فرش ایران در دوره صفویه

صفحه 1:


صفحه 2:
فرش ایران در دوره صفویه آنچه ما هنر ایرانی میدانیم به تحقیق تحلی روح بلند ایرانی و فطرت پاکش در جهان خاکیست 

صفحه 3:
ل ا 005 فرشهايى كه انسان اوليه براى زيرانداز»رواندارزء حمل بارءيوشش مقبره هاءيوشش حيوانات وغيره از آن استفاده كرده از يوست برك درختان و يوست حيوانات بوده است زيرانداز به زمانى مى رسد كه انسان به فكر ساختن سر يناهى جهت تامين آسايش خود افتاد. بافت انواع زيرانداز نیز همزمان با پرورش دام و استفاده از پشم آن بدین منظور بوده است و انسان پس ازبهره وری از پوست حیوانات به اهمیت الیاف پشمی پی برده است بافتن فرش مانند سایر دستاوردهای بشری همواره رو به تکامل رفته واولین فرشها نیزدرایران به ثمررسیده است فرش پازیریک که ا قدیمی ترین فرشهای جهان است را به نوعی ایرانی دانسته اند .ايران در دوره صفویه. دوره اوج اعتلای فرش بوده است به طوری که مهم ترين محصول صنعتی ایران قالی و قالیچه است . فرش دوره صفویه دردوره شاه اسماعیل وشاه طهماسب وشاه عباسی رامی توان ازمهم ترین ادوار فرش صفوی و فرش ایرانی دانست. 

صفحه 4:
برخی محققین عقيده دارند که مصر گهواره بافندگی فرش است در تورات نیز اشاراتی به این دستباف شده است فصل ۵0 کتاب هجرت حضرت موسی (ع) ازچگونگی آرایش داخلی خیمه ها و استفاده از قالی سخن گفته است با کشفیات باستان شناس معروف روسی بنام« پرفسور رودنکو» لیس ریسم در نیمه اول قرن اخیر در میان توده های یخی موفق به کشف یک تخته فرش گره دار می گردد . پازیریک واقع در هشتاد کیلومتری مرز مغولستان کوههای آلتای کشف می کند اين فرش که قدمت آن به قرون 6 و6 قبل از میلاد بر می گردد به اندازه 69/6 *0 متر با 0 گره در دسمترمربع تصاویرحاشیه آسن بااشکال متداول دردوره هخامنشی ونقوش تخت جمشید مشابیمت فراوان دارند موزه آرمیتاژ لنینگراد نگهداری می شود پرفسور رودنکو معتقد است در زمان مادها و پارتی های قدیمی بافته شده است و بنا بر نظریه یکی از پژوهشگران معروف به نام «دیماند» لجیرم:0) در فرش پازیریک ترکیبی از طرح های آشوری » هخامنشی » سکانی به کار رفته است . او نیز مانند رودنکو عقیده دارد اين فرش از ایران است یکی دیگر از پژوهشگران بنام اولریخ شورمان پا را از این فراتر نهاده و عقیده دارد که این فرش در آذربایجان بافته شده است . 

صفحه 5:


صفحه 6:
8 0 یکی دیگراز فرشهای معروف این دوره فرش بهار خسرو است که در کتاب تاریخ طبری یک قالی بسیار عالی ایران موسوم به بهار خسرو در قصر تیسفون به طول 43660 قدم و عرض ‎OO‏ قدم موجود بوده است. اين قالى بدان جهت بوده است که نقش آن نمایانگر باغی آراسته باگلها وپرندگان و جویهای آب روان بوده است درمورد این فرش گرانبهادو نظریه است یکی آنکه هنگامیکه خسرو پرویز پادشاه ساسانی مغلوب هرکلیوس امپراطور روم شداین فرش به دست سپاهیان غالب افتاد و نظر دیگر این فرش همان فرش معروف « بهارستان » است که در شکست یزدگرد سوم آخرین پادشاه ساسانی سپاهیان عرب آن را به غنیمت بردند. نقطه طلایی و نقطه اوج فرش بافی در ایران در دوره صفویه (00078-00188 ه ق )این دوره به دليل اينكه فرش بافى از روستا به شهرها تفوذ بيدا كرد وتجارت فرش كسترش یافت و همزمان دولت نيز به تشويق هنرهايى كه صرفه اقتصادی برای مردم و دولت دانست پرداخت نظیر سفالگری ۰ نساجی و قالیبافی همت گمارد. 

صفحه 7:
خب ۱7 دوره های فرشبافی عصر صفویه قابل تقسیم به سه قسمت است : ‎od‏ دورهشاه امساعیل ال ‎-O‏ دوره شاه طهماسب اول ‏9- _ دوره شاه عباس کبیر 

صفحه 8:
صفو یه که بود ؟ از کجا آمد ؟ اصالت صفویه به کردستان بر می گردد بعد به آذرباییجان نفوذ کردند حکومتی مذهبی داشتند تاریخ نسل شافعی بودندبعد شيعه شدند.در هفت نسل ادامه پیدامیکند.بین خاندان صفویه تا شاه اسماعیل هفت حاکم حکمفرما شدند . جدشان شیخ صفی الدین اردبیلی است زمان حکومتشان درمنطقه آذرباییجان دردوره حکومتی لَق قویونلوبوده است.از دوره پدربزرگ شاه اسماعیل صفويه يعنى شيخ جنيد شيعه شده اند شيخ جنيد با خواهر اوزون حسن ازدواج کرد علاوه بر قدرت سياسىء قدرت اجتماعى هم بيدا كردند جنيد مىتواند به جایش بنشیند اورابه جنگ شیبک خان مامورمی کند ودراین جنگ كشته مىشود يسر شيخ جنید حیدر با دختر اوزون حسن ازدواج می کند. (مادر شاه اسماعیل صفوی دختر اوزون حسن بوده ) 

صفحه 9:
تسج سس و عملاً شاه اسماعیل تحت تاثیر فرهنگ ترکمنی بزرگ می شود . 

صفحه 10:
قالی بافی در عصر صفویه در دوره صفویه هنر هاي معمازري ء كاشيكاري » نقاقني:» خطاطي:» تذفيب و قالي بافي به حد کمال و درخشنش خود رسیدند طرحهاي قالي از خلاقبت و نبوغ هنرمنذان این عصر چنان بارور مي شود که پس از گذشت چند صد سال هنوز مورد تقلید بوده قالي بافان اين دوره با استفاده از این طرحهادر حدود يك هزار و پانصد تخته قالي و قالیچه از خود باقي مي گذارند این دوره قالي بافي از حالت يك پیشه روستايي و چادر نشيني به مقام يك حرفه با اهمیت در كارگاههاي شهري تغییر موضع داده و تجارت و صدور آن به كشورهاي اروپاني شروع مي شود .فرش هاي بافته شده در این دوره را بر اساس طرحهاي آن در گروههاي زیر طبقه بندي مي کنند: ترنج دار» گلداني » شکارگاه » گلدار هراتي » درخت و بوته » باغي » لهستان . 

صفحه 11:
طرح ترنج دار ‎cob‏ ترنج دار از اولین طرحهائي است که بر روي فرش هاي این دوره منعکس گردیده است.چهارتخته فرش معروف را که دراین زمان دراین سبك بافته شده اند انتخاب کرده ایم. قالي اردبیل (قالي شیخ صفي): ززیباترین فرش هايي است که در بیست سال اولیه دوره صفویه براي آرامگاه شیخ صفي الدین اردبیل جد خاندان صفویه یک جفت بافته شده است. تار و پود اين فرش ازابریشم و پرزآن ازپشم بوده و کاربافت آن درسال 00*0 هجري قمري پایان گرفته است. نام بافنده آن (مقصود كاشاني) همراه با مطلع يكي از اشعارحافظ : جز آستان توام در جهان پناهي نیست سر مرا بجز این در حواله گاهي نیست این قالي نفیس را شرکت (زیگلر)که ازسال 90 ميلادي در ايران درزمینه تولید و تجارت فرش فعالیت مي نمود ازایران خارج نموده واین کمپانی فرش را با قیمت بسیار 

صفحه 12:
8 ‎OO)‏ لیره استرلینگ انگلستان ) ازمتولی بقعه شیخ صفی خریداری می کند به مبلغ 00 لیره به موزه ویکتوریا وآلبرت لندن فروخته شده است . درهر مترمربع اين قالي 0000 گره از نوع سنه بکار رفته است. اين فرش که مدت سه سال و نيم كار بافت آن به طول کشیده است (66) سانتیمتر طول و 706 سانتیمتر عرض دارد. فرش دوم راموزه کونتی درلس آنجلس آمریکا خریداری کرد. موزه ویکتوریا آلبرت فرش دوم را نیزخرید. و حاشیه فرش اول را به فرش دوم دوخته و فرش کاملی به دست آمد. جالب است دروسط آن ترنج زیبایی قراردارد که شانزده کلاله دورآنرااحاطه نموده است زمینه ‏فرش به رنگ آسبي سیراست ورجشمارش حدود 0گره در مسانت است.نقل قول ازشخصي بنام (جاکسون) که درسال 060ميلادي با کارکنان شرکت (زیگلر )درمورد سوابق تاريخي این قالي مذاكراتي داشته است مینویسد : با وجود آنکه این فرش درتبریز ‏خريداري شده .معهذا ازمجموعه فرش هاي متعلق به آستان حضرت رضا(ع) بوده است. ‎ 

صفحه 13:


صفحه 14:
قالی موج دریا قالي معروف موج دریا که در موزه (وین) نگهداري مي شود از نظر طرح و نقشه قسمت هاي بالا و پانین ترنج بسیار بزرگ آن تصاویر كشتي و دریانورد بافته شده است به اندازه هاي /2/0/0*0 متر با تار و پود پشمي و پانصد هزار گره در متر مربع به احتمال زیاد توسط هنرمندان كرماني بافته شده است هشت تخته از آنها شناخته شده است بازرگانان پرتغالي که در این دوره در بنادر جنوب ایران مخصوصا بندر عباس دررفت و آمد بوده اند باقته شده اند برخي از محققین فرض آنها را درگروه فرش هاي پرتغالي طبقه بندي نموده اند . 

صفحه 15:


صفحه 16:
فرش چلسی توسط يكي از تجار خیابان کینگز در چلسي واقع در لندن خريداري شده و به اين جهت بدین نام معروفیت یافته است ودر مجموعه فرش هاي موزه ویکتوریا و آلبرت لندن جاي دارد .تار و پود آسن از ابریشم و پرز آسن از پشم و به اندازه هاي 500*660 سانتیمتر و گره هاي آنن از نوع فارسي و تعداد آنن 20062 گره در دسیمتر مربع شمارش شده است این فرش داراي دو ترنج کامل با کلاله هاي جانبي و دو نیم ترنج متصل به حاشیه و لچكهايي به نقش يك چهارم ترنج است. در زمینه لاكي رنگ آن حیواناتی مانند آهو و گوزن و شیر و پلنگ و همچنین جانوران افسانه اي مانند آژدها در میان درختان و شاخسارهاي گلدار دیده مي شوند . 

صفحه 17:


صفحه 18:
فرش ترنجدار منظره حیوانات موزه میلان فرش است در زمینه قرمز رنگ بدون لچك که فقط ترنج مياني دارد. نقش پرازحیوان این قالي با آن مشابهتي مطابق با فرش چلسي مي دهد. تار و پود این فرش از ابریشم و پرز از پشم مي باشد اندازه هاي آن 2000*0600 سانتیمتر و گره هاي آن از نوع سنه و تعداد آن 600600 ‎a‏ در متر مربع شماره شده است. 

صفحه 19:
طرح کلدانی در طرح زيباي گلداني متن قالي غالبا با شاخه هاي اسليمي خطوط هندسي مساحتهاي لوزي و يا مربع به طريقي تقسیم شده است که زمین فرش مشبك و توري مانند و به نظر مي رسد و در داخل هر يك از اين مساحتهاي کوچك شکل گلداني مملو از گل و یا نقش دسته گلي دیده مي شود آرتور پوپ عقیده دارد که اصل این طرح ازجوشقان است نمونه هايي از فرش‌هاي بافته شده با این طرح امروزه زینت بخش موزه هاي بزرگ دنیا در شهرهاي نیویورك؛ هامبورگ پاریس » میلان » لندن و تهران مي باشند . 

صفحه 20:


صفحه 21:
طرح شکارگاه فرش هاي بافته شده در این سبك معمولا مجسم کننده صحنه هايي از شکار و طبیعت مي باشند. تعداد فرش ها هجده تخته مي رسند. از میان تخته فرش هاي بزرگ اندازه این گروه قالي معروف صحنه شکارگاه موزه وین قالي صحنه شکارگاه از نظر زيبايي و ظرافت بافت شاهكاري از فن قالي بافي جهان است. تار و پود و پرز این فرش گرانبها از ابریشم واندازه هاي آنن 0000 سانتیمتر طول و2©)00سانتيمتر عرض ميباشد . بافت اين قالی در کاشان صورت گرفته است. 

صفحه 22:


صفحه 23:
طرح درخت و بوته در قرن شانزدهم ميلادي با استفاده از قفش ترتج و تصوير حيوانات و اشکال درختان و بوته ها طرح جديدي در هنر نقاشي قالي ابداع شده که بنام طرح درخت وبوته معروف گردید. بهترین نمونه اي که از اين سبك مربوط به این دوره وجود دارد فرشي است که در موزه فیلادلفیا نگهداري مي شود که بافت آن درکردستان صورت گرفته است نمونه ديگري از اين سبك نیز در موزه متروپولیتن وجود دارد که در آن ترنج پر گل و شاخه هاي گلدار جابجا دیده مي شوند طرح فرش اخیردو جهته است درحالي که فرش موزه فیلادلفیا از نوع یکسویه بوده و اشکال آن بر اساس طرحهاي گلداني بافته شده است. 

صفحه 24:


صفحه 25:
کارشناسان فن عقيده دارند تمام فرش هاي بافته شده در اين سبك كه داراي طرح یکسویه مي باشند. در قرون شانزده و هفده و هجدهم ميلادي در شمال غربي ایران و کردستان بافته شده اند . رنگ اغلب این فرشها آبي و سرمه اي بوده و اشکال آنها در رديفهاي افقي بافته شده اند و هر ردیف بر دو تا سه ترنج کامل و دو نیم ترنج در مجاورت حاشیه ها مشتمل مي باشد. از گوشه هاي هر ترنج چهار ترکه و یا جهار درخت كوجك به خارج امتداد بيدا کرده و به صورت سپری محفظ در اطراف ترنجها به چشم می خورند. نمونه هاي ظریف و زيبايي از اینگونه قالیها امروزه در موزه هاي فیلادلفیا و متروپولیتن نیویورك نگهداري مي شوند . 

صفحه 26:
طرح گلدار هراتی طرح قاليهاي گلدار هراتي منسوب به شهر هرات است که در روزگاران پیشین در خراسان و امروزه درافغانستان قراردارد.کارشناسان هنرقاليبافي شهرهرات پایتخت دربار تیموریان اولین مرکز باقت فرشهاي طرحهاي گنداردرایران بوده است حاشیه فرش هاي هراتي غلیا نقوش قوري چاي و يا سماور موتیف اصلي و غالب طرح را تشکیل مي دهد يك جفت فرش معروف بنام امپراطور که هدیه پطرکبیر امپراطورروسیه به لنوپولد اول امپراطور اطریش بوده است امروزه يك تخته ازاين فرش ها درموزه متروپولیتن نیویورك موزه وین نگهداري مي شود. درزمینه قرمزاین قالی ها نقش حبوانات درردیف های افقی وعمودی بافته شده است درحد فاصل این نقوش, گلها و برگهاي پيچك داردیده مي شود. فرشهاي هراتي که داراي نقش حیوان هستند مربوط به اواخر قرن شانزدهم واوایل قرن هفدهم باشند تا قرن هجدهم ميلادي نیز ادامه داشته است . 

صفحه 27:


صفحه 28:
تاثیر طرحهای هرآنی با برگهای نیم دایره ای و حاشیه زیبا و اختصاصی آنَ مراکز مختلف قالي بافي ایران از جمله آذربایجان»کردستان»همدان واستانهاي مركزي ایران انکارناپذیراست در برخي ازكشورهاي اروپاي شرقي وهندوستان وپاکستان فرشهاي زيبايي دراین سبک بافته مي شود. طرح باغی در طرح باغي متن فرش مطابق نقشه كلاسيك باغهاي ايراني بوسیله جويهاي آب به چهار قسمت مساوی تقسیم می شوند. جوی های لب در سر راه التقای خود به استخر میانی باغ که در حکم ترنج فرش است از میان حوضچه های به فاصله های مساوی از یکدیگر می گذرند.درزمینه های چهارگانه فرش شاخه هایی از گل ودرختان که بر شاخسارهای آنها پرندگان به نقمه سرایی مشغولند. تاريخ بافت اين فرشها را به قرون هفده وهجدهم میلادی منتسب نموده و اصل آن را از کرمان می دانند. 

صفحه 29:


صفحه 30:
معروفترین روایات دوره شاه اسماعیل صفوی در مورد فرش و فرشبافی شاه اسماعيل در ©)زوئن 00260)میلادی فرمانی صادرمی کند مبنی برپایی صنعت تساجی و فرش و فرشبافی ایران دستور می دهد مجدداً کارگاههای ابریشم بافی و ابریشم کشی فعالیتشان را آغاز کنند. در اين دوره از پنج منطقه به عنوان مهم ترین مراکز تولید فرش نام برده اند که عبارتند از: نبریز » کاشان » همدان ۰ شوشتر ۰ هرات ( پنج شهر بزرگ تولید فرش ایران ) فرشهایی که در دربار صفوی(شاه اسماعیل) استفاده می شد توسط قاسم علی طراحی شده و تگارگر معروف دوره شاه اننماعیل قاسم علی چهره گشا بوده است . 

صفحه 31:
دوره دوم فرش و فرشبافی در دوره شاه طهماسب صفوی : شاه طهماسب صفی بر خلاف يدرش شاه اسماعيل هترمند يود و از كودكى نزد كمال الدين بهزاد طراحی می کرد دوره ی زندگیش به عنوان یکی از پادشاهان که بزرگترین و طولانى ترين دوران سلطنتی را داشته ( 06 سال ) به دو دوره مهم تقسیم می شود در 0 سال اول دوستان و رفقایش هنرمندان بودند که اوج هنر آن دوره را شکل می دهد . در دوره 000 ساله دوم فردی مذهبی » سوفی مسلک می شود تصویرگری» مجسمه سازی و هنر را حرام اعلام کرده و کتابخانه سلطنتی را تعطیل می 

صفحه 32:


صفحه 33:
ازنظرهنری این دوره به دو مکتب تقسیم میشود: - مکتب قزوین 0- مکتب مشهد زیر پایتخت از تبریز به قزوين منتقل می شود زمانیکه ازهنرمندان روی برمیگرداند هنرمندان پراکنده شده وبه هند رفتند دردربارابراهیم میرزا برادرشاه اسماعیل درمشهد مکتب مشهد شكل مى كيرد . روايتهاى قالى بافى در دوره شاه طهماسب صفوى شاه طهماسب دستور مى دهد فرشى ببافند تا تمام مسجد سلمانيه را بيوشاند سفير مجارستان در ايران روايت مى كند اين فرش را جندين شتر از همدان سمت جد سلمانيه حمل شد . در زمان همايون شاه در هندوستان بابريان به محكوميت رسيده و حكومت را در دست گرفتند بعد از مركش همايون بابل به قدرت مى رسيد . در نتيجه برادرش با شير شاه شور حاكم افغانستان همدست شده و علیه همایون برمی خیزند.همایون فرار کرده و پنج سال دردربار شاه طهماسب می ماند بعد برمی گردد و شیر شاه نو را می کشد و به حکومت می رسد . 

صفحه 34:
موقع برگشتن تعدادی از اين هنرمندان بخصوص فرشبانان را به هندوستان می برد و عملاً تاریخ فرشبافی هندوستان را رقم می زند . آخرین و مهم ترین روایت به دستور شاه طهماسب صفوی فرشی برای مقبره جدش شیخ صفی الدین اردبیلی بافته می شود . دستور می دهد مقبره را بازسازی کنند و با فرشهای زیبا و نفیس مفروش کنند. فرشهای دوره شاه طهماسب معروفترین فرش در این دوره فرش شیخ صفی الدین اردبیلی است. بافت این قالی به 0 شهر نسبت داده شده است: 

صفحه 35:
مقبویز:در زمان شاه طهماسب دوبار به تصرف در می آید و دو بار آزاد می شود و امنیت کاملی نداشته به همین دلیل شاه طهماسب پایتخت را از تبریز به قزوین منتقل می کند . قزوین :با توجه به اينکه پایتخت قزوین بوده بافت فرش را به این شهر نسبت داده اند اما خیلی ها اين را رد می کنند زیرا تاریخ 000 هبق در کتیبه فرش ده 40 سال قبل از تاسیس کارگاههای فرشبافی سلطنتی در پایتخت آن زمان ( قزوین ) بوده است . اردبیل ؛ نوع پشم و نوع رنگ بندی منطبق با نوع رنگ بندی و نوع پشمی است که دراین منطقه استفاده می شوداما تکنیک بافت اين فرش بابافت فرش اردبیل مشابهت ندارد بنابراین احتمال اینکه اين فرش در اردبیل بافته شده باشد بسیار کم است . 

صفحه 36:
اصفهان: بسیاری این فرضیه راهم رد می کنند زیرافرشهای گسترده دراصفهان تقریباً 0 سال بعداز 000 درزمان شاه طهماسب انجام می شد بنابراین این احتمال هم ضعیف است . کاشان ؛ در دوره شاه اسماعیل اين کارگاهها در کاشان فعال بوده . امنیت خوبی هم ذاشته است . تکنیک بافت هم با همان تکنیک بافت همخوانی دارد وهمچنین نام مقصود کاشانی در کتیبه آن آمده است معلوم نیست طراح » بافنده یا تولید کننده فرش باشد و همچنین عده ای اعتقلد دارند این فرش برای بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی بافته نشده بلکه برای مکان دیگری مثل حرم مطهر امام رضا (ع) بافته شده بعد از مدتی استفاده به این بقعه برده شده است که این هم حدس است . 

صفحه 37:
قالی با صحنه شکار گاهی : از قالی های دوره شاه طهماسب با نقوش بسیار زیبایی جانوری می باشد . قالی امپراطور : به این جهت به این نام معرف است که تزار روسیه ( پطر کبیر ) هنگام تاجگذاری امپراطوری اطریش ( لئوپولداول ) این قالی را به او هدیه می کندنکته جالب فرش حاشیه اش باریک است در اين حاشیه یک غزل در مدح شاه طهماسب آمده است نقوش جانوری این قالی یعنی اساطیری هستند مثل : اژدها و بعضی حقیقی مثل : شیر » گاو ؛ پلنگ 

صفحه 38:
قالی با نقوش جانوری شاه طهماسب : در اين قالی نقش شکارگاهی بصورت منقارن بکار رفته است یعنی 0/0است . بعد از فرش اردبیل معروفترین فرش دوره شاه طهماسب فرش چلسی می باشد این فرش قدیمی تر از قالی اردبیل است . انواع طرحهای دوران شاه طهماسب : ترنج دار - شکارگاهی - محرابی مراکز مهم فرشبافی در دوره شاه طهماسب : تبریز - هرات - کاشان - در دوره دوم قزوین و کرمان نیز از مهم ترین مراکز قالی بافی به حساب می آمدند . دوره سوم یزد نیز عنوان شده است . یزد در پارچه بافی هم معروف بوده. 

صفحه 39:
SS فرشبافی در دوره شاه عباس و گسترش هنر فرشبافی شاه عباس در سال 16002 «بق از قزوین به اصفهان آمد و اصفهان را به عنوان پایتخت ایران انتخاب کرد. شاه عباس مانند شاه اسماعیل وشاه طهماسب که موجب به وجودآمدن مکتب تبریز شدند پایه گذار مکتب اصفهان شد ,خواستگاه مکتب اصفهان ناشی از دو مکتب قبل از خود است.(مکتب تبریز زمان شاه اسماعیل وشاه طهماسب صفوی و مکتب تیموریان در زمان تیموریان ) شاه عباس با تاسیس کارگاههای قالی بافی در اصفهان وکاشان قالی باقی را به عنوان یک هنر ملی ارائه داد در زمان وی قالی هایی از ابریشم و طلا در کاشان بافته شد. در اصفهان نه تنها فرش های گرانبهای سفارشی شاه بلکه فرش های سفارشی اشخاصی دیگر نیز به دست استادان کاشان بافته شد. فرشهای زربافت که حاصل بافت با نخ های طلا و نقره بود بنا به سفارش دربار لهستان بر رونق این شهر افزود اين فرشها که بعداً به فرشهای لهستانی پولوژ معروف شد یادگار های معروف اين دوران هستند. 

صفحه 40:
شارون در سفرنامه خود به این کارگاهها اشاره کرده است و محل آنها را در شهر اصفهان واقع در جنوب کاخ عالی قاپو پشت میدان بزرگ نقش جهان می داند.فرشبافی از زشته هاى مهم اقتصادى براى مزدم شد و به دستور شاه عباس در استر آباد- شيروان - قره باغ - كاشان - كيلان و مشهد كاركاههايى داير شد . 

صفحه 41:
روایات فرشبافی دوره شاه عباس فرشهای پلوتری یا لهستانی : پادشاه لهستان تصمیم می گیرد یکی از قصرهایی را با فرشهای ایرانی تزئین کند مباشر پادشاه را مامور خرید فرشهای ایرانی می کند تا تشان آرم سلطنتی لهستان راروی آنن فرشها درج کنند. مباشرش کاشان و اصفهان فرشهایی خریداری می کند و تحویل مرمت کاران این شهرها می دهد . تا نشان سلطنتی لهستان را داخل فرشها در آورند. این نشان که یک عقاب بوده باید سر عقاب به سمت راست می بوده ولی مرمت کاران سر را به سمت چپ در می آوردند از این حرکت ناراحت شده *تخته این فرشها درموزه حضرت امیرالمزمنین نگهداری می شود. وسالمترین آنها درموزه کلیون لندن نگهداری می شود اين فرشها هم قالی بودند و همچنین كليم هم داشتند. 

صفحه 42:


صفحه 43:
یکی از ثروتمندان انگلستان که کار تولید منسوجات بوده برای تحقیق در مورد رنگرزی نخهای فرش ایرانی به ایران می فرستد تا بداند چرا زمانیکه روی اين فرشها مواد اسیدی و شراب ريخته می شود رنگ اين فرشها تغییر نمی کند . یکی از کارهای شاه عباس تجارت ابریشم بوده با وارد کردن ابریشم به ایران بافت فرشهای ابریشمی رونق می گیرد . تجارت را به ارامنه تحویل می دهد ارامنه اصفهان را برای زندگی انتخاب می کنند و از ارمنستان کوچ می کنند. ازمعروفترین تجارارمنی در اصفهان خواجه نظر بوده است . قالی های سانگوسکو : 9-00 تخته قالی متعلق به ارتشبد انگلیسی بنام سانکوسکو نقش این قالی ها شکارگاهی بوده. تعدادی در کرمان ۰ تعدادی در کاشان و تعدادی هم در اصفهان بافته شده است . 

صفحه 44:
قالی به نام موج دریا با برتغالى : کشتی ها وملوانانی که در لنجها بافته شد لباسهای ملوانان مشابه به فرم لباسهای ملوانان پرتغالی است که درخلیج فارس می پوشیدند .رجشمارش 06 وتار و پودش پنبه و پرز پشمی است .عملاً دراین دوره تاریخی حرفی برای گفتن درزمینه فرش نداریم . اما درانتهای دوره صفویه افغانها به ایران حمله کرده و عملاً شیراز» اقتصادى ايران از بين می رود و قالی و بافی را نابود می کند در دوره صفویه کار مهمی که انجام كرفت اين بود که فرش را ازحالت روستایی بافی به شهربافی تبدیل کرد با حمله افغانها شهرها که سقوط کردند فرش شهری بافت ایران هم از بین رفت و طراحان و نقاشان یا پراکنده شدند . يا از بين رفتند. 

صفحه 45:
نتیجه گیری : تاريخ هنر قالى بافى در ايران زمين از كهن ترين هنرهاى ايران است و اوج اين هنر زيبا در دوره صفويه بروز كرده است . عوامل بسيار زيادى در اوج اين هنر دخالت داشته اند كه يكى از اين عوامل اوج انديشه هاى يادشاهان اين دوره مى باشد . خصوصاً شاه عباس كه به اعتلاى اين هنر اصيل و سنتى كوششى بسيار كرد همين كوشش باعث سرمايه كذارى بر روى قالى شد يادشاهان صفوى علاقه بسيار زيادى به اين هنر داشتند و شاید اولین بار بود که قالی از خانه های کوچک کارگاههای بزرگ راه یافت با چنین تشکیلاتی فرشهایی در خور کاخ های سلطنتی و از ابریشم ورشته های زر و سیم بافته با نقوش زیبا و اسلیمی و شاخهها و باغ ها و شکارگاه ها بافته شد و شرکتهای انگلیسی پرتغالی - هلندی خریداران اين فرشها بوده اند و بدین ترتیب آنچه که امروزه به نام صادرات فرش می بینیم در واقعه واگذاری نسلی از نسلهای گذشته بوده است . 

صفحه 46:
با تشکر از توجه شما PRN OR ean oe nee ‏نسرین خوش صفات‎ ٩۳ ‏بهار‎ 

فرش ايران در دوره صفويه آنچه ما هنر ایرانی میدانیم به تحقیق تجلی روح .بلند ایرانی و فطرت پاکش در جهان خاکیست چکیده: فرشهایی که انسان اولیه برای زیرانداز،روا ندارز ،حمل بار،پوشش مقبره ها،پوشش حیوان ات وغیره از آن استفاده کرده از پوست برگ درختان و پوست حیوانات بوده است زیر انداز به زمانی می رسد که انسان به فکر ساختن سر پناهی جهت تامین آسایش خود افتاد. بافت انواع زیرانداز نیز همزمان با پرورش دام و استفاده از پشم آن بدین منظور بوده است و انسان پس ازبهره وری از پوست حیوانات به اهمیت الیاف پشمی پی ب رده اس ت ب افتن ف رش مانن د س ایر دس تاوردهای بش ری هم واره رو ب ه تکام ل رفت ه واولین فرش ها ن یزدرایران ب ه ثمررسیده است فرش پازیریک که از قدیمی ترین فرش های جه ان اس ت را ب ه ن وعی ای رانی دانسته اند .ایران در دوره صفویه .دوره اوج اعتالی فرش بوده است به طوری که مهم ت رین محصول صنعتی ایران قالی و قالیچه است . فرش دوره صفویه دردوره شاه اسماعیل وشاه طهماسب وشاه عباسی رامی توان ازمهم ت رین ادوار فرش صفوی و فرش ایرانی دانست. برخی محققین عقیده دارند که مصر گهواره بافندگی فرش است در تورات نیز اش اراتی ب ه این دستباف شده است فص ل 26کت اب هج رت حض رت موس ی (ع) ازچگ ونگی آرایش داخلی خیمه ها و استفاده از قالی سخن گفته است با کشفیات باستان شناس معروف روس ی بنام« پرفسور رودنکو» profesor rudenkoدر نیمه اول قرن اخیر در میان ت وده ه ای یخی موفق به کشف یک تخته فرش گره دار می گردد . پازیریک واقع در هشتاد کیلومتری مرز مغولستان کوههای آلتای کش ف می کن د این ف رش که قدمت آن ب ه ق رون 4و 5قب ل از میالد ب ر می گ ردد ب ه ان دازه 2* 83/1م تر ب ا 3600گ ره در دس مترمربع تصاویرحاش یه آن بااش کال مت داول دردوره هخامنش ی ونق وش تخت جمش ید مش ابهت ف راوان دارن د م وزه آرمیت اژ ل نینگراد نگه داری می ش ود پرفسور رودنکو معتقد است در زمان مادها و پارتی های قدیمی بافت ه ش ده اس ت و بن ا ب ر نظریه یکی از پژوهشگران معروف به نام «دیماند» Dimendدر فرش پازیریک ترکی بی از طرح های آشوری ،هخامنشی ،سکائی به کار رفته است .او نیز مانند رودنک و عقی ده دارد این فرش از ایران است یکی دیگر از پژوهشگران بنام اولریخ ش ورمان پ ا را از این فراتر نهاده و عقیده دارد که این فرش در آذربایجان بافته شده است . یکی دیگراز فرشهای معروف این دوره فرش بهار خسرو است که در کتاب تاریخ ط بری ی ک قالی بسیار عالی ایران موسوم به بهار خسرو در قصر تیسفون ب ه ط ول 450ق دم و ع رض 90قدم موجود بوده است. این قالی بدان جهت بوده است که نقش آن نمایانگر باغی آراسته باگلها وپرن دگان و جویه ای آب روان بوده است درمورد این فرش گرانبه ادو نظری ه اس ت یکی آنک ه هنگامیک ه خس رو پروی ز پادشاه ساسانی مغلوب هرکلیوس امپراطور روم شداین فرش به دست سپاهیان غالب افتاد و نظر دیگر این فرش همان فرش معروف « بهارس تان » اس ت ک ه در شکس ت یزدگ رد س وم آخ رین پادشاه ساسانی سپاهیان عرب آن را به غنیمت بردند. نقطه طالیی و نقطه اوج فرش بافی در ایران در دوره صفویه ( 907-1152ه ق )این دوره به دلیل اینکه فرش بافی از روس تا ب ه ش هرها نف وذ پی دا ک رد وتج ارت ف رش گس ترش ی افت و همزمان دولت نیز به تشویق هنرهایی که صرفه اقتصادی برای م ردم و دولت دانس ت پ رداخت نظیر سفالگری ،نساجی و قالیبافی همت گمارد. دوره های فرشبافی عصر صفویه قابل تقسیم به سه قسمت است : -1 دوره شاه اسماعیل اول -2 دوره شاه طهماسب اول -3 دوره شاه عباس کبیر صفو یه که بود ؟ از کجا آمد ؟ اصالت صفویه به کردس تان ب ر می گ ردد بع د ب ه آذرباییج ان نف وذ کردن د حکوم تی م ذهبی داش تند ت اریخ نس ل ش افعی بودندبع د ش یعه ش دند.در هفت نس ل ادام ه پیدامیکن د،بین خان دان صفویه تا شاه اسماعیل هفت حاکم حکمفرما ش دند .جدش ان ش یخ ص فی ال دین اردبیلی اس ت زمان حکومتشان درمنطقه آذرباییجان دردوره حکوم تی آق قویونلوب وده اس ت.از دوره پدرب زرگ شاه اسماعیل صفویه یعنی شیخ جنید ش یعه ش ده ان د ش یخ جنی د ب ا خ واهر اوزون حسن ازدواج کرد عالوه بر قدرت سیاسی ،قدرت اجتماعی هم پیدا کردن د جنی د می‌توان د ب ه جایش بنشیند اورابه جنگ شیبک خان مامورمی کند ودراین جنگ کش ته می‌ش ود پس ر ش یخ جنید حیدر با دختر اوزون حسن ازدواج می کند( .مادر ش اه اس ماعیل ص فوی دخ تر اوزون حسن بوده ) و عمًال شاه اسماعیل تحت تاثیر فرهنگ ترکمنی بزرگ می شود . قالي بافي در عصر صفويه در دوره صفويه هنرهاي معماري ،كاشيكاري ،نقاشي ،خطاطي ،ت ذهيب و ق الي ب افي به حد كم ال و درخش ش خ ود رس يدند طرحه اي ق الي از خالقيت و نب وغ هنرمن دان اين عصر چنان بارور مي شود كه پس از گذشت چند صد سال هن وز م ورد تقليد ب وده ق الي بافان اين دوره با استفاده از اين طرحهادر حدود يك هزار و پانصد تخته قالي و قاليچه از خود باقي مي گذارند اين دوره قالي بافي از حالت يك پيش ه روس تايي و چ ادر نش يني ب ه مقام يك حرفه با اهميت در كارگاههاي شهري تغيير موض ع داده و تج ارت و ص دور آن به كشورهاي اروپائي شروع مي ش ود .فرش ه اي بافت ه ش ده در اين دوره را ب ر اس اس طرحهاي آن در گروههاي زير طبقه بندي مي كنند: ترنج دار ،گلداني ،شكارگاه ،گلدار هراتي ،درخت و بوته ،باغي ،لهستان . طرح ترنج دار طرح ترنج دار از اولين طرحهائي اس ت ك ه ب ر روي ف رش ه اي اين دوره منعكس گرديده است.چهارتخته فرش معروف را كه دراين زمان دراين سبك بافته شده اند انتخاب كرده ایم. قالي اردبيل (قالي شيخ صفي): قالي اردبيل يكي اززيباترين فرش هايي اس ت ك ه در بيس ت س ال اوليه دوره ص فويه ب راي آرامگاه شيخ صفي الدين اردبيل جد خاندان صفويه یک جفت بافته شده اس ت .ت ار و پ ود اين فرش ازابريشم و پرزآن ازپشم بوده و كاربافت آن درسال 946هجري قمري پايان گرفته است .نام بافنده آن (مقصود كاشاني) همراه با مطلع يكي از اشعارحافظ : جز آستان توام در جهان پناهي نيست سر مرا بجز اين در حواله گاهي نيست اين قالي نفيس را شركت (زيگلر)كه ازسال 1883ميالدي در ايران درزمينه توليد و تجارت فرش فعاليت مي نمود ازايران خارج نموده واین کمپانی فرش را با قیمت بسیار ( 800لیره استرلینگ انگلستان ) ازمتولی بقع ه ش یخ ص فی خری داری می کن د ب ه مبل غ 2000ليره به موزه ويكتوريا وآلبرت لندن فروخته شده است .درهر مترمربع اين قالي 517000گره از نوع سنه بكار رفته است .اين فرش كه مدت سه سال و نيم ك ار ب افت آن به طول كشيده است 1152سانتيمتر ط ول و 534س انتيمترعرض دارد .ف رش دوم راموزه کونتی درلس آنجلس آمریکا خریداری کرد .م وزه ویکتوری ا آل برت ف رش دوم را نیزخرید .و حاشیه فرش اول را به فرش دوم دوخته و فرش کاملی به دس ت آم د .ج الب است دروسط آن ترنج زيبایی قراردارد كه شانزده كالله دورآنرااحاط ه نم وده اس ت زمين ه ف رش ب ه رن گ آبي سيراس ت ورجش مارش ح دود 48گ ره در7س انت اس ت.نقل ق ول ازشخصي بنام (جاكسون) كه درسال 1919ميالدي ب ا كاركن ان ش ركت (زيگل ر)درم ورد سوابق تاريخي اين قالي مذاكراتي داشته است مينويسد :ب ا وج ود آنك ه اين ف رش درت بريز خريداري شده .معهذا ازمجموعه فرش هاي متعلق به آستان حضرت رضا(ع) بوده است. قالي موج دريا قالي معروف موج دريا ك ه در م وزه (وين) نگه داري مي ش ود از نظ ر ط رح و نقش ه قسمت هاي باال و پائين ترنج بسيار بزرگ آن تصاوير كشتي و دريانورد بافته شده اس ت به اندازه هاي 77/6×72/3متر با ت ار و پ ود پش مي و پانص د ه زار گ ره در م تر مربع به احتمال زياد توسط هنرمندان كرماني بافته شده است هشت تخته از آنه ا ش ناخته شده است بازرگان ان پرتغ الي ك ه در اين دوره در بن ادر جن وب ايران مخصوص ا بن در عباس دررفت و آمد بوده اند بافته شده اند برخي از محققين فرض آنها را درگروه فرش هاي پرتغالي طبقه بندي نموده اند . فرش چلسي توسط يكي از تجار خيابان كينگز در چلسي واقع در لندن خريداري ش ده و ب ه اين جهت بدين نام معروفيت يافته است ودر مجموعه فرش هاي موزه ويكتوريا و آلبرت لندن جاي دارد .تار و پ ود آن از ابريش م و پ رز آن از پش م و ب ه ان دازه ه اي 360×540 س انتيمتر و گ ره ه اي آن از ن وع فارس ي و تع داد آن 7387گ ره در دس يمتر مرب ع شمارش شده است اين فرش داراي دو ت رنج كام ل ب ا كالل ه ه اي ج انبي و دو نيم ت رنج متصل به حاشيه و لچكه ایي ب ه نقش يك چه ارم ت رنج اس ت .در زمين ه الكي رن گ آن حيواناتی مانند آهو و گوزن و شير و پلنگ و همچنين جانوران افسانه اي مانند اژدها در ميان درختان و شاخسارهاي گلدار ديده مي شوند . فرش ترنجدار منظره حيوانات موزه ميالن فرش است در زمينه قرمز رنگ بدون لچك ك ه فق ط ت رنج مياني دارد .نقش پرازحيوان اين قالي با آن مشابهتي مطابق با فرش چلسي مي دهد .تار و پ ود اين ف رش از ابريش م و پرز از پشم مي باشد اندازه هاي آن 360×692سانتيمتر و گره هاي آن از نوع سنه و تعداد آن 568800گره در متر مربع شماره شده است. طرح گلداني در طرح زيباي گلداني متن قالي غالبا با ش اخه ه اي اس ليمي خط وط هندس ي مس احتهاي لوزي و يا مربع به طريقي تقسيم شده است كه زمين فرش مشبك و توري مانند و به نظ ر مي رسد و در داخل هر يك از اين مساحتهاي كوچك شكل گل داني ممل و از گ ل و يا نقش دسته گلي ديده مي شود آرتور پوپ عقيده دارد كه اصل اين طرح ازجوشقان است نمون ه هايي از فرش‌هاي بافته شده با اين طرح ام روزه زينت بخش م وزه ه اي ب زرگ دنيا در شهرهاي نيويورك ،هامبورگ ،پاريس ،ميالن ،لندن و تهران مي باشند . طرح شكارگاه فرش هاي بافته شده در اين سبك معموال مجسم كننده صحنه هايي از شكار و ط بيعت مي باشند .تعداد فرش ها هجده تخته مي رسند. از ميان تخته فرش هاي بزرگ اندازه اين گروه قالي معروف صحنه ش كارگاه م وزه وين قالي صحنه شكارگاه از نظر زيب ايي و ظ رافت ب افت ش اهكاري از فن ق الي ب افي جه ان است .تار و پود و پ رز اين ف رش گرانبه ا از ابريش م وان دازه ه اي آن 680س انتيمتر طول و320سانتيمتر عرض ميباشد .بافت این قالی در كاشان صورت گرفته است. طرح درخت و بوته در قرن شانزدهم ميالدي با استفاده از نقش ترنج و تصوير حيوانات و اش كال درخت ان و بوته ها طرح جديدي در هنر نقاشي قالي ابداع شده كه بنام ط رح درخت وبوت ه مع روف گرديد .بهترين نمونه اي كه از اين سبك مربوط به اين دوره وجود دارد فرش ي اس ت ك ه در موزه فيالدلفيا نگهداري مي شود كه بافت آن دركردستان صورت گرفت ه اس ت نمون ه ديگري از اين سبك نيز در موزه متروپوليتن وجود دارد كه در آن ترنج پ ر گ ل و ش اخه هاي گلدار جابجا ديده مي شوند طرح فرش اخيردو جهته اس ت درح الي ك ه ف رش م وزه فيالدلفيا از نوع يكسويه بوده و اشكال آن بر اساس طرحهاي گلداني بافته شده است. كارشناسان فن عقيده دارند تمام فرش هاي بافته شده در اين سبك كه داراي طرح يكس ويه مي باشند .در قرون شانزده و هفده و هجدهم ميالدي در ش مال غ ربي ايران و كردس تان بافته شده اند . رنگ اغلب اين فرشها آبي و سرمه اي بوده و اشكال آنها در رديفهاي افقي بافته ش ده ان د و هر رديف بر دو تا سه ترنج كام ل و دو نيم ت رنج در مج اورت حاش يه ه ا مش تمل مي باشد .از گوشه هاي هر ترنج چهار تركه و يا چهار درخت كوچ ك ب ه خ ارج امت داد پيدا كرده و به صورت سپری محفظ در اطراف ترنجه ا ب ه چش م می خورن د .نمون ه ه اي ظريف و زيبايي از اينگونه قاليها امروزه در موزه هاي فيالدلفيا و متروپوليتن نيويورك نگهداري مي شوند . طرح گلدار هراتي طرح قاليهاي گلدار هراتي منسو ب به شهر هرات است كه در روزگاران پيشين در خراسان و امروزه درافغانستان قراردارد.كارشناسان هنرقاليبافي،شهرهرات پايتخت دربار تيموريان اولين مركز بافت فرشهاي،طرحهاي گلداردرايران بوده است حاشيه فرش هاي هراتي غالب ا نقوش قوري چاي و يا سماور موتيف اصلي و غالب طرح را تشكيل مي دهد يك جفت فرش معروف بنام امپراطور كه هديه پطركبير امپراطورروسيه به لئوپولد اول امپراطور اطريش بوده است امروزه يك تخته ازاين فرش ها درموزه متروپوليتن نيويورك موزه وين نگهداري مي شود .درزمینه قرمزاین قالی ها نقش حیوانات درردیف های افقی وعمودی بافته شده است درحد فاصل اين نقوش ،گلها و برگهاي پيچ ك دارديده مي ش ود .فرش هاي ه راتي ك ه داراي نقش حيوان هستند مربوط به اواخر قرن شانزدهم واوايل ق رن هف دهم باش ند ت ا ق رن هجدهم ميالدي نيز ادامه داشته است . تاثير طرحهاي هراتي با برگهاي نيم دايره اي و حاشيه زيبا و اختصاصي آن مراكز مختلف قالي بافي ايران از جمله آذربايجان،كردستان،همدان واستانهاي مركزي ایران انکارناپذیراست در برخي از كشورهاي اروپاي شرقي وهندوستان وپاكستان فرشهاي زيبايي دراين سبک بافته مي شود. طرح باغي در طرح باغي متن فرش مطابق نقشه كالسيك باغهاي ايراني بوسيله جويه اي آب ب ه چه ار قسمت مساوی تقسیم می شوند .جوی های آب در سر راه التقای خود ب ه اس تخر می انی ب اغ که در حکم ترنج فرش است از میان حوضچه های به فاص له ه ای مس اوی از یک دیگر می گذرند.درزمینه های چهارگانه فرش شاخه هایی از گ ل ودرخت ان ک ه ب ر شاخس ارهای آنه ا پرندگان به نقمه سرایی مشغولند .تاریخ بافت این فرشها را به ق رون هف ده وهج دهم میالدی منتسب نموده و اصل آن را از کرمان می دانند. معروفترین روایات دوره شاه اسماعیل صفوی در مورد فرش و فرشبافی شاه اسماعیل در15ژوئن 1502میالدی فرم انی ص ادرمی کن د مب نی برپ ایی ص نعت نساجی و فرش و فرشبافی ایران دستور می دهد مجددًا کارگاههای ابریشم بافی و ابریشم کشی فعالیتشان را آغاز کنند. در این دوره از پنج منطقه به عنوان مهم ترین مراکز تولید فرش نام برده اند ک ه عبارتن د از :تبریز ،کاشان ،همدان ،شوشتر ،هرات ( پنج شهر بزرگ تولید فرش ایران ) فرشهایی که در دربار صفوی(شاه اسماعیل) استفاده می شد توسط قاسم علی طراحی شده و نگارگر معروف دوره شاه اسماعیل قاسم علی چهره گشا بوده است . دوره دوم فرش و فرشبافی در دوره شاه طهماسب صفوی : شاه طهماسب صفی بر خالف پدرش شاه اسماعیل هنرمند بود و از کودکی نزد کمال ال دین به زاد ط راحی می ک رد دوره ی زن دگیش ب ه عن وان یکی از پادش اهان ک ه بزرگ ترین و طوالنی ترین دوران سلطنتی را داش ته ( 54س ال ) ب ه دو دوره مهم تقس یم می ش ود در 20سال اول دوستان و رفقایش هنرمندان بودند که اوج هنر آن دوره را شکل می دهد . در دوره 30س اله دوم ف ردی م ذهبی ،س وفی مس لک می ش ود تص ویرگری ،مجس مه سازی و هنر را حرام اعالم کرده و کتابخانه سلطنتی را تعطیل می کند . ازنظره نری این دوره ب ه دو مکتب تقس یم میش ود -1 :مکتب ق زوین -2مکتب مش هد زی را پایتخت از تبریز به قزوین منتق ل می ش ود زمانیک ه ازهنرمن دان روی برمیگردان د هنرمن دان پراکنده شده وبه هند رفتن د دردرب ارابراهیم م یرزا برادرش اه اس ماعیل درمش هد مکتب مش هد شکل می گیرد . روایتهای قالی بافی در دوره شاه طهماسب صفوی شاه طهماسب دستور می دهد فرشی ببافند تا تمام مس جد س لمانیه را بپوش اند س فیر مجارس تان در ایران روایت می کند این فرش را چندین شتر از همدان سمت مسجد سلمانیه حم ل ش د .در زم ان همایون ش اه در هندوس تان بابری ان ب ه محک ومیت رس یده و حک ومت را در دس ت گرفتن د بع د از مرگش همایون بابل به ق درت می رس ید .در نتیج ه ب رادرش ب ا ش یر ش اه ش ور ح اکم افغانس تان همدست شده و علیه همایون برمی خیزند.همایون فرار کرده و پنج سال دردربار شاه طهماسب می ماند بعد برمی گردد و شیر شاه نو را می کشد و به حکومت می رسد . موقع برگشتن تعدادی از این هنرمندان بخص وص فرش بانان را ب ه هندوس تان می ب رد و عمًال تاریخ فرشبافی هندوستان را رقم می زن د .آخ رین و مهم ت رین روایت ب ه دس تور شاه طهماسب صفوی فرشی برای مقبره جدش شیخ صفی الدین اردبیلی بافت ه می ش ود . دستور می دهد مقبره را بازسازی کنند و با فرشهای زیبا و نفیس مفروش کنند. فرشهای دوره شاه طهماسب معروفترین فرش در این دوره فرش شیخ صفی الدین اردبیلی اس ت .ب افت این ق الی ب ه 5شهر نسبت داده شده است: تبریز :در زمان شاه طهماسب دوبار به تصرف در می آید و دو بار آزاد می ش ود و ام نیت کاملی نداشته به همین دلیل شاه طهماسب پایتخت را از تبریز به قزوین منتقل می کند . قزوین :با توجه به اینکه پایتخت قزوین بوده بافت فرش را به این شهر نس بت داده ان د ام ا خیلی ها این را رد می کنن د زی را ت اریخ 946ه.ق در کتیب ه ف رش ده 10س ال قب ل از تاسیس کارگاههای فرشبافی سلطنتی در پایتخت آن زمان ( قزوین ) بوده است . اردبیل :نوع پشم و نوع رنگ بندی منطب ق ب ا ن وع رن گ بن دی و ن وع پش می اس ت ک ه دراین منطقه استفاده می شوداما تکنیک بافت این فرش بابافت فرش اردبی ل مش ابهت ن دارد بنابراین احتمال اینکه این فرش در اردبیل بافته شده باشد بسیار کم است . اصJفهان :بس یاری این فرض یه راهم رد می کنن د زیرافرش های گس ترده دراص فهان تقریبًا 40سال بعداز 940درزمان شاه طهماسب انجام می شد بنابراین این احتم ال هم ضعیف است . کاشان :در دوره شاه اسماعیل این کارگاهها در کاشان فعال بوده .امنیت خ وبی هم داشته است .تکنیک بافت هم با هم ان تکنی ک ب افت همخ وانی دارد وهمچ نین ن ام مقصود کاشانی در کتیبه آن آم ده اس ت معل وم نیس ت ط راح ،بافن ده ی ا تولی د کنن ده فرش باشد و همچنین عده ای اعتقاد دارند این فرش ب رای بقع ه ش یخ ص فی ال دین اردبیلی بافته نشده بلکه برای مکان دیگری مثل حرم مطه ر ام ام رض ا (ع) بافت ه شده بعد از مدتی استفاده به این بقعه برده شده است که این هم حدس است . قالی با صحنه شکارگاهی : از قالی های دوره شاه طهماسب با نقوش بسیار زیبایی جانوری می باشد . قالی امپراطور : ب ه این جهت ب ه این ن ام مع رف اس ت ک ه ت زار روس یه ( پط ر کب یر ) هنگ ام تاجگ ذاری امپراطوری اطریش ( لئوپولداول ) این قالی را به او هدیه می کندنکته جالب ف رش حاش یه اش باریک است در این حاشیه یک غزل در مدح شاه طهماسب آمده اس ت نق وش ج انوری این قالی یعنی اساطیری هستند مثل :اژدها و بعضی حقیقی مثل :شیر ،گاو ،پلنگ قالی با نقوش جانوری شاه طهماسب : در این قالی نقش شکارگاهی بصورت متقارن بکار رفته است یعنی 1/2است . بعد از فرش اردبیل معروفترین فرش دوره ش اه طهماس ب ف رش چلس ی می باش د این ف رش قدیمی تر از قالی اردبیل است . انواع طرحهای دوران شاه طهماسب :ترنج دار – شکارگاهی – محرابی مراکز مهم فرشبافی در دوره شاه طهماسب : تبریز – هرات – کاشان -در دوره دوم قزوین و کرمان نیز از مهم ترین مراک ز ق الی ب افی به حساب می آمدند . دوره سوم یزد نیز عنوان شده است .یزد در پارچه بافی هم معروف بوده. فرشبافی در دوره شاه عباس و گسترش هنر فرشبافی شاه عباس در سال 1006ه.ق از قزوین به اصفهان آمد و اص فهان را ب ه عن وان پ ایتخت ایران انتخاب کرد .شاه عباس مانند شاه اس ماعیل وش اه طهماس ب ک ه م وجب ب ه وجودآم دن مکتب تبریز شدند پایه گذار مکتب اصفهان شد .خواستگاه مکتب اصفهان ناش ی از دو مکتب قبل از خود است(.مکتب تبریز زمان شاه اسماعیل وشاه طهماسب صفوی و مکتب تیموریان در زمان تیموریان ) شاه عباس با تاسیس کارگاههای قالی بافی دراصفهان وکاشان قالی بافی را به عنوان یک هنر ملی ارائه داد در زمان وی قالی هایی از ابریشم و طال در کاشان بافته شد .در اصفهان نه تنها فرش های گرانبهای سفارشی شاه بلکه فرش های سفارشی اشخاصی دیگر نیز به دست استادان کاشان بافته شد .فرشهای زربافت که حاصل بافت ب ا نخ ه ای طال و نقره بود بنا به س فارش درب ار لهس تان ب ر رون ق این ش هر اف زود این فرش ها ک ه بع دًا ب ه فرشهای لهستانی پولوژ معروف شد یادگار های معروف این دوران هستند. شارون در س فرنامه خ ود ب ه این کارگاهه ا اش اره ک رده اس ت و مح ل آنه ا را در ش هر اصفهان واقع در جنوب کاخ عالی قاپو پشت میدان ب زرگ نقش جه ان می داند.فرش بافی از رشته های مهم اقتص ادی ب رای م ردم ش د و ب ه دس تور ش اه عب اس در اس تر آب اد – شیروان – قره باغ – کاشان – گیالن و مشهد کارگاههایی دایر شد . روایات فرشبافی دوره شاه عباس فرشهای پلوتری یا لهستانی :پادشاه لهس تان تص میم می گ یرد یکی از قص رهایی را ب ا فرشهای ایرانی تزئین کند مباشر پادشاه را مامور خرید فرشهای ای رانی می کن د ت ا نش ان آرم سلطنتی لهس تان راروی آن فرش ها درج کنن د .مباش رش کاش ان و اص فهان فرش هایی خری داری می کن د و تحوی ل م رمت ک اران این ش هرها می ده د .ت ا نش ان س لطنتی لهستان را داخل فرشها در آورند .این نشان که یک عقاب بوده باید س ر عق اب ب ه س مت راس ت می ب وده ولی م رمت ک اران س ر را ب ه س مت چپ در می آوردن د از این ح رکت ن اراحت ش ده 4تخت ه این فرش ها درم وزه حض رت امیرالمؤم نین نگه داری می ش ود. وسالمترین آنها درموزه کلیون لندن نگهداری می شود این فرشها هم قالی بودند و همچ نین گلیم هم داشتند. یکی از ثروتمندان انگلستان که کار تولید منسوجات بوده ب رای تحقی ق در م ورد رنگ رزی نخهای فرش ایرانی به ایران می فرستد تا بداند چرا زمانیکه روی این فرشها م واد اس یدی و شراب ریخته می شود رنگ این فرشها تغییر نمی کند . یکی از کارهای ش اه عب اس تج ارت ابریش م ب وده ب ا وارد ک ردن ابریش م ب ه ای ران ب افت فرشهای ابریشمی رونق می گیرد .تجارت را به ارامنه تحویل می دهد ارامنه اص فهان را برای زندگی انتخاب می کنند و از ارمنستان کوچ می کنند .ازمعروف ترین تج ارارمنی در اصفهان خواجه نظر بوده است . قالی های سانگوسکو 12-13 :تخته قالی متعلق به ارتش بد انگلیس ی بن ام سانکوس کو نقش این قالی ها شکارگاهی بوده .تعدادی در کرم ان ،تع دادی در کاش ان و تع دادی هم در اصفهان بافته شده است . قالی به نام موج دریا یا پرتغالی : کشتی ها وملوانانی که در لنجها بافته شد لباسهای ملوانان مشابه به ف رم لباس های ملوان ان پرتغالی است که درخلیج فارس می پوشیدند .رجشمارش 55وتار و پودش پنب ه و پ رز پش می اس ت .عمًال دراین دوره ت اریخی ح رفی ب رای گفتن درزمین ه ف رش ن داریم .ام ا درانتهای دوره صفویه افغانها به ایران حمله کرده و عمًال شیراز ،اقتصادی ای ران از بین می رود و قالی و بافی را نابود می کند در دوره صفویه ک ار مهمی ک ه انج ام گ رفت این بود که فرش را ازحالت روستایی باف ی به شهربافی تبدیل کرد با حمله افغانه ا ش هرها ک ه سقوط کردند ف رش ش هری ب افت ای ران هم از بین رفت و طراح ان و نقاش ان ی ا پراکن ده شدند .یا از بین رفتند. نتیجه گیری : تاریخ هنر قالی بافی در ایران زمین از کهن ترین هنرهای ایران است و اوج این هنر زیبا در دوره صفویه بروز کرده است .عوامل بسیار زیادی در اوج این هنر دخالت داشته اند که یکی از این عوامل اوج اندیشه های پادشاهان این دوره می باشد . خصوصًا شاه عباس که به اعتالی این هنر اصیل و سنتی کوششی بسیار کرد همین کوشش باعث سرمایه گذاری بر روی قالی شد پادشاهان صفوی عالقه بسیار زیادی به این هنر داشتند و شاید اولین بار بود که قالی از خانه های کوچک کارگاههای بزرگ راه یافت با چنین تشکیالتی فرشهایی در خور کاخ های سلطنتی و از ابریشم ورشته های زر و سیم بافته با نقوش زیبا و اسلیمی و شاخهها و باغ ها و شکارگاه ها بافته شد و شرکتهای انگلیسی پرتغالی – هلندی خریداران این فرشها بوده اند و بدین ترتیب آنچه که امروزه به نام صادرات فرش می بینیم در واقعه واگذاری نسلی از نسلهای گذشته بوده است . با تشكر از توجه شما گردآورندگان: پروانه پور اكبر نسرين خوش صفات بهار 93