صفحه 1:
بسم الله الرحمن الرحیم
عربی ۲
درس ۲ و۲
صفحه 2:
درس دو
یادآوری(2)
در اين درس نیز به شرح و یادآوری بعضی از نکات وقواعدی که قبلاً مطالعه کرده اید درسال های گذشته
می پردازيم.
- اعراب فعل مضارع, : می دانید که فعل مضارع در حالت عادی مرفوع است ام با آمدن حروف ناصبه
و جازمه تغييراتى در اعراب آن شود. حروف ناصبه عبارتند از «آن - لَنْ - كى - حتّى - ل» که
فعل مضارع به دنبال اين حروف منصوب 3
ما - اينما »و فعل مضارع به دنبال اين حروف مجزوم مى شوند .
فعل معلوم و فعل مجهول: فعل مجهول فعلى است كه فاعل آن مشخص نيست يا براى كوينده اهميت
ندارد. در زبان فارسى براى ساختن فعل مجهول از فعل كمكى شدن استفاده مى كنيم.اما در زيان عربى
چگونه فعل مجهول می ساز: ؟ شما قبلاً با ساخت فعل مجهول آشنا شده اید .
1-فاعل را حذف می کنیم 2 - مفعول را بجای فاعل قرار می دهیم(نائب فاعل) 3 - حرکات وصیغه فعل
رامتناسب با نائب فاعل تغيير می دهیم مانند: کب التلمیذ الدرس (فعل معلوم است چون فاعل معلوم
است
اما درجمله کب الدرس (فعل مجهول است چون فاعل مشخص ومعلوم نیست)
به فعل های زیر توجه کنید.
صفحه 3:
2 نواسخ مبتدا و خبر : برخی افعال و حروف معنای جدیدی به جمله اسمیه می دهند.
این ادوات علاوه بر معنای جدید, می توانند بر اعراب مبتدا و خبر تأثیر بگذارند. به
جدول زیر توجه کنید.
النواسخ:چهاردسته اند که دراعراب اسم واعراب خبرتغییراتی ایجاد می کنند
1 الافعال الناقصه : صار - لیس - مادام - کان - اصبح - مازال
1)اسم مرفوع 2)خبرقتضوت
2- الحروف المشبهة بالفعل : ليت - آ - لعل - كان
1)اسم منصوب 2)خبرمرفوع
3- افعال المقاربة : كاد - عسى أخذ جَعل
1)اسم مرفوع 2)خبرمنصوب
4 النافية للجنس : لا
1) اسم محلا منصوب
(مبنى بر فتح ) 2)خبرمرفوع
خبر حروف مشبهة بالفعل مى تواند «مقرد, جمله یا شبه جمله » باشد.
صفحه 4:
3- صفت و مضاف الیه : صفت کلمه ای است که موصوف خود را توصیف می کند.
صفت از لحاظ اعراب, جنس, جمع پا مفرد بودن ,تابع موصوف خود است. مانند : نوز
مبين (صفت) يا يا المؤمنونَ الصالحون (صفت) مضاف الیه کلمه ای است که به مضاف
اضافه مى شود تا آن را واضح تر كند. مضاف اليه از لحاظ اعراب مجرور است و اعراب
آن به مضاف بستكى ندارد مانند : كتابُ المعلّم (مضاف الیه) یا یا مطلع pull (مضاف
اليه)
4 - مفعول فیه , اسم مصغْر و اسم منصوب : منظور از مفعولٌ فيه همان ظرف مكان يا
ظرف زمان است. مفعول فيه از نظر اعراب منصوب است. مانند «اليوم مَ أكملث لَكُم
دينكم» در اين جمله pal dal ظرف زمان (مفعول فيه) و منصوب مى باشد .اسم
مصعر اسمى است كه در ان معناى كوجك بودن وجود دارد مانند ُجِيّم يعنى ستاره
کوچک.
اسم منسوب برای نسبت دادن چیزی به چیز دیگر یا کس دیگری به کار می رود مانند
طالب ايرانيّة يعنى شركت كنندهى ايرانى
صفحه 5:
5- احکام عدد و معدود
1-اعداد و2 درحکم صفت بوده تابع اسم ماقبل خود می باشند
اعداد 10173 بامعدود خود ازنظر کاربرد رابطه عکس دارند برای اسم مذکر عدد مونث وبرای اسم مونث عددمذكر بكار
می رود ومعدود آن ها جمع ومجرور است
3-اعداد 10 به بالا تا99 اسم بعداز آن به صورت مفرد ومنصوب بکار میروند که اسم بعد ازدارای نقش تمبیز ومنصوب
است واعداد بالاتنیزدارای احکام خاص بوده که فعلا نیازی به توضیح نیست.
رع التزامی). از بدی ها روی می گرداند(مضارع اخباری).
و اذا قری القرآن فاستمعوا ه : و هر گاه قرآن خوانده شود, به آن گوش بسپارید.
Agios be : هر که تلاش کند(مضارع التزامی), موفق می شود(مضارع اخباری)
آن ها و اعرابشان را مشخص کنید.
اقح من الکذب. : هیچ اخلاقی زشت تر از دروغ گویی نیست.
صفحه 6:
3 - صفت مناسب را انتخاب کنید.
y (الصَالحات - الصَالحون)
Gab - Sb). au
* صفت باید از لحاظ جنس , عدد , معرفه يا نکره بودن و اعراب با موضوف
مطابقت کند.
4 - در جمله زیر اسم منسوب و اسم مصفر را مشخص کنید.
آنا قطيرة مائية صغيرة منتشرة فی الهواء .
من یک قطره کوچک آبی منتشر در هوا هستم.
قطيرة :اسم مصغر
مائية :اسم منسوب
صفحه 7:
درس سوم فعل معتل مثال
فعل باتوجه به ريشه وصیغه اول ماضی اگردر3حرف اصلی وريشه یکی ازحروف عله(وای)باشد
فعل معتل نام دارد مانند وعد قال هدى و....
وچناچه هیچکدام از3حرف اصلی حر عله نباشد فعل صحیح نام دارد مانند جلس ذهب کتب و...
فعل های معتل باتوجه به اينكه حرف عله حرف چندم باشدثام واسم خاصی پیدا می کنند.
1-اگر اولین حرف از حروف اصلی فعل حرف عله باشد فعل معتل مثال نام دارد مانند وَجَدَ و...
2-اگر دومین حرف از حروف اصلی فعل حرف عله باشد فعل معتل اجوف نام دارد مانند قال
3-اگر سومین حرف از حروف اصلى فعل حرف عله باشد فعل معتل ناقص نام دارد مانند هَدَىَ و..
به توضيحات بيشتر در أى زمينه توجه كنيد
1- فعل ثلاثى از سه حرف اصلى تشكيل شده است كه حروف اصلى هر فعل, در صيغه هاى مختلف آن
و يكسان است. اما در ميان حرف الفباى عربى. سه حرف «الف» و «واو» و «ياء» (واى)در صيغه
هاى مختلف حالت ثابتى ندارند. فعلى را كه يكى از سه حرف اصلی اش یکی از اين حروف باشد «فعل
معتل »مى نامند.
2-اكر اولين حرف اصلى فعل حرف علّه باشد , آن را «فعل مثال»مى نامند. Cag Ale يَسِرٌ , اكر دومين
حرف اصلی فعل حرف علّه باشد, آن را فعل اجوف می نامند. مانند قال , عاد
3-اگر سومین حرف اصلی فعل حرف ale باشد, آن را فعل ناقص می نامند. مانند دعا , هدی
صفحه 8:
دانستیم که فعل معتل در صیغه های مختلف با
های مخصوص است. حرف عله را می توان به یک عضو بیمار تشبیه کرد که وقتی در فعلی قرار گرفت
باید به نحوی معالجه شود !
برای ایجاد سهولت در صرف فعل معتل از یکی از روش های زیر استفاده می شود:
«ساکن نمودن حرف عله » اعلال به اسکان
«تبدیل حرف عله به حرفی مناسب» اعلال به قلب
«حذف حرف عله»اعلال به حذف
4 -اکنون به صرف «فعل مثال» وج
با حروف اصلی (و ج د ) توجه کنید.
5 4وجدت
2-وجدا 5- وجدتا
3- وجدوا 6- وجدنَ
0- وجدت
1- وجدتما
ووجدتم 12- Stes
2 صیغه مت 3- وجدث 4-وجدنا
نتیجه 1 :فعل معتل مثال در زمان ماضی مانند فعل صحیح صرف می شود
صفحه 9:
6 صيعه غايب
- آيجدٌ 4- تجد
2- يجدان 5- تجدان
3- يجدون 6- يجدن
6 صيغه مخاطب
7- تجدٌ 0-تجدين
8-تجدان 1- تجدان
2- تجدن
4-نجد
9-تجدون
2 صيغه متكلم 3- اجد
نتيجه 2 : فعل معتل در زمان مضارع در تمام صيغه ها حرف عله اش حذف مى شود.
3 فعل معتل در حالت امرى مخاطب حرف عله اش در تمام صيغه ها حذف مى
به فعل a» » در باب افعال توجه كنيد :
ُفعل - افعال
269 - يُوجَدُ - اوجاد ( ایجاد)
بايد دانست که در مصدر باب افعال از فعل مثال « واو» به «یاء» تبدیل می شود.
صفحه 10:
تمرین :
متكلع: رت
مْ العداوةٌ و البَغضاءً . ( مضارع از «وقع» در باب افعال)
8
یگ مثال واوی است و در ساخت ثلاثى مزيد آن از باب افعال حرف علّه حذف نمى شود.
مضارع آن يوقَعُ است كه جون حرف ناصبه أَنْ بر سر آن آمده است به مضارع منسوب تبديل شده است
و به صورت «آن يوقع» درآمده است.
صفحه 11:
اکرم شبان
دییر ستان حضرت معصومه
بایان
بسم الله الرحمن الرحیم
عربی 3
درس 2و3
درس دوم
یادآوری()2
در این درس نیز به رشح و یادآوری بعضی از نکات وقواعدی که قبالً مطالعه کرده اید درسال های گذشته
می پردازیم.
– 1اعراب فعل مضارع : ،می دانید که فعل مضارع در حالت عادی مرفوع است اما با آمد;ن حروف ناصبه
و جازمه تغییراتی در اعراب آن ایجاد می شود .حروف ناصبه عبارتند از «اَ ْن – ل َْن – کی – ح ّتی – ِل» که
فعل مضارع به دنبال این حروف منصوب شده و حروف جازمه عبارتند از «ل َْم – ملّا – ال – لِی – ان – َم ْن –
ما – اینام »و فعل مضارع به دنبال این حروف مجزوم می شوند .
فعل معلوم و فعل مجهول :فعل مجهول فعلی است که فاعل آن مشخص نیست یا برای گوینده اهمیت
ندارد .در زبان فارسی برای ساخنت فعل مجهول از فعل کمکی شدن استفاده می کنیم.اما در زبان عربی
چگونه فعل مجهول می سازیم؟ شام قبًآل با ساخت فعل مجهول آشنا شده اید .
-1فاعل را حذ;ف می کنیم -2مفعول را بجای فاعل قرار می دهیم(نائب فاعل) -3حرکات وصیغه فعل
رامتناسب با نائب فاعل تغییر می دهیم مانندَ :ک َتب التلمی ُذ الدرس (فعل معلوم است چون فاعل معلوم
است
الدرس (فعل مجهول است چون فاعل مشخص ومعلوم نیست)
ب
ُ
اما درجمله ُک ِت َ
به فعل های زیر توجه کنید.
معلوم :ق َت َل :کشت
مجهول ُ :ق ِت َل :کشته شد
ِف :می شناسد;
معلوم :یَ ْعر ُ
–2نواسخ مبتدا و خرب :برخی افعال و حروف معنای جدیدی به جمله اسمیه می دهند.
این ادوات عالوه بر معنای جدید ،می توانند بر اعراب مبتدا و خرب تأثیر بگذارند .به
جدول زیر توجه کنید.
النواسخ:چهاردسته اند که دراعراب اسم واعراب خربتغییراتی ایجاد می کنند
- 1االفعال الناقصه :صار -لیس -مادام -کان -اصبح -مازال
)2خربمنصوب
)1اسم مرفوع
-2الحروف املشبهة بالفعل :لیت -اَنَّ -اِنَّ -لک َّن -لعل -کانَّ
)2خربمرفوع
)1اسم منصوب
-3افعال املقاربة :کاد – عسی أخذ َجعل
)2خربمنصوب
)1اسم مرفوع
-4النافیة للجنس :ال
)1اسم محال منصوب
)2خربمرفوع
(مبنی بر فتح )
خرب حروف مشبهة بالفعل می تواند «مفرد ،جمله یا شبه جمله » باشد.
–3صفت و مضاف الیه :صفت کلمه ای است که موصوف خود را توصیف می کند.
صفت از لحاظ اعراب ،جنس ،جمع یا مفرد بودن ،تابع موصوف خود است .مانند :نو ٌر
مبی ٌن (صفت) یا املؤمنونَ الصالحون (صفت) مضاف الیه کلمه ای است که به مضاف
اضافه می شود تا آن را واضح تر کند .مضاف الیه از لحاظ اعراب مجرور است و اعراب
مطلع ال َف ْج ِر (مضاف
کتاب املعل ِّم (مضاف الیه) یا
آن به مضاف بستگی ندارد مانند :
ُ
ُ
الیه)
ٌ
مفعول فیه هامن ظرف مکان یا
– 4مفعول فیه ،اسم مصغّر و اسم منصوب :منظور از
ٌ
َکملت لَکُم
ُ
مفعول فیه از نظر اعراب منصوب است .مانند «الیو َم ا
ظرف زمان است.
دینکم» در این جمله کلمه الیو َم ظرف زمان (مفعول فیه) و منصوب می باشد .اسم
مصغّر اسمی است که در آن معنای کوچک بودن وجود دارد مانند نُج ْیم یعنی ستاره
کوچک.
اسم منسوب برای نسبت دادن چیزی به چیز دیگر یا کس دیگری به کار می رود مانند
طالب ٌة ایران ّیة یعنی رشکت کننده ی ایرانی
–5احکام عدد و معدود
-1اعداد 1و 2درحکم صفت بوده تابع اسم ماقبل خود می باشند
اعداد 3تا 10بامعدود خود ازنظر کاربرد رابطه عکس دارند برای اسم مذکر عدد مونث وبرای اسم مونث عددمذکر بکار
می رود ومعدود آن ها جمع ومجرور است
-3اعداد 10به باال تا 99اسم بعداز آن به صورت مفرد ومنصوب بکار میروند که اسم بعد ازدارای نقش متییز ومنصوب
است واعداد باالترنیزدارای احکام خاص بوده که فعال نیازی به توضیح نیست.
علی پور دبیر عربی
مترین
– 1ترجمه کنید :
عن السیئات.
َم ْن
ف ِ
رص َ
َ
خاف ال ِع َ
قاب ،انْ َ
هر کس از کیفر برتسد(مضارع التزامی) ،از بدی ها روی می گرداند(مضارع اخباری).
فاستمعوا لَه :و هر گاه قرآن خوانده شود ،به آن گوش بسپارید.
ِی القرآ ُن ْ
و اذا قر َ
َم ْن یَ ْجتهِدْ ،یَ ْن َج ْح :هر که تالش کند(مضارع التزامی) ،موفق می شود(مضارع اخباری)
– 2نواسخ ،اسم آن ها ،خرب آن ها و اعرابشان را مشخص کنید.
الکذب : .هیچ اخالقی زشت تر از دروغ گویی نیست.
من
ال خ َ
ِ
ُلق اق َب ُح َ
ال :الی نفی جنس
ُلق :اسم ال منصوب
خ َ
اق َب ُح :خرب ال مرفوع
ناجح .هامنا شخص کوشا ،موفق است.
ا ّن املُجتهدَ
ٌ
ا َن :حرف مشبهة بالفعل
املجتهد :اسم ا ّن منصوب
ناجح :خرب ا ّن مرفوع
– 3صفت مناسب را انتخاب کنید.
ِ
ِ
الصالحونَ )
(الص
الحات – ّ
املؤمنات ّ .....
ل ْیل ًة (........بار ًد – بارد ٌة)
• صفت باید از لحاظ جنس ،عدد ،معرفه یا نکره بودن و اعراب با موضوف
مطابقت کند.
– 4در جمله زیر اسم منسوب و اسم مصغر را مشخص کنید.
أنا ُقطیر ٌة مائ ّی ٌة صغیر ٌة منترش ٌة فی الهواء .
من یک قطره کوچک آبی منترش در هوا هستم.
قطیرة :اسم مصغر
مائیة :اسم منسوب
درس سوم فعل معتل مثال
فعل باتوجه به ریشه وصیغه اول ماضی اگردر3حرف اصلی وریشه یکی ازحروف عله(وای)باشد
فعل معتل نام دارد مانند وعد قال هدی و....
وچناچه هیچکدام از3حرف اصلی حر عله نباشد فعل صحیح نام دارد مانند; جلس ذهب کتب و...
فعل های معتل باتوجه به اینکه حرف عله حرف چندم باشدنام واسم خاصی پیدا می کنند
-1اگر اولین حرف از حروف اصلی فعل حرف عله باشد فعل معتل مثال نام دارد مانند َو َج َد; و....
-2اگر دومین حرف از حروف اصلی فعل حرف عله باشد فعل معتل اجوف نام دارد مانند قال و..
ی و...
-3اگر سومین حرف از حروف اصلی فعل حرف عله باشد فعل معتل ناقص نام دارد مانند; َه َد َ
به توضیحات بیشرت در ای زمینه توجه کنید
-1فعل ثالثی از سه حرف اصلی تشکیل شده است که حروف اصلی هر فعل ،در صیغه های مختلف آن
ثابت و یکسان است .اما در میان حرف الفبای عربی ،سه حرف «الف» و «واو» و «یاء» (وای)در صیغه
های مختلف حالت ثابتی ندارند; .فعلی را که یکی از سه حرف اصلی اش یکی از این حروف باشد «فعل
معتل »می نامند;.
ب ،یَرِس َ ،اگر دومین
-2اگر اولین حرف اصلی فعل حرف علّه باشد ،آن را «فعل مثال»می نامند .مانند َو َه َ
حرف اصلی فعل حرف علّه باشد; ،آن را فعل اجوف می نامند; .مانند َ
قال ،عا َد
-3اگر سومین حرف اصلی فعل حرف علّه باشد،آن را فعل ناقص می نامند .مانند دعا ،هدی
دانستیم که فعل معتل در صیغه های مختلف با تغییراتی(اعالل) همراه است .این تغییرات دارای قاعده
های مخصوص است .حرف عله را می توان به یک عضو; بیامر تشبیه کرد که وقتی در فعلی قرار گرفت
باید; به نحوی معالجه شود !
برای ایجاد سهولت در رصف فعل معتل از یکی از روش های زیر استفاده می شود:
«ساکن منودن حرف عله »اعالل به اسکان
«تبدیل حرف عله به حرفی مناسب»اعالل به قلب
«حذ;ف حرف عله»اعالل به حذ;ف
– 4اکنون به رصف «فعل مثال» َو َج َد با حروف اصلی (و ج د ) توجه کنید.
ماضی
6صیغه غایب
-4وجدت
َ -1و َج َد;
-5وجدتا
-2وجدا
-6وجدنَ
-3وجدوا
6صیغه مخاطب
ِ
وجدت
-10
;ت
-7وجد َ
-11وجدمتا
-8وجدمتا
-12وجد;ت ُّن
-9وجدتم
-14وجدنا
وجدت
ُ
-13
2صیغه متکلم
نتیجه : 1فعل معتل مثال در زمان ماضی مانند فعل صحیح رصف می شود
مضارع
6صیغه غایب
-4تجد
یجد
ُ 1 -5تجدان
-2یجدان
-6یجدنَ
-3یجدون
6صیغه مخاطب
-10تجدین
تجد
ُ -7
-11تجدان
-8تجدان
-12تجدنَ
-9تجدون
-14نجد
-13اجد
2صیغه متکلم
نتیجه : 2فعل معتل در زمان مضارع در متام صیغه ها حرف عله اش حذف می شود.
نتیجه : 3فعل معتل در حالت امری مخاطب حرف عله اش در متام صیغه ها حذف می
شود.
به فعل « َو َج َد » در باب افعال توجه کنید :
اَ ْف َع َل – یُف ِع ُل – افعال
اَ ْو َج َد – یُوجِ ُد – اِوجاد ( ایجاد)
باید دانست که در مصدر باب افعال از فعل مثال « واو» به «یاء» تبدیل می شود.
مترین :
– 1فعل «ورث» را برای متام صیغه ها در زمان مضارع رصف کنید.
یرث -یرثانِ -یرثونَ -ت ُ
ُ
َرث -تَرثانِ َ -یرثْ َن )
غایب :
مخاطب ُ :
ترثین -تَرثانِ -ترثْ َن)
ترث -تَرثانِ -ترثونَ -
َ
ارث -نَ َر ُ
متکلم ُ :
ث
– 2فعل «یَ ِ
ف» را برای متام صیغه های مخاطب امری رصف کنید.
ص ُ
امری مذکر :
جمع ِ :
مثنی ِ :
مفرد ِ :
صفوا
صفا
ف;
ص ْ
امری مؤنث :
جمع ِ :
مفرد ِ :
صف َْن
مثنی :صفا
صفی
مصدر از باب افعال( َو َج َدَ -و َر َدَ -و َقف;) به ترتیب:ایقاف
ایراد
ایجاد
– 4صیغه مناسب را بنویسید.
رید الشیطانَ انّ ..........بینک ُْم العدا َو َة و ال َبغضا َء ( .مضارع از «وقع» در باب افعال)
امّن ا ُی ُ
پاسخ :یو ِق َع
فعل و َق َع یک مثال واوی است و در ساخت ثالثی مزید; آن از باب افعال حرف علّه حذف منی شود.
مضارع آن یو َق ُع است که چون حرف ناصبه َأنْ بر رس آن آمده است به مضارع منسوب تبد;یل شده است
و به صورت «َأن یو ِق َع» درآمده است.
اکرم شبان
دبیرستان حضرت معصومه
پایان