شهر سوخته

صفحه 1:
مقدمه . تمدن شهر سوخته یکی از شگفتی های دنیای باستان است . این را یافته های باستان شناسان نشان می دهد و هر روز یافته ای جدید » گواه این ادعا می شود . بر اساس کشفیاتی که در طی سال های متمادی در شهر سوخته انجام گرفته « می توان گفت که اين شهر مهمترین مرکز استقرار و در حقیقت پایتخت منطقه در دوران مفرغ است . »(۱) در زمینی به پهنه ۱۵۲هکتارمیان زاهدان و زابل.سرزمین باستانی شهر سوخته واقع شده است که پنج هزار سال پیش مهد تمدن بسیارپیشرفته و غنی بوده است و اکنون یکی از عجایب دنیای باستان شناسی و بهشت باستان شناسان است: 

صفحه 2:
در بين فعاليت های جدید باستان شناسی در سیستان به وسیله ۱ گروه باستان شناسان وابسته به موسسه فرهنگی ایزمثو ( موسسه ایتالیایی مطالعات. خاورمیانه و خاور دور ) در سال ۱۹۶۷ میلادی به سرپرستی پرفسور توژی با همکاری مرکز باستان شناسی ایران و با نظارت آقای درباری در محوطه باستانی شهر سوخته آغازشد» (۲) واين سلسله کاوش ها تا زمان انقلاب اسلامی ایران ادامه پیدا S50 

صفحه 3:
« این گروه با به خدمت گرفتن متخصصان رشته های گوناگون مسائل جغرافیایی » زمین شناسی . معادن » گیاهان » جانوران » آب. و هوا . محیط زیست ‏ تجارت . اقتصاد » صنعت » شهر سازی » جمعیت شناسی ؛ بیماری های موجود ؛ نژاد و سایر جنبه های فرهنگی منطقه را مورد مطالعه قرار دادند » (۳) وپس ازپیروزی انقلاب اسلامی . در سال ۱۳۷۴ کاوش های باستانی به سرپرستی دکتر سید صادق سید سجادی ادامه پیدا کرده است و هر روز دستاوردهای خیره کننده از دامنه تمدن این شهر به دست می آید. 

صفحه 4:
* اين نوشتار با اين هدف تدوین شده است تا به طور فشرده و در زمانی اند ک به توان شناخت درستی از فرهنگ و تمدن شگفت شهر سوخته به دست آورد و نقش تاریخ ساز آلن در قالب فرهنكك و تمدن ايرانى بيدا نمود. اميد است که این ارزیابی مورد استفاده خوانندگان محترم واقع گردد. و نگارنده را از انتقادات و پيشنهادات خود محروم نسازید. 

صفحه 5:
از نخستین اشاره ها تاکنون * کلنل بیت» یکی از ماموران نظامی بریتانیا از نخستین کسانی است که در دوره قاجار و پس از بازدید از سیستان به این محوطه اشاره کرده و نخستین کسی است که در خاطراتش این محوطه را شهر سوخته نامیده و آثار باقیمانده از آتش سوزی را دیده است. * پس از او سر اورل اشتین با بازدید از این محوطه در اوایل سده حاضر اطلاعات مفیدی در خصوص این محوطه بیان کرده است. 

صفحه 6:
در این دوره پژوهشگران ایتالیایبی مطالعات ژئوفیزیکی "شهر سوخته " را انجام خواهند داد و ابتدا نقشه ژئوفیزیکی شهرسوخته را تهیه و سپس آن را پایه کارهای تحقیقی و پژوهشی این منطقه خواهند کرد. بعد از او شهر سوخته توسط باستان شناسان ایتالیایی به سرپرستی مارتیسو توزی از سال ۱۳۴۶ تا ۱۳۵۷ مورد بررسی و کاوش قرار گرفت. و اکنون هشمتین فصل کاوش شهر سوخته به سرپرستی دکتر منصور سجادی ادامه دارد 

صفحه 7:
شهر سوخته (19 8۱1۲۳60) در ۶ ۵ کیلومتری زابل در استان سیستان و بلوچستان و در حاشیه جاده زابل - زاهدان واقع شده است. این شهر در ۰ سال قبل از میلادپایه گذاری شده و مردم این شهر در چهار دوره بین سال‌های ۳۲۰۰ ا ۱۸۰۰ قبل از میلاد در آن سکونت داشته اند. 

صفحه 8:
ویژگی های طبیعی شهر سوخته « مساحت کلی تپه های شهر سوخته حدود ۱۵۲ هکتار است که در یک برآمد گی بین دریاچه هامون و رود هیرمند بنا شده است و ارتفاع متوسط آن از سطح زمین های اطراف ۲ متر و بلندترین نقطه آن ۱۸ متر ارتفاع دارد .جهت سراشیبی تپه از شرق به غرب است که درپایین ترین قسمت آن قبرستان را می بینیم در روی سطح تپه های شهر سوخته منطقه ای بالغ بر حدود ۷۵هکتار کاملا پوشیده از توده سفال » قطعات شکسته سنگ.فلز:مرمر و اشیای دیگر می باشد. » (۴) اورل اشتاین باستان شناس انگلیسی معتقد است که این پدیده به علت فرسایش بادهااست که خاکث های سست سطح تپه را کنار زده و آثار را بیرون آورده است. تپه های شهر سوخته به چهار منطقه متمایز زیرتقسیم می شوند : 

صفحه 9:
* الف ) منطقه مركزى با وسعت ۲۰ هکتار * ب ) منطقه مسكونى شرق با وسعت ۱۶ هکتار * ج ) قسمت شمال غربى كه به سبب پیدا شدن آثار و بقایای کار گاه های صنعتی چون سندان» چکشتیغه .مته و... به نام منطقه صنعتی خوانده شده است. * د) قسمت جنوب غربی شامل قبرستان با مساحتی بالغ بر ۲۰ تا ۲۵ ار " امروزه از ‎OT‏ آبادانی و ثروت جز دشت بی آب علفی بیش نمانده است. 

صفحه 10:
وجه تسمیه شهر سوخته ° شهر سوخته ؛ به ظاهر نام جدیدی است و قدمت تاریخی چندانی ندارد .« بر پایه متن های موجود . سابقه اين نام به کماپیش ۱۵۰ سال قبل بر می گردد . در آن زمان اورل اشتاین انگلیسی از منطقه بازدید کرده و راهنمایان محلی اين نام رابه كار برده اندو ث شده واین نخستین باری است كه اين منطقه به این نام ثبت شده است .» (۶) . آثار سوختگی در این شهربه وفور یافت شده و از این جهت شهر سوخته چندان خالی از مسما نیست . جالب است بدانید شهر سوخته دوبار به آتش کشیده شده است » یکبار در ابتدای مرحله رشد و بار دیگر در لحظه مرگ و انهدام آن . بنابراین هر دوی آن ها در رشد و توسعه شهر بی اثر بوده زیرا اولی زمانی بود که شهر هنوز تمدنی نداشته و بعدی نیز وقتی بوده که شهر به صورت ویران شده بوده است . 

صفحه 11:
نام اصلی شهر سوخته " بنا بر گفته آقای دکتر سید صادق سید سجادی « ما در لوحه های سومری » فهرستی از شهرهایی که سومریان » وارداتی از آنها داشته اند ؛ به دست آورده ایم . مثلا از یک شهر سنگ می آمد ه» از یک شهر جانور و ... در میان این شهرها » از شهری به نام ارته . این شهر توصیفاتیدارد که بعضی ازباستان شناسان را به این فکر انداخت که ارته سومری همان شهر سوخته است . اما این موضوع برای عده ای از باستان شناسان پذیرفته نیست . به همین دلیل « تعیین نام اصلی شهرسوخته هنوز ممکن نیست » ( 

صفحه 12:
قدمت شهر سوخته " این شهر در دوره ماقبل تاریخ حدود ۳۲۰۰ ق .م پایه گذاری و حدود ۱۸۰۰ ق 2 متر وک شده است . برای دوره ای حدود ۱۴۰۰ سال » زندگی در این جا جریان داشته است ۰« دوران شکوفایی اين تمدن بین سال های ۲۵۰۰ تا ۲۲۰۰ ق . م تعیین شده که بنابر حساب های انجام شده دراین دوران ۰ شهرجمعیتی درحدود ۵۵۰۰۰ نفررا در بر می گرفته است .آثار به دست آمده در كورها در روش ساختن شغل و موقع احتمالى ساكنان شهر پاری دهنده است بر این اساس در این شهر دو گروه عمده کشاورزان و صنعتگران اکثریت را تشکیل می داده اند .» (۸) 

صفحه 13:
علل سالم ماندن آثار شهر سوخته " آثار شهر سوخته به دو دلیل سالم باقی مانده است.« انحراف رودخانه هیرمند از مسیر بستر خود هنگام طغیان و بالا آمدن مداوم نمک بر قشر سطحی زمین که همچون ساروجی از تخریب آثار و اشیاء جلوگیری کرده و مهم تراین که باعث حفظ بیولوژیک آثارزیر خاک ها گردیده است و به همین دلیل در اکتشافات این منطقه باقی مانده های ارگانیک مانند موی سر » جوب . پارجه . طناب و غیره را می توان تقریبا مانند حالت اولیه مشاهده کرد.» ‎)٩(‏ 

صفحه 14:
ویزگی های معماری و شهرسازی شهر سوخته « مهمترین آثار معماری مکشوف در شهر سوخته تا امروز خانه های موسوم به پلکانی و بنای کاخ سوخته می باشد . کاوش های خانه های پلکانی نه تنها از نقطه نظر آثار معماری موجود بلکه از نقطه نظر اشیاء به دست آمده هم یکی از قسمت های درخشان شهر سوخته به شمار می رود . وضع ‎IS‏ معماری شهر سوخته به صورت فشرده به شرح زیر است : هر واحد ساختمانی از یک قسمت مستطیل درست شده که ۵ تا ۶ اتاق دارد و حدود ۱۵۰ تا ۱۶۰ متر زیر بنا داشته است و منازل در مجتمع های ۴ و یا ۶ خانه ای است . مصالح اصلی به کار رفته در آن خشت های خام منظم گلی است كه ابعاد اين خشت ها ۱۰ * ۲۰ * ۴۰ سانتی متر است . 

صفحه 15:
سقف خانه ها معمولاً صاف بوده و از حصیر برای پوشش آن ها استفاده شده است . گرمای اتاق ها به وسیله یک اجاق مرکزی تأمین می شده است . این اجاق ها بیشتر چهار گوش و به صورت. مربع ساخته شده اند از اجاق های دیگر می توان نیم دایره ؛ نیم کره و نعل اسبی را نیزنام برد. بافت شهر سوخته در آن بخش که کاوش صورت گرفته چنان است که سه خیابان اصلی » مجموعه بلوك ها و محله های شهر را به هم ارتباط می دهند . خانه ها در دو سوی خیابان هایی با عرض ۵/۳ متر واقع بوده اند . یکی از خیابان ها در پایان به یک میدان چهارضلعی ختم می شده است. 

صفحه 16:
اعتقادات مذهبی مردم شهر سوخته بر اساس آنچه در گورها پیدا شده است ‎OT‏ ها به زند گی بعد از مرگ اعتقاد داشته اند این خودش نوعی اعتقاد به ماوراء‌طبیعت است . نهایت لین است که آن ها پی به وجود خدای واحد و یکتا نبرده بودند و این طبیعی است . آن ها عناصر طبیعت را هم نمی پرستیدند . گاو را ستایش می کردند و نور را هم به اعتباری می ستودند لن ها جهت صورت و چشمان مرده رابه سمت خورشید قرار می دادند. 

صفحه 17:
قبرستان شهر سوخته أصولاً در باستان شناسى » كورستان ها از اهميت خاصى برخوردارند . در سال 181/5 اولین قبر به طور تصادفی کشف شد . مصالح مورد استفاده در ساختمان گورها خشت خام بوده است . در شهر سوخته سه نوع قبر دیده می شود ۱ - مهمترین نوع قبر » چاله ای ساده بوده که مرده را همراه اشیاء و غذا دفن می کردند ۲ نوع دیگر همان چاله معمولی که با دیواری به دو قسمت تقسیم می شده است . يكك طرف مرده دفن مى شد و طرف دیگر برای گول زدن ارواح خالی می ماند . آن ها از سیر برای فراردادن ارواح استفاده می کردند . ¥ - قبرهاى سردابه اى كه نوعى قبر خانوادكى بوده است . كسانى كه در اين قبرها دفن شده اند جایگاه اجتماعی خاص یا ثروت فراوانی داشته اند . مردم شهر سوخته مرد گانشان را خارج از شهر دفن می کردند 

صفحه 18:
شگفتی های شهر سوخته تنها مسأله وسعت نیست که شهر سوخته رابه یکی از بزر گترین شهرهای باستانی ایران و خاورميانه تبدیل کرده است . بلكه یافته های متنوع آن باعث تعجب پاستان شناسان گردیده است . برای نمونه به مثال های زیر توجه کنید : . ‏اولین جراحی مغز در ۴۸۰۰ سال پیش در شهر سوخته انجام شده است‎ - ١ ۲ - ساکنان شهر سوخته کفش تولید می کرده اند و صنعت کفاشی داشته اند . ۳ - کهن ترین انیمیشن ( جان بخشی ) و تصویر متحرکک در شهر سوخته یافت شده است که در ا ی به یک بوته گیاه نگاه می کند و از آن بالا می رود . ۴ - برای اولین بار در ۳۰۰۰ ق . م شتر در شهر سوخته مورد استفاده قرار گرفته است . ۵ - یک خط کش چوبی باستانی با دقت نیم میلی متر در شهر سوخته یافت شده است . 

صفحه 19:
* ۶- مردمان آن روز شهر سوخته از شطرنج و تخته نرد استفاده می کرده اند ۷- مراکز صنعتی مردم شهر سوخته خارج از شهر بوده است ۰ ر ۸ - تعدادی لوله های سفالی در شهر سوخته پیدا شده که احتمالا جهت آب رسانی يا دفع فاضلاب استفاده می شده است . ‎٩‏ - پارچه هایی که در شهر سوخته یافت شده مطلقاً در هیچ كجاى ايران یافت نشده است . ‏۰ - صنایعی مانند ريسن دكى » خراطی ۰ معرق سازی » مرمرسازی » سفال گری » مهرسازی . حصیربافی و ساخت ابزار فلزی در شهر سوخته وجود داشته است . ‏۱ -و 

صفحه 20:
مجموعه این عوامل در کنار عوامل پی شمار دیگر: شهر سوخته رابه یکی از شگفتی های دنیای باستان تبدیل کرده است . علل تخریب ناگهانی شهر سوخته دو عامل اساسی در ویرانی شهر سوخته موثر بوده است . « اولا خشک 2 شدن دلتای بزرگک رود هیرمند و تغییرجهت بستر این رود که شهر سوخته در گنار آن واقع شده بود باعثپراکندگی جمعیت و از بين رفتن این شهر عظیم متمدن گشته است زیرا که زندگی در سیستان از قدیم الایام ؛ هميشه بستگی انکارناپذیری با رود هیرمند داشته است . ثانیا اسکلت های به دست آمده که جای برید گی در گردن آن ها بوده نشان می دهد كه به هر حال هجومی صورت گرفته و نیز آتش سوزی در قسمت اصلی شهر حاکی از همین امر است . 

صفحه 21:
اما به وسیله چه قومی تهاجم صورت گرفته کاملا مشخص نیست . شاید به وسیله یکی از اقوام نزدیک و همسایه بوده باشد چرا که در آن زما حملات به وسیله طوایف نزدیک انجام می شده و اقوام دور امکان حمله کمتری داشته اند.» 

صفحه 22:
تار یخچه تحقیقات * کلثل بیت» یکی از ماموران نظامی بریتانیا از نخستین کسانی است که در دوره قاجار و پس از بازدید از سیستان به این محوطه اشاره کرده و نخستین کسی است که در خاطراتش این محوطه را شهر سوخته نامیده و آثار باقیمانده از آتش سوزی را دیده است. پس از او سر اورل اشتین با بازدید از این محوطه در اوایل سده حاضس اطلاعات. مفیدی در خصوص این محوطه بیان کرده است. بعد از او شهر سوخته توسط باستان‌شناسان ایتالیایی به سرپرستی مارتیسو توزی از سال ۱۳۴۶ تا ۱۳۵۷ مورد بررسی و کاوش قرار گرفت. این شهر یکی از آثارتاریخی استان سیستان و بلوچستان به شمار می آید. 

صفحه 23:
جفر انیا و محیط زیست شهر سوخته بر مبنای یافته‌های باستان شناسان شهر سوخته ۱ ۱۵ هکتار وسعت دارد و بقاياى ‎aT‏ نشان می‌دهد که این شهر دارای پنج بخش مسکونی واقع در شمال شرقی شهر سوخته. بخش‌های مرکزی» منطقه صنعتی؛ بناهای یادمانی و گورستان است که به صورت تپه‌های متوالی و چسبیده به هم واقع شده اند. هشتاد هکتار شهر سوخته بخش مسکونی بوده است. تحقیقات نشان داده است این محوطه بر خلاف اکنون که محیط زيست كاملاً بيابانى دارد و فقط درختان گز در آنجا دیده می‌شود؛ در پنج هزار سال قبل از میلاد منطقه‌ای سبز و خرم با پوشش گیاهی متنوع و بسیار مطلوب بوده و درختان بید مجنون» افرا و سپیدار در آنجا فراوان وجود داشته است. 

صفحه 24:
در آنن دوران نیز این منطقه بسیار گرم بوده اما آسب رودخانه هیرمند و شعباتش به خوبی زمین‌های کشاورزی شهر سوخته را سیراب می کرده است. دریاچه هامون در ۰ ۳۲۰ قبل از میلاد دریاچه‌ای بزرگ و پرآعب بوده و رودها و شاخه‌های قوی از آن منشعب می‌شده و در اطراف آن نیزارهای وسیعی وجود داشته است. 

صفحه 25:
5 : ۰ . در بررسی‌های منطقه‌ای در اطراف شهر سوخته بستر رودخانه‌های مختلف و آبراه‌هایی پیدا شده که به مزارع کشاورزی شهر سوخته آب می‌رسانده اند. در اولین فصل کاوش در شهر سوخته کوچه‌ها و خانه‌های منظم, لوله کشی آب و فاضلاب با لوله‌های سفالی پیدا شد که نشان دهنده وجود برنامه ریزی شهری در این شهر است. 

صفحه 26:
منطقه گورستان از سال ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۳ تعداد ۱۴ گمانه به مساحت تقریبی ۲۳۰۰ متر مریع در گورستان شهر .حفار ی شده و در نتیجه ۳۱۰ گور کشف شده است. طی کاوش های بعمل آمده توسط باستان شناسان ببرخی از مردم شهر سوخته را با لباس و پارچه كفنى دفن مى کرده اند.در تعدادی از قبرها؛ آثار پارچه در روی بدن اجساد مرد گان دیده می شود. پارچه ها به سه شکل مختلف در قبرها دیده می شود. به صورت کفن ؛ که مرده ها را در آن می پیچیده اند. به شکل لباس زیر انداز و رو انداز . کف قبر فرش شده و مرده را با لباس در آن می گذاشتند. اشیاء سفالی اصلی ترین موادی هستند که تقریبا در همه قبرها وجود دارند در کنار این دسته از اشیاء »هدایای دیگری ساخته شده از سنگ»چوب. پارچه در قبور دیده می شود. 

صفحه 27:
صنعت و مشاغل در شهر سوخته شهر سوخته مرکز بسیاری از فعالیت‌های صنعتی و هنری بوده. در فصل ششم کاوش در شهر سوخته نمونه‌های جالب و بدیعی از زیورآلات به دست آمد . در جریان حفاری‌های فصلهای گذشته در شهر سوخته مشخص شد که با توجه به صنعتی بودن شهر سوخته و وجود کارگاه‌های صنعتی ساخت سفال و جواهرات در این منطقه ساکنان شهر سوخته از درختان موجود در طبیعت محوطه برای سوخت استفاده می کرده اند. شهر سوخته م رکز بسیاری از فعالیت‌های صنعتی و هنری بوده» در فصل ششم کاوش در شهر سوخته نمونه‌های جالب و بدیعی از زیورآلات به دست آمد. 

صفحه 28:
8 é ‏ا‎ ۰ باستان شناسان با یافتن مهره‌ها و گردنبندهایی از لاجورد و طلا در یک گور در باره روشهای ساخت ورقه‌ها و مفتول‌های طلایی به تحقیق پرداختند و دریافتند صنعتگران شهر سوخته با ابزار بسیار ابتدایی ابتدا صفحه‌های طلایی بسیاز ناز ک به قطر کمتر از یک میلیمتر تهیه کرده و بعد آنها را به شکل لوله‌های استوانه‌ای درمی آوردند و پس از اتصال دو سوی ورقه‌ها به یکدیگر مهره‌هاي سنگ لاجورد را در میان آن قرار می‌دادند. در شهرسوخته انواع سفالینه‌ها و ظروف سنگی. معرق کاری, انواع پارچه و حصیر یافت شده که معرف وجود چندین نوع صنعت. به ویژه صنعت پیشرفته پارچه یافی در آنجاست. تا کنون ۱۲ نوع بافت پارچه یکرنگ و چند رنگ و قلاب ماهیگیری در شهر سوخته به دست آمده و مشخص شده مردم این شهر با استفاده از نیزارهای باتلاق‌های اطراف هامون سبد و حصیر می‌بافتند و از اين نی‌هایرای درست کردن سقف هم استفاده می کردند. صید ماهی و بافت تورهای ماهیگیری نیز از دیگر مشاغل مردمان شهر سوخته بوده است. شهر سوخته بدون شک جز شهرهای بسیار پیشرفته زمان خود بوده است. این نکته نه تنها در بقایای آثار معماری و کارهای ظریف دستی وصنعتی دیده می شود بلکه در سازمان دهی اجتماعی شهر نیز دیده می شود. شهر سوخته دآرای تشکیلات منظم و مرتبی بوده است 

صفحه 29:
* .آثار باقی مانده نشان دهنده این امر است که در این شهر طی هزاره سوم پیش از میلاد؛ دارای یسک نظام مرتب و منظطم آبرسانی.تخلیه فاضلاب ودانش پزشکی بوده تا آنن حد که پزشکان این شهر نه تنها از علومی چون شکسته بندی آ گاه بوده اند بلکه می توانسته اند به اجرای اعمال شگفت انگیز جراحی مغز دست بزنند. از سوی دیگر پیدا شدن تنها لوح نوشته دوران آغاز ایلامی این شهر‌همراه با آثار مهرها » نشان از ارتباطات. تجاری و کنترل اقتصادی منطقه از سوی این جامعه دارد . 

صفحه 30:
" در یک تقسیم بندی کلی ‏ اشياء بيدا شده را مى توان به گروهای زیر تقسیم کرد. * اشیاء زینتی a ‏اقیاء آاشی‎ * اشیاء مربوط به مشاغل * اشیاء مورد استفاده در زند گانی روزمره ‎es ۰‏ مواد غذایی 

صفحه 31:


صفحه 32:
* این شهر ۳هزار و دویست ساله ابتدا توسط باستان شناسان و محققاتنی آژایران و ایتالینا در سال :۱۳۳۶ شعسی ببه مسوپرستی موریسیوتوزی مورد کاوش قرار گرفت. ‎ry 8‏ 8 ۰ شهرسوخته در همجواری یکی از دلتاهاى رود هيرمند قرار داردو از مهمترين مراكز دورانمفرغ در شرق ايران محسوب می شود. ‎۰ ۳5 ۰ Sf 5 5985 ‏عد عن‎ ۰ 8 ze ‏شهر سوخته زابل از پنج بخش شامل؛ گورستان منطقهمسکونی»‎ ‏بناهای یادمانی»صنعتی و بخش مرکزی تشکیل شده است.‎ 

صفحه 33:
شهر سوخته با بیش از ۵ هزار سال قدمت به عنوان بزرگترین محل استقرار شهرنشینان در نیمه شرقی فلات ايران نمونه ای منحصر به فردو حکایت گر واقعی علم» صنعت و فرهنگ دوره سیستان است. شهر سوخته با فعالیت باستان شناسان و محققان طی ‎٩‏ فصل کاوش به جهانیان معرفی شده است. البتهکارشناسان معتقدند که تاکنون با انجام این ‎٩‏ فصل کاوش تنها چهار درصد از شهر سوخته مورد حفاری و تحقیق قرار گرفته است. آثار به دست آمده از نصول مختلف کاوش در شهرسوخته وجود علوم و صنایع مختلف در این مکان را به اثبات رسانده است. 

صفحه 34:
ریاضیات»صنعت جواهرسازی.انواع بازی های فکری» پیشرفت در علم پزشکی با انجام نخستین عمل جراحی مغز و سزارین (!) و دامداری نمونه ای از دستاوردهای ساکنان سرزمین سیستان و بهویژه شهر سوخته در ۵ هزار سال قبل محسوب مى شود. دوره هاى دوم و سوم عصر مفرغ ازدوره هاى شكوفاى شهر سوخته به شمار می روند. وجود اشیاء و سنگ هایی که مواداولیه آتن متعلق به منطقه شهر سوخته نیست حکایت از آن دارد که شهر سوخته در دوره ای که مردم در آن جا سکونت داشته اند با تعدادی از شهرها و مراکز باستانی همزمان روابط اقتصادی محکمی داشته است. تحقیقات روی آثار مکشوفه از مناطق مسکونی و گورستان شهر سوخته نشان می دهدمردم در چهار دوره استقراری بین سال های ۱۸۰۰ تا ۳۲۰۰ قبل ازميلاددر اين شهر سکونت داشته اند. 

صفحه 35:
رح 5 508 یب جح "اكور در "شهر سوخته " زابل مورد کاوش قرار گرفت * امسال ۷۲ قبر در ایین محوطه تاریخی مورد کاوش قرار گرفته است. * با توجه به فرسایش تعداد زیادی از قبرها؛ اجساد تنها ۲۶ گور که وضعیت بهتری داشت. حفاری شدند. ‎Ree 2 aa ۰‏ ور و در کنار اجساد مدفون در اینن گورها ظروف ارزشمندی از نوع ‎lie‏ اشیا قیمتی» فیروزه و مهره‌های تزیینی کشف شد. در بخش مسکونی کارگاه شماره یک انبارهای کوچک به چشم خورد که در گذشته محل ذخیره غلات مردم ساکن در شهر ‏سوخته بوده است. 

صفحه 36:
* کارگاه شماره پنج نیز که در بخش غربی شهر واقع شده دارای آثار ۴۶۰۰ ساله معماری دوران سوم استقرار در شهر سوخته است. * هر ساله به مدت يكك ماه كاوش در اين منطقه انجام مى شود كه در يازدهمين فصل اين كاوشها ديرينه شناسان ايتاليايى و فنلاندى كروه باستان شناسى كشور را همراهى كردند. فا ی لوت ضاخ با توجه بیشتر مسوولان میراث فرهنگی و گردشگری کشور می- توان شهر سوخته زابل را به پایگاه مطالعاتی در جنوب شرق کشور تبدیل کرد. 

صفحه 37:
"* سرپرست گروه باستانشناسی و حفاری شهر سوخته زابل وجود اتاقهای کوچک و نشیمن هم شکل و اندازه و همچنین اجاقهایی که در درون آنها کشف شده را از آثار معماری کهن و بی‌نظیر منطقه در دوران گذشته اعلام کرد. * تاکنون تنها چهار درصد از گستره شهر سوخته حفاری دیرینه شناسی شده است. شهر سوخته با گستره ۱۵۱ هکتار و پيشینه پنج هزار ساله در فاصله ۶۵ کیلومتری زابل قرار دارد 

صفحه 38:
زیور آلات شهر سوخته 

صفحه 39:
دومین دوره کاوشهای علمی محوطه باستانی شهر سوخته از سال ۱۳۷۶ توسط کارشناسان سازمان میراث فرهنگی کشور اغاز شد. نخستین دوره ایین کاوشها را کارشناسان ایتالیایی از سال ۱۳۴۶ تا ۱۳۵۶ انجام داده اند شهر سوخته از وسعیترین وغنی ترین محوطه های باستانی موجود در بخش فلات شرقی ایران می باشد که در طی دوره حبات یکهزار ساله خود از سال ۱۰۰۱۳۲۰۰ پیش از میلاد م رکز وپایتخت تمدنهای حوزه رودخانه هیرمند در سیستان بوده وبا تمدنهای همزمان خود در اسیای مرکزی ؛ دشت سند وتمدنهای غرب فلات ايران ارتباطات باز رگانی گسترده ای داشته است ۰ این شهر عظیم باستانی در ۵۶کیلومتری جنوب شهر زابل در استان سیستان وبلوچستان واقع شده وحدود ۵۱ هکتاروسعت دارد.طی کاوشهای سالهای ۱۳۷۷-۱۳۷۶ ابتدا بخشهایی از گورستان وسيع اين 

صفحه 40:
شهر دوران اغاز تاریخی مورد بررسی قرار گرفت واز سال ۱۳۷۸همراه با ادامه بررسی در گورستان شهر کار کاوش در بخش بناها نيز شد. از ميان گورهای حفاری شده در شهر سوخته صدها شیی وماده فرهنگی وا رگانیک بدست امد ه که هم اکنون تحت بررسی ومرمت کارشناسان سازمان میراث فرهنگی کشور قرار دارند. گورهای کاوش شده در شهر سوخته عمدتا متعلق به دوره های دوم وسوم استقرار دراین شهر(۲۳۰۰-۲۷۰۰پیش ازمیلاد می باشند.بررسی های انسان شناسی در روی اسکلتهای یافت شده در شهر سوخته نشانداده اند مسن ترین فرد پیدا شده در این شهر زنی ۶۰ ساله بوده است. همین بررسی ها نشان داده اند که ترااکم سنی مردان در حد فاصل بین ۲۶ تا ۵۳ سال وتراکم سنی زنان بین ۲۶ تا ۴۶ سال بوده است.بلندقد ترین فرد دیده شده در شهر سوخته مردی یه بلندای ۲٩۵/۱سانتی‏ متر بوده 

صفحه 41:
ومردم انجا از بیماری ارتروز حاد در رنج بوده اند. در پاییز سال۱۳۷۸ کار کاوش در بخش بناهای یادمانی نیز اغاز شد. در نخستین سال کاوش در این بخش بقایای بنای عظیمی ظاهر شده که در اتاقهای گوناگون ان بقایای اثار انسانی وجانوری؛ مهر؛ پارچه؛ اشیای چوبیو سنگی وسفالی بيدا شده است . این بنای عظیم دارای دورشته پلکان می باشد.شماره یک ان(جنوبی-شمالی) پلکانی بسبار بز رگ است که نظیر ان در هزاره سوم پیش از میلاد دیده نشده است. کار کاوش دراین بنا پایان نگرفته وشناسایی کاربرد ان نیار به ادامه کاوش دارد. ادامه کار در گورستان وبناهای یادمانی و اغاز کار در بخشهای صنعتی ومسکونی این شهر در برنامه سالهی اینده گروه باستانشناسی شهر سوخته کننجانده‌نشده اشت: 

صفحه 42:
معماری شهر سوخته بخش بناهای یادمانی در قسمت شمال غربی شهر واقع شده است . بررسی ها این بخش و کاوشهای اولیه منجر به کشف بنای عظیمی با حدود ۶۰ اتاق و فضای مفید گردید. اتاق ها و فضاهای این بنای بز رگ به دو گروه فضاهای سرباز یا حباط و فضاهای سربسته ی اتاقها تقسیم میشوند. این کاوشها در سالهای بعد یعنی ۱۳۷۹ و ۰ نیز ادامه پیدا کرد که در نتیجه تعداد بیشتری از فضاها و اتاقهای این ساختمان عظیم از زیر خاک بیرون آورده شد اما تا کنون دیوار های خارجی این بنا و محدوده اصلی آن پیدا نشده است. دیوار های اصلی اتاقها از خشت ساخته شده و از استحکام زیادی برخوردار هستند. این دیوارها عموما حجیم و قطور میباشند و قطر آنها بین ۷۵ تا ۱۲۵ سانتی متر بوده اما در برخی دیوارهای کم اهمیت و تیغه ها؛ قطر دیوارها تقلیل پیدا کرده و به حدود ۵۰ سانتی متر میرسد. خشت ها عموما به اندازه استاندارد ۴۰ *۲۰ ۱۲۲ سانتی متر هستند اما در چند مورد نیز خشت های بزرگتری به درازای ۴۵ سانتی متر دیده شده اند. 

صفحه 43:
خشت ها با استفاده از قالب های چوبی ساخته شده اند و کناره های آنها كاملا صافٌ برد و سطحتان نز با وسیه ای چون ماه صاف شده ور انگشت خشتزن در سطح خشنها کمتر دیده می شود. درواژه اصلوزاین ساختمان تا كنون بيدا نشده اما شواهد موجود نشان می دهند که محل ‎OT‏ ‏در فضای سرباز بزرگی در جبهه جنوبی بنا قرار داشته است. این فضای سرباز به پلکان بسیار بزرگی منتهی میشود که از هشت پله طویل تشکیل شده است. راه ورودی و ارتباط با اتاقهای مرکزی و راهروهای جاسي و همچنین تقهای پابانی هیچ کدام نیستند و ورود به بیشتر این اتاقها =( عبور از اناقها و رآهروهاى متعددد ديكرى ميباشد. تنها ‎a3‏ ورودی يم به مركز ساختمان در حال حاضر از طريق بلكان كوجكك شماره ؟ است در ب بيشتر اتاقها آثار آوار و سقف هاى فرو ريخته به شكل قطعات كاه كل حصير بوجوب ديه مبشود: 

صفحه 44:
آثار کف سازی در بسیاری از اتاقها دیده نمی شود و بنظر می آید کف اتاقها بر اثر رفت و آمد کوبیده میشده هر چند در تعداد معدودی از اتاقها آثار كف كوبيده شده همراه سنكريزه ودر يكك مورد آثار كف كوبيده همراه سفالهاى قديمى تر ديده شده است. در ابتدا و زمان آغاز کاوش بیشتر اشیاء و مواد بدست آمده حاکی از آتن بودند که بنای مزبور مربوط به دومین دوره استقرار در شهر سوخته بوده و تعداد بسیار کمی سفالهای قابل انتساب به دوره سوم در مجموعه سفالهای این ساختمان نیز دیده شده است. در کاوشهای بعدی و با گسترش مساحت گمانه, آثار جدید بدست آمده نشان دادند که این بنا در دوره های اول و سوم استقرار در شهر سوخته نیز آباد بوده است. بررسی و مطالعه سفالهای بدست آمده از بنا؛ که مهمترین مواد موجود براي تاریخ گذاری آن میباشند به سبب حجم بسیار زیاد هنوز کامل نشده و تا تکمیل بررسی 

صفحه 45:
سختکوشی مردم شهر سوخته فرزاد فروزانفر سرپرست گروه انسان شناسی سازمان ن میراث فرهنگی به خبرنگار میراث از نتایج بررسی بیش از ۲۵۰ اسکلت به دست آمده از شهر سوخته گفته است. نمونه های بسیار زیادی از وجود عوارض مهره های کمر» چسبندگی مهره های گردن و کمر در بقایای اسکلت های زنان و مردان شهر سوخته دیده شد که نشان دهنده اشتغال ساکنان این شهر به مشاغل سخت است. او سن بروز عوارض چسبندگی مهره ها را بعد از ۴۵ سالگی عنوان کرده و گفته است در بررسی ها پی برده اند سن ابتلا به چسبندگی مهره های کمر و گردن در ساکنان شهر سوخته ۲۰ تا ۳۰ سال است. 

صفحه 46:
" فروزانفر از تناسب بین زان و مردان در ابتلا به این عارضه نتیجه گرفته آنها به یک میزان به کارهای سخت مشغول بوده اند. * به كفته او و برمبنای تحقیقات انسان شناسی انجام گرفته بر روی اجساد ایرانیان هزاره ششم قبل از میلاد تا اوایل قرن میلادی متوسط عمر مردان مردمان ایران باستان ۰ ۳ تا ۵ ۳ و متوسط عمرزنان آن ۲۰ تا ۲۵ سال بوده است. * اما استشناهایی هم وجود داشته» مسن ترین فردی که تاکنون بقایای اسکلتش در محوطه های باستانی ایران کشف شده متعلق به زنی ۸۵ ساله از ساکنان شهر سوخته است. 

صفحه 47:
قد بلندترین فرد ایران باستان هم مرد ۳۵ تا ۴۰ ساله ای از ساکنان شهر سوخته بوده با ۵/۱۹۲ قد. بر مبنای تحقیق روی بقایای اسکلت ها مشخص شده که عمده ترین دلایل مرگ مردمان ایران باستان بیماری های عفونی از جمله سرطان پوست؛ سفلیس و سل در رتبه اول» چسبندگی مهره ها و شکستگی استخوان در اثر ‎eine ale AS‏ دوم حك وحخواات بغي ور طبن ار عوامل سوم و عوارض و بیماری های یکی از جمله متكوليسم؛ عقب ماند گی» هیدروسفال و چسبندگی مادرزادی مهره ها بوده است. موردی هم از یک نمونه جراحی مغز در پنج هزار سال قبل در شهر سوخته دیده شده است. 

صفحه 48:
زنان شهر سوخته تازه ترین يافته های باستان شناسان در گورهای شهر سوخته حاکی از این است که زنان شهر سوخته لباس های زیبایی شبیه به ساری می پوشیلند و به آرایش و زیورآلات قیمتی اهمیت می داده اند. در تمام گورهای متعلق به زنان در شهر سوخته سرمه دان» سرمه و شانه دیده می شود. زنان شهر سوخته به دلیل صنعت پارچه بافی بی نظیری که در آنجا وجود داشته در انتخاب رنگ و نقش لباس خود از تنوع زیادی برخورداربودند. 

صفحه 49:
در یک پیکره یافت شده زن شهر سوخته لباسی شبیه ساری پوشیده و روی لباس او از روی سینه به پایین با پولک و سنگ های قیمتی تزیین شده است. در طول هفت فصل کاوش در شهر سوخته مهرهای زیادی کشف شده و تحقیقات نشان می دهد که مردم این شهر در ۳۲۰۰ سال قبل از میلاد برای نشان دادن از مالکیت از مهر استفاده می کرده اند. زنان شهر سوخته دارای مهر شخصی بوده اند و این امر نشان دهنده آنن است که قدرت مالکیت در این شهر از آن زنان بوده است. 

صفحه 50:
غداهای مردمان شهر سوخته باستان شناسان ایرانی و ایتلیایی در بررسی یافته های باستان شناسی و گیاه باستان شناسی خود در شهر سوخته مواد غذایی و خوراکی دستور پخت و تر کیب چندین نوع از غذاها و نوشیدنی های پنجهزار سال پیش این شهر را شناسایی کرده اند. ولی الم خلیلی خبرنگار استانهای میراث طی گزارشی مفصل این غذاها و دستور پخت آنها را گرد آورده است. مردم شهم سوخته از گوشت گوسفند ماهی؛ گاو؛ تخم اردک و غازه زه عدس» جو انواع ميوه هاء لبنيات» آرد کنجد خیار؛ الكور؛ خریی دراه پسته وحنسی: زيره براى غذا واز آسب نگور و ماءالشعیر به عنوان نوشیدنی استفاده می کردند 

صفحه 51:
" باستان شناسان توانسته اند بیش از ۲۵ نوع دانه خوراکی و گیاهی مصرفی؛ انواع میوه ها و سبزیجات را در شهر سوخته شناسایی ‎S| ۰ 5 oa 5 8‏ سازمان خواربار جهانى فائو اين دانه هاى كياهى را در اواخر اكتبر و اوايل نوامبر در مقر اصلى خود در رم به نمايش كذاشت. 

صفحه 52:
آداب و نحوه دفن اهالی شهر سوخته مردگان خود را به حالت چمباتمه در گور می گذاشته اند و در کنار او اشیایی قرار می دادند. اما در این دور از کاوش گور فردی که به احتمال بسیار زیاد اعدام شده است. یافت شد. برمبنای شواهد فرد مذ کور از دشمنان مردم شهر بوده و ساکنان شهر با فروکردن شینی نوک تیز در سر او ( که نحوه اعدام را مشخص می ‎(US‏ او را کشته و سر و ته دفن کرده اند. فرزاد فروزانفر معتقد است دلیل دفن سر و ته جسد این بوده که اهالی شهر سوخته به زند گی پس از مرک اعتقاد داشتند و با دفن سر و ته این فرد خواسته اند تا او به شکل ناشایستی به دنیای بعدی برود. در گورستان شهر سوخته سی تا چهل هزار گور وجود دارد که احتمالا اسرار زیادی را در خود حفظ کرده اند. 

صفحه 53:
قدیمی ترین تخت نرد جهان * به تازگی از گور باستانی موسوم به شماره ۱ ۷۶ قدیمی ترین تخت نرد جهان به همراه ۶۰ مهره آن در شهر سوخته کشف شد بسیار قدیمی تر از تخت نردی که در گورستان سلطنتی اور در بین النهرین کشف شده بود. آقای سجادی گفته که این تخت نرد از چوب آبنوس و به شکل مستطیل است. چون آبنوس در سیستان و بلوچستان نمی روثیده و مشخص است که از هند وارد شده است. روی این تخت نرد ماری که ۲۰ بار به دور خود حلقه زده و دمش را در دهان گرفته, نقش بسته است. 

صفحه 54:
به نظر می رسد که چنین طرحی هم به موضوع های فرهنگی و فلسفی هند مربوط باشد» چرا که چنین علامتی در فرهنگ هند به معنی م رکز انرژی های حیاتی در بدن انسان است. این تخت نرد ۲۰ خانه بازی و ۶۰ مهره دارد. مهره ها که در یک ظرف سفالی در کنار تخت نرد قرار داشتند از سنگ های رایج در شهر سوخته یعنی از لاجورد عقیق و فیروزه است. به نظر آقای سجادی این تخت نرد ۱۰۰ تا ۲۰۰ سال قدیمی تر از تخت نرد بین التهرین است و به همین دلیل او فکر می کند این بازی از شهر سوخته به تمدن بين النهرين رفته است. گروه تحقیق و کاوش هنوز روش بازی با این تخت نرد را نیافته است. 

صفحه 55:
تر کیب تیم باستان شناسان * به گزارش خبرگزاری میراث فرهنگی. گروه باستان شناسی شهر سوخته ۲۲ تا ۳۰ عضو دارد و بیشتر این افراد باستان شناسانی با میزان تحصیلات متفاوت هستند. اعضای ثابت این تیم متخصص را انسان شناس؛ طراح؛ نقشه بردار نقشه کش و یک مرمت تشکیل می دهند. در این فصل از کاوش یک زمین شناس سنگ شناس» گیاه شناس و جانور شناس برحسب نیازهای گروه به باستان شناسان خواهند پیوست. یی در رشته های زمین شناسی» شيمى» با این تیم هفت متخصص | شناسی همکاری می کنند. ژئوفیزیکد؛ گردهشناسی و ياه 

صفحه 56:
" این گروه تا اواسط بهمن ماه به کاوش های خود در شهر سوخته ادامه خواهند داد. طبق برآورد اولیه کارشناسان در صورت کار مستمر تخلیه کامل اطلاعات شهر سوخته به حداقل بیست سال فرصت نیاز دارد. ‎aur Gtx <= 5 8‏ ۳ - برحی از پژوهشگران معتقدند مردم سیستان شاخه ای از آریایی های هستند که هزاران سال قبل در این منطقه سکنی گزیدند. ‏* تاکنون در باره شهر سوخته ۳۳ کتاب و مقاله به زبان فارسی و ۱۷ مقاله به زبان انكليسى» فرانسه» روسی و ایتالیایی منتشر شده است 

صفحه 57:
اولین تصویر متحرک دنيا پنج هزار سال پیش در «شهر سوخته» هنرمند نقاش؛ روی یک جام سفالین طرحی از یکک «بز» را ترسیم کرد. او در نظر داشت که نقش بز را در اطراف دهانه جام تکرار کند. اما وقتی شروع به کار کرد توانست در ۵ حرکت. بزی را طراحی کند که به سمت درختی حرکت کرده و از ب رگ ‎LT‏ تغذیه می‌کند. این اولین باری بود که در جهان باستان» «تصویر متح رک پا به عرصه حیات گذاشت. 

صفحه 58:
سغال‌ها در جهان باستان» نقش بوم» را برای نقاشان و هنرمندان زمان خود ایفا می کردند. آنها با نقاشی روی سفال‌های مختلف از اعتقادات و محیط اطراف خود به ویژه طبیعت پیرامون‌شان به عنوان یک سمیل و نماد استفاده می کردند. در سفال‌های «شهر سوخته»: که از متمدن و پیشرفتهترین تمدن‌های باستانی در پنج هزار سال پیش است؛ ن نقش بز و ماهی پیش از هر نقش دیگری دیده می‌شود. بز و ماهی: دو حیوانی هستند که در این منطقه بیش از هر حیوان دیگری از آنان استفاده می‌شد و ساکنان شهر سوخته را به ادامه حیات اجتماعی خود امیدوار می کرد. کشف این سفال با نقاشی متحرک ثبت شده روی آن در میان سفال‌های این منطقه نیز بی‌مانند بوده است. .اين نقاشی؛ حرکت تصاویر را در کوتاهترین زمان ممکن روی جامی که دهانه آتن ۸ سانتی متر قطر دارد؛ نشان می‌دهد. در دیگر سفال‌های یافته شده در شهر سوخته نقوش متفاوتی دیده می‌شود که برخی اوقات تکرار شده‌لند. اما حرکتی در آنها دیده نمی‌شود. از نگاه باستان‌شناسان این کشف نشان دهنده تن است که مردمان شهر سوخته بسیار باهوش. هنرمند و در زمان خود پیشرو بوده‌اند 

صفحه 59:
منصور سجادی» باستان‌شناس و سرپرست هیات کاوش در شهر سوخته در اين باره به «ميراث خبر» گفت: «در کاوش‌های خود روی محوطه باستانی شهر سوخته به نکته بسیار جالبی برخورد کردیم. در جریان کاوش گوری که ظرف مفالن با نقاشی متحرک از آن یه دست آمده بوده به اسکاتی برخورد کردیم که به احتمال فراوان تصوی رگر همین جام بوده است. روی إين جام ‎lie‏ نخودى رذكك» تصوي یر یک بز و یک درخت دیده می‌شود. نقاشى ابن رجام پا هترندانه دوز تا دون آن انجامزشده است؛ تصویرگ این جام بز را به حرکت وا داشته و آن را با یک حرکت جهشی به درخت نزدیکک کرده است. حرکت در این تصاویر به خوبی مشاهده می‌شود.؛ باستان‌شناسان با نزدیک کردن این تصاویر به یکدیگر موفق شدند نمونه‌ای از یک تصویر متحرکک را در قالب یک فیلم ۲۰ ثانیه‌ای به دست آورند. 

صفحه 60:
سرپرست تیم کاوش در شهر سوخته درباره کشف اخیر خود گفت: «حرکت بز به سوی درخت و تغذیه او از ب رگ درختان در ۵ حرکت مصور شده است. در اين تصاوير نه تنها بزبه سمت درخت حرکت می‌کند. بلکه جهش وی و پریدن بز روی ب رگ درختان کاملا دیده می‌شود.» به گفته این باستان‌شناس, بز از جمله حیواناتی است که در رسیدن به ارتفاعات تبحر داشته و می‌تواند با یک حركت جهشی به سمت بالا حرکت کند. هنرمند نقاش شهر سوخته‌ای, با دقت و زبردستی موفق به تصوير كردن جهش اين بز شده است. 

صفحه 61:
از اين جام برای نوشیدن استفاده می‌شده است. ارتفاع این جام ۱۰ سانتی‌متر است و روی ‎GL ER‏ استوار شده است. «تاکنون در دوره‌های پیش از تاریخی چنین تصاویری دیده نشده و ما برای اولين بار به این تصوير در «شهر سوخته؛ برخورد کرده‌ايم. در بسیاری از ظروف اشکالی را می‌بينيم که تنها تکرار شده‌اند؛ اما حرکتی در آنها دیده نمی‌شود. تحقیقات ما نشان داده است که این نقش, قدیمی‌ترین ایده مردمان باستان برای ارایه «تصویر متح رکک» و به تعبیر امروزی انیمیشن! است.» محوطه باستانی شهر سوخته در هزاره دوم و سوم قبل از میلاد توسط مهاجرانی که از چهار گوشه به آلن مهاجرت کرده‌اند» بنا شده است. این شهر اعجاب‌نگیز؛ یکی از شهرهای بسیار متمدن و پیشرفته در چند هزار سال بيش بوده است که توجه بسیاری از باستان‌شناسان جهان را به خود جلب کرده است. شهر سوخته در سیستان و بلوچستان امروزی قرار دارد و تاکنون ۸ فصل کاوش و حفاری مداوم در آن انجام شده است 

صفحه 62:


صفحه 63:


صفحه 64:
اشياء چوبی شهر سوخته اشیاء چوبی به اشکال مختلف در شهر سوخته دیده شده اند. اشیاء تزئینی؛ قالب کفش؛ جعبه هاء اشیاء و ابزار کار و اشیاء و نیز ابزار شخصی. یکی از شاخص ترین گروه اشیاء چوبی شهر سوخته شانه ها هستند در کاوش های سال ۱۳۷۹ 2 ‎OT os‏ | بناهای یادمانی پیدا شد که هر دو در تغییر نظر آنچه که پیشتر در مورد هنر معرق در روی چوب که ظاهرا ريشه های چینی داشته و باز ظاهرا تریخ قدیمی ترین نمونه های آنها به دوره قاجار و یکی دو نمونه به دور صفویه بعنی حدود ۳۰۰ یا ۴۰۰ سال پیش میرسیده.تغییراتی داده است. شانه های مورد بحث. شانه های چوبی بسیار ظریف با دسته هلالی هستند. دو نمونه فوق قدیمیترین اثر معرق کاری شناخته شده در ایران » و شاید در جهان باشند. 

صفحه 65:
در روی دسته این شانه هاء هنرمند ابتدا با خراطی فضائی بوجود آورده و سپس فضای مورد بحث را با اشکال هندسی و چوب متفاوت و در نتیجه رنگ متفاوتی پر کرده است و به این ترتیب تزئینات قابل توجهی را در روی شانه های مزبور بوجود آورده است. نکته بسیار جالب در این میان» نقوش خراطی شده و چسبانده شده در روی فضاهای خالی دسته شانه ها میباشد. نقشهای مزبور دقیقا نقوش هندسی و پلکانی موجود در روی سفالهای دوره اول شهر سوخته همزمان با دوره سوم نمازگاه در ت ر کمنستان را به یاد می آورند که در روی سفالهای شهر سوخته؛ دوره های مختلف نما زگاه در آسیای مر کزی و سفالهای موسوم به سفال کویته در پا کستان به وفور دیده شده و مربوط به سالهای حدود ۳۰۰۰ پیش از میلاد می باشد 

صفحه 66:
آثار بدست آمده از شهر سوخته نشان داده که این شهر مهمترین مر کز استقرار و در حقیقت مرکز اجتماعی/ سیاسی/ اقتصادی و فر هنگی تمام منطقه طی هزاره سوم پیش از میلاد بوده است. موقعیت خاص طبیعی شهر سوخته و وجود لایه های شوره و نمكك در سطح شهر به حفاظت نمونه های باستانی و اشیاء آنن کمک فراوان نموده و نمونه های مواد آلی که معمولا در کاوشهای باستانی کمتر بدست می آیند» در آن جا بخوبی باقی مانده اند. در میان این نمونه ها می توان به آثار طناب» سبد و فرش های حصیری» وسائل چوبی ؛ رنگ ‏ پارچه . مو و در كنار آنها اشياء سفالى» سنگی و فلزی اشاره کرد که مجموعه نسبتا کاملی از مواد و اشیاء باستانی به شمار می رود که در اختیار دانشمندان قرار گرفته است. محاسبات انجام شده بر اساس تراکم مواد باستانی در یک متر مکمپ خاک شهر سوخته نشان داده بیش از چهار میلیارد ماده فرهنگی و باستانی از لارو حشرات و دانه های گیاهی تا مهره های سنگی و اشیاء سفالی و چوبی تا بقایای انسانی در میان خاکهای این شهر موجود است. این آثار و بقایا همگی نشان دهنده این واقعیت هستند که این نقطه محلی برای تهیه و توزیع مواد اولیه و اشیاء ساخته شده برای مصارف داخلی و صادرات خارجی بوده است. ین نکته هم درباره مواد وارداتی چون سنگگ لاجورد و فیروزه و صدف و هم در مورد معادن محلی چون مس ۰ دیوریت و سنگ مر مر صدق می کرده است. 

صفحه 67:
نام اثر: تیه شهر سوخته ۱۲ قدمت: هزاره های سوم ودوم ق.م شماره ثبت: ۱۱۴۸۰ تاريخ ثبت: ۲۴/۱۲/۸۳ طول جغرافیایی:۳۰۳۵۴۹ ض جغرافیایی:۹/۶۱۲۰۲۵ موقعیت:زابل-بخش شیب آب-دهستان لوتکك-کیلومتر۴ شمال پایگاه شهر سوخته امضا: بازوكى مدير كل دفتر ثبت ميراث فرهنكى وطبيعى مرعشى معاون رئيس جمهور ورئيس سازمان توضیحات: این تپه با :۱۵ متر مربع مساحت در ١٠٠مترى‏ شرق جاده زابل به زاهدان .در كيلومتر ذا و كيلومترى شمال يايكاه باستان شناسى قرار 7 که به شدتن دچار فرسایش عنا 3 تن دچار فرسایش عناصر طبیعی قرار بیانگر ارتباط اشکار آن با دوره های پیش از تا 2 .م است. 

صفحه 68:
خته دوازده ضلع غربی تپه شهر سو نمای ضلع غرب 

صفحه 69:
"7 جواهرسازی در شهر سوخته 

صفحه 70:
اسرار شهر سوخته زابل که بهشت باستان شناسان دنیا نام گرفته همچنان برای بشر پنهان مانده است. شهری که رو زگاری م رکز تجاری؛ صنعتی در ينج هزار سال قبل بود امروز به نوان محوطه سوخته نام برده شده و هر سال بخشی از اسسرارش برای همگان آشکارمی‌شود. ۳ شهرسوخته زابل شهری پنج هزارساله در دل کویراست که با آشکار شدن اسرار نهفته‌اش در هر فصل کاوش توسط باستان شناسان ؛ مردم دنیا و به خصوص محققان را ‎sts‏ ‏با گذر در محور زابل به زاهدا جاده ‏ تپه‌هایی مرتفع مشاهده می‌شود که در 5 ۲ 

صفحه 71:
کاخ شهر سوخته نخسن بخن از ‎OAS ad‏ لین مبحوعل متحمیر یه فرد ات که در زوآیای مختلف هر رهگذری را بی گمان به سوی خود می کشاند. ° باستان شناسان و محققان داخلی و خارجی با دستان پرتوان و اندیشه خود تاکنون توانسته‌اند اسرار و رازهای نهفته‌ای را از نحوه سکونت ان پنج هزار سال قبل در محوطه‌ای که معلوم نیست آن زمان چه نام داشت کشف کنند. شهرباستانی سوخته متعلق به ۰ قبل أزميلاد ابتدا توسط باستان شتاسان و محققانی ازایران و ایلیا در سال ۱۳۴۶ شمسی به سرپرستی "موریسیو توزی " مورد کاوش و تحقیق قرار گُرفته است. شهرسوخته در همجواری یکی از دلتاهای رود هیرمند قرار دارد و از مهمترین مرا کز دوران مفرخ در شرق ایران بشمار می‌رفت. این شهر با ۱۵۰ هکتار وسعت پس از ‎٩۰۰‏ سال رونق و شور و نشاط به یکک‌باره و به صورت اگهانی از بین رفته است: براساس آثار موجود و مکشوفه باستانی؛ سرزمین سیستان و بخصوص شهر سوخته از تاه نو ری یط و ارم ایکا وه این منطقه به لحاظ موقعیت خاص اقلیمی؛ سیاسی و فرهنگی مر کز ارتباطات تمدن‌های ماوراالنهرین» بین النهرین و هند و چین به شمار می‌رفته است. 

صفحه 72:


صفحه 73:
اندكك شهرهای باستانی شامل شوش تپه ملیان در ایران و موهنجارو در باكستان تنها از لحاظ قدمت با شهر شهرسوخته زابل برابرى دارنك. بر اساس کاوش‌های انجام شده تاكنون شهرسوخته زابل از ينج بخش شامل گورستان: منطقه مسكونى» بتاهاى يادمانى » صنعتی و بخش > ری تشکیل شده است. قبرسرخم و تمان موشيبار و خلاق من دسا رگج اسقاز شهرنشینی درنیمه شرقی فلات ایران نمونه‌ای منحصر به فرد و 2 واقعی علم» صنعت و فرهنگ گذشته‌های دور سیستان است. پس از پیروزی شکوهمند انقلاب کاوش‌های جدی این محوطه بی‌نظیر توسط هبات ایرانی به سرپرستی دکتر "سیدمنصور سید سجادی " آغاز شد تا اسرار پنهان شده در کویر سیستان به جهانیان معرفی شود. شهرسوخته تاکنون با فعالیت باستان شناسان و محققان با انجام ‎٩‏ فصل کاوش به جهانیان معرفی شده است. 

صفحه 74:
البته کارشناسان معتقدند که تاکنون با انجام این ‎٩‏ فصل تنها چهار درصد از شهر سوخته مورد حفاری و تحقیق قرار گرفته است. آثار بدست آمده از نصول مختلف کاوش در شهر سوخته وجود علوم و صنایع مختلف را در این مکان برای مردم دنیا به اثبات رسانده است. علم ریاضیات با کشف خط کشی از چوب آبنوس با دقت نیم میلیمتر صنعت جواهرسازی» هوش بالا با کشف انواع بازی‌های فکری؛ پزشکی با انجام نخستین عمل جراحی مغز و سزارین و دامداری نمونه‌ای از افتخارات ساکنان سرزمین سیستان و به ویژه شهر سوخته در پنج هزار سال قبل است. مهمتر از همه کشف جامی که بر روی آنن نخستین انیمیشن دنیا حکاکی شده اهمیت شهر سوخته زابل را چنان زیاد کرده که روز به روز بر تعداد علاقه- مندان به تاریخ و تمدن سیستان افزوده است. این جام نقش بزی را نشان می‌دهد که با پنج حرکت برای خوردن ب رگ به بالای درخت می‌پرد. 

صفحه 75:
خود کفا بودن اقتصاد در شهر سوخته یکی از نکته‌های مهم است که کمتر می توان در محوطه‌هایی با قدمت مشابه جست و جو کرد. شواهد مکتوب نشان می‌دهد که پیش از آغاز کاوش‌های شهر سوخته بسیاری از باستان شناسان بر این باور بودند که مراکز فرهنگی وتمدنی در میان رودان و جنوب غربی ايران واقع شده است. در واقع دوره‌های دوم و سوم که مربوط به اواسط دوران مفرغ است دوره‌های شکوفایی شهر سوخته بشمار می‌روند. وجود اشیا و سنگ‌هایی که مواد اولیه آتن متعلق به منطقه شهر سوخته نیست نشان می‌دهد که شهر سوخته در دوره زند گی فعال خود با تعدادی از شهرها و مراکز باستانی همزمان روابط اقتصادی محکمی داشته است. سرپرست تیم باستان شناسی بین‌المللی شهرسوخته زابل در آخرین فصل کاوش در مورد آخرین یافته‌های کاوش دراین شهرباستانی به خبرنكارايرنا كفت : تحقیقات بر روی آثار مکشوفه از مناطق مسکونی و گورستان شهر سوخته نشان می دهد مردم این شهر در چهار دوره استقراری بین سال‌های ۱۸۰۰ تا ۲۲۰۰ قبل از میلاد سکونت داشته اند. 

صفحه 76:
دکتر سیدمنصورسید سجادی یکی از دلایل نامگذاری شهرسوخته به اين نام را سوختن شهر طی دو مرحله در ۲۷۰۰ و ۲۴۰۰ قبل از میلاد ذکر کرد. وی ادامه داد: تا پیش از آغاز کاوش در شهرسوخته؛ بسیاری از باستان شناسان و محققان بر این باور بودند که مراکز فرهنگی و تمدنی تنها در میان رودان؛ بین النهرین و جنوب غربی ایران قرار دارد. سرپرست تیم باستان شناسی بین‌المللی شهرسوخته زابل افزود : عمده فعالیت باستان شناسان و محققان در فصل نهم؛ کاوش در گورستانن بناهای یادمانی و منطقه مسکونی متم رکز بوده است. سجادی بابیان اينکه کاوش کامل در شهر سوخته چهار نسل به طول می‌انجامد؛ گفت: باستان شناسان در طول فصول کاوش تاکنون تنها توانستهاند درصد کمی از ان شهر باستانی را مورد کاوش و تحقیق قرار دهند. وی افزود: برای انجام هر فصل کاوش در شهر سوخته حداقل دو سال مطالعه نیاز است. 

صفحه 77:
وی حضور ۱۶ نفر قار رغ التحصيل يوسي دانشكا زليل بي زاهدان همراه باستان شناسان رای انجام کاوش را یکی از موارد مهم در فصل نهم کاوش ذکر کرد و گفت: نیروهای بومی این استان از استعداد خوبی ‎ee joey‏ سرپرست تیم باستان شناسی بین‌المللی شهر سوخته زابل همچنین حضور متخصصانی از کشورهای خارجی برای انجام کاوش و تحقیق بر آثار کشف شده را بسیار مهم دانست و افزود: هیچ زمان یک تیم به تنهایی تمی‌تواند به نتایج درست و اهداف کلی برسد. سجادی ادامه داد: هر ساله در فصول کاوش در شهر سوخته از محققانی در رشته های گیاه باستان شناسیء زمين شناسىء انسان شناسی جغرافیای طبیعی و پزشکی کمک گرفته می‌شود. سرپرست تیم باستان اسى بي نالمللى شهر سوخته در عين حال اين محوطه و به ویژه گورستان ‎OT‏ را به دلیل وجود اشیا و إبزار مخف بسار غنى تزاز#ديكر مدر طهعاى باستائى توصيف کرد سجادی اظهارداشت: گورستان شهرسوخته انواع مختلف گیاهان, مواد غذایی سفال ‎dish sik aly‏ پارچه رنگی و وسایل ای کف ا ا باستانی متمایز می کندء ن کرد: با تحقیقات بر روی پارچه‌های رنگی کشف شده در شهرسوخته به بن مجموعه پارچه و مواد اور گانیکی دنیا در این شهر وجود دارد رسیدیم که 

صفحه 78:
او پارچه‌های کشف شده درشهرسوخته زابل را بیش از ۱۲ نوع عنوان كرد و گفت: تحقیقات بیشتر برروی این پارچه‌ها همچنان ادامه خواهد داشت. وی شهر سوخته را از لحاظ تقسیم بندی در بین دیگر محوطه‌های باستانی دنیا بی نظیر دانست و افزود : تقسیم بندی محله‌های مختلف شامل منطقه سکونت ‏ بناهای یادمانی و محل کارگاهای صنعتی مساله‌ای است که درهیچ شهر باستانی وجود ندارد. وی ادامه داد: تحقیقها نشان می‌دهد که نزدیک به ۴۰ هزار قبر با بیش از چهارمیلیارد ماده فرهنگی در گورستان ۲۵ هکتاری این شهر وجود دارد. او گفت: دو نمونه از گورهای کشف شده در گورستان شهرسوخته سردابه‌ای و بقیه ساده بوده است. وی اضافه کرد: تاکنون ‎٩‏ نمونه گور و نحوه تدفین مردگان در شهرسوخته زابل کشف شده‌اسستد پایگاه بین‌المللی شهر سوخته زابل از سال كذشته فعاليت حرفهاى خود را به نحو چشمگیری در منطقه سیستان در ۵۶ کیلومتری زابل آغاز کرده است. 

صفحه 79:
" ایسن پایگاه با بهره گیری از کارشناسان مجرب در بخشهایی از جمله باستان شناسی» رايانه انسان شناسی و ثبت توانسته نقش بسزایی در معرفی و شناخت هر چه بهتر شهر سوخته به دنیا ایفا کند. * مدیر پایگاه بین‌المللی شهر سوخته زابل در گفت و گو با ایرنا گفت: طرح جامع شهر سوخته در حال اجراست. . 5 5 5 :3 ل عليرضا خسروى افزود: در اجراى اين طرح برنامهها و اقدامهاى مختلفى از جمله طبقه بندى سفال » تهيه بانك اسناد و مدار کک و شناسایی تپه‌های اقماری اجرا می‌شود. 

صفحه 80:


صفحه 81:
وی ادامه داد: برای نخستین بار با مشخضص شدن جایگاه اعتباری ویژسه برای پایگاه بین‌المللی شهر سوخته این پایگاه و محوطه آن توسعه می‌یابد. او اظهارداشت: با پیگیری مدیر کل میراث فرهنگی و گردشگری سیستان و بلوچستان و به خصوص حمایت استاندار اعتبار ویژه‌ای به پایگاه شهرسوخته اختصاص یافته است. مدیر پایگاه بین‌المللی شهرسوخته گفت: بخشی از اعتبار برای ساماندهی محوطه و اجرای طرح جامع مطالعاتی این شهر تخصیص یافته است. خسروی افزود: پایگاه بين المللى شهرسوخته بزودی به یک مرکز بزرگگ پژوهشی تبدیل خواهد شد. وی همچنین از تهیه نقشه دیجیتالی شهر سوخته خبر داد و اظهارداشت: پس از ته‌های اقماری شهر سوخته نسبت به تهیه این نقشه قدام می‌شود. مدیر پایگاه بین‌المللی شهر سوخته زابل گفت: تا کنون ۲۰۵ تيه اقماری در این محوطه کشف شده است. خسروی با بیان اینکه ۱۰۳ تپه از مجموع تبه‌های کشف شده مربوط به امسال است؛ اظهارداشت: شهرسوخته زابل از حیث کشف تیه‌های اقماری در بین شهرهای باستانی کشور رکورد دار است. شناسایی 

صفحه 82:
خسروی ابراز امیدواری کرد که در مجموع بیش از یک هزار تپه اقماری در این شهر پاستانی شناسایی شود. وی بیان کرد: تلاش می‌شود تا پایان امسال ۴۰۰ تپه اقماری در این منطقه تاریخی مورد شناسایی قرار گیرد. کارشناسان معتقدند که ساکنان شهر سوخته به علت همراه گذاشتن ‎LE‏ ابزار کار موادغذایی و آرایشی در گور مرد گانشان به زندگی پس از مرگ اعتقاد داشته اند. سرپرست تیم باستان شناسی بین‌المللی شهر سوخته گفت: کشف مهرهای استوانه‌ای و مسطح نشان از بالابودن اقتصاد ساکنان شهر سوخته دارد. سجادی افزود: البته بیشتر مهرها در گورهای زنان شهرسوخته یافت شده که نشان می‌دهد اقتصاد اين شهر در آن زمان در اختیار این قشر بوده است. سجادی ادامه داد: در دنیای باستان از مهرها به عنوان ابزار کنترل اقتصاد جوامع ياد می‌شود. او گفت: دربرخی موارد؛ مهرهای شاخصی کشف شده که سوراخی به اندازه رد شدن یک تارموی انسان از آن وجود دارد. 

صفحه 83:
وی بابیان اينکه تا کنون طی ‎٩‏ فصل کاوش کتیبه و یاآرشیو این شه ر کشف نشده است. افزود: درصورت پیدا شدن این کتیبه می‌توان اطلاعات دقیقی از این محوطه منحصر به فرد بدست آورد. سرپرست تیم باستان شناسی شهر سوخته اضافه کرد: تحقیقات نشان می‌دهد که ساکنان شهرسوخته به دیگر نقاط پیام ارسال می کردند. وی جمعیت شهر سوخته در پنج هزار سال قبل را بر اساس تحقیقهای صورت گرفته بیش از ۱۲ تا ۱۵ هزار نفر ذکر کرد. او ادامه داد: در فصل نهم کاوش ‏ غیر از حفاری‌های مرکزی گورستان تعداد شش گمانه ۰متری در شهر سوخته حفر و مورد کاوش قرار گرفته است. 

صفحه 84:
وى گفت: پارسال دربخش مرکزی گورستان ۱۰۹ قبر مورد حفاری قرار گرفت که در نهایت ۱۴۲ اسکلت پیدا شده است. سرپرست تیم باستان شناسی بین‌المللی شهر سوخته اعلام کرد: سال گذشته در فصل نهم کاوش تعداد قبور حفاری شده نسبت به دیگر فصل‌ها بیشتر ‎Ay‏ سجادی ادامه داد: البته اسکلت‌های پیدا شده داخل قبور در فصل نهم شکسته و پوسیده بود. وی افزود: برای باستان شناسان پوسید گی و شکسته بودن اسکلت‌ها و اشیا نمی تواند از لحاظ علمی و فنی مانعی در تحقیق باشد. وی بااشاره به کشف دو سید حصیری در گورستان شهر سوخته زاببل اظهارداشت : این دوسبد نیز در گورستان شهرسوخته در کنار گور دختر جوانی کشف شده است. 

صفحه 85:
وی بااشاره به مشخصه‌های ظاهری این دو سبد گفت: این سبدها از جنس حصیری با استفاده از نی‌های دریاچه هامون بافته شده‌اند و به طور کامل سالم است. سرپرست تیم باستان شناسی بین‌المللی شهرسوخته زابل بابیان اينکه اين دو سبد یا زنبیل تنها نمونه‌های واقعی در هزاره سوم قبل از ملاد است. افزود: در داخل این سبدها توده پارچه‌ای بسیار ظریف سوخته و نیز یک کیسه چرمی پیدا شده است. سجادی دلیل سالم ماندن سبدهای حصیری در گورستان شهرسوخته را خاک مناسب و شرایط آب و هوایی این محوطه ذکر کرد. وی ادامه گفت: تاکنون کتسب متعددی به زبان‌های روسی . فارسى» انگلیسی آلمانی و فرانسوی از یافته‌ها و خصوصیات منحصر به فرد شهر سوخته چاپ و منتشر شده است. 

صفحه 86:
شهر سوخته از لحاظ تحقیقات انسان شناسی نیز برای کارشناسان و محققان آزمایشگاهی منحصر به فرد به شمار می‌رود. این محوطه تاریخی بهترین پایگاه باستان شناسی دنیا برای انجام تحقیقات بر روی منابع انسانی است. در گورستان شهر سوخته انواع اسکلت‌ها از یک تا ۱۰۰ درصد پوسیدگی یافت شده است. به دلیل وجود خاک مناسب » اسکلت‌های سالم متعددی نیز در گورستان شهر سوخته پیدا شده است. باستان شناسان توانسته‌اند در فصول مختلف کاوش ۵۰۰ اسکلت انسان در سنین و اندازه‌های مختلف از گورستان کشف کنند. 

صفحه 87:


صفحه 88:
تحقیقات کارشناسان و انسان شناسان نشان می‌دهد که وجود بیماری ستون فقرات و چسبند گی مهره‌ها عارضه‌ای مشت رک بین زنان و مردان این شهر پنج هزار ساله بوده است. قدیمی‌ترین اسکلت یافت شده از گورستان شهر سوخته متعلق به مردی با قد یک متر و ‎٩۰‏ سانتی متر است. ایجاد نخستبن کارگاه دایمی مرمت آثار فرهنگی یکی دیگر از اقداماتی بود که در پایگاه بین‌المللی شهر سوخته ایجاد شده است. ایجاد این کار گاه که دانشجویان رشته مرمت دانشگاه زابل نیز همکاری دارند گام مهمی برای شناسایی هر چه بیشتر قابلیت‌های سیستان است. آثار کشف شده و شواهد موجود نشان می‌دهد که زنان شهر سوخته در بنج هزار سال قبل در کنار مردان سر گرم امور معاش زند گی بوده‌اند. درشرایط حاضر که نزدیک به دو هزار سال از این استقرار انان در شهر سوخته زابل كذشته انواع سفالينهها و ظروف سنگی < 2 در سطح محوطه وسيع اين شهر يبدأ مى شود. 

صفحه 89:
این ظروف و سفالینه‌های شکسته به همراه انواع پارچه, حصیر و چوب نشان می دهد که ایين سرزمین رو زگاری یکی از نقاط غنی جهان در پنج هزارسال قبل بوده است. طراحی تمبر نخستین انیمیشن کشف شده جهان در شهر سوخته یکی از آخرین برنامه‌های شاحص کارشناسان پایگاه بین‌المللی این محوطه است که با موفقیت انجام شد. بر روی این تمبر نقشه شهر سوخته به همراه جام منقش به تصویر طراحی ‎adh‏ انست» فصل دهم کاوشهای باستانشناسی بزودی با حضور کارشناسان این رشته در شهر سوخته آغاز می‌شود تا بار دیگر اسراری نهفته از دل خروارها خاک بیرون کشیده شود. 

صفحه 90:


صفحه 91:


صفحه 92:


صفحه 93: