دانشمندان ریاضی ایرانی

دانشمندان ریاضی ایرانی

اسلاید 1: بسم الله الرحمن الرحيم

اسلاید 2: موضوع...................دانشمندان رياضي ايرانينام دبير ..........................سرکار خانم زائريتهيه کنندگان.......................زهرا سعادت پور زهرا سقاييکلاس اول2دبيرستان امام محمد باقر(ع)سال تحصيلي89-90

اسلاید 3: دانشمنداني که راجع به آن ها خواهيم خواند1-حکيم عمر خيام2-محمد بن موسي خوارزمي

اسلاید 4: حکيم عمر خيامامام غياث الدين ابوالفتح عمر بن ابراهيم خيام نيشابوري يکي از حکما و رياضي دانان و شاعران بزرگ ايران در اواخر قرن پنجم و اوايل قرن ششم است. سال ولادت او دقيقاً مشخص نيست. او در شهر نيشابور به دنيا آمد. به اين علت به او خيام مي گفتند که پدرش به شغل خيمه دوزي مشغول بوده است. او از بزرگترين دانشمندان عصر خود به حساب مي آمد و داراي هوشي فوق العاده بوده و حافظه اي نيرومند و قوي داشت. در دوران جواني خود به فراگيري علم و دانش پرداخته به طوري که در فلسفه، نجوم و رياضي به مقامات بلندي رسيد و در علم طب نيز مهارت داشته به طوري که گفته شده او سلطان سنجر را که در زمان کودکي به مرض آبله گرفتار شده بود معالجه کرد.

اسلاید 5: او به دو زبان فارسي و عربي نيز شعر مي سرود و در علوم مختلف کتابهاي با ارزشي نوشته است. خيام در زمان خود داراي مقام و شهرت بوده است و معاصران او همه وي را به لقبهاي بزرگي مانند امام، فيلسوف و حجة الحق ستوده اند. او در زمان دولت سلجوقيان زندگي مي کرد که قلمرو حکومت آنان از خراسان گرفته تا کرمان، ري، آذربايجان و کشورهاي روم، عراق و يمن و فارس را شامل مي شد. خيام معاصر با حکومت آلپ ارسلان و ملکشاه سلجوقي بود. در زمان حيات خيام حوادث مهمي به وقوع پيوست از جمله جنگهاي صليبي، سقوط دولت آل بويه، قيام دولت آل سلجوقي و... . خيام بيشتر عمر خود را در شهر نيشابور گذراند ودر طي دوران حيات خود فقط دو بار از نيشابور خارج شد سفر اول براي انجام دادن مراسم حج و سفر دوم به شهر ري و بخارا بوده است. خيام در علم نجوم مهارتي تمام داشت به طوري که گروهي از منجمين که با او معاصر بودند در بناي ساختن رصد خانه سلطان ملکشاه سلجوقي همکاري کردند و همچنين به درخواست سلطان ملکشاه سلجوقي تصميم به اصلاح تقويم گرفت که به تقويم جلالي معروف است. خيام در دوران زندگي خود از جهت علمي و فلسفي به معروفيت رسيد و مورد احترام علما و فيلسوفان زمان خود بود.

اسلاید 6: بنا به روايتي خيام سفرهايي به سمرقند و بلخ و هرات و اصفهان کرد و همه جا با روشني تمام در باب حيرت و سرگشتگي فلسفي خويش سخن مي گفت و معتقدات ديني را مورد ترديد قرار مي داد. رساله اي در کيفيت معراج، رساله ديگر درباره علوم طبيعي و کتاب هاي بسيار به زبان هاي فارسي و عربي حاصل زندگي نسبتا طولاني اوست. از آثار معروف فارسي منسوب به عمر خيام، رساله نوروز نامه است که با نثري ساده و شيوا، پيدايي نوروز و آداب برگزاري آن را در دربار ساسانيان بازگو نموده. او در اين رساله با شيفتگي تمام درباره آيين جهانداري شاهنشاهان کهن ايراني و پيشه ها و دانش هايي که مورد توجه آنان بوده سخن رانده و تني چند از شاهان داستاني و تاريخي ايران را شناسانده است.

اسلاید 7: رساله وي در جبر و مقابله و رساله اي ديگر، که در آن به طرح و پاسخگويي به مشکلات هندسه اقليدس پرداخته، از جمله مشهورترين آثار رياضي اوست. خيام منجم بود و تقويم امروز ايراني، حاصل محاسباتي است که او و عده اي از دانشمنداني ديگر، در زمان جلال الدين ملک شاه سلجوقي انجام دادند و به نام وي تقويم جلالي خوانده مي شود. خيام در باب چگونگي محاسبات نجومي خود رساله اي نيز نوشته است. وي علاوه بر رياضي و نجوم، متبحر در فلسفه، تاريخ جهان،زبانشناسي و فقه نيز بود. علوم و فلسفه يونان را تدريس مي کرد و دانشجويان را به ورزش جسماني و پرورش نفس تشويق مي کرد. از همين رو، بسياري از صوفيان و عارفان زمان، او را به خود نزديک مي يافته اند.

اسلاید 8: بنا به روايتي خيام سفرهايي به سمرقند و بلخ و هرات و اصفهان کرد و همه جا با روشني تمام در باب حيرت و سرگشتگي فلسفي خويش سخن مي گفت و معتقدات ديني را مورد ترديد قرار مي داد. رساله اي در کيفيت معراج، رساله ديگر درباره علوم طبيعي و کتاب هاي بسيار به زبان هاي فارسي و عربي حاصل زندگي نسبتا طولاني اوست. از آثار معروف فارسي منسوب به عمر خيام، رساله نوروز نامه است که با نثري ساده و شيوا، پيدايي نوروز و آداب برگزاري آن را در دربار ساسانيان بازگو نموده. او در اين رساله با شيفتگي تمام درباره آيين جهانداري شاهنشاهان کهن ايراني و پيشه ها و دانش هايي که مورد توجه آنان بوده سخن رانده و تني چند از شاهان داستاني و تاريخي ايران را شناسانده است.

اسلاید 9: آرامگاه خيام در نيشابور

اسلاید 10: محمد بن موسي خوارزميابوجعفر محمد بن موساي خوارزمي از دانشمندان بزرگ رياضي و ستاره‌شناس ايراني مي‌باشد.[۱] از زندگي خوارزمي چندان اطلاع قابل اعتمادي در دست نيست جز اينکه وي در حدود سال ۷۸۰ ميلادي در خوارزم (ازبکستان کنوني) که در آن زمان، بخشي از قلمرو حکومت خوارزمشاهيان بود، زاده شد. شهرت علمي وي مربوط به کارهايي است که در رياضيات به‌ويژه در رشته جبر انجام داده به طوري که هيچيک از رياضيدانان سده‌هاي ميانه مانند وي در فکر رياضي تأثير نداشته‌اند. وي را پدر جبر ناميده‌اند.[۲] بيشترين چيره‌دستي وي در حل معادله‌هاي خطي و درجه دوم بوده‌است. کتاب Algoritmi de numero Indorum که ترجمه کتاب جمع و تفريق با عددهاي هندي او به لاتين است باعث شد تا دستگاه عددي در اروپا از دستگاه اعداد لاتين به دستگاه اعداد هندي تغيير يابد که هنوز نيز در اروپا و ديگر نقاط جهان فراگير است.[۳]به هنگام خلافت مامون وي عضو دارالحکمه که مجمعي از دانشمندان در بغداد به سرپرستي مامون بود، گرديد خوارزمي کارهاي ديوفانت را در رشته جبر دنبال کرد و به بسط آن پرداخت خود نيز کتابي در اين رشته نوشت.

اسلاید 11: تأليفاتصفحه‌اي از کتاب جبر خوارزميخوارزمي کارهاي ديونانتوس را در رشته جبر دنبال کرد و به بسط آن پرداخت خود نيز کتابي در اين رشته نوشت. يکي از مشهورترين کتاب‌هاي وي در اروپا جبر و مقابله است که در سده ۱۲ ميلادي به لاتين ترجمه شد. اين کتاب در باره رياضيات مقدماتي است.[۴]دانش پژوهان بر سر اين که چه مقدار از محتواي کتاب از منابع يوناني و هندي و عبري گرفته شده‌است اختلاف نظر دارند. معمولاٌ در حل معادلات دو عمل معمول است خوارزمي اين دو را تنقيح و تدوين کرد و از اين راه به واردساختن جبر به مرحله علمي کمک شاياني انجام داد. اثر رياضي ديگري که چندي پس از جبر نوشته شد رساله‌اي است مقدماتي در حساب که ارقام هندي (يا به غلط ارقام عربي) در آن به کار رفته بود و نخستين کتابي بود که نظام ارزش مکاني را(که آن نيز از هند بود) به نحوي اصولي و منظم شرح مي‌داد. اثر ديگري که به مامون تقديم شد زيج السند هند بود که نخستين اثر اخترشناسي به زبان عربي است که به صورت کامل بر جاي مانده و شکل جداول آن از جداول بطلميوس تأثير پذيرفته‌است

اسلاید 12: کتاب صورةالارض که اثري است در زمينه گيتاشناسي اندک زماني بعد از سال ۱۹۵ – ۱۹۶ نوشته شده‌است و تقريباٌ فهرست طول‌ها و عرض‌هاي همه شهرهاي بزرگ و اماکن را شامل مي‌شود. اين اثر که احتمالاٌ مبتني بر نقشه جهان‌نماي مامون است (که شايد خود خوارزمي هم در تهيه آن کار کرده بوده باشد)، به نوبه خود مبتني بر جغرافياي بطلميوسي بود. اين کتاب از برخي جهات دقيق‌تر از اثر بطلميوس بود به‌ويژه در قلمرو اسلام.تنها اثر ديگري که بر جاي مانده‌است رساله کوتاهي است در باره تقويم يهود. خوارزمي دو کتاب نيز در باره اسطرلاب نوشت

اسلاید 13: آثار علمي خوارزمي از حيث تعداد کم ولي از نفوذ کم‌نظير برخوردارند زيرا که مدخلي بر علوم يوناني و هندي فراهم آورده‌اند. بخشي از جبر دوبار در سدهٔ ششم/دوازدهم به لاتيني ترجمه شد و نفوذي عمده بر جبر قرون وسطايي داشت. رساله خوارزمي در باره ارقام هندي پس از آنکه در سدهٔ دوازدهم به لاتيني ترجمه و منتشر شد بزرگ‌ترين تأثير را بخشيد. نام خوارزمي مترادف شد با هر کتابي که در باره حساب جديد نوشته مي‌شد و از اينجا است اصطلاح جديد «الگوريتم» به معني قاعده محاسبه.کتاب جبر و مقابله خوارزمي که به عنوان آلجبرا به لاتيني ترجمه گرديد باعث شد که همين کلمه در زبانهاي اروپايي به معناي جبر به کار رود نام خوارزمي هم در ترجمه به جاي الخوارزمي به صورت الگوريتمي تصنيف گرديد و الفاظ آلگوريسم و نظاير آنها در زبان‌هاي اروپايي که به معني فن محاسبه ارقام يا علامات ديگر است مشتق از آن مي‌باشد.

اسلاید 14: ارقام هندي که در زبان‌هاي اروپايي به غلط ارقام عربي ناميده مي‌شود از طريق آثار فيبوناتچي به اروپا وارد گرديد همين ارقام انقلابي در رياضيات به وجود آورد و هر گونه اعمال محاسباتي را مقدور ساخت. باري کتاب جبر خوارزمي سده‌ها در اروپا مأخذ و مرجع دانشمندان و پژوهندگان بوده و يوهانس هيسپالنسيس و گراردوس کرموننسيس و رابرت چستري در قرن دوازدهم هر يک از آن را به زبان لاتيني ترجمه کردند. نفوذ کتاب زيج السند چندان زياد نبود اما نخستين اثر از اين گونه بود که به صورت ترجمه لاتيني به همت آدلاردباثي در سدهٔ دوازدهم به غرب رسيد. جداول طليطلي (تولدويي) يکجا قرار گرفتند و به توسط ژرار کرمونايي در اواخر قرن يازدهم به لاتيني ترجمه شدند، از مقبوليت گسترده‌تري در غرب برخوردار شدند و دست کم يکصد سال بسيار متداول بودند. از کارهاي ديگر خوارزمي تهيه اطلسي از نقشه آسمان و زمين و همچنين اصلاح نقشه‌هاي جغرافيايي بطلميوس بود. جغرافياي وي تا اواخر قرن نوزدهم در اروپا ناشناخته ماند.

اسلاید 15: توجه: نبايد اين دانشمند ايراني را با هموطنش ابوعبدالله محمد خوارزمي که در حدود سال ۳۶۶ هجري برابر ۹۷۶ ميلادي کتابي به نام مفاتيح العلوم نوشته اشتباه کرد.خوارزمي در حدود سال ۸۵۰ ميلادي مطابق با ۲۳۶ هجري قمري در گذشت

اسلاید 16: از توجه شما ممنونم پايان