دیابت و نقش گیاهان دارویی در درمان آن

دیابت و نقش گیاهان دارویی در درمان آن

اسلاید 1: دیابت و نقش گیاهان دارویی در درمان آن دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانهدانشکده کشاورزیگروه علوم باغبانی

اسلاید 2: مقدمهبیماری دیابت یک اختلال متابولیک شایع می‌باشد که مبتلایان به آن بیش از 5٪ جمعیت کشور را شامل می‌شوند. این بیماری علت اصلی کوری در بزگسالان و نارسایی مزمن کلیه و قطع غیر تروماتیک اندام تحتانی می‌باشد.2دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه

اسلاید 3: بیش از 2000 سال پیش قدما متوجه شدند ادرار شیرین برخی افراد، مورچه ها را به خود جلب می کند و نام آن را بیماری دیابت گذاشتند.دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه3

اسلاید 4: بدن بخش اعظم انرژی خود را از مصرف گلوکز دریافت می دارد. گلوکز یک قند ساده است که در روده از تجزیه نشاسته و قندهای دیگر درست می شود.انسولین یکی از هورمونهایی است که در لوزالمعده ساخته می شود. انسولین بافت های بدن را قادر می سازد تا گلوکز را از مواد غذایی استخراج کنند و آن را به صورت انرژی مصرف و یا ذخیره نمایند. در دیابت شیرین تولید انسولین اشکال پیدا می کند. در نتیجه جذب قند توسط بافتهای بدن کاهش می یابد و میزان قند خون به طور غیرطبیعی بالا می رود. بالا بودن قند خون را هیپرگلیسمی می نامند.دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه4

اسلاید 5: 5دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه

اسلاید 6: دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه6دیابت وابسته به انسولین (نوع1 IDDM) که مخصوص جوانان است و 50 درصد موارد نزدیک به زمان بلوغ روی می دهد. در این بیماری سلولهای ترشح کننده انسولین در لوزالمعده بتدریج نابود می شوند. شایع ترین علت آن یک بیماری خودایمنی (که در بدن لوزالمعده خود را یک بیگانه تلقی می کند و سعی دارد آن را دفع کند) یا یک عفونت ویروسی دوران کودکی است. اگرچه کاهش تولید انسولین به کندی صورت می گیرد اما بیماری به دفعات ظاهر می شود و دوره هایی از استرس (به عنوان مثال عفونت یا بلوغ) یا به عبارت دیگر افزایش نیاز بدن به انسولین، آن را تشدید می کند.

اسلاید 7: نشانه های دیابت نوع1دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه7تشنگی مفرط، افزایش ادرار، کسالت و کاهش وزناگر این نوع دیابت درمان نشود می تواند کشنده باشد. تنها راه درمان دیابت نوع1 مصرف انسولین است که باید تا آخر عمر ادامه یابد. چند نوع انسولین موجودند که بر اساس مدت اثرشان ( کوتاه، متوسط، طولانی) تقسیم بندی می شوند.

اسلاید 8: دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه8دیابت شیرین غیروابسته به انسولین (NIDDM ) یا نوع 2 در سنین بالای 40 سال ظاهر می شود و به تدریج روی می دهد و به علت تدریجی بودن علائم آن، ممکن است تشخیص آن چندین سال به تاخیر بیانجامد. در این نوع دیابت، مقدار انسولین خون بالاست. اما سلولهای بدن در برابر اثرات انسولین مقاومت می کنند علی رغم بالا بودن انسولین، گلوکز کمتری جذب می کنند که نتیجه آن، هیپرگلسیمی است.

اسلاید 9: چاقی شایع ترین علت دیابت نوع 2 می باشد.دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه9

اسلاید 10: در هر دو نوع دیابت، تغییر رژیم غذایی فوق العاده حیاتی است. یک رژیم غذایی سالم که حاوی چربی کم و الیاف زیاد، قند ساده کم (کیک، شیرینی)، قند مرکب زیاد (برنج، سیب زمینی، ماکارونی) باشد توصیه می‌گردد.10دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه

اسلاید 11: در دیابت نوع 2 کاهش وزن به تنهایی می تواند برای پایین آوردن نیازمندیهای انرژی بدن و برگشت قند خون به میزان عادی کافی باشد. اگر تغییر غذا بی تاثیر بود می توان از داروهای خوراکی پایین آورنده قند خون استفاده کرد. تمام داروهای ضددیابت جذب قند توسط بافتهای بدن را تحریک کرده و از افزایش قند خون جلوگیری می کنند.11دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه

اسلاید 12: داروهای شیمیایی می توانند عوارض جانبی داشته باشند. شایعترین عوارض جانبی آن تهوع، کاهش وزن، نفخ شکم و اسهال است و کسانی که ناراحتیهای کبدی، قلبی و کلیوی دارند باید از مصرف آن خوداری ورزند. اگر دیابت درمان نشود بالا بودن پیوسته قند خون، به بخشهای مختلف بدن آسیب می رساند. ناراحتیهای اصلی بر اثر ایجاد تصلب شرائین که رگها را تنگ می کند، به وجود می آیند. این حادثه منجر به حملات قلبی، کوری، نارسایی کلیه، کاهش گردش خون در پاها و حتی قانقاریا می شود. خطر این بیماریها با درمان، کاهش چشمگیری پیدا می کند. کنترل دقیق دیابت در جوانی، بلوغ و بعد از آن، در کاهش پیامدهای بلند مدت بعدی اهمیت فراوان دارد. کنترل خوب دیابت قبل از بارداری از امکان سقط جنین یا ناهنجاریهای نوزاد می کاهد.12دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه

اسلاید 13: استفاده از گیاهان دارویی از هزاران سال پیش شروع گردیده و هنوز علی رغم پیشرفت داروسازی مدرن و مصنوعی استفاده از این گیاهان مد نظر می باشد. توجه به اثرات جانبی داروهای شیمیایی باعث گردیده تا استفاده از این گیاهان در دهه های اخیر بیشتر مورد توجه قرار گرفته و موجب ایجاد صنایع چند میلیارد دلاری در شمال آمریکا و اروپا گردد. در حال حاضر حدود 50 درصد داروهای بازار، از مواد طبیعی ساخته می شوند و به دلیل ناتوایی در سنتز ترکیبات بیوفعال گیاهی تقاضا جهت استفاده از این گیاهان سیر صعودی خود را ادامه می دهد.13دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه

اسلاید 14: تاکنون تاثیر مثبت بیش از 1200 گیاه دارویی در کاهش میزان قند خون و یا کاهش عوارض ناشی از آن شناخته شده است14دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه

اسلاید 15: در این کلاس تعدادی از مشهورترین گیاهان دارویی با خواص کاهندگی قند خون که در منابع معتبر فارماکوپه ای، کتابهای مرجع طب گیاهی، مجلات علمی معتبر و طب سنتی ایران به آنها اشاره شده است مورد برسی قرار می‌گیرد. از سوی دیگر با وجود اثر کاهش دهندگی قند خون توسط این گیاهان، احتمال ایجاد تداخل دارویی و اثرات جانبی ناشی از مصرف طولانی مدت آنها وجود دارد و توصیه می‌شود قبل از مصرف آن­ها با پزشک معالج مشورت شود.15دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه

اسلاید 16: گیاهی است علفی و دائمی که بیشتر در چشمه ها، مجاری باریک آب­ها و نواحی مردابی می­روید. ریشه های کوچک و سفید رنگی از ساقه این گیاه خارج شده و ارتباط آنها را در نقاط مختلف با زمین باعث میشود. بولاغ­اوتی در جریانهای ملایم آب زندگی می­کند. طول ساقه با توجه به شرایط محیطی متفاوت بوده و در جریانهای آب نسبتا عمیق و زلال تا 2 متر هم می­رسد. طعم تند و مطبوعی داشته و به عنوان سبزی خوردنی مصرف می­گردد. موقع برداشت محصول زمانی است که گیاه به گل رفته باشد. زیرا در این موقع حداکثر اسانس را دارد. بولاغ­اوتی دارای آهن، ید، منگنز، کلسیم، ویتامینA، C وD می باشد. از بولاغ­اوتی همچنین به عنوان داروی ضد­اسکوربوت (کمبود ویتامین C (، خلط­ آور، اشتها­آور، مدر، تصفیه کننده خون، مقوی معده، نیرودهنده و تب­براستفاده می­نمایند. مطالعات دانشمندان نشان داده است که مصرف این گیاه، باعث کم شدن مقدار قند ادرار مبتلایان به بیماری قند میشود. استفاده از بولاغ­اوتی برای درمان دیابت در آذربایجان به وفور دیده می­شود.بولاغ اوتی، علف چشمه یا ترتیزک آبی Nasturtium officinale R.Br.16دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه

اسلاید 17: اندام­های هوایی گزنه پوشیده از تارهای مخروطی شکل و گزنده است و چون پس از لمس کردن، محتویات سوزآور غده زیر آن، در پوست بدن وارد می گردد، ایجاد سوزش و ناراحتی می­کند. قسمت­های مورد استفاده گزنه، برگ­های تازه، ریشه و شیره حاصل از آن است. دانه آن نیز کم و بیش مصرف دارویی دارد. از گزنه برای تغذیه نیز استفاده می­شده است. با استفاده از این گیاه به عنوان ملین، مدر، رفع دل درد، معالجه خونریزی و رفع سرماخوردگی، اثر شفا بخشی دیده شده است.در صورتی که یک مشت برگ خرده شده گزنه را در 200 گرم آب به مدت 5 دقیقه جوشانده و 3 مرتبه در شبانه­روز مصرف کنیم، داروی کمکی بسیار مفیدی برای درمان دیابت به شمار می­رود.گزنه (Urtica dioica L.) 17دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه

اسلاید 18: مصرف پیاز و سیر موجب کاهش قند خون می­شود. ترکیبات فعال گوگردی مانند آلیل­پروپیل­دی­سولفید وآلیل­دی­سولفید­اکسید (آلیسین) به ترتیب در پیاز و سیر نقش اصلی در کاهش قند خون ایفا می­کند. اگرچه فلاونویید­ها و دیگر ترکیبات موجود در آن­ها نیز ممکن است موثر باشند. آلیل­پروپیل­دی­سولفید موجود در پیاز، با انسولین در پیوند با گیرنده انسولین در کبد، که مسئول خنثی کردن انسولین می­باشد رقابت می­کند و در نتیجه موجب افزایش غلظت انسولین آزاد در خون می­شود. تجویز آلیل­پروپیل­دی­سولفید و آلیسین به بیماران دیابتی موجب کاهش قابل ملاحظه­ای در خون و افزایش میزان انسولین خون آن­ها شده است. تاثیر پیاز و سیر در کاهش کلسترول و فشار خون بالا موجب شده است که تجویز آن­ها در بیماران دیابتی مبتلا به چربی و فشارخون بالا، مورد توجه قرار گیرد.پیاز غذای سالمی است که بیشتر خصوصیات سیر را داراست و به عنوان داروی مدر، ضد­اسکوربوت، میکروب­کش و دیابت مصرف می­شود. پیاز خام برای کسانی که معده فعال و سالم داشته باشند، غذای بسیار سالمی است. آلیسین موجود در سیر خاصیت بازدارندگی روی رشد باکتری­های گرم­مثبت و گرم­منفی دارد. کشنده باکتری، ضدویروس، کشنده قارچ، کاهش میزان لیپید و کلسترول سرم، افزایش مدت خونریزی، به تاخیر انداختن بسته شدن لخته و ممانعت از تجمع پلاکت­ها با واسطه کلاژن از دیگر خصوصیات سیر است.پیاز(Allium cepa L.) و سیر (Allium sativum L.) 18دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه

اسلاید 19: شنبلیله Trigonella foenum graecum L. : شنبلیله گیاهی علفی از خانواده بقولات می­باشد.از دانه این گیاه به عنوان ادویه و از برگ آن به عنوان سبزی استفاده می­کنند. دانه گیاه شنبلیله دارای اثرات مختلفی از جمله ضد دیابت، مدر، ضدنفخ، ضداسهال و ضد روماتیسم است. شنبلیله در نواحی مختلف ایران پرورش می­یابد و از سبزی­های مفیدی است که در تغذیه مورد استفاده قرارمی­گیرد به علاوه به حالت خودرو در نواحی مختلف آذربایجان، اصفهان، فارس و خراسان می­روید. شنبلیله یکی از سالم­ترین و کارآمد­ترین گیاهان ضد­دیابت است.شنبلیله در انسان رسپتورهای انسولین را افزایش می­دهد و فعالیت آنزیم­های آلفا-آمیلاز و سوکراز را مهار می­کند. دانه­های شنبلیله دارای اثرات ضد­دیابتی قابل ملاحظه­ای است.ترکیبات فعال در دانه­ها شامل آلکالویید تریگونلین، اسید نیکوتینیک و کومارین است. فیبر گیاهی موجود در دانه که محلول در آب است موجب کاهش قند خون می­شود. هچنین ترکیبات دیگری مانند اسیدهای آمینه موجود در پودر دانه شنبلیله، علاوه بر کاهش قندخون، موجب کاهش غلظت کلسترول تری­گلیسرید خون می­شود.19دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه

اسلاید 20: چای (Camellia sinensis L.) ترکیبات با خواص آنتی­اکسیدانی، باعث کاهش پراکسیداسیونی لیپیدهای سرمی، LDL و افزایش سطح سرمی HDL می­شوند. کاتچین­ها که از اجزای اصلی چای­سبز هستند، دارای خواص آنتی­اکسیدانی قوی هستند. از جمله این کاتچین­ها، اپی­گالوکاتچین-3- گالات (EGCG) می­باشد. پلی­فنون­های موجود در چای­سبز با خواص آنتی­اکسیدانی موجب بهبود متابولیسم قند در حیوانات آزمایشگاهی می­شود. به علاوه تجویز پودر چای­سبز به حیوانات آزمایشگاهی مبتلا به قند­خون بالا، موجب بهبود مقاومت انسولینی در آن­ها شده است. مصرف روزانه یک و نیم گرم پودر چای­سبز خشک برای بهبود تحمل و متابولیسم قند در بیماران دیابتی توصیه شده و دوز معرفی چای­سبز برای بیماران دیابتی دو فنجان چای دم کرده در روز می­باشد.چای همچنین مقوی معده، ضد تشنج و معرق، تقویت کننده اعصاب، نرم کننده سینه و مدر، آرامبخش، ضد اسهال خونی و محرک قلب و مغز است. خوردن چای خیلی داغ، ممکن است به مخاط گلو و نای آسیب برساند و منجر به سرطان شود. مصرف چای خطر ابتلا به بیماری­های قلبی عروقی، سرطان و دیابت را کاهش می­دهد.مهمترین ماده موثری که از این بیماری­ها جلوگیری کرده ویا آن­ها را درمان می­کند، فلاونوئیدها هستند که به مقدار زیادی در چای­سیاه موجود هستند یکی از این فلاونوییدها، میرستین است که اثر لیپوژنز و انتقال گلوکز از غشای سلولهای بافت چربی را در محیط کشت تقلید می­کند. میرستین اثر خود برتحریک روند جذب گلوکز توسط سلول­ها را، احتمالا از طریق قرار گرفتن در غشا و تغییر سیالیت لایه لیپیدی و یا تغییر در نحوه تداخل حامل گلوکز با اجزای لیپیدی غشا و نهایتا تغییر در عملکرد حامل گلوکز، اعمال می­کند. بنابراین میرستین می­تواند در بیماران دیابتی غیر­وابسته به انسولین، که گیرنده­های انسولینی در غشا سلول­هایشان دچار اشکال شده یا وجود ندارد، اثر درمانی داشته باشد. همچنین چای از کاهش وزن حیوانات که یک علامت تشخیص بیماری دیابت است جلوگیری می­کند20دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه

اسلاید 21: هندوانه ابوجهل Citrullus Colocynthis (L.) Schrad. هندوانه­ابوجهل که به حنظل معروف است در طب سنتی در درمان یبوست و کنترل افزایش قند تجویز می­شود تجویز دوز بالای این گیاه دارویی موجب اسهال، دل پیچه درد ناک و در دوز بالاتر موجب اسهال خونی در انسان می­شود. پوست میوه این گیاه حاوی ترکیب تلخی به نام کولوسینتین وکولوسینتتین و ترکیبات دیگری شامل فیتواسترولهای گلیکوزیدی، کام، پکتین، آلبومینوییدها و غیره می­باشد. حدود 70 درصد از وزن خشک میوه گیاه را هسته تشکیل می­دهد که خواص دارویی ندارد. هندوانه­ابوجهل موجب افزایش تولید انسولین ازسلول­های لوزالمعده می­شود و اثربخشی تجویز هندوانه­ابوجهل در محافظت از سلول­های لوزالمعده گزارش شده است.خواص آنتی­اکسیدانی و مهار اکسیداسیون چربی توسط هندوانه­ابوجهل ممکن است در بهبود اختلالات متابولیسمی بیماران دیابتی نیزموثرباشد. از سوی دیگرگیاهان دارویی ودیگر ترکیبات با خواص آنتی­اکسیدانی با مهار رادیکال­های آزاد و اکسیداسیون چربی، موجب بهبود اختلالات متابولیسمی در بیماران دیابتی می­شوند21دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه

اسلاید 22: Ginkgo biloba22دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه

اسلاید 23: Sylibin marianum23دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه

اسلاید 24: Laurus spp.24دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه

اسلاید 25: عنابدانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه25Zizyphus jujubaSyn: Zizyphus vulgaris Jujub tree, Chinese dateRhamnaceae

اسلاید 26: گالگاگیاه گالگا سالها در اروپا جهت درمان دیابت مورد مصرف قرار بوده است . خاصیت کاهندگی قند خون این گیاه به دلیل حضور گوانیدین های موجود در برگهای آن می باشد که به عنوان الگویی برای سنتز بی گوانیدهای پایین آورنده قند مانند متفورمین مورد استفاده قرار گرفته است . این گیاه با جلوگیری از جذب قند در روده موجب کاهش قند خون می گردد . با توجه به اثرات پایین آورنده قند خون و تنظیم آن در بیماری دیابت از آسیب شبکیه چشم و آسیب های کلیوی جلوگیری می نماید. با توجه به کاهش جذب قند در روده ، علاوه بر کاهش قند خون ، کاهش وزن و توده چربی نیز مشاهده می شود. دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه26

اسلاید 27: نتیجه گیری: از آنجایی که مواد طبیعی اثرات جانبی کمتری نسبت به مواد شیمیایی دارند و در دسترس بودن و استفاده از آنها بدون تجویز پزشک یا ملاقات با مراقبین بهداشتی راحت ترصورت گرفته و همچنین اثرات محافظتی گیاهان دارویی در برابر بیماری­های قلبی، عروقی مشخص میباشد. استفاده از آنها عوارض چندانی را نخواهد داشت. ولی توصیه می گردد برای جلوگیری از عواقب احتمالی مصرف گیاهان دارویی توسط بیماران دیابتی، نظر پزشک معالج در نظر گرفته شود. از سوی دیگر رعایت رژیم غذایی مناسب، ورزش و استفاده از مکمل های غذایی بهترین راه حل جهت جلوگیری از آسیبهای دیابت به شمار می­رود. 27دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه

اسلاید 28: با تشکر از حضور سبزتان28دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه