دانشمندان رياضی ايرانی

صفحه 1:
ee ee rom 

صفحه 2:
تا 2 دبیرستان امام ‎Doro‏ باقر(ع) سال تحصيلي 90-89 زهرا سقايي 

صفحه 3:
۳ ‎aa een‏ خواند ‏7 محمد سر 3 7 مى 

صفحه 4:
حکیم عمر خیام 1 Ree tora 7 ضي دانان و كدان بزرك ایران)در اواخر قرن پنجم و ‎orn) perry‏ 000 مشخص نیست. AS aig A le co ell glenda ole oan Reser] RL eRe Lert ‏ال‎ MO Lr iE DOT ۳ ۳ خود به حساب آمد و دارا ۳ | ‎Aen) celine, poe livin een limba‏ ۱ ‎Pasty‏ ا 1۳ ن سنجر را که ‎ae SW AN nis eS RSD‏ 0 

صفحه 5:
1 ‎nap eh‏ مان خود دارای مقام ‎Fea ery Ci‏ اد هدم ‎SR‏ ور ۳ ۳5 ۳ وف ستوده أند. أو در زمان دولت ۱ خراسان کرفد تا گرمان. ره 1 فارس شا ‎pls‏ 0 در زمان ‎ee‏ به ‏وفوع بيوست از جمله سقوط ‎Seen keer‏ ام دولت آل ‎ARS‏ ‏ال ‎oe‏ ب ‎ile, Oa? oe 439 31L) SFE‏ 2( وبا از متا ا ‏شد سفر اول براي انجام دادن مراسم جح و سفر دوم به شهر ري و بخارا بوده ‎ae a pre oe PSR Pear eat ‏ار‎ ‎ee epee EEE ‏رصد خاته سلطان ملكشاه سلجوقي‎ ‏وقي تصميم به أصلاح نفه يم كرفت كه به تقويم جلالي معروف' تسام در دورن زاگ ‎Beevers ‏را‎ NEY Ores Pes 

صفحه 6:
۳۹ ee) eer eh ‏میاه اس ر‎ eee 3 رد و همه با روشني م ردر باب حيرت و ۳ ری کت و رتاک ی راو رها ری ‎AG DS Aah tb‏ ‎HE ils seals‏ و كناب هاي بشيار به زيان ‎neil ‏ال ی فا‎ ite GeO els ‏ا ا كم توروذ‎ vas eye ‏!» بيدا شیوا ها ی ‎errs‏ زا ساس نان بزکج نموده. رسا 5 شیشنگی تمام پا یت تداري شاه ‎nae‏ ‎aa 5 geet aes‏ ابي كه مورد توجه انان بوده ۳ ز شاهان داستاني و تا 0 ‎ 

صفحه 7:
سا ویر 5 ‎lly‏ رسال ای گر ی رن ‎LE‏ تان مشهورترین 9 ضي آوست. | ‏بود‎ ls ‏لدین ملگ شاه‎ ۱ ‏جوقي ا ا تقویم ج نده مي شود.‎ ‏مات نجومي خود رساله اي نيز بت‎ KE ‏خيام در باب‎ است. وي علاوه بر رياضي و نجوم, متبحر در فاسنه, تاری ۱ ۱ ‎as sree‏ یبان را ‎AL ABNER qe eo‏ 7 ۳( بیان ‎iro) Sr)‏ 1۳ 

صفحه 8:
۳۹ ee) eer eh ‏میاه اس ر‎ eee 3 رد و همه با روشني م ردر باب حيرت و ۳ ری کت و رتاک ی راو رها ری ‎AG DS Aah tb‏ ‎HE ils seals‏ و كناب هاي بشيار به زيان ‎neil ‏ال ی فا‎ ite GeO els ‏ا ا كم توروذ‎ vas eye ‏!» بيدا شیوا ها ی ‎errs‏ زا ساس نان بزکج نموده. رسا 5 شیشنگی تمام پا یت تداري شاه ‎nae‏ ‎aa 5 geet aes‏ ابي كه مورد توجه انان بوده ۳ ز شاهان داستاني و تا 0 ‎ 

صفحه 9:
آر اگاه بطيام لا ‎Deals‏ 

صفحه 10:
جعفر محمد بن موساي خوارزمي از دلتشعيدإن يزركق ‎ah‏ يه 1 ‎OND ae ces TARA OA‏ ل و داز زا 0 00 992 راذه شد شورت 0 trp eer fore ‏تأرهلري ست‎ 0 ‏مانند وي در"‎ Ase ES ‏باضدانان‎ en ‏داده به طورء‎ ‏اسر‎ ee ‏او رأ يدر جبر‎ ae ‏رياضي تأثير‎ ‏درجه دوم بوده‌است.‎ Ere es Jena cen ye ae eee seed 26 077 Se 07 Indorum Sts i aaa dae 7 ‏از دستگاه‎ (ie ‎eC pees olSiw> ۳۹‏ ‎ene‏ نا تقاط جهان فراگیر ست ‎pean mer en‏ 00 دانشمندان در بغداد يه سريرستي ‎yo! Spa‏ ‎KS‏ لا ال ا 5 خود نيز كتابي در اين رشته نوشت 

صفحه 11:
ess epee mee re tree Fy ‏خوارزمي کارهاي و را در رشته 5 کر ای‎ پرداخت خود نیز در این رشته نوشت. برترین کتاب‌هاي وي در ارو اه یت که ‎Ses‏ سم ‎th‏ زک رز وا ات اسك دا ۳ این که چه مقدار از محتواي کناب ار منع بون ‎Sep plies as Fe oe reer caer as‏ معمول در کل مات ‎Sees ns en arene es‏ به‌واردساختن جبر به مره اثر رياضي ‎ee 5‏ 1 ۱ Br enegs ESA res ne Cae pro 0 Kerra ۳ Toren ‏دد. آتر ذیگری‎ = ee ‏نحو‎ ‎5 AG ‏و‎ BRS AGI GH Re: Gtr SRT Ee ‏صورت کامل‎ يذيرفتهاست 

صفحه 12:
۱ ۱ نوشته شدهاست و تقريباً فهرست طولها و ‎Ye Bes‏ ا ا ‎DRO‏ 5 و پا ایک ای رعش وان ماه 1 7 بحاص ی بر سم کات آز برخي جهات دقيقتر از اثر بطلميوس بود بهويزه در قلمرو | تا ی که بر ارت 9 ‎RSE‏ ‏است در باره تقویم یهود. خوارزمي دو کتاب نیز در باره اسطرلاب. نوشت 

صفحه 13:
أ آثار علمي خوار زهي ا ریت تاد کم هی ای شون وین ‎SSE Pree‏ ل آورده‌آند. بخشي سب شیم /دوازدهمب به 7 ‎Tey 3 eb‏ 17 سدة دوازدهم ا | ترین تأثیر ۳ ار بي که در باره اب جدید نوشته مي‌شد و از اینجا است اصطلاح جدید «الكوريتم» به معني قآعده اسبه. کتاب جهر و مقابله خوارن دک نم ات | به لاتيني ترجمه گردید پاعث شد 5 7 نهاي ارویارب به ‎ae are‏ كر وا 1 ترجمه به جآ ‎00 ECs pevnpect peer ‏ربه معني‎ ۳ ‏۳ ‏شام ها در ‎aes Ooms‏ اک 

صفحه 14:
9 ا نز 00 ر فسيوناتجي به ‎ENC eS AI Ie‏ بي در ریا ‎aie ath‏ ورد و هر كونه 0 5 ‏مخ‎ [۱ pee ewraeee pire apre fers oes Mappers ی ان بوده و یوهانس گرارد إدوس كرموننسيس و در قرن دوازدهم هر ‎So‏ ‏از‌آن وا به زبان لا نفوذ کتاب زیچ السند چندان زیاد نود آما تعستین ۳0 زین گوه بو ۳ دلارديائي ‎SS ree)‏ مت ‎Deo‏ ‎ee‏ 2 ار گرفتند و به ود ‎ee‏ ‎Pesta eer 0111000 ees) ey)‏ ۳ ۳99 بو ‎Pree‏ ب برخوررآر شدند و دست كم يكصد 3 متداول بودند. از ارهاي د ‎De ae‏ ‎ae Seen‏ ح تقشدهاي جغرافيايي ياي وي تا اواخر قرن نوزدهم در اروپ ا 2 3 کات 

صفحه 15:
توجه: نبايد اين دانشمند ايراني را با هموطنش ابوعبدالله محمد خوارزمي كه در حدود سال ۳ 0 WF ply spr ‏را‎ ‎۳ EF * خوارزمي در حدود سال ۸۵۰ ميلادي مطابق با 32 SEC Et pe ti a7 

صفحه 16:
[۱0 ۷ aha 

 ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ موضوع...................دانشمندان رياضي ايراني نام دبير ..........................سرکار خانم زائري تهيه کنندگان.......................زهرا سعادت پور زهرا سقايي کالس اول2 دبيرستان امام محمد باقر(ع) سال تحصيلي90-89 دانشمنداني که راجع به آن ها خواهيم خواند -1حکيم عمر خيام -2محمد بن موسي خوارزمي حکيم عمر خيام امام غياث الدين ابوالفتح عمر بن ابراهيم خيام نيشابوري يکي از حکما و رياضي دانان و شاعران بزرگ ايران در اواخر قرن پنجم و اوايل قرن ششم است .سال والدت او دقيقا ً مشخص نيست .او در Oشهر نيشابور به دنيا آمد .به اين علت به او خيام مي گفتند که پدرش به شغل خيمه دوزي مشغول بوده است. او از بزرگترين دانشمندان عصر خود به حساب مي آمد و داراي هوشي فوق العاده بوده و حافظه اي نيرومند و قوي داشت .در دوران جواني خود به فراگيري علم و دانش پرداخته به طوري که در فلسفه ،نجوم و رياضي به مقامات بلندي رسيد و در علم طب نيز مهارت داشته به طوري که گفته شده او سلطان سنجر را که در زمان کودکي به مرض آبله گرفتار شده بود معالجه کرد.  او به دو زبان فارسي و عربي نيز شعر مي سرود و در علوم مختلف کتابهاي با ارزشي نوشته است .خيام در زمان خود داراي مقام و شهرت بوده است و معاصران او همه وي را به لقبهاي بزرگي مانند امام ،فيلسوفو حجة الحق ستوده اند .او در زمان دولت سلجOوقيان زندگي مي کرد که قلمرOو حکومت آنان از خراسان گرفته تا کرمان ،ري ،آذربايجان و کشورهاي روم ،عراق و يمن و فارس را شامل مي شد. خيام معاصر با حکOومت آلپ ارسالن و ملکشاه سلجوقي بود .در زمان حيات خيام حوادث مهمي به وقوع پيوست از جمله جنگهاي صليبي ،سقوط دولت آل بويه ،قيام دولت آل سلجOوقي و . ...خيام بيشتر عمر خود را در شهر نيشابور گذراند ودر طي دوران حيات خود فقط دو بار از نيشابور خارجO شد سفر اول براي انجام دادن مراسم حج Oو سفر دوم به شهر ري و بخارا بوده است .خيام در علم نجوم مهارتي تمام داشت به طوري که گروهي از منجمين که با او معاصر بودند در بناي ساختن رصد خانه سلطان ملکشاه سلجOوقي همکاري کردند و همچنين به درخواست سلطان ملکشاه سلجوقي تصميم به اصالح تقويمگرفت که به تقويم جاللي معروف است .خيام در دوران زندگي خود از جهت علمي و فلسفي به معروفيت رسيد و مورد احترام علما و فيلسوفان زمان خود بود.  بنا به روايتي خيام سفرهايي به سمرقند و بلخ و هرات و اصفهان کرد و همه جا با روشني تمام در باب حيرت و سرگشتگي فلسفي خويش سخن مي گفت و معتقدات ديني را مورد ترديد قرار مي داد .رساله اي در کيفيت معراج، رساله ديگر دOرباره علوم طبيعي و کتاب هاي بسيار به زبان هاي فارسي و عربي حاصل زندگي نسبتا طوالني اوست. از آثار معروف فارسي منسوب به عمر خيام ،رساله نوروز نامه است که با نثري ساده و شيوا ،پيدايي نوروز و آداب برگزاري آن را در دربار ساسانيان بازگو نموده .او در اين رساله با شيفتگي تمام درباره آيين جهانداري شاهنشاهان کهن ايراني و پيشه ها و دانش هايي که مورد توجه آنان بوده سخن رانده و تني چند از شاهان دOاستاني و تاريخي ايران را شناسانده است.  رساله وي درجبر و مقابله و رساله اي ديگر ،که در آن به طرح و پاسخگويي به مشکالت هندسه اقليدس پرداخته ،از جمله مشهورترين آثار رياضي اوست. خيام منجم بود و تقويم امروز ايراني ،حاصل محاسباتي است که او و عده اي از دانشمنداني ديگر ،در زمان جالل الدين ملک شاه سلجوقي انجام دادند و به نام وي تقويم جاللي خوانده مي شود. خيام در باب چگونگي محاسبات نجومي خود رساله اي نيز نوشته است .وي عالوه بر رOياضي و نجوم ،متبحر در فلسفه ،تاريخ جهان،زبانشناسي و فقه نيز بود .علوم و Oفلسفه يونان را تدريس مي کرد و دانشجويان را به ورزش جسماني و پرورش نفس تشويق مي کرد .از همين رو ،بسياري از صوفيان و عارفان زمان، او را به خود نزديک مي يافته اند.  بنا به روايتي خيام سفرهايي به سمرقند و بلخ و هرات و اصفهان کرد و همه جا با روشني تمام در باب حيرت و سرگشتگي فلسفي خويش سخن مي گفت و معتقدات ديني را مورد ترديد قرار مي داد .رساله اي در کيفيت معراج، رساله ديگر دOرباره علوم طبيعي و کتاب هاي بسيار به زبان هاي فارسي و عربي حاصل زندگي نسبتا طوالني اوست. از آثار معروف فارسي منسوب به عمر خيام ،رساله نوروز نامه است که با نثري ساده و شيوا ،پيدايي نوروز و آداب برگزاري آن را در دربار ساسانيان بازگو نموده .او در اين رساله با شيفتگي تمام درباره آيين جهانداري شاهنشاهان کهن ايراني و پيشه ها و دانش هايي که مورد توجه آنان بوده سخن رانده و تني چند از شاهان دOاستاني و تاريخي ايران را شناسانده است. آرامگاه خيام در نيشابور محمد بن موسي خوارزمي ابوجعفر محمد بن موساي خوارزمي از دانشمندان بزرگ رياضي و ستاره‌شناس ايراني مي‌باشد [۱].از زندگي خوارزمي چندان اطالع قابل اعتمادي در دست نيست جز اينکه وي در حدود سال ۷۸۰ ميالدي در خوارزم (ازبکستان کنوني) که در آن زمان ،بخشي از قلمرو حکومت خوارزمشاهيان بود ،زاده شد .شهرت علمي وي مربوط به کارهايي است که در رياضيات به‌ويژه در رشته جبر انجام داده به طوري که هيچيک از رياضيدانان سده‌هاي ميانه مانند وي در فکر رياضي تأثير نداشته‌اند .وي را پدر جبر ناميده‌اند [۲].بيشترين چيره‌دستي وي در حل معادله‌هاي خطي و درجه دوم بوده‌است. کتاب Algoritmi de numero Indorumکه ترجمه کتاب جمع و تفريق با عددهاي هندي او به التين است باعث شد تا دستگاه عددي در اروپا از دستگاه اعداد التين به دستگاه اعداد هندي تغيير يابد که ][۳ هنوز نيز در اروپا و ديگر نقاط جهان فراگير است. به هنگام خالفت مامون وي عضو دارالحکمه که مجمعي از دانشمندان در بغداد به سرپرستي مامون بود ،گرديد خوارزمي کارهاي ديوفانت را در رشته جبر دنبال کرد و به بسط آن پرداخت خود نيز کتابي در اين رشته نوشت.  تأليفاتصفحه‌اي از کتاب جبر خوارزمي خوارزمي کارهاي ديونانتوس را در رشته جبر دنبال کرد و به بسط آن پرداخت خود نيز کتابي در اين رشته نوشت .يکي از مشهورترين کتاب‌هاي وي در اروپا جبر و مقابله است که در سده ۱۲ميالدي به التين ترجمه ][۴ شد .اين کتاب در باره رياضيات مقدماتي است. دانش پژوهان بر سر اين که چه مقدار از محتواي کتاب از منابع يوناني و هندي و عبري گرفته شده‌است اختالف نظر دارند .معموال ٌ در حل معادالت دو عمل معمول است خوارزمي اين دو را تنقيح و تدوين کرد و از اين راه به واردساختن جبر به مرحله علمي کمک شاياني انجام داد .اثر رياضي ديگري که چندي پس از جبر نوشته شد رساله‌اي است مقدماتي در حساب که ارقام هندي (يا به غلط ارقام عربي) در آن به کار رفته بود و نخستين کتابي بود که نظام ارزش مکاني را(که آن نيز از هند بود) به نحوي اصولي و منظم شرح مي‌داد .اثر ديگري که به مامون تقديم شد زيج السند هند بود که نخستين اثر اخترشناسي به زبان عربي است که به صورت کامل بر جاي مانده و شکل جداول آن از جداول بطلميوس تأثير پذيرفته‌است  کتاب صورةاالرض که اثري است در زمينه گيتاشناسي اندک زماني بعد از سال ۱۹۶ – ۱۹۵ نوشته شده‌است و تقريبا ٌ فهرست طول‌ها و عرض‌هاي همه شهرهاي بزرگ و اماکن را شامل مي‌شود .اين اثر که احتماال ٌ مبتني بر نقشه جهان‌نماي مامون است (که شايد خود خوارزمي هم در تهيه آن کار کرده بوده باشد) ،به نوبه خود مبتني بر جغرافياي بطلميوسي بود .اين کتاب از برخي جهات دقيق‌تر از اثر بطلميوس بود به‌ويژه در قلمرو اسالم. تنها اثر ديگري که بر جاي مانده‌است رساله کوتاهي است در باره تقويم يهود .خوارزمي دو کتاب نيز در باره اسطرالب نوشت  آثار علمي خوارزمي از حيث تعداد کم ولي از نفوذ Oکم‌نظير برخوردOارند زيرا که مدخلي بر علوم يوناني و هندي فراهم آورده‌اند .بخشي از جبر دOوبار در سده ٔ ششم/دوازدهم به التيني ترجمه شد و نفوذي عمده بر جبر قرون وسطايي داشت .رساله خوارزمي دOر باره ارقام هندي پس از آنکه در سدهٔ دوازدهم به التيني ترجمه و منتشر شد بزرگ‌ترين تأثير را بخشيد .نام خوارزمي مترادف شد با هر کتابي که دOر باره حساب جديد نوشته مي‌شد و از اينجا است اصطالح جديد «الگوريتم» به معني قاعده محاسبه. کتاب جبر و مقابله خوارزمي که به عنوان آلجبرا به التيني ترجمه گردOيد باعث شد که همين کلمه در زبانهاي اروپايي به معناي جبر به کار رود نام خوارزمي هم در ترجمه به جاي الخوارزمي به صورت الگوريتمي تصOنيف گردOيد و الفاظ آلگوريسم و نظاير آنها دOر زبان‌هاي اروپايي که به معني فن محاسبه ارقام يا عالمات ديگر است مشتق از آن مي‌باشد.  ارقام هندي که در زبان‌هاي اروپايي به غلط ارقام عربي ناميده مي‌شود از Oطريق آثار فيبوناتچي به ارOوپا وارد گرديد همين ارOقام انقالبي در رياضيات به وOجود آوOرد و هر گونه اعمال محاسباتي را مقدور ساخت .باري کتاب جبر خوارزمي سده‌ها در ارOوپا مأخذ و مرجع دانشمندان و پژوهندگان بوده و يوهانس هيسپالنسيس و گراردوس کرموننسيس و رابرت چستري در قرن دوازدهم هر يک از آن رOا به زبان التيني ترجمه کردند .نفوذ کتاب زيج السند چندان زياد نبود اما نخستين اثر از اين گونه بود که به صورت ترجمه التيني به همت آدالرOدباثي در سده ٔ دوOازدهم به غرب رOسيد .جداول طليطلي (تولدويي) يکجا قرار گرفتند و به توسط ژرOار کرمونايي در اواخر قرن يازدهم به التيني ترجمه شدند ،از مقبوليت گسترده‌تري در Oغرب برخوردار شدند و دست کم يکصد سال بسيار متداول بودند .از کارهاي ديگر خوارزمي تهيه اطلسي از نقشه آسمان و زمين و همچنين اصالح نقشه‌هاي جغرافيايي بطلميوس بود .جغرافياي وي تا اواخر قرن نوزدهم در اروپا ناشناخته ماند.  توجOه :نبايد اين دانشمند ايرانOي را با هموطنش ابوعبدالله محمد خوارزمي که در حدود سال ۳۶۶هجري برابر ۹۷۶ميالدي کتابي به نOام مفاتيح العلوم نوشته اشتباه کرد. خوارزمي در حدود سال ۸۵۰ميالدي مطابق با ۲۳۶هجري قمري در گذشت از توجه شما ممنونم ‏ پايان