دستور زبان فارسی۲

دستور زبان فارسی۲

اسلاید 1: دكتر نرگس محمدي بدر1دانشگاه پيام نور

اسلاید 2: دكتر نرگس محمدي بدر2 دانشكده علوم انساني گروه زبان و ادبيات فارسي

اسلاید 3: دكتر نرگس محمدي بدر3 نام درس دستور زبان فارسي 2

اسلاید 4: دكتر نرگس محمدي بدر4نام اثر: دستور زبان فارسي مولف: دكتر حسن انوري

اسلاید 5: دكتر نرگس محمدي بدر5 تعداد واحد : دو سال تحصيلي : 86- 85 تهيه كننده : دكتر نرگس محمدي بدر

اسلاید 6: دكتر نرگس محمدي بدر6 هدف از يادگيري دستورزبان درك متون ادب فارسي اعم از شعر و نثر ادراك صحيح متن هاي مغلق و داراي تعقيد هاي لفظي و معنوي

اسلاید 7: دكتر نرگس محمدي بدر7 هدف از يادگيري دستورزبان :كسب معيار هاي لازم براي استنباط صحت و سقم آثارنويسندگان ،شعراو محققان ويرايش متون از نقطه نظردستورفارسي

اسلاید 8: دكتر نرگس محمدي بدر8الفباي فارسيمجموع نشانه هايي كه براي نشان دادن آواهاي هر زبان به كار مي رود: ا، ب،...

اسلاید 9: دكتر نرگس محمدي بدر9واجهركدام از آواهاي زبان را واج مي گويند.از كوچك ترين واحد صوتي متمايز، يعني كوچك ترين واحد صوتي اي كه مي تواند تغييري در معنا ايجاد كند.مثال: رود، زود

اسلاید 10: دكتر نرگس محمدي بدر10 انواع واجواج ها به دو دسته تقسيم مي شوند :صامت مصوت

اسلاید 11: دكتر نرگس محمدي بدر11مصوت

اسلاید 12: دكتر نرگس محمدي بدر12صامت /همخوانصامت: آوايي است كه دراداي آن جريان هوا هنگام خروج در نقطه اي ميان گلو ولب ناگهان به مانعي برخورد مي كند.مثال : ِ، ُ،

اسلاید 13: دكتر نرگس محمدي بدر13صامت هاي زبان فارسي صامت ها در زبان فارسي 23 عدد هستند :ء،ب،ت،ج،خ،د،ر،ز،س،ش،ف،ق،ك،ل،م،ن،و،ي ، ه . براي برخي صامت ها چند نشانه به كار مي بريم. مانند: س،ز و... .

اسلاید 14: دكتر نرگس محمدي بدر14مصوتمصوت: آوايي است كه با لرزش تار آواها از گلو بيرون مي آيد و هنگام اداي آن دهان گشاده مي ماند .مثال : آ، او،اي

اسلاید 15: دكتر نرگس محمدي بدر15مصوت در زبان فارسي شش مصوت وجود دارد: مصوت هاي بلند ، مصوت هاي كوتاه : آ ، او، اي ، -َ ، -ِ ، -ُ .

اسلاید 16: دكتر نرگس محمدي بدر16مصوت هاي بلند مصوت بلند :آ ، او، اي

اسلاید 17: دكتر نرگس محمدي بدر17مصوت هاي كوتاهمصوت هاي كوتاه : -َ ، -ِ ، -ُ

اسلاید 18: دكتر نرگس محمدي بدر18مصوت مركببه مصوتي گفته مي شود كه در حين اداي آن وضع اعضاي گفتار تغيير مي بذيرد،و بر اثر آن ، زنگ يعني ارتعاشات فرعي صوت نيز مختلف مي شود . صدا از يك مصوت به سوي مصوت ديگر مي لغزدو مي توان آن را در حكم دو مصوت شمرد : روشن، فردوسي

اسلاید 19: دكتر نرگس محمدي بدر19جمله واقسام آنجمله: كوچكترين واحد كلام كه مفيد معني كامل باشد و آن مركب است از مسند اليه و مسند و رابطه يا فعل.مثال: بهرام دانا استبه عبارت ديگر: جمله يا مجموع چند كلمه است كه بر روي هم پيام كاملي را برساند.

اسلاید 20: دكتر نرگس محمدي بدر20اجزاي جملهنهاد:كسي يا چيزي يا مفهومي است كه كاري يا حالتي به آن نسبت داده مي شود .

اسلاید 21: دكتر نرگس محمدي بدر21اجزاي جملهگزاره: قسمتي از جمله است كه حكمي را درباره ي نهاد بيان مي كند.

اسلاید 22: دكتر نرگس محمدي بدر22اقسام جملهجمله بر دو قسم است: فعلي ، اسميجمله ممكن است به صورت يك كلمه بر زبان بيايدمثال: بيا !

اسلاید 23: دكتر نرگس محمدي بدر23گروه ، واژههر جمله از اجزاي كوچكتري تشكيل شده است كه مي تواند واژه يا گروه باشد.

اسلاید 24: دكتر نرگس محمدي بدر24گروه ، واژهچند واژه كه حول يك محور جمع شده باشد را گروه گويند. مثال: دانش آموزان كلاس پنجم آمدنددانش آموزان : هسته / دانش اموزان كلاس پنجم : گروههر كدام از جزءهاي هسته را واژه اي تشكيل مي دهد. برخي از واژه ها نيز قابل تقسيم به اجزاي كوچكتري هستند .

اسلاید 25: دكتر نرگس محمدي بدر25گروه ، واژههر كدام از جزءهاي هسته را واژه اي تشكيل مي دهد. برخي از واژه ها نيز قابل تقسيم به اجزاي كوچكتري هستند .

اسلاید 26: دكتر نرگس محمدي بدر26واژك كوچكترين واحد زباني است كه داراي بار دستوري و معنايي باشد و نمي توان آن را به واحد كوچكتري تقسيم كرد مثال: تمرين

اسلاید 27: دكتر نرگس محمدي بدر27اركان جملههمه اجزاي جمله از حيث نقش وارزش،يكسان نيستند ودر ميان آن ها دو يا سه جزء هستند كه ساختمان جمله روي آن ها استوار است و بي وجود آن ها ساختمان جمله فرو مي ريزد .

اسلاید 28: دكتر نرگس محمدي بدر28 جمله با فعل تامفاعلفعل

اسلاید 29: دكتر نرگس محمدي بدر29اجزاي جمله با فعل ربطينهادمسندفعل ربطيمثال: مسعود با ادب است

اسلاید 30: دكتر نرگس محمدي بدر30جايگاه و تركيب اجزاي جملهنهاد،معمولأ در صدر جملهفعل،هميشه در آخر جمله مي آيند، خواه فعل ربطي باشد يا تاممفعول، معمولا پس از نهاد و پيش از فعل

اسلاید 31: دكتر نرگس محمدي بدر31جايگاه و تركيب اجزاي جملهمتمم، پس از نهاد و پيش از مسند منادا، در آغاز جمله و پيش از نهاد مي آيدبدل، معمولأ پس از مبدل منه مي آيد

اسلاید 32: دكتر نرگس محمدي بدر32جايگاه و تركيب اجزاي جمله تمييز،معمولأپس از مفعول و پيش از فعل مي آيد مسند، پس از نهاد و پيش از فعل ربطي جاي دارد مضاف اليه، معمولا پس از مضاف مي آيد

اسلاید 33: دكتر نرگس محمدي بدر33جايگاه و تركيب اجزاي جمله صفت بياني، معمولأ پس از موصوف مي آيد قيد، معمولأ جاي قيد دراوايل جمله است وپس ازنهاد مي آيد

اسلاید 34: دكتر نرگس محمدي بدر34 اقسام جمله براساس مفهوم

اسلاید 35: دكتر نرگس محمدي بدر35تقسيم جمله از حيث مفهوم و چگونگي بيان جمله به اعتبار طرز بيان به 4 دسته تقسيم مي شود: خبري ، پرسشي، عاطفي ، امري

اسلاید 36: دكتر نرگس محمدي بدر36 خبري: در آن از وقوع كار يا بودن حالتي به اثبات يا نفي خبر مي دهيم . مثال: مسعود آمد. جمله خبري

اسلاید 37: دكتر نرگس محمدي بدر37جمله پرسشي پرسشي: كه در آن درباره امري پرسش به عمل كوچكتري . مثال : حال شما چطور است ؟

اسلاید 38: دكتر نرگس محمدي بدر38جمله عاطفي جمله عاطفي : كه با يكي از عواطف خود از قبيل تعجب، تمني، خشم...را بيان مي كنيم. مثال : عجب گل قشنگي

اسلاید 39: دكتر نرگس محمدي بدر39جمله امري امري :كه در آن انجام دادن كاري يا داشتن و بذيرفتن صفت و حالتي به اثبات يا منفي طلب مي شود.مثال : لطفا دفترت را بيار .

اسلاید 40: دكتر نرگس محمدي بدر40جمله شرطيجمله شرطي:كه با دو فعل ساخته و شرطي را بيان مي كند . مثال : اگر بياييد ما هم مي آييم.

اسلاید 41: دكتر نرگس محمدي بدر41 جمله مستقيممستقيم: جمله است كه در آن اجزاي كلام، نظم طبيعي و تركيب مستقيم خود را داشته باشد.مثال : محسن ديروز كتابي به من داد .

اسلاید 42: دكتر نرگس محمدي بدر42جمله غير مستقيمغير مستقيم: جمله اي است كه در آن اجزاي كلام، نظم طبيعي وآيين تركيب اجزا و اركان به هم خورده باشد.مثال: باز برگردم به تاريخ

اسلاید 43: دكتر نرگس محمدي بدر43 جمله فعليجمله فعلي: به جمله اي مي گويند كه از نهاد و فعل تام ساخته شده باشد:نهاد ، گزارهمثال : سيب رسيد .

اسلاید 44: دكتر نرگس محمدي بدر44جمله بي فعل جمله بي فعل :به جمله اي مي گويند كه در ظاهر فعل ندارد فعل آن در ژرف ساخت يعني در تقدير و در نيَت گوينده باشد. مثال:ايستادن ممنوع.

اسلاید 45: دكتر نرگس محمدي بدر45جمله اسنادي جمله اسنادي: به جمله اي مي گويند كه از نهاد ، مسند و فعل ربطي ساخته شده باشد. مثال :هوا سرد است.

اسلاید 46: دكتر نرگس محمدي بدر46جمله سادهساده: جمله اي است كه در آن تنها يك فعل به كار رفته باشد.مثال: علي آمد .

اسلاید 47: دكتر نرگس محمدي بدر47جمله مستقلجمله مستقل: به تنهايي مفهوم روشن و كاملي دارد.مثال : آ زادي بزرگترين نعمت هاست.

اسلاید 48: دكتر نرگس محمدي بدر48جمله ناقص جمله ناقص: به تنهايي مفهوم روشن و رسايي ندارد. مثال :اگر وقت داشتم ... .

اسلاید 49: دكتر نرگس محمدي بدر49جمله مثبتمثبت: وقوع امري يا داشتن حالتي را خبر مي دهد .مثال : مريم درس مي خواند . مثال : كتاب را بر دار .

اسلاید 50: دكتر نرگس محمدي بدر50جمله منفيمنفي: وقوع امري يا داشتن حالتي را نفي مي كند .مثال : مريم درس نمي خواند .

اسلاید 51: دكتر نرگس محمدي بدر51جمله معترضه در ضمن جمله اصلي مي آيد و مفهومي يا نكته اي را توضيح مي دهد كه اگرآن را حذف كنيم خللي در معني و مفهوم جمله اصلي بديد نمي آيد.مثال : استادم –رحمه الله- مرد كريمي بود .مثال : بيهقي ، خدا بيامرزداو را ، مرد فاضلي بود .

اسلاید 52: دكتر نرگس محمدي بدر52جمله مركب جمله هايي هستند كه معني آن ها با يك فعل تمام نمي شوند و براي آن كه معني كاملي را برسانند به چندين فعل نياز دارند، اين گونه جمله ها را كه از چندين قسمت تشكيل شده اند جمله مركب مي نامند .

اسلاید 53: دكتر نرگس محمدي بدر53اجزاي جمله مركبپايه : آن قسمت از جمله مركب كه غالبا غرض اصلي را در بر دارد . مثال : تا شير را باز كردم آب فوران كرد . پايه

اسلاید 54: دكتر نرگس محمدي بدر54اجزاي جمله مركب پيرو :آن قسمت كه همراه جمله ي پايه مي آ يد و وابسته ي آن است . مثال : تا شير را باز كردم آب فوران كرد . پيرو

اسلاید 55: دكتر نرگس محمدي بدر55ساختمان فعل هاي ساده فعلي است كه مصدر آن از بن ماضي + ن كه نشانه مصدر است ساخته مي شود.فعل ساده فعلي است كه بن مضارع آن يك وازك باشد ،يعني قابل تقسيم به اجزاي ديگرنباشد . مثال: نال، خور از مصدر ناليدن و خوردن

اسلاید 56: دكتر نرگس محمدي بدر56ساختمان فعل هاي ساده فعل هاي ساده پس از حذف ”ن“ از مصدر بن ماضي باقي مي ماند واز جهت تغييري كه از بن ماضي به بن مضارع انجام مي گيرد مي تواند به 8 گروه تقسيم شود.

اسلاید 57: دكتر نرگس محمدي بدر57گروه اولفعل هايي هستند كه مصدر آن ها به“- يدن“ ختم مي شودمثال: آرميدن- آرميد- آراممثال: ا رزيدن-ارزيد-ارز

اسلاید 58: دكتر نرگس محمدي بدر58گروه دومفعل هايي هستند كه مصدر آن ها به“- دن“ ختم مي شود.مثال :راندن-رانى-رانمثال: ماندن-ماند-مان

اسلاید 59: دكتر نرگس محمدي بدر59گروه سومفعل هايي هستند كه مصدر آن ها به“-ودن“ ختم مي شودمثال: آسودن- آسود- آسامثال: بخشودن-بخشود-بخشا

اسلاید 60: دكتر نرگس محمدي بدر60گروه چهارمفعل هايي هستند كه مصدر آنها به“- ادن“ ختم مي شود.مثال: افتادن-افتاد-افتمثال: نهادن-نهاد-نه

اسلاید 61: دكتر نرگس محمدي بدر61گروه پنجمفعل هايي هستند كه مصدر آنها به“- ختن“ ختم مي شودمثال: آموختن-آموخت-آموزمثال: انداختن-انداخت-انداز

اسلاید 62: دكتر نرگس محمدي بدر62گروه ششمفعل هايي هستند كه مصدر آنها به“- ستن“ ختم مي شود. مثال:پيراستن - پيراست - پيراسمثال: دانستن-دانست-دان

اسلاید 63: دكتر نرگس محمدي بدر63گروه هفتمفعل هايي هستند كه مصدر آنها به“- شتن“ ختم مي شود.مثال: انباشتن-انباشت-انبارمثال: نكاشتن-نكاشت-نكار

اسلاید 64: دكتر نرگس محمدي بدر64گروه هشتمفعل هايي هستند كه مصدر آنها به“- فتن“ ختم مي شود.مثال: شتافتن - شتافت - شتابمثال: يافتن - يافت - ياب

اسلاید 65: دكتر نرگس محمدي بدر65فعل هاي چند شكليبن ماضي برخي از فعل ها به چند شكل به كار مي رود، در نتيچه مصدر آنها نيز كه از بن ماضي ساخته مي شود، چند گونه است. در حالي كه بن مضارع آنها اغلب واحد است

اسلاید 66: دكتر نرگس محمدي بدر66مثال فعل هاي چند شكلي مثال: افراشتن(مصدر)،افراشت(بن ماضي) مثال:افراختن(مصدر)، افراخت(بن ماضي) بن مضارع:افراز

اسلاید 67: دكتر نرگس محمدي بدر67فعل مركبفعلي است كه از تركيب صفت يا اسم با يك فعل ساده به دست مي آيد و مجموعا يك معني را مي رساند .مثال: زمين خوردن

اسلاید 68: دكتر نرگس محمدي بدر68همكردفعل ساده اي كه با آن فعل مركب مي سازند.مثال: ساختن، خوردن

اسلاید 69: دكتر نرگس محمدي بدر69فعل لحظه اي فعل لحظه اي فعلي است كه جريان يا امتداد عمل يا حالت را كوتاه و لحظه اي و به صورت شروع نشان مي دهد .مثال: افتادن

اسلاید 70: دكتر نرگس محمدي بدر70فعل تداوميفعل تداومي فعلي است كه جريان يا امتداد عمل يا حالت را با تداوم بيان مي كند،ابتدا وانتهاي آن مورد نظر نيستمثال: هوا نسبتا گرم است

اسلاید 71: دكتر نرگس محمدي بدر71رابطه فعل با حرف اضافهبرخي از فعل ها با حرف اضافه خاصي به كار مي روند،ارتباط اين قبيل فعل ها با حرف اضافه اغلب امري صوري است .

اسلاید 72: دكتر نرگس محمدي بدر72رابطه فعل با حرف اضافهطبيعت زباني فعل و حالت كاربردي فعل است كه حرف اضافه خاصي را به همراه مي آورد.مثال: كمك كردن به كسي ، پرسيدن از كسي

اسلاید 73: دكتر نرگس محمدي بدر73زمان دستوري مراد از زمان دستوري نامي است كه فعل ها با آ ن ناميده مي شوند . مثال : اگرمي دانستم مي گفتم : ( اشاره به حال دارد ) اما زمان دستوري : ماضي ساده

اسلاید 74: دكتر نرگس محمدي بدر74زمان تقويمي همان زمان اصلي است ، كه در آن گذر لحظه ها و آنات را درك مي كنيم .به حال ، گذشته و آينده تقسيم مي شود .

اسلاید 75: دكتر نرگس محمدي بدر75موارد كاربرد ماضي ساده بيان فعل در زمان گذشته بيان فعل در زمان حال و آيندهبه جاي ماضي استمراري در ”بودن و داشتن “ .مثال : سال ها بود كه او را نديده بودم .

اسلاید 76: دكتر نرگس محمدي بدر76موارد كاربرد ماضي سادهدر ماضي ملموس از مصدر داشتن به عنوان فعل معين مثال : داشتم مي رفتم . در ماضي بعيد از مصدربودن به عنوان فعل معينمثال : رفته بودم

اسلاید 77: دكتر نرگس محمدي بدر77مهم ترين موارد كاربرد ماضي نقلي در تقابل با ماضي مطلق در افعالي مثل شنيدن و فهميدن مثال : شنيدم كه نامه را نوشته و توي پاكت گذاشته است .

اسلاید 78: دكتر نرگس محمدي بدر78مهم ترين موارد كاربرد ماضي نقليبيان فعلي كه در گذشته شروع شده و هنوز ادامه دارد . مثال : مسافران در راه توقف كردند .

اسلاید 79: دكتر نرگس محمدي بدر79مهم ترين موارد كاربرد ماضي نقليبيان فعلي كه در گذشته اتفاق افتاده و اثر آن تا حال باقي مانده است . فعلي كه منفي است اما احتمال وقوع آن مي رود . مثال : علي رفته وهنوز برنگشته است .

اسلاید 80: دكتر نرگس محمدي بدر80مهم ترين موارد كاربرد ماضي نقليبه جاي ماضي التزامي مثال : احتمالا سعيد به خانه رفته است . (رفته باشد )در ماضي ملموس نقلي از مصدر ” داشتن “به عنوان فعل معينمثال : داشته مي رفته است .

اسلاید 81: دكتر نرگس محمدي بدر81مهم ترين موارد كاربرد ماضي استمراري در ماضي ابعد از مصدر ” بودن “به عنوان فعل معينمثال : رفته بوده است .

اسلاید 82: دكتر نرگس محمدي بدر82مهم ترين موارد كاربرد ماضي استمراريبيان فعلي كه در گذشته استمرارو ادامه داشته است .مثال :آب بعد ازآن كه به اين حوض ها مي رسيد جاري شده بيرون مي رفت .

اسلاید 83: دكتر نرگس محمدي بدر83مهم ترين موارد كاربرد ماضي استمراريبيان فعلي كه در گذشته چند بار تكرار شده است .مثال : مي نوشتم و امضا مي كردم و مي رفتم . بيان عادت در گذشتهمثال : پدرم سال ها سيكار مي كشيدولي در آخر ترك كرد.

اسلاید 84: دكتر نرگس محمدي بدر84مهم ترين موارد كاربرد ماضي استمراريبيان فعلي كه درزمان وقوع آن فعل د يگري نيز واقع شده است . به جاي مضارع التزامي

اسلاید 85: دكتر نرگس محمدي بدر85مهم ترين موارد كاربرد ماضي استمراريبه جاي فعل التزامي همراه با بيان شرط ، آرزو و...مثال : ديروز به ديدار علي رفتم كاش سعيد هم مي آمد . (همراه آرزو)

اسلاید 86: دكتر نرگس محمدي بدر86ماضي نقلي مستمر ماضي نقلي مستمردر جايي به كار مي رود كه جمع ميان موارد استعمال ماضي نقلي و ماضي استمراري باشد.مثال : كره زمين به چهار بخش تقسيم مي كرده است

اسلاید 87: دكتر نرگس محمدي بدر87مهم ترين موارد كاربرد ماضي بعيد بيان فعلي كه در گذشته دور اتفاق افتاده است . بيان فعلي كه پيشتر از فعل ديگر اتفاق افتاده است . مثال : سيمين كارش را تمام كرده بود كه سعيد رسيد .

اسلاید 88: دكتر نرگس محمدي بدر88ماضي ابعد براي بيان وقوع فعلي كه در گذشته دورتر اتفاق افتاده وبه طريق نقل حكايت گفته مي شود به كار مي رود .مثال : در كشتي زوجه استاد محمد علي نا خوش شده بود و دكتر به معالجه او مي پرداخته است .

اسلاید 89: دكتر نرگس محمدي بدر89مهم ترين موارد كاربرد ماضي ملموس ماضي ملموس فعل دراشرف اتفاق افتادن يا در حال اتفاق افتادن در گذشته نشان مي دهد . مثال : داشتم ناهارمي خوردم كه علي آمد .

اسلاید 90: دكتر نرگس محمدي بدر90ماضي ملموس نقليماضي ملموس نقلي از ماضي نقلي ” داشتن “و ماضي نقلي فعل اصلي ساخته مي شود . مثال : داشته مي رفته كه زمين مي خورد .

اسلاید 91: دكتر نرگس محمدي بدر91مهم ترين موارد كاربردمضارع اخباري بيان فعل در زمان حال مثال : كجا مي روي ؟ به كتابخانه مي روم . بيان افعالي كه پيوسته در حال رخ دادن هستند . مثال : گياهان مي رويند . بيان افعالي كه عادت و تكرار را مي رساند . مثال : هر روز كتاب مي خواند .

اسلاید 92: دكتر نرگس محمدي بدر92مهم ترين موارد كاربردمضارع اخباريبيان شرط و جزاي شرط در نقل داستان يا خبر به جاي ماضي مثال : ملت گاندي رامقدس مي داند . براي شروع نقل قول مثال : نقل مي كنندكه....

اسلاید 93: دكتر نرگس محمدي بدر93مهم ترين موارد كاربردمضارع التزامي بيان وقوع فعل همراه شك و ترديدمثال: شايد امروز سعيد به خانه ما بياييد . بيان وقوع فعل همراه با آرزو وتمنا مثال : كاش امروز سعيد به خانه ما بياييد .

اسلاید 94: دكتر نرگس محمدي بدر94مهم ترين موارد كاربردمضارع التزاميدر شرط مثال : ا گر تو بيايي من هم مي آييم . در جزاي شرط مثال : ا گر تو مي آيي من بياييم . بعد از فعل هايي كه برلزوم و تمكن دلالت دارد .مثال : بايد بروم .

اسلاید 95: دكتر نرگس محمدي بدر95مضارع ساده فعل مضارع كه بدون ” مي“ و ” ب“به كار رود را مضارع ساده گويند . مثال : گويند از دلدار بگذر .

اسلاید 96: دكتر نرگس محمدي بدر96مهم ترين موارد كاربردمستقبل براي بيان وقوع فعل در زمان آينده مثال : هفته آينده به باغ خواهيم رفت . در جمله پيرو براي بيان جزاي شرط مثال : اگر به دانشگاه برويد من هم خواهم آمد .

اسلاید 97: دكتر نرگس محمدي بدر97فعل هاي معين وربطي فعل هاي“است“ ومشتقات آن،“بودن“ ، ” گشتن“ ،”شدن“ و”باشيدن“ فعل معين هستند .

اسلاید 98: دكتر نرگس محمدي بدر98فعل هاي معين وربطي ”است“، درصرف ماضي نقلي ازاين فعل استفاده مي كنيم . “ام“و ... . بودن: در صرف ماضي بعيد وابعد از آن استفاده مي شود . ديده بودم

اسلاید 99: دكتر نرگس محمدي بدر99فعل هاي معين وربطيباشيدن: در صرف ماضي التزامي استفاده مي كنيم.شدن: در صرف فعل هاي مجهول استفاده مي كنيم وبه صورت فعل ربطي نيز به كار مي رود.گشتن / گرديدن: گاهي به جاي فعل هاي ربطي به كار مي روند.

اسلاید 100: دكتر نرگس محمدي بدر100فعل بيان خوابدرقديم در نقل حوادثي كه در رويا مي ديدند از فعلي استفاده مي كردند كه به ”ي“ ختم مي شد.مثال: ديدم به خواب كه دوش ماهي برآمدي كزعكس هجران روي شب هجران سرآمدي

اسلاید 101: دكتر نرگس محمدي بدر101فعل هايي كه تميز مي گيرندفعل هايي هستند كه تنها با فاعل ومفعول و متمم نمي توانند جمله بسازند بلكه كلمه ديگري نيز بايد آورد تا معناي آن را تمام كند و جمله اي كه ساخته مي شود داراي مفهوم باشدفعل هايي كه برآگاهي و يقين دلالت مي كنند: دانستن ، ديدن ، شمردن ، يافتن و... .

اسلاید 102: دكتر نرگس محمدي بدر102رو ساخت و ژرف ساخت جملهرو ساخت آن جزيي است كه به زبان مي آوريمژرف ساخت آن جيزي است كه در ذهن سخن گوي جاي داردمثال: مي توانيد برويد ، شما دانش آموزان مي توانيد برويد

اسلاید 103: دكتر نرگس محمدي بدر103تنازعكتابي كه تو خريده اي به اين قيمت نمي ارزد.مفعول ونهاد در هم ادغام شده اند، يعني كتاب هم مفعول است هم نهاد و دو فعل بر سريك كلمه به نزاع پرداخته اند.واژه كتاب را كه براي يك فعل، مفعول و براي فعل ديگر نهاد است“ متنازع فيه“ يا “مشترك“ مي گويند.

اسلاید 104: دكتر نرگس محمدي بدر104حذفحذف گاهي بنا به عرف زبان است. بدين معني كه اهل زبان در مواردي از روي عرف وسنت ، عناصري از زبان را به صورت كليشه اي با حذف مقداري از واژكان آن به كار مي برند وگاهي بنا به قرينه است و قرينه هم يا لفظي است يامعنوي: الف)عرف زبان:صبح به خيرب) حذف به قرينه لفظي

اسلاید 105: دكتر نرگس محمدي بدر105حذف فعلدر پاره اي از جملات براي رعايت اختصار يا به حكم ساختمان جمله و عرف زبان، فعل حذف مي شود يا جمله اصلا فعلي ندارد.

اسلاید 106: دكتر نرگس محمدي بدر106انواع حذف فعلجمله هايي كه در تعارف و دعا و نفرين وامثال آنها به كار مي رود. مثال : درود جمله هايي كه با ضمير پرسشى ”كو“ مي آيند و فعل نمي گيرند. مثال : احمد كو؟

اسلاید 107: دكتر نرگس محمدي بدر107انواع حذف فعلمثال ها و ضرب المثل ها: روز از نو روزي از نوبرخي از جمله هاي پرسشي: چه خبر؟برخي از جمله هاي تعجبي: چه عجب!

اسلاید 108: دكتر نرگس محمدي بدر108حذف نهادنهاد يكي از دو يا سه ركن جمله است و بي وجود آن جمله ،كامل نيست .نهاد در مواردي حذف مي شود.هر گاه دو يا چند جمله پيوسته ، داراي نهاد واحدي باشند نهاد معمولا تنها در جمله اول مي آيد .

اسلاید 109: دكتر نرگس محمدي بدر109حذف مسندمعمولاهمراه فعل ربطي و ديگر وابسته هاي خود حذف مي شودمثال: كه مريض است؟ علي

اسلاید 110: دكتر نرگس محمدي بدر110حذف مفعولمفعول به ندرت به تنهايي حذف مي شود و اغلب همراه حرف نشانه و ديگر اجزاي جمله حذف مي شود .مثال : كه انگليسي مي داند؟ من مي دانم .

اسلاید 111: دكتر نرگس محمدي بدر111حذف در محاوره مي رم خونه. (مي روم خانه)

اسلاید 112: دكتر نرگس محمدي بدر112حذف متمممتمم نيز معمولا همراه حرف اضافه و گاهي با اجزاي ديگر جمله حذف مي شود.مثال: كه كتاب من را به شما داد؟ محسن

اسلاید 113: دكتر نرگس محمدي بدر113حذف حرف ربطحروف ربط نيز گاهي در جمله حذف مي شودمثال: مي پرسي چه طور شد مرد سياسي شدم؟يعني: مي پرسي چه طور شد كه مرد سياسي شدم؟

اسلاید 114: دكتر نرگس محمدي بدر114حذف اجزاي ديگر جملهاجزاي ديگر از قبيل قيد، صفت، مضاف اليه ، معمولا همراه ساير اجزا و اركان حذف مي شود.مثال: احمد ديروز مداد قرمز مرا بر داشت و برد.

اسلاید 115: دكتر نرگس محمدي بدر115اضافهاضافه آن است كه اسمي را به اسم ديگري نسبت دهيم. نشانه نسبت كسره اي است كه ميان آن دو مي آيد.مثال: مدادِ حسن، خانه ي علي

اسلاید 116: دكتر نرگس محمدي بدر116اقسام اضافهاضافه تخصيصياضافه ملكي اضافه تشبيهي اضافه استعاري

اسلاید 117: دكتر نرگس محمدي بدر117اقسام اضافه اضافه توضيحي اضافه بياني اضافه مقارنت اضافه بنوت

اسلاید 118: دكتر نرگس محمدي بدر118اقسام اضافه

اسلاید 119: دكتر نرگس محمدي بدر119اضافه تخصيصيتخصيصي: در اين نوع از اضافه، مضاف به مضاف اليه اختصاص دارد.مثال : دراطاق

اسلاید 120: دكتر نرگس محمدي بدر120اضافه ملكياضافه ملكي: در اين نوع از اضافه، ميان مضاف و مضاف اليه رابطه مالك وملك بر قرار است .مثال : صاحب باغ

اسلاید 121: دكتر نرگس محمدي بدر121اضافه تشبيهياضافه تشبيهي : در اين اضافه ميان مضاف و مضاف اليه رابطه شباهت برقرار است.مثال : قد سرو

اسلاید 122: دكتر نرگس محمدي بدر122اضافه استعاري اضافه استعاري: در اين نوع از اضافه، مضاف در غير از معني حقيقي خود استعمال شده باشد.مثال : دست روز گا ر

اسلاید 123: دكتر نرگس محمدي بدر123 اضافه توضيحيتوضيحي: در اين نوع از اضافه، مضاف اسم عام است و مضاف اليه نام مضاف را بيان مي كند.مثال : شهر شيراز

اسلاید 124: دكتر نرگس محمدي بدر124اضافه بيانياضافه بياني :آن است كه مضاف اليه جنس مضاف را بيان كند.مثال: ظرف مس

اسلاید 125: دكتر نرگس محمدي بدر125اضافه مقارنتاضافه مقارنت : در اين نوع از اضافه، ميان مضاف و مضاف اليه معني مقارنت و همراهي است.مثال: با پاي ارادت به خدمتتان رسيدم

اسلاید 126: دكتر نرگس محمدي بدر126اضافه بنوتاضافه بنوت: در آن ، اسم فرزند بر پدر يا مادر افزوده مي شود.مثال : سام نريمان

اسلاید 127: دكتر نرگس محمدي بدر127نكته هايي درباره حروفباز:”باز“ با زاء مكسور به معني ” به سوي“، ” به جانب“:مثال :بدان خستگي باز جنگ آمدند گرازان بسان پلنگ آمدند

اسلاید 128: دكتر نرگس محمدي بدر128نكته هايي درباره حروفبيش: با كسره شين ، حرف اضافه است و به معاني گوناگون به كار مي رود:نزد:بگفتند پيشش يكايك مهان سخن هاي شاهان وگشت جهاندر برابر: جهان دار پيش جهان آفرين نيايش همي كرد و خواند آفرين

اسلاید 129: دكتر نرگس محمدي بدر129نكته هايي درباره حروف بر: با راء مكسور حرف اضافه است به معني ”به“ ،”بيش“و ”در برابر“ . مثال : يكي نامه فرمود پس شهريار نبشتن بر رستم نام دار

اسلاید 130: دكتر نرگس محمدي بدر130نكته هايي درباره حروفدون : حرف اضافه اي است براي استثناء ، به معني ” جز“، ” غير“. مثال : سواري راهزار ديناررسيده وهرپياده را هزار دينار ، دون ديگر هيچ

اسلاید 131: دكتر نرگس محمدي بدر131نكته هايي درباره حروف(را) را: به عنوان نشانه مفعول به كار مي رود و معمولا مفعولي كه با ” را“ مي آيد معرفه است. را ، گاهي حرف اضافه است را به معني از مثال : قضا را درآمد يكي خشكسال

اسلاید 132: دكتر نرگس محمدي بدر132نكته هايي درباره حروف(را)را ، به معني به : يكي را از دوستان گفتمرا ،به معني براي . مثال : حسن خلقي ز خدا مي طلبم خوي تو را

اسلاید 133: دكتر نرگس محمدي بدر133نكته هايي درباره حروف(را)را ،به معني در: اين نوع اغلب براي بيان وقت و زمان مي آيدمثال : سر هفته را كرد آهنگ ري.

اسلاید 134: دكتر نرگس محمدي بدر134نكته هايي درباره حروف(را)را، به معني در برابر: پيراهن صبر بوشيده ام كه محنت را هيچ چيزي چون صبر نيست.نشانه اضافه: مثال : اي مرغ سحرعشق ز پروانه بياموز كان سوخته را جان شد و آواز نيامد

اسلاید 135: دكتر نرگس محمدي بدر135نكته هايي درباره حروففا: حرف اضافه و به معني ”به“ و ”بر“ جز آنها است .مثال : دل فا زبان گويد .

اسلاید 136: دكتر نرگس محمدي بدر136نكته هايي درباره حروففراز: حرف اضافه و به معني ”به“ و ”بر“. مثال: زان يال زر بر يك بيل نر نشاند.

اسلاید 137: دكتر نرگس محمدي بدر137نكته هايي درباره حروففرا: حرف اضافه و به معني ”به“ و ”بر“ ،در“،“به سوي“ است.مثال : چراغ يقينم فرا راه دار.

اسلاید 138: دكتر نرگس محمدي بدر138انواع كه“كه“ گاهي براي تاويل است.كه ، به معناي بلكه : در اين صورت ”كه“ را ”كه“ي اضراب مي گويند .مثال : حسن آمد نه، بلكه علي آمد.

اسلاید 139: دكتر نرگس محمدي بدر139انواع كهكه، به معناي زيرا : در اين صورت ”كه“ را ”كه“ي تعليل گويند. مثال : من از بيگانگان هرگز ننالم كه با من هر چه كرد آن آشنا كرد

اسلاید 140: دكتر نرگس محمدي بدر140انواع كهكه به معناي در حالي كه. مثال: بسي تير و دي ماه و ارديبشهت برآيد كه ما خاك باشيم و خشت

اسلاید 141: دكتر نرگس محمدي بدر141انواع كه كه ، به معناي اگر: مثال: چه كند كز بي دوران نرودكه ، به معناي چنانكه: زديده ام شده يك چشمه در كنار روان كه آشنا نكند در ميان آن ملاح

اسلاید 142: دكتر نرگس محمدي بدر142انواع كهكه، به معناي ليكن:مثال:اي رقيب اين همه سودا مكن و جنگ نجوي بر كنم ديده كه من ديده از بر نكنم

اسلاید 143: دكتر نرگس محمدي بدر143انواع كهبراي تفسير وشرح وبعد از افعال گفتن، شنيدن و...و گلماتي كه صريحا يا تلويحا به معاني آنهاستمثال :خاك مشرق شنيده ام كه كنند به چهل سال كاسه جيني

اسلاید 144: دكتر نرگس محمدي بدر144انواع كهكه براي مفاجات،يعني براي بيان امرناگهانيمثال : او به سخن در، كه در آمدغبار كشت سك از پرده كرد آشكار

اسلاید 145: دكتر نرگس محمدي بدر145پيشوند/ پسوندواژك هايي هستند كه در اول يا آخر واژه ها مي آيند و مفهوم جديدي به آنها مي بخشد و در برخي موارد، طبقه دستوري آنها را عوض مي كنند .

اسلاید 146: دكتر نرگس محمدي بدر146پيشوندهاي معروف”ب“ كه بر 4 گونه استب+ خردب+ سرعتب+ خوبيب+ دست

اسلاید 147: دكتر نرگس محمدي بدر147پيشوندهاي معروف”با“: بر سر اسم مي آيد وصفت مركب تشكيل مي دهد:مثال :با هنر

اسلاید 148: دكتر نرگس محمدي بدر148پيشوندهاي معروف”باز“:پيشوندي است كه معناي ”دوباره“ و“ ازنو“ مي دهد:بازگشتن ، بازديد ، باز پرس

اسلاید 149: دكتر نرگس محمدي بدر149پيشوندهاي معروفبر: در موارد زير كاربرد دارد:بر داشتنبر داشتبر اندازبر كنار

اسلاید 150: دكتر نرگس محمدي بدر150پيشوندهاي معروفبي: پيشوند نفي است و بر سر كلمه ها صفت مي سازد.بي گناهبي ريختبي خودبي همه حيز

اسلاید 151: دكتر نرگس محمدي بدر151پيشوندهاي معروف” در“درموارد زير كاربرد دارد:در رفتندر گذشتدر گير

اسلاید 152: دكتر نرگس محمدي بدر152پسوندهاي معروف”ا“ : بر مبالغه و تاكيد و كثرت ودادن بارعاطفي به كار مي رود ،همچون: خوشا بهنا دانا خوانا بادا

اسلاید 153: دكتر نرگس محمدي بدر153پسوندهاي معروف”ار“ : در سه مورد كاربرد دارد:ديدارپديدارخواستارگرفتار

اسلاید 154: دكتر نرگس محمدي بدر154پسوندهاي معروف”آسا“: پسوند تشبيه است و صفت وقيد مي سازد.مثال : نهنگ آسا

اسلاید 155: دكتر نرگس محمدي بدر155پسوندهاي معروف”اك“ به بن مضارع فعل چسبيدن و اسم مي سازد .مثال : خوراك ، پوشاك آگين پسوند مبالغه :مثال : زهرآگين

اسلاید 156: دكتر نرگس محمدي بدر156پسوندهاي معروف”ان“ اين پسوند در موارد زير به كار مي رود : در آخربن مضارع مي آيد وصفت فاعلي مي سازد . مثال :لغزان ، روان

اسلاید 157: دكتر نرگس محمدي بدر157پسوندهاي معروفبراي نسبت پدري يا نيايي: مثال : بابكان ، قبادان براي ساخت قيد زمان مثال: بامدادان ، ناكهان

اسلاید 158: دكتر نرگس محمدي بدر158پسوندهاي معروفبراي نسبت به مكان و قبيله و ساختن نام مكان و سرزمين به كار مي رود .مثال : خاوران ، توران براي ساخت اسم مصدر.مثال: آينه بندان ، آشتي كنان

اسلاید 159: دكتر نرگس محمدي بدر159پسوندهاي معروفاندر ، پسوندي است به معني ” نا ” و در صفت هايي مي آ يدكه بر خويشاوندي ناتني دلالت دارد .مثال :مادر اندر ، دختر اندر

اسلاید 160: دكتر نرگس محمدي بدر160پسوندهاي معروفانه : براي تشبيه و لياقت ونسبت به كار مي رود وصفت و قيد مي سازد .مثال : دليرانه ، استادانه اسم مي سازد .مثال : صبحانه ، عصرانه صفت و قيد مي سازد . مثال : ماهانه، سالانه

اسلاید 161: دكتر نرگس محمدي بدر161پسوندهاي معروفموارد كاربرد پسوند -َ ك:براي تصغير اسم:مثال: مرغك،شاخك براي تقليل و تدريج در قيد :مثال : كم كمك ، نرم نرمك

اسلاید 162: دكتر نرگس محمدي بدر162پسوندهاي معروفبراي تحقير و توهين :مثال :شاعرك ، مردك براي تحبيب :مثال : دلبرك ،طفلك

اسلاید 163: دكتر نرگس محمدي بدر163پسوندهاي معروفبراي تشبيه مثال: عروسك، شكلك براي نسبت مثال : ناخنك ، سنگك

اسلاید 164: دكتر نرگس محمدي بدر164پسوندهاي معروفبراي ساختن اسم آلت مثال : غلتك براي ساختن اسم از صفت مثال : سرخك ، هنركده

اسلاید 165: دكتر نرگس محمدي بدر165ميانوندالفاظي كه در ميان كلمه هاي مركب ذكر مي شود . مثال : سراسر ، ميانوند ، كما بيش برخي حروف اضافه نيز به صورت ميانوند به كار مي روند .مثال : سر به سر ، سرتا سر