راهكارهای كاهش تنش برای كاركنان نوبتكار

صفحه 1:
پم اه رحمن الرحیم راهكارهاي کاهش تنش براي کارکنان نوبتکار 

صفحه 2:
(» چکیده ا ا ا ا ا ار ار ری 0 وضعيت كاركنان نوبتكار اهميت بالايي بيدا مي كند. در ايران نيز ‎een ee‏ ا ‎Bee‏ بيمارستانهاء فرودكاه و نيروي انتظامي در بخش خدمات أزاآين سيستم ها استفاده مي كنند. از سوي دیگر مشكلاتي مانند تنش شغلي» ۱ دارد. نوشتار حاضر ضمن معرفي اجمالي سيستم هاي نوبتكاري و عوامل تتش زا و کاهنده رضایت شغلي ناشي از چنین شرايطي به بیان راهكارهاي بهبود شرایط كاري و رضايتمندي کارکنان نوبتکار ‎ere eer eee‏ ۱ 

صفحه 3:
سيستم نوبتكاري ال روز افراد به کار مشغول هستنده يعني 0 ساعت شیفت صبح؛ 6 ساعت شیفت عصر و 6 ساعت شیفت شب ویا دو شیفت 9]) ساعت ‎Le‏ ‏در جاهايي كه نظام توليدي ييوسته استء مانند يالايشكاههاء صنايع شیمي» کارخانه هاي سيمان و... و در بخش خدمات مانند بيمارستاتهاء نيروي انتظاميء فرودكآهها"ق... به كاز مي رود(6). كشورهاي آمریکا و کانادا حدود 60 درصد افراد توبتکار از ‎een se‏ تفاده مي كنند(2)). طبيعي است در نوبتكاري ثابت عده أي اا 0 أورد. محدوديتها و اقتضائات خاص نوبتكاري باعنث شده نا هر كمي در آين تم ها دوام نیاورد و مدیران را بر آن داشته تا درمورد بهبود وضعیت و ‎DEO DTC REE ie <Penh pee Pais‏ ال توسط هارينكتون انجام شده نشان مي دهد فقط (161) درصد افراد از نوبتكاري ۱ ندارند(0). ‎ ‎ ‎ ‎ 

صفحه 4:
( در اين سيستم هاء خستكيء واماندكيء كسالتء انزواء ا ا رز مسائل ديكر شايغ و رايج است. مطالعات انجام شده در صنايع يتروشيمي نيز نشان مي دهد رضايت شغلي ‎Ene ee a Tene ee eae CIES‏ کمتر است و اختلاف آنها معني دار است. 

صفحه 5:
هرچند سیستم نوبتكاري به استفاده هرچه بیشتر و بهتر از ماشین آلات و تولید بیشینه مي انجامد» ‎ever err Po CORD org Re ra)‏ و سررت زیر برتردر ‎١‏ ره همانكونة كه در بالا اشاره شدء در اينكونه موارد عده اي دائما نوبتکار شبانه خواهند بود و كارهاي شبانه» ساعت بیولوژيك بدذن»رل که زمان خواب» زمان غذا خوردن و زمان استراحت را تعيين مي كندء به هم مي زند و اين وضعيت عوارض بسياري دارد. ازطرف دیگر علاوه بر اختلال در سیستم ‎enkpemn| or rene‏ ۳ اقوام و آشنایان نیز مختل مي شود, کم خوابي؛ کم اشتهايي و بيماريهاي قلبي و حالت ‎ee See eI S*)‏ از ديكر علاتم مشاهديرشده در اس 0105 است (6). 

صفحه 6:
:ب) شيفت هاي ‎tra‏ زر دو نوع شيفت جرخشي داريم: شيفت جرخشي جلوكرد ‎RONOMOG CW1CT)‏ ا كا به صورت شيفت صبح شيفت ‎ep SS‏ شينت برتقي حتب کرد ۱۱۱۱۱۹۹ ۹۱2۹۱۹۱۹۹۱۹۹۱ )و (( كه عكس حالت اول"انجام مي كيرد. مطالعات نشان مي دهد رضايت شغلي و راحتي كاركنان در ‎PERE ENG CCP‏ ا ا 1 0 ا 

صفحه 7:
‎ee ero he Sly‏ رح ‏مشکلات سهیم مي شوند و تبعات منفي ‎enna‏ رد ار ‎Pip OLD oe Or ae one eo ener pp RE‏ شبانه روزي» تنش» عوارض بهداشتي - ايمني و کم خوايي را نیز به همراه دارد(0).به هرحال در هر نوع از نوبتكاري ‎Se eee Se te ee to ee peers‏ اهداف يكي را برگزیند. ‎ ‏جداي از اين مباحث. پاره اي از مشکلات به ساختار سازماني و ‎noe es‏ ۱ مدير مي تواند به راحتي آنها را با اتخاذ تدابيري مرتفع كردائد: اين بيشنهادات درقالب توصيه هايي خواهدامد. 

صفحه 8:
عوامل به وجود آورنده فشار عصبي و تنش درکار هو( وجود دارد. ‎Sp tee)‏ ا ا ا ل ار ا كم ئیست. اگر این عوامل خارج از کنترل کارکتان باشند به رز ره ‎ENC ese‏ ار را شناخته و آنها را رفع یا کنترل کنند. عوامل به وجود آورنده تنش به دو دسته فيزيكي و سازماني تقسيم مي شوند: 

صفحه 9:
5 عوامل تنش زاي جسمي و فيزيكي: شامل صدا و دماي بيش از حد بالا يا بیش از حد پایین» لرزشهاي شدید و يا حتي سیستم شيفتي چرخشي و متغیر ‎Ry‏ عوامل تنش زاي سازماني: شامل مواردي جون خستكيء يكنواختي و عدم ‎pcen 1‏ ا 0 انزواء ميزان ريسك و"خطر شَغلٌ اسك ‎We)‏ به نظر مي رسد در صنايع نوبتكار امكان وقوع هر دو رح راک رد ا ‎pnp sey jargon ene‏ ‎a‏ رت دار سس ارس ر قسات پوداتتر, - ینت ناشي از بروز و دوام ‎raed‏ ۱ مي ثوان : بيماريهاي قلبي» فشارخون بالا» امراض گوارشي» جوشهاي ا عدم تعادل در برقراري ‎ie et cer ae‏ بي؛ اعتياد به 0 زر رن اسر ات تشر کار رن بسياري موارد دیگر نمونه هايي هستند که مانع از تحقق اهمسدافت سازمان و افراد مي شرت (2) 

صفحه 10:
رابطه با استرس كاري چند نکته قابل توجه است Pee a A ‏حل تعر بك‎ iS plush 59 (Wall 1 ce eae Beye qn neha ed ۰ ب) در شناخت و تشخیص تنش شغلي به شاخصهايي چون میزان بيماري؛ مرخصي هاي eee ea (Se PA pea ae erate ery Nae 0 Ce eee Sete es ea ‏ضروریست و بدون هريك از این دو» مشكل كماكان برجاي خود باقى خواهدماند.‎ ‎ED I ey uC CE ey‏ ل ‎tp‏ ات ايشان به عمل آيد. ‏حال سوال اینجاست که باتوجه به عوامل تنش زا در سازمانها» چه راهکار‌ها و ‎Bly Gh‏ سر از ‎DN‏ دررایطه با برطرف کردن با گاهش تتش ‎ere eee‏ ااا 1۳ شرايط شغلي ارقا و بهبود یابد. بلکه رضایت شغلي کارکنان بخش عماياتي و نوبتكاري بالا رود. 

صفحه 11:
از لينحيئما به بيانمشكلاتسيستم هاونوبتكاروبردلخته و رله حلهايورا نيز ييشنهاد مي .كليم ‎aetenea> Leeda Yee. fere ae" iS CDF‏ ا ل 0 بت ند ‎oem‏ - خستگي: دز 06 درخد شركتهاي نوبتکار آمریکا و کاناد؛ خستگي و اشسردگی ‎٠» et‏ جزء مشكل ذكر شده است. رت ‎rite‏ آري بودن کار» نیاز به دقت زیاد» تنش زا بودن کار است در سیستم هاي نوبتكاري ‎Pyare‏ سل سس سل سح 7 رل لا نوبتكاريهاي جرخشي نيز ديده مي شود عبارتند بيماريهاي ‎pars gel) 3‏ مانند کم اشتهایی زخم معده و. ‏به سیگار» موادمخدر و مشروبات الکلي؛ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎PAA IS aera ‏يذيري 000 مشكلات جسمي و روحيٍ‎ AS) >. SP ESPs Cs CAE PD Semen eres OD ero) ‎ ‎ 

صفحه 12:
پیشنهادات براي مدیریت سیستم نوبتكاري رفع مشکلات و موانع پیش گفته . اري مي پر ere ee Sra ce eer ae ‏و شرلیط‎ ‏کر‎ ‎Rp ere ner Per ie per arene a Ones Coenen ‏باشد؛‎ - تقسیم روز هاي مرخصي و تعطيلي بین شیفتهاء يعني از جمع كردن روز هاي مرخصي ‎Np en‏ 7 ‎EEN eee etree lee es iy any mee‏ - کارکنان را در ابتداي آمر نسبت به عوارض احتمالي نوبتكاري مطلع سازید و مورد سيك زندگي خاص نوبتكاري را اعم از وعده هاي غدايي» شیوه خواب» ورزش و... به ایشان آموزش دهید؛ - اضولاركونومي ادر مقيط عار برا الرف ل را صیه ها و نکات بهداشتي را به صورت پوستر در اطراف سازمان بچسبانید و هم در ياكتهاي حقوق و دستمزدء براي كاركنان بفرستيد ۹ ۱ ‎rees Urn ere Corry ge marrr ee Cs‏ ا ا و تفريح را مي دهند ‎Ha)‏ 

صفحه 13:
۷ ‏ا‎ CO TS PS ee pe فعالیت و نرمش و ورزش بب ‎ersten ce Wegener‏ را ي از کارکنان به عمل آورید؛" ‏ي چرخشي در ‎a‏ ‏ی ‏را بیشتر کنید؛ ‏( ‏وههاي ايمني هيد كه مسائل شَيفتهاي ‎nee‏ ار و سر نس کر نتب یرت سرد رنیرت کید ‏- مواد آموزشي نوبتكاران را افزايش دهيد؛ ا ا ل ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‏درکنار قهوه و چاي؛ تغذیه شكلاتهاي مقوي در برنامه قرار دهید؛ - از اضافه كاريهاي ‎a eh oe)‏ ‎tb ee Sic) Wn sre sree be Nop nD cea‏ رك ‎Sheree‏ مثلا آنها رابه استخر شنا بدهيد؟ - به افرادي كه يك فصل را بدون غيبت در كار شركت كرده اند 3 افرادي كه از شيفت روز به شيفت شت درول بانائن خوب اعطا كنيد؛ ‎Fy ‏اي راحت و محبط ساکت آماده‎ Enna Semen re Fee gine Se rs Cera een p Porte e ‏كاركنان را در تصميم كيريها دخالت دهيد؛‎ - ‏ا ل‎ Bese Beas ee ‏را‎ Eg et ee ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ ‎ 

صفحه 14:
[. - از سري برنامه هاي كمك به کارکنان براي سازگار کردن افراد با عولمل تنش زا ‎ie pe‏ نویتکاران براي افزایش تنوع» کارايي و رضایت شغلی استفاده ‎1D 39) =‏ البته کارکنان هم باید توصیه هاي زیر را جدي گرفته و اجرا کنند تا وضعیت کاري و ‎ ‏روحي أنها بهيود يابد ‎Set bbl al Sige by wee feel oa oe‏ ‎ee eres‏ 5 ‎Ee ee Tene < -S Er er ae Beebe erie ee‏ ايجاد وت به هم زننده آرامش را از اطراف خود حذف نمایید 1 سور رم رادو بيّادهِ روي» جرخيدن در اطرّاف» ‎ ‎ ‏ني روزانه توجه با دوستان را از ‎ ‎ ‏ایید شده اي را تنظیم کرده و براساس آن جلو بروید. سعي کنید ره ‎eds‏ 1 اهي قدم بزنید. گاهي به دستشوبي رفته و ‎eee ee an Ie ERS ‏اش رفته و كمبود لرتباطات را جبران ‎ ‎ ‎ ‏ات ‎cane‏ ا ا 0 5 ‏- بعداز شیفت شیانه بلافاصله به ر رائندكي نيردازيد. ‏- كمتر از قرصهاي خواب آور استفاده دب سوت ار م۰ - تاحد امکان از اضافه كاري بلافاصله بعد از شیفت بپرهیزید (3) ‎ 

صفحه 15:
نتیجه گيري وا ‎ew‏ را اد لا نوبتکار به طور موفت یا دائمي بهره مي برند. مشکلات مرتبط با منابع انساني نوبتکاران بویژه در زمینه ‎Sie) eee e B)‏ ا ا ا ل ا در دنيا جهت ارتقا بهره وري و رضايتمنديء» همه بر استفاده از جنين راهكارهايي كه برخي از مهمترين انها در این مقاله موردبررسي قرارگرفته» دلالت مي کند Fa Ig re ee ‏ا‎ 0 KP CAT COUSINS 

راهكارهاي كاهش تنش براي كاركنان نوبتكار چكيده درحال حاضر بخش قابل توجهي از سيستم هاي توليدي به نوبتكاري ( )SHIFT WORKاختصاص داشته و به تبع آن توجه به وضعيت كاركنــان نوبتكار اهميت بااليي پيدا مي كند .در ايران نيز صنايعي چون نفت ،پتروشيمي و سيمان در بخش توليدي و بيمارستانها ،فرودگاه و نيروي انتظامي در بخش خدمات از اين سيستم ها استفاده مي كنند .از سوي ديگر مشكالتي مانند تنش شغلي، خستگي ،نارضايتي از كار و ...در شرايط نوبتكاري بروز بيشتري دارد .نوشتار حاضر ضمن معرفي اجمالي سيستم هاي نوبتكاري و عوامل تنش زا و كاهنده رضايت شغلي ناشي از چنين شرايطي به بيان راهكارهاي بهبود شرايط كاري و رضايتمندي كاركنان نوبتكار باتوجه به تجربيات ديگر كشورها مي پردازد. سيستم نوبتكاري سيستم نـــــوبتكاري عبارت است از دوره هاي زماني كه در 24ساعت شبانه روز ،افراد به كار مشغول هستند ،يعني 8ساعت شيفت صبح 8 ،ساعت شيفت عصر و 8ساعت شيفت شب و يا دو شيفت 12ساعته .اين سيستم در بخش توليد در جاهايي كه نظام توليدي پيوسته است ،مانند پااليشگاهها ،صنايع پتروشيمي ،كارخانه هاي سيمان و ...و در بخش خدمات مانند بيمارستانها، نيروي انتظامي ،فرودگاهها و ...به كار مي رود(.)5 شيفت هاي كاري به دو صورت ثابت و چرخشي است .در نوبتكاريهاي كشورهاي آمريكا و كانادا حدود 42درصد افراد نوبتكار از سيستم نــوبتكاري متغير (چرخشي) استفاده مي كنند( .)7طبيعي است در نوبتكاري ثابت عده اي هميشه شب كار خواهند بود و اين مضرات زيادي براي آنها به همراه خواهد آورد .محدوديتها و اقتضائات خاص نوبتكاري باعث شده تا هر كسي در اين سيستم ها دوام نياورد و مديران را بر آن داشته تا درمورد بهبود وضعيت و شرايط شغلي افراد به فكر فرورفته و راهكارهايي را ارائه دهند .مطالعاتي كه توسط هارينگتون انجام شده نشان مي دهد فقط 10درصد افراد از نوبتكاري لذت مي برند و بقيه به نحوي با آن مي سازند و گاهي راهي به جز نوبتكاري ندارند(.)9 در اين سيستم ها ،خستگي ،واماندگي ،كسالت ،انزوا، امرـاض روحي و رواني و بيماريهاي جسمي و بسياري مسائل ديگرـ شايع و رايج است .مطالعات انجام شده در صنايع پتروشيمي نيز نشان مي دهد رضايت شغلي كاركنان بخش عملياتي از رضايت شغلي بخش ستادي كمتر است و اختالف آنها معني دار است. هرچند سيستم نوبتكاري به استفاده هرچه بيشتر و بهتــر از ماشين آالت و توليد بيشينه مي انجامد، اما نبايد فراموش كرد كه معايب و مضراتي هم دارد كه به طور خالصه مي توان آنها را به صورت زير برشمرد: الف) شيفت هاي ثابت :همانگونه كه در باال اشاره شد ،در اينگونه موارد عده اي دائما ً نوبتكار شبانه خواهند بود و كارهاي شبانه، ساعت بيولوژيك بدن را ،كه زمان خواب ،زمان غذا خوردن و زمان استراحت را تعيين مي كند ،به هم مي زند و اين وضعيت عوارض بسياري دارد .ازطرف ديگر عالوه بر اختالل در سيستم خواب افراد ،برنامه ارتباطات با خانواده و ديگر اقوام و آشنايان نيز مختل مي شود .كم خوابي ،كم اشتهايي و بيماريهاي قلبي و حالت انزوا و گوشه گيري از ديگر عالئم مشاهده شده در بين شب كاران است (.)5 :ب) شيفت هاي مـتغير و چرخشي دو نوع شيفت چرخشي داريم :شيفت چرخشي جلوگرد ( )FORWARD ROTATING SHIFTكه به صورت شيفت صبح شيفت عصـــــــرـ شيفت شب مي چرخد و شيفت چرـخشي عقب گرد (BACKWARD ROTATING )SHIFTكه عكس حالت اول انجام مـــي گيرد. مطالعات نشان مي دهد رـضايت شغلي و رـاحتي كاركنان در سيستم چرخش جلوگرد بيشتر از عقب گرد است. دركل ،در اين سيستم ها همه افراد نوبتكار به نحوي در مشكالت سهيم مي شوند و تبعات منفي شيفت ثابت وجود ندارد اما ازطرف ديگر مشكالت عديده اي چون به هم خوردن ريتم شبانه روزي ،تنش ،عوارض بهداشتي -ايمني و كم خوابي را نيز به همراه دارد( .)8به هرحال در هر نوع از نوبتكاري معايب و مزايايي است و مدير بايد براساس تصميم گيري و اهداف يكي را برگزيند. جداي از اين مباحث ،پاره اي از مشكالت به ساختار سازماني و شرايط محيط كار و تناسب آن با سيستم نوبتكاري برمي گردد و مدير مي تواند به راحتي آنها را با اتخاذ تدابيري مرتفع گرداند. ايـــن پيشنهادات درقالب توصيه هايي خواهدآمد. عوامل به وجود آورنده فشار عصبي و تنش دركار عوامل تنش زا تقريبا ً در زندگي همه افرـاد وجود دارد. محيط كاري نيز بنابه شرايط خود بي بهره از چنين عواملي نيست .اگر اين عوامل خارج از كنترل كاركنان باشند به آسيبهاي جدي منجر خواهندشد .لذا ضرورت دارد مديرـان بويژـه در نظامهاي نوبتكاري ،اين عوامل و منابع استرس رـا شناخته و آنها را رفع يا كنترل كنند .عوامل به وجود آورنده تنش به دو دسته فيزـيكي و سازـماني تقسيم مي شوند: عوامل تنش زاي جسمي و فيزيكي :شامل صدا و دماي بيش از حد باال يا بيش از حد پايين ،لرزشهاي شديد و يا حتي سيستم شيفتي چرخشي و متغير مي شود. عوامل تنش زاي سازماني :شامل مواردي چون خستگي ،يكنواختي و عدم تنوع در كار ،عدم رضايت شغلي ،عدم امنيت شغلي ،ابهام در مسئوليت، انزوا ،ميزان ريسك و خطر شغل است(.)2 به نظر مي رسد در صنايع نوبتكار امكان وقوع هر دو نوع عوامل وجود دارد و شايد نارضايتي كاركنان تاحدي به اين مسائل مربوط باشد .اگر بخواهيم به صورت بسيار خالصه عوارض و تبعات بهداشتي -ايمني ناشي از بروز و دوام تنشهاي شديد ومزمن در بين كاركنان را برشماريم، مي توان گفت :بيماريهاي قلبي ،فشارخون باال ،امراض گوارشي ،جوشهاي پوستي ،تنگي نفس ،اختالالت عصبي و رواني ،عدم تعادل در برقراري ارتباطات سودمند ،خستگي ،واماندگي ،غيبت و جابجايي ،اعتياد به موادمخدر و مشروبات الكلي ،افزايش ضايعات و تصادفات در كار و بسياري موارد ديگر نمونه هايي هستند كه مانع از تحقق اهــــــــــــداف سازمان و افراد مي شوند ()2 :در رابطه با استرس كاري چند نكته قابل توجه است الف) در شناسايي تنش شغلي چند فاكتور زير بايد مدنظر باشد: عوامل و علل تسهيل كننده تنش؛ محل بروز استرس؛ تناوب و شدت عوامل تنش زا؛ گستردگي مشكل. ب) در شناخت و تشخيص تنش شغلي به شاخصهايي چون ميزان بيماري ،مرخصي هاي پزشكي ،نرخ جابجايي ،گزارشهاي بخش ايمني و بهداشت و دعاوي خطرات شغلـي بايد توجه كرد. ج) همكاري مديران و كاركنان در كنار هم براي از بين بردن مشكالت الزم و ضروريست و بدون هريك از اين دو ،مشكل كماكان برجاي خود باقي خواهدماند. د) الزمست هرچند ماه يكبار ارزيابي دقيقي از وضعيت پرسنل نوبتكاري و مشكالت ايشان به عمل آيد. حال سوال اينجاست كه باتوجه به عوامل تنش زا در سازمانها ،چه راهكارها و پيشنهـــــادهايي براي مديران صنايع نوبتكار دررابطه با برطرف كردن يا كاهش تنش و مشكالت در سيستم نوبتكاري مي توان داشت ،كه ازطريق آنها نه تنها شرايط شغلي ارتقا و بهبود يابد ،بلكه رضايت شغلي كاركنان بخش عملياتي و نوبتكاري باال رود. از اـينحيثما بـــهـ بـــيانمشكالتســيستمـ هاينــوبتكاريپـــرداـختهـ و راـهـ حلهـاييرا نــيز پـــيشنهـاد مي. .كـنيمـ .از اين حيث ما به بيان مشكالت سيستم هاي نوبتكاري پرداخته و راه حلهايي را نيز پيشنهاد مي كنيم. - 1خستگي :در 88درصد شركتهاي نوبتكار آمريكا و كانادا ،خستگي و افسردگي ناشي از كار ،جزء مشكل ذكر شده است .اين عامل كه ناشي از يكنواختي ،عدم تحرك، تكراري بودن كار ،نياز به دقت زياد ،تنش زا بودن كار است در سيستم هاي نوبتكاري شايع اـست (.)7 - 2عوارض جسمي :كه ناشي از به هم خوردن چرخه شبانه روزي كاركنان است و در نوبتكاريهاي چرخشي نيز ديده مي شود عبارتند از: بيماريهاي قلبي؛ ناراحتيهاي گوارشي مانند كم اشتهايي ،زخم معده و...؛ ديابت؛ اعتياد به سيگار ،موادمخدر و مشروبات الكلي؛ فشار خون باال؛ اختالالت رواني؛ انزوا. - 3استرس كاري - 4عدم رضايت شغلي و اـحساس حقارت و خودكم بيني - 5آسيب پذيري درمقابل مشكالت جسمي و روحي - 6اختالل در روند تعامل و برقراري ارتباط با ديگران ازجمله خانواده (.)5 پيشنهادات براي مديريت سيستم نوبتكاري حال به طرح و ارائه توصيه ها و پيشنهادهايي براي رفع مشكالت و مـــوانع پيش گفته در محيط كار وكم كردن عوارض منفي ناشي از نوبتكاري مي پردازيم: وضعيت و شراـيط نور ،غذاخوري و تفريح و سرگرمي افراد بهبود يابد؛ درصورت امكان هر فرد بيش از دو شيفت شبانه پشت سر هم نداشته باشد؛ درصورت امكان هر فرد بيش از دو شيفت شبانه دوازده ساعته پشت سرهم نداشتهباشد؛ تقسيم روزهاي مرخصي و تعطيلي بين شيفتها ،يعني از جمع كردن روزهاي مرخصيبپرهيزيد زيرا احتمال تصادفات باال مي رود؛ اجازه استراحت ،تفريح و ارتباط با كاركنان ديگر را به افراـد بدهيد؛ كاركنان راـ در ابتداي امر نسبت به عوارض احتمالي نوبتكاري مطلع سازيدو مورد سبك زندگي خاص نوبتكاري را اعم از وعده هاي غذايي ،شيوه خواب ،ورزش و ...به ايشان آموزش دهيد؛ اصول ارگونومي را در محيط كار براي افراـد اجرا كنيد؛ توصيه ها و نكات بهداشتي را به صورت پوستر در اطراف سازمان بچسبانيد و هم درپاكتهاي حقوق و دستمزد ،براي كاركنان بفرستيد؛ در بين كار اجازه خواب كوتاه به كاركنان بدهيد .چه اينكه هم اكنون حدود 48درصدكارخانه ها و شركتهاي نوبتكار ،به افراد اجازه خواب در بين كار و در زمان استراحت و تفريح را مي دهند ()7؛  بـــراي نوبتكاران بويژه كساني كه شبها كار مي كنند محيطي را فراهم سازيد كه بهفعاليت و نرمش و ورزش بپردازند؛ از بي سيم در شيفت شبانه استفاده كنيد تا امنيت و برقراري ارتباط سريع تسهيل گردد؛ معاينات ساالنه دقيقي از كاركنان به عمل آوريد؛ سيستم نوبتكاري چرخشي جلوگرد (روز ،عصر ،شب) را به جاي نوبتكاري چرخشيعقب گرد (روز ،شب ،عصر) جايگزين كنيد؛ براي شيفت هاي مختلف ،پاداشهاي مختلفي را قرار دهيد .براي شيفت شب ميزان پاداشرا بيشتر كنيد؛ برنامه ايمني دررابطه با رفتار افراد را به اجرا درآوريد؛ گروههاي ايمني تشكيل دهيد كه مسائل شيفتهاي مختلـف را بررسي كنند؛ در محيط كار استريو با موسيقي ماليم يا راديو نصب كنيد؛ مواد آموزشي نوبتكاران را افزايش دهيد؛ تدبيري بينديشيد كه مديران بخش منابع انساني ،عصرها و شبها بيشتر حضور داشتهباشند؛ دركنار قهوه و چاي ،تغذيه شكالتهاي مقوي در برنامه قرار دهيد؛ -از اضافه كاريهايزيادي پرهيز كنيد؛ گاهي خط را بدون اطالع قبلي تعطيل كنيد _(البته اگر هزينه آن باال نيست) و افراد رابه نحوي موردنوازش قرار دهيد .مثالً آنها را به استخر شنا ببريد يا پاداش به ايشان بدهيد؛ به افرادي كه يك فصل را بدون غيبت در كار شركت كرده اند پاداش خوب بدهيد؛ به افرادي كه از شيفت روز به شيفت شب بروند پاداش خوب اعطا كنيد؛ اتاقهايي براي «چرت بين كار» با صندليهاي راحت و محيط ساكت آماده سازيد()10؛ اجازه دهيد افراد شيفتهاي خود را با هم جابجا و يا معامله كنند؛ كاركنان را در تصميم گيريها دخالت دهيد؛ در برخي آموزشها از كاركنان براي آموزش استفاده كنيد؛ -خبرنامه اي حاوي تذكر نكات مهم و مفيد براي كاركنان نوبتكار منتشر سازيد  از سري برنامه هاي كمك به كاركنان براي سازگار كردن افراد با عواـمل تنش زااستفاده كنيد؛ از چرخش شغلي بين نوبتكاران براي افزايش تنوع ،كــارايي و رضايت شغلي استفادهكنيد ( 3و )10؛ البته كاركنان هم بايد توصيه هاي زير را جدي گرفته و اجرا كنند تا وضعيت كاري و روحي آنها بهبود يابد. البته به كاركنان نيز توصيه مي گردد نكات زير را جدي گرفته و اجرا نمايند تا وضعيت كاري و روحي آنها بهبود يابد: محل بسيار آرام و ساكتي براي خواب خود درنظر بگيريد و سعي كنيد هر نوع عاملايجاد صوت و به هم زننده آرامش را از اطراف خود حذف نماييد. اگر جــزء نوبتكاران بويژه شب كاران هستيد به ورزش و تمرينات بدني روزانه توجهبيشتري داشته باشيد .حداقل پياده روي ،چرخيدن در اطراف ،فعاليت با دوستان را از دست ندهيد. حتما ً رژيم غذايي تاييد شده اي را تنظيم كرده و براساس آن جلـو برويد .سعي كنيدهميشه از سبزيجات و ميوه هاي تازه استفاده كنيد. در سر كار براي خود تنوع ايجاد كنيد ،مثالً گاهي قدم بزنيد ،گاهي به دستشويي رفته وآبي به صورت بزنيد و نفسي تازه كنيد .به نوار يا راديو گوش دهيد. با خانواده خود آخر هفته ها به مسافرت و گردش رفته و كمبود اـرتباطات را جبرانكنيد. بعداز شيفت شبانه بالفاصله به رانندگي نپردازيد. كمتر از قرصهاي خواب آور استفاده كنيد ،به عبارت بهتر خود را به آنها عادت ندهيد. -تاحد امكان از اضافه كاري بالفاصله بعد از شيفت بپرهيزيد (.)5 نتيجه گيري تعداد بسياري از شركتها و سازمانهايي كه ازسيستم هاي نوبتكار به طور موقت يا دائمي بهره مي برند ،مشكالت مرتبط با منابع انساني نوبتكاران بويژه در زمينه رضايتمندي ايشان ،وجود روشها و راهكارـهاي تجربه شده در دنيا جهت ارتقا بهره وري و رضايتمندي ،همه بر استفاده از چنين راهكارهايي كه برخي از مهمترين آنها در اين مقاله موردبررسي قرارگرفته ،داللت مي كند بزرـگترـین سایت بهداشت حرـفه ای در آینده ای نزدیک