صفحه 1:
صفحه 2:
صفحه 3:
اداره ی كل آموزش و پرورش
شهر تهران
معاوئت آموزش متوسطه
گروه های آموزی متوسطه ی یک
سال تحصیلی ۸٩-4۰
صفحه 4:
صفحه 5:
1
اگوی تقکر 1١
col
صفحه 6:
معرفی الگوی تفکر استقرایی
«هیلدا تابا صاحب نظر فقید در برنامه ی آموزشی, راهبردهای متعدد آموزشی ۰
برای کمک به رشد جریانات استقرایی ذهنی . به خصوص توان طبقه بندی و
استفاده از طبقات را تدوین کرده است.
الگوی تفکر استقرایی برای تکوین مفهوم وآموزش هم زمان مفاهیم به دانش
آموزان تدوین شده و توجّه به منطق . زبان و معانی کلمات و ماهیت دانش را
uae A pots
مهم ترین کاربرد این الگو . بهبود ظرفیت تفکر است . این شیوه در جریان بهبود
كيفيت تفكرء دانش آموزان را به کسب و پرورش اطلاعات بسیاری در درون ذهن
خود وا می دارد.
جریان استقرایی شامل خلاقیت در پردازش اطلاعات و نیز استفاده ی همگرا از
اطلاعات درحل مسائل است .الگوی استقرایی موجب می شود که دانش آموزان
اطلاعات را گرد آوردند. به دثّت مورد بررسی قرار دهند. به شکل مفاهیم در آورند
و دست ورزى با مفاهيم را ياد بكيرند.
صفحه 7:
صفحه 8:
ع + ۲
مرحله ى اوّل- تكوين مفهوم
در اين الكو معلّم آغازكر فعَاليّت است , زيرا فعَاليت ها از قبل به وسيله ى معلّم
تعیین می شوند. اما فضای همکاری دوستانه بین معلّم و شاگردان وجود دارد .
جر ن آموزش مفاهیم ,زمینه سازی می شود تا مفهوم با مشارکت فعالانه ی دانش
آموزان و معلم تولید شود .آموزش به این شیوه برای دانش آموزان ارزشمند
است » زپرا خود سازنده و تولید کننده ی آن هستند..
در مرحله ی تکوین مفهوم در الگوی استقرایی: رویکرد پی گیری تقویت
می شود نیل به این مرحله از طریق روش های زیر انجام می شود :
صفحه 9:
كام اول : تعيين 6 برشمارى و فهرست كردن مطالب
*مشخص کردن موضوع و مسئله ی تدریس برای فراگیران
*تشکیل گروه کاری از دانش آموزان (یک سرگروه به عنوان سخن گو, یک مدير
جلسه وچند عضو)
*اختصاص زمان مناسب برای تفکر گروهی و مشورت افراد هر گروه
*تشویق وترغیب گروه هایی که توانسته اند بیشترین نمونه ها را فهرست کنند.
*نظارت ۰ هدایت و تسهیل موارد
*فعالیّت دانش آموزان
*فعَاليّت انفرادى در آغاز مرحله ی اول و قرائت نظرات چند دانش آموز
*تنظیم فهرست مشترک برای هریک از گروه ها
*بحث وگفت و گو بین سرگروه ها
صفحه 10:
گام دوم :گروه بندی براساس ویژگی های مشترک
فايت rin
*در صورتی که موضوع برای دانش آموزان تفهیم نشده باشد با استفاده از
روش سخن رانی . زمینه های فکری را تقویت نموده و کلیات مسئله را بازگو
نماید.
*کمک به دانش آموزان برای درک شباهت ها و تفاوت ها
فعالیّت دانش آموزان
*دانش آموزان باید ابتدا به صورت انفرادی و سپس با نظر بقیه ی اعضای
گروه . فهرست به دست آمده را به چند بخش تقسیم کنند. گروه بندی عناوین
بايد بر اساس تشابه آن ها باشد و تشخیص این شباهت ها به عهده ی دانش
آموزان است.
صفحه 11:
گام سوم : عنوان دهی و طبقه بندی
oss
*کمک به دانش آموزان به منظور انتخاب عنوان های مناسب برای طبقه بندی
خود
فعالیّت دانش آموزان
*انتخاب نام وعنوان مناسب برای گروه هایی که با توجه به خصوصیات و
ویژگی های مشترک دسته بندی شده اند.
*تبدیل گروه بندی به طبقه بندی و قراردادن هر جزء در طبقه بندی ویژه ی
خود.
صفحه 12:
مرحله ی دوم : تفسیر مطالب
يادكيرى مؤْثّر و مطلوبء زمانى اتّفاق مى افتد که فراگیران بتوانند در
خصوص مسئله و موضوع مورد نظر ء اظهار عقبده كنند و به تفسير و تحليل
آن بپردازند البتّه باید توجّه داشت که داشتن توانایی تحلیل و تفسیر مطالب
به شناخت دقیق و عمیق مسائل بستگی دارد و در مراحل متفاوت الگوی
استقرايى ؛ دارا بودن این تسلط ومهارت بسیار ضروری است .مرحله ی
تفسیر مطالب از طریق موارد زیر تحقق می یابد :
صفحه 13:
گام اول :تشخیص و تعیین جنبه های شاخحص
فعالیّت معلم
*کمک به دانش آموزان برای درک مفهوم اجزا و توصیف دقیق آن ما
فقالیت دانش آموزان :
*تعیین خواص و ویژگی های مشترک و شاخص
*ارائه تعریف و توصیفی از اجزای گروه
گام دوم :کشف روابط واستنتاج
*کمک به دانش آموزان برای بررسی روابط علّت و معلولی بین اجزا و طبقات
*کمک به دانش آموزان برای تحلیل جایگاه عناوین
*تدوین یک جدول دو بعدی
فعالیّت دانش آموزان:
*بررسی روابط علت و معلولی و نتیجه گیری
*تحلیل ویژگی ها و ارتباط طبقات
صفحه 14:
گام سوم : استنباط
*طرح سوال های مناسب که پاسخ گویی به آن ها بیانگر عمق یادگیری و درک
دانش آموزان از مسئله باشد .
فعالیّت دانش آموزان:
*درک عمیق موضوع
*ارائه ی دلایل و دفاعیات به طور گسترده از طبقه بندی خود
توجّه
ا بايان كرفتن ين مرحله » مى توان كفت كه ee See! See
و دانش آموزان به مرحله ى تسلّط بر موضوع رسيده اند . در بيشتر موضوعات
آموزش از طریق استقرایی در اين مرحله متوقف می شود ؛زیرا انتظار و اهداف
درس فراتر از این نیست . مراحل بعدی . به موضوع و ابعاد متفاوت آن بستگی
دارد ودر صورت لزوم اهداف درس ادامه می یابد .
صفحه 15:
مرحله ی سوم : کاربرد اصول
در اين مرحله اصولی که در مراحل تکوین مفهوم و تفسیر مطالب کشف و
تولید شده است در ابعاد جدیدتری به کار گرفته می شود . اطْلاعات از ذهن
بیرون می آید و در عرصه های زندگی به به عمل متصل مى گردد برای مرحله ی
کاربرد اصول سه فعالیت پیش بینی شده است :
كام اول : بيش گویی نتایج , توضیح پدیده های جدید و فرضیه سازی
*طرح اطلاعات جدید و ناآشنا
*هدایت و رهبری بحث های گروهی
لیّت دانش آموزان :
*فرضیه سازی مفاهیم جدید وناآشنا بر اساس اصول و مفاهیم تدریس شده
*بحث وگفت و گو پیرامون فرضیه های متفاوت
صفحه 16:
كام دوم: توضيح پا پشتیبانی از فرضیه ها
فعَاليّت معلم :
*هدایت ورهبری بحث های گروهی
*خودداری از تایید یا رد فرضیه ها
فعالیّت دانش آموزان
*بحث در میان اعضای هر گروه
*ارائه دلایل هر گروه به سایر گروه ها =
*بحث پیرامون نظرات مخالفان و موافقان هر یک از فرضیه ها
گام سوم :تصدیق پیش گویی
3 cbs
*تصدیق پیش گویی واثبات فرضیه ها
*جمع بندی مطالب
صفحه 17:
نمونه تدریس ( ۱) فارسی پایه اول راهنمایی مبحث مسند و فعل اسنادی
معلّم يس از سلام و احوال پرسی . رغبت و انگیزه ی دانش آموزان را نسبت به
موضوع درس 1 افارسی اول راهنمایی(مسند و فعل اسنادی) برمی انگیزد.
معلم: بچه ها من در احوال پرسی و گفت و گوی خود با شماءاز کلمات.جمله ها و
فعل هایی استفاده کردم. شما هم می توانید جملات متعدّدی با فعل های مختلف
مثال بزنید؟
سپس از دانش آموزان می خواهد برگه هایی را برداشته » به صورت فردی جملاتی
را روی آن ها بنویسند و فعل هر جمله را نشان دهند.
سپس در گروه های خود به بحث و گفت و گو پرداخته » لیستی از مثال های
گروه تنظیم کنند.
معلم دانش آموزان را هدایت و راهنمایی می کند که تقسیم بندی فعل ها و جمله
ها بر اساس تفاوت ها و شباهت ها باشد. جمله هایی که فعل هایشان دلالت بر
انجام کار دارند در یک گروه و جمله هایی که فعل هایی چون: شد . گشت . است
» بود و ... دارند و بر عدم انجام كار دلالت مى AS در گروه دیگر قرار گيرند.
صفحه 18:
در مرحله ی بعد معلم .جدولی را به شکل زیر در تابلوی کلاس ترسیم می کند :
جمله هایی که انجام کار دارند | جمله هایی که نسبت حالت دارند
نماینده ی هر گروه ازجمله های گروه خود را می خواند و بر اساس ویژگی ها و
دلایل مربوطه . جمله ها را دسته بندی کرده جدول را تکمیل می نماید برای مثال
جوانان ایرانی ارزش زبان فارسی را می دانند (انجام کار دارد)
شهید رجایی در کارهایش منظم ودقیق بود (نسبت حالت دارد)
درمرحله بعد معلّم با کمک دانش آموزان به بررسی یافته های خود جهت
استنباط لازم پرداخته و تعریفی از جملات فعلی که دارای فعل خاص وتام اند و
نسبت حالت (مسند) به نهاد ارائه می دهند .
صفحه 19:
سپس معلّم جمله هایی را مثال می زند و از دانش آموزان می خواهد جمله ها را
داخل دسته بندی های جدول تابلوی کلاس قرار دهند (با دلیل)
*در پایان به منظور ارزشیابی جمله هایی ارائه می گردد تا دانش آموزان در برگه
های خود به صورت گروهی بررسی نموده . علاوه بر دسته بندی جمله ها
برخی از اجزای جمله مانند نهاد (فاعل یا مسندالیه؛ مسند و فعل های اسنادی را
تشخیص دهند و بتوانند تعاریف جمله, فعل وانواع آن از نظر انجام یا عدم انجام
کار و برخی اجزای جمله را ارائه دهند . نمونه ارائه شده بر اساس روش تدریس
الگوی تفکر استقرایی طراحی شده است.
صفحه 20:
نمونه تدریس ( ۲) علوم تجربی پایه ی اول راهنمایی
موضوع: تغییرات گرماگیر وگرماده
معلم پس از گروه بندی دانش آموزان ازآنان می خواهد در ابتدا به صورت
فردی از تغییراتی که تاکنون درمورد آن ها اطلاعاتی کسب کرده اند نمونه هایی
را مثال بزنند و روی یک کاغذ بنویسند.
(مثال هایی از پدیده هایی مانند ذوب . انجماد.تصعید. میعان وچگالش). پس
چند دقيقه از آنان می خواهد ضمن بحث و تبادل نظر با اعضای گروه خود.
لك لب از مجمر) صل های اعضا كوه تظح كد وهر كروه لب جود
وا بخواند. سپس از دانش آموزان می خواهد تغیبرات باد شلم را به دو گروه
تقسيم تباید و به آنان یادآوری می کند «اين تقسیم بندی بايد براساس شباهت
ها و تفاوت هاى اين تغييرات باشد « و می خواهد که تغییرات را در جدولی
مشابه جدول زير ثبت نمايند. تفیرات نوع اول |_تغييرات نوع دوم
صفحه 21:
در مرحله ی بعد از نماینده ی هر گروه می خواهد . جدول خود را براى سايري
بخواند و دلیل تقسیم بندی خود را بازگو نماید . در پایان اين مرحله دانش
آموزان باید به دو نوع تقسیم بندی برسند :
۱- تغییراتی که برای انجام شدن آن ها نیاز است که به آن ها انرژی داده شود .
۲- تغییراتی که پس از انجام آن ها انرژی آزاد می گردد.
يس از این مرحله معلّم توضیح می دهد تغییراتی را که شبیه مورد اول باشد
«تغییرات گرماگیر» و تغييرات تی که مشابه مورد دوم باشد «تغیبرات گرماده » el
ناميم . يس از اين مرحله معلّم در مورد يخ خشك و كاربرد آن در ایجاد باران
هاق مصنوعى و جكونكى استفاده ازآن در يزشكى و بيوند اعضا صحبت مى كند
. سپس از دانش آموزان مى خواهد كه جايكاه تغيير يخ خشك را در جدول خود
صفحه 22:
نمونه تدریس (۳) نواحی آب و هوایی ایران جغرافی اوّل راهنمایی
معلّم تجربه ای از سفرهای خود را به نواحی مختلف آب وهوایی ایران در قالب
خاطره ای تعریف می کند و از آنان نیز می خواهد سفرهای خود را بازگو کنند.حالا
فضاى كلاس برای انجام مراحل تدریس آماده است .
مرحله ی اوّل: معلّم از دانش آموزان می خواهد گروه های خود را تشکیل دهند
وفهرستی از شهرهایی که می شناسند تهیه کنند و توسط سرگروه خود فهرست تهیه
شده را به کلاس ارائه نمایند .
در مرحله ی بعدی فهرست خود را به سه گروه: شهرهای گرم سرد و معتدل تقسیم
بندی کنند و برای هر قسمت نامی انتخاب نمایند به طورمثال تبریز را در طبقه ی
شهرهای سرد . یزد را در طبقه ی شهرهای گرم و رشت را در طبقه ی شهرهای
معتدل قرار می دهند. در مرحله ی بعدی دانش آموزان با بحث و تبادل نظر شاخص
های مشترک مربوط به هر طبقه را مشخص می کنند و برای هر کدام ویژگی هایی
نظیر: دما . بارش » پوشش گیاهی و... را بررسی و تعیین می نمایند.
صفحه 23:
کرد بزاى هرطيقه شاخص تغانى وجود دارد كه اعضاى كروه براساس أن شاخصن”
می توائند شهرهای بیشتری را به طبقه ها اضافه نمایند. سپس معلّم که در مراحل
محتلف نقش راهنما و هدایت کننده را داشته است» اسامی شهر های مختلف را می
آورد و از گروه ها می خواهد ناحیه ی آب و هوایی آن ها را مشخص کنند و در گروه
های سه گانه قرار دهند .
در پایان هرگروه نتیجه ی بررسی های مود را اعلام نموده و جدول طبقه بندی های
مختلف خود را ارئه می دهد و از آن دفاع می کند و سپس فرضیه های قابل قبول به
نان دستاودهایعلمی بر روی تخته ثبت مى شود. در اين مرحله معلّم دستاوردهای
انش آموزان را دسته بندی می کند و طبقات آنان را به اسامی بیابانی و نیمه بیابانی
ار اه خزری (معتدل) نام گذاری می نماید و با طرح
پرسش هایی ارزشیابی را انجام می دهد؟
-١ ايران دازای چند ناحیه.ی آب وهوایی است؟
۲- ویژگی های آب و هوایی بیابانی و نیمه بیابانی چیست؟
۳-ویژگی های آب وهوایی کوهستانی چیست؟
ءسویژگی های آب و هوایی معتدل خزری چیست؟
صفحه 24:
راهبردها و توصیه ها
*مدیریت زمان یکی از نکات ضروری در این الگو ی تدریس می باشد.
*می توان اين الگو را در برنامه های درسی با داده های بسیار و نیازمند سازمان
دهی به کار برد.
*از اين الگوی تدریس می توان در کلاس ها و دوره های مختلف . از پیش
دبستانی تا دبیرستان استفاده کرد
*با استفاده از اين الكو مى توان منابع کثیری از داده ها را به دانش آموزان آموزش
داد
*اين الگو استفاده در کلاس های پرجمعیّت را نیز دارد
*الگوی تفکر استقرایی را می توان با سبک های مختلف یادگیری تطبیق داد.
صفحه 25:
۱ )جویس. بروس, مارشاویل و امیلی کالهون. ۱۳۸۵ الگوهای
تدریس ۲۰۰ .ترجمه ی محمدرضا بهرنگی, تهران:. انتشارات کمال تربیت؛
۲) حریر فروش, زهرا و مهرناز صادقی: ۱۳۸۵ مجموعه کتاب های آموزش
فعال علوم. تهران : انتشارات آموزش علوم
۶ )خورشیدی. عباس. ۱۳۸۵ روش ها وفنون تدریس .تهران.انتشارات یسطرون
۵)فضلی خانی. منوچهر- ۱۳۸7 روش های فعال و اکتشافی در آموزش:
تهران: آزمون نوين»