامل ريگ، شن، ماسه و غيره است که بر اثر تخريب و تجزيه سنگ بوجود مي آيد و مواد آلي را بقاياي گياهي و جانوري تشکيل مي دهد. در سالهای دور خاک بعنوان بخش بی ارزش پوسته زمین به شمار می رفت. تا اینکه در سال 1880 میلادی توسط دانشمندی روسی به نام داکوچائف بعنوان بخشی زنده و دارای ارزش مورد مطالعه قرار گرفت.در زمین سنگ های سطحی در تماس با آب و هوا و موجودات زنده به یک جسم جدید یا انواع خاک های زنده تبدیل شده است . هر زمین نما از مجموعه ای از خاک های متفاوت تشکیل شده است که هریک در فرآیندهای بوم شناخت به روش خود موثر است خاک جزء منابع طبیعی است

اسلاید 2: منابع طبیعی عبارتند از :1-آب 2- خاک 3-جنگلها ومراتع 4-منابع زیر زمینی منابع طبیعی به دودسته تقسیم می شوند.1- تجدید شونده 2- غیر تجدید شوندهخاکها جزء منابع طبیعی تجدید شونده هستند البته در یک دوره بیش از صد سال چون برای تشکیل یک سانتیمتر آن بیش از دویست سال زمان لازم است. اهمیت خاک:ازنظر خاکشناسی اهمیت خاک ازجنبه های مختلف مطر ح است.1-جنبه کشاورزی : بستر گیاهان مربوط به علم کشاورزی در خاک است.2-جنبه عمران وصنعت :ساختار ساختمانها در خاک پایه گذاری می شود.3-جنبه محیط زیست: خاک جذب کننده اصلی زباله هاوفضولات مختلف می باشد.

اسلاید 3: الف) پدولوژي:در اين ديدگاه به خاک به عنوان يک جسم طبيعي نگريسته مي شود. مطالعاتي از قبيل منشأ خاک، طبقه بندي انواع آن و غيره که در آنها استفاده آني براي گياه مورد نظر نيست همگي در محدوده پدولوژي مي باشد.علم پدولوژی علومی نظیر : ژنز وپیدایش خاک ورده بندی خاک کانی شناسی خاک وارزیابی وحفاظت خاک را مورد بررسی قرار می دهد.رده بندی خاک :خاکهای مختلف موجود در دنیا را در کلاس ها یا طبقات مشخصی جای می دهیم .دوطبقه بندی معروف عبارتند از 1-SOIL TAXONOMY 2- FAOرده های اصلی در طبقه بندی آمریکایی 12 رده است که به شرح زیر می باشند ، INCEPTISOLS ، ENTISOLS، MOLLISOLS، ANDISOLS، HISTOSOLS، GELISOLS، ULTISOLS OXISOLS، ARIDISOLS ، VERTISOLS ، ALFISOLS ، SPODOSOLS ب) ادافولوژي : در اين ديدگاه به خاک به عنوان محيط رشد گياه نگريسته مي شود. لذا خصوصياتي از خاک مورد مطالعه قرار مي گيرد که در رشد گياهان عالي مؤثر است. جدا کردن دقيق اين دو ديدگاه از يکديگر ميسر نيست. بعضي خصوصيات فيزيکي و شيميايي و بيولوژيکي در هر دو ديدگاه مشترک مي باشد. علم پدولوژی علومی نظیر : حاصلخیزی خاک بیولوژی خاک شیمی خاک فیزیک خاک رابطه آب خاک وگیاه را مورد بررسی قرار می دهد.

اسلاید 4: عوامل تشکيل دهنده خاک : هوا دیدگی سنگ ها و کانی ها ثا ثیر هوا دیدگی به خصوص تخریب فیزیکی و شیمیایی ذرات در هر کجا آشکار است و هیچ شئی نمی تواند از دست ان خلاصی یابد ..خاک محصول هوازدگي (weathering) سنگ هاي پوسته جامد زمين است . هوازدگي به مجموعه تغييرات فيزيکي و شيميايي کاني ها و سنگ هاي اين پوسته مي گويند. اين پديده را از آن جهت هوازدگي مي گويند که مستقيم و غير مستقيم با هوا و عوامل جوي ارتباط دارد. چون انواع سنگ هاي پوسته جامد زمين بنا به مبدأ پيدايش که مي تواند آذرين، رسوبي و يا دگرگوني باشد و نيز نوع کاني هايي که اين سنگ ها را تشکيل داده ند بسيار متفاوت است، بنابراين تأثير جوي در توليد خاک به نوع سنگ هايي که تبديل به خاک مي شوند بستگي دارد. اصولاً سنگ هايي را که تبديل به خاک مي شوند سنگ مادر مي نامند. عامل ديگر پيدايش خاک، نوع و شدت تأثير عوامل جوي است. عمده ترين عوامل جوي عبارتند از درجه حرارت و تغييرات آن ، رطوبت و پراکندگي آن، باد به ويژه نزولات حاوي 2co آب هاي موجود در روي زمين نيز به هر شکل و ترتيبي که باشند عامل مؤثر ديگر در پيدايش خاک اند. غير از سنگ مادر، عوامل جوي اشکال مختلف آب، موجودات زنده از عوامل ديگر در پيدايش خاک به حساب مي آيند. پس خاک محل تلاقي چهار عامل سنگ مادر، عوامل جوي ، آب هاي زمين و موجودات زنده است.در مناطق گرم و مرطوب که هر چهار عامل به شدت دست اندر کار توليد خاک هستند، خاک هاي تکامل يافته تري وجود دارد ولي در مناطق خشک که رطوبت و در مناطق سرد که حرارت تأثير کمي بر پيدايش خاک دارند خاک ها عموماً جوان و تکامل نيافته اند.

اسلاید 5:   هواديدگي: به دگرگوني فيزيکي و شيميايي سنگها و کانيها در سطح زمين يا نزديک آن هواديدگي گفته مي شود. زيرا سنگها و کاني ها با شرايط محيط خودشان از نظر دما، فشار و رطوبت در تعادل نيستند. هواديدگي موجب خرد شدن سنگ ها و تجزيه و تغييراتي در کاني هاي اوليه و ثانويه مي شود و آنها را به حالت پايدارتري در محيط خودشان مي رساند. هواديدگي بر دو نوع است ؛ هواديدگي فيزيکي و هواديدگي شيميايي . اين دو نوع هواديدگي اگر چه با هم عمل مي کنند ولي ممکن است در مرحله اي از پيدايش خاک تأثير يکي بيش از ديگري باشد.  هواديدگي فيزيکي : خرد شدن سنگ ها بدون تغيير شيميايي و مینرالوژي (کاني شناسي) را هواديدگي فيزيکي مي گويند. در اين هواديدگي سنگ ها فقط به قطعات کوچکتر شکسته مي شوند. عوامل اصلي شکسته شدن سنگ ها شامل تنش هاي درون سنگ به علت نوسان دماي شب و روز ، فشار ناشي از يخ زدن درون سنگ ها ، فشار ناشي از رشد کريستال و ته نشستهايي است که بر اثر ورود محلول هاي شور به درون شکاف هاي سنگ ايجاد مي شود و همچنين فشاري که بر اثر رشد ريشه گياه به وجود مي آيد.  

اسلاید 6: هوا ديدگي شيميايي : به دگرگوني در ساختار شيميايي و کاني شناختي سنگ ها ، کاني ها ، ساپروليت (سنگ هاي هوا ديده و پوسيده که در آن ساختمان اصلي سنگ حفظ شده (است) و خاک هايي گفته مي شود که در واقع تعد يل و بازتابي است در برابر دما، فشار آب، غلظت هاي شيميايي و وضعيت محيط کنوني آنها عوامل محيطي که در تشکيل خاک مؤثر هستند عبارتند از آب و هوا، سنگ بستر، موجودات زنده (گياهان و جانوران و موجودات ذره بيني خاکزي) ناهمواري ، آب ، انسان و زمان . اين عوامل همگي در بستر زمان بر حسب چگونگي شرايط ، نوع و گستردگي فعل و انفعالات فيزيکي – شيميايي که منجربه تشکيل خاک مي گردد را تعيين مي کنند. در حقيقت در پي اين تحولات تخريب و فساد در سنگ هاي به وقوع پيوسته ، خاک تشکيل مي شود و دراين ميان هر چه درجه فساد در سنگ ها بيشتر باشد مرحله تکاملي خاک مرتبه والاتري را طي نموده است.