فصل هفتم: استعدادها و تفاوت های فردی

فصل هفتم: استعدادها و تفاوت های فردی

اسلاید 1: فصل هفتم استعدادها و تفاوت های فردیگردآوری :

اسلاید 2: استعداد یعنی آمادگی طبیعی یا اکتسابی برای انجام دادن بعضی کارها تعریف استعداد از نظر کلاپارد : وقتی افراد را در شرایط یکسان آموزشی قرار می دهیم ، بین آنها از نظر بازده تفاوتهایی می بینیم ، عامل این تفاوتها را استعداد می نامیم .استعداد های هر فرد کم و بیش خاص خود اوست ، به این صورت که ممکن است یک فرد برای یک رشته از کارها استعداد خوبی داشته باشد اما برای رشته دیگری توانایی نداشته باشد مثلا ممکن است فردی در تحصیل موفق باشد اما در کارهای فنی پیشرفت خوبی نشان ندهد و در ایم موارد ممکن است بتوانیم او را با آموزش بیشتر به صورت یک مکانیک ماهر تربیت کنیم اما این کار زمان بیشتر و تلاش بسیار زیادی ایجاب خواهد کرد .

اسلاید 3: استعداد ها به مدت طولانی غیر قابل تشخیص می مانند و معمولا پس از 9 یا 10 سالگی است که می توان آنها را تمییز داد . مثلا استعداد موسیقی و نقاشی خیلی زود تجلی می کند ( بین 10 تا 12 سالگی ) یا استعداد برای ریاضیات و علوم پیش از 14 تا 16 سالگی ظاهر نمی شوند . تشخیص استعداد ها ، تعیین میزان آنها و تمیز تفاوتهای فردی در استعداد های مختلف ، مهم ترین کار مربیان و مشاوران راهنمایی تحصیلی و شغلی است . می توان گفت مساله راهنمایی به تعیین استعداد ها و تشخیص تفاوتهای فردی بستگی دارد ، به این معنا که تعیین دقیق و صحیح استعداد ها و تشخیص تفاوتهای افراد ، راهنمایی دقیقتر ، قطعی تر و اطمینان بخش تری را به دنبال خواهد آورد .

اسلاید 4: مثلا وقتی توانستیم تشخیص دهیم که تعدادی از دانش آموزان یک کلاس استعداد تحصیل در رشته فیزیک دارند و باز توانستیم تفاوتهای آنها را تا اندازه ای معلوم کنیم ، راهنمایی آنها خود به خود صورت خواهد گرفت .بنابراین می توانیم بگوییم که راهنمایی افراد اصولا بر تشخیص دقیق استعدادها و تعیین تفاوتهای آنها استوار است .

اسلاید 5: تحول استعدادهااستعداد ها نه تنها از فردی به فرد دیگر تفاوت پیدا می کند بلکه یک استعداد معین در مورد یک فرد معین نیز تغییر می یابد . آزمایش صفحه 130 و 131 می توان گفت که استعدادهای یک فرد ، در طول زندگی ، سه مرحله متفاوت را پشت سر می گذارند : رشد ، پختگی و پسرویاستعدادها به تدریج تجلی پیدا می کنند . سرعت رشد آنها در افراد مختلف متفاوت است . در بعضی ها به سرعت رشد می کنند و ناگهان در سطح پایینی متوقف می شوند ، در صورتی که در بعضی دیگر به کندی پیش می روند اما مدت زیادی به پیشرفت خود ادامه می دهند و به سطح بالایی می رسند . آهنگ رشد افراد به چندین عامل بستگی دارد که عبارتند از : عامل زیستی ، جغرافیایی و اجتماعی .

اسلاید 6: کودکان شهری ، از نظر بلوغ جنسی نیز سریع تر از کودکان روستایی رشد می کنند . استعدادها معمولا بین 10 تا 20 سالگی تجلی می کنند ، بعد از آن به استثنای مواردی که فرد به بیماری مبتلا می شود ، در تمام دوران میان سالی ثابت باقی می مانند . در دوران پیری استعدادها تغییرات عمیقی پیدا می کنند و تغییرات شخصیتی را به همراه می آورند ( البته زمانی که فرد به زوال عقل مبتلا می شود )نه تنها سن موجب تفاوت استعدادهای افراد نمی شود بلکه شرایط بیرونی و محیط زندگی نیز می تواند استعدادها را تحت تاثیر قرار دهند . بسیاری از استعدادها چون نمی توانند شرایط مناسبی برای شکوفا شدن پیدا کنند نهفته باقی می مانند .

اسلاید 7: نمونه هایی از استعدادها می توان استعدادها را به 2 گروه عمده تقسیم کرد : استعدادهای کلی استعدادهای اختصاصی

اسلاید 8: الف ) استعداهای کلی 1- استعدادهای حسیدر واقع ساده ترین ، ثابت ترین و آسان ترین استعدادها هستند . می توان آنها را در آزمایشگاه مستقیما مورد مطالعه قرار داد و تفاوتهای افراد را مشخص کرد.حس بینایی : روانشناسان به دو جنبه اساسی تیزبینی و حساسیت به رنگ ها توجه دارند .تیزبینی ، یعنی تشخیص دقیق اشیا . هر اندازه یک فرد بهتر بتواند اشیا را از یکدیگر تمیز دهد به همان اندازه از قدرت بینایی بهتری برخوردار خواهد بود . حساسیت به رنگ ها ، یعنی تشخیص رنگهای مختلف از یکدیگر .

اسلاید 9: تجربه نشان می دهد که در تیزبینی و حساسیت به رنگها نیز بین افراد تفاوت غیر قابل انکار وجود دارد . بهترین دلیل عینی برای نشان دادن تفاوتهای فردی در تیز بینی این است که تعداد افراد عینکی را در نظر بگیریم ، تازه می دانیم که اولا تعداد کسانی که باید از عینک استفاده کنند بیشتر از تعداد کسانی است که از عینک استفاده میکنند ، ثانیا شماره های عینک های افراد یک سان نیست .برای اندازه گیری تیز بینی از تابلوهایی استفاده می کنند که در روی آنها علایمی با اندازه های مختلف وجود دارد و در روشنایی مناسب نشان داده می شوند ، این تابلوها را اصطلاحا تابلوهای بینایی سنج می نامند .

اسلاید 10:

اسلاید 11: 1- نزدیک بیننقص های بینایی :

اسلاید 12: 2- دوربین

اسلاید 13: 3- آستیگمات

اسلاید 14: در مورد حساسیت به رنگها عقیده کلی بر این است که تفاوت افراد از نظر عملکرد عناصر حساس شبکیه چشم ، یعنی مخروط ها ، ناشی میشود . اولا توزیع این عناصر در تمام قسمتهای شبکیه یکسان نیست ، ثانیا در افراد مختلف متفاوت است . خود اشیا پیش از رنگ آنها دیده می شود و رنگ های طیف نیز ، زمانی که وارد میدان بینایی می شوند ، تحت زوایای متفاوت رویت می شوند ، یعنی وقتی رنگها از پهلو وارد میدان بینایی می شوند به تدریج و تحت یک نظم نسبی شناخته می شوند .

اسلاید 15:

اسلاید 16: افراد در دیدن رنگها ، به صورتهای مختلف تفاوت نشان می دهند . بعضی افراد هیچ رنگی تشخیص نمی دهند ، در این صورت از کوررنگی کامل صحبت می شود . اما اگر فردی بعضی رنگها را تشخیص ندهد اصطلاحا می گویند که کوررنگی ناقص دارد .

اسلاید 17:

اسلاید 18: کوررنگی نسبت به سرخ و سبز نیز وجود که به آن دالتونیسم می گویند . در واقع جان دالتون شیمیدان اولین کسی بود که به بیماری خود پی برد .

اسلاید 19: حس شنوایی : در مطالعه احساس شنوایی و تشخیص تفاوتهای فردی باز هم دو مورد را بیشتر در نظر می گیرند : تیزگوشی و حساست به اصوات موسیقیتیزگوشی : یعنی استعداد درک شدت صداها . بعضی ها به طور مادرزادی توانایی شنیدن هیچ صدایی را ندارند . این افراد طبیعتا نمی توانند سخن گفتن را یاد بگیرند و در نتیجه به افراد کر و لال تبدیل می شوند . بعضی دیگر به سنگینی گوش مبتلا هستند . می توان 2 نوع کری را تشخیص داد : کری برای فرکانس بالا که ریشه عصبی دارد و کری برای فرکانس پایین که معمولا علت خارجی دارد .

اسلاید 20: حساسیت به اصوات موسیقی : پدیده دیگری است که مورد توجه قرار می گیرد . وقتی صحبت از حساسیت گوش نسبت به اصوات موسیقی به میان می آید بلافاصله وجود یک استعداد پیچیده در ذهن مجسم می شود . در اینجا نه تنها عواملی مثل حساسیت نسبت به ارتفاع ، شدت ، طنین ، ریتم و حجم صداها متفقا وارد عمل می شوند ، عوامل دیگری نیز مانند توانایی ذاتی برای تولید اصوات موسیقی ، حافظه موسیقی و ذوق موسیقی نیز ضرورت پیدا می کنند . در واقع حساسیت به اصوات موسیقی عبارت است از یک استعداد هنری که بعضی عناصر شنوایی در آن دخالت دارند و در این توانایی نیز بین انسان ها تفاوتهای فردی قابل ملاحظه ای دیده می شود

اسلاید 21: 2- استعداد های حسی – حرکتی :اولین استعداد حسی – حرکتی که از ابتدای شروع روان شناسی آزمایشی مورد توجه بوده و دایما مورد بهره برداری قرار گرفته عبارت از زمان واکنش است زمان واکنش : یعنی مدتی که طول می کشد تا فرد به طور ارادی و با یک حرکت معین در مقابل یک تحریک کم و بیش پیچیده واکنش نشان دهد .

اسلاید 22: زمان واکنش به عوامل زیر بستگی دارد :زمان تحریک گیرنده های حسیزمان انتقال تحریک به مراکز عصبیفرایندهای مراکز عصبی و سرعت فرماندهی آنهازمان انتقال فرمان های مراکز عصبی به اعضای پاسخ دهندهزمان پاسخگویی اعضای پاسخ دهنده

اسلاید 23: هر اندازه گیرنده حسی سالمتر و مجهزتر باشد ، تحریک به همان اندازه زودتر به وجود خواهد آمد . اعصاب آورنده ، فرایند های مراکز عصبی و اعصاب برنده نیز هر اندازه بتوانند سریعتر کار کنند زمان واکنش به همان اندازه کوتاهتر خواهد بود . عضو پاسخ دهنده نیز هر اندازه سالمتر و مجهزتر باشد ، سرعت پاسخگویی بیشتری خواهد داشت . آزمایشهای متعدد نشان می دهد که انسان ها نمی توانند زودتر از 10 تا 12 صدم ثانیه واکنش نشان دهند. سه نوع زمان واکنش تشخیص داده می شود : ساده ، تشخیصی و انتخابی .

اسلاید 24: در زمان واکنش ساده فقط یک محرک ساده وجود دارد و پاسخ نیز از یک حرکت ساده تشکیل می شود . در زمان واکنش تشخیصی ، به بعضی محرک ها پاسخ داده می شود و به بعضی دیگر پاسخ داده نمی شود . مثلا به آزمودنی گفته می شود که در مقابل نور سبز با صدای زیر پاسخ دهد اما در مقابل نور قرمز با صدای بم پاسخ ندهد . در زمان واکنش انتخابی ، به محرک های مختلف پاسخ های مختلف داده می شود مثلا به نور سبز با دست راست و به نور قرمز با دست چپ پاسخ داده می شود . برای اندازه گیری زمان واکنش از کرونوسکوپ یا واکنش سنج استفاده می شود .

اسلاید 25: واکنش سنجکرونوسکوپ

اسلاید 26: 3- استعدادهای ذهنی : استعدادهایی که تحت این عنوان طبقه بندی می شوند عبارتند از : دقت ، حافظه ، تخیل وهوش .دقت یعنی متمرکز کردن توانایی های ذهنی روی یک چیز یا یک مساله . دقت ، فرد را آماده می سازد و او را برای درک یک موضوع هدایت می کند ، می توان دقت را کیفیت خاصی از فعالیت های مختلف روانی دانست . یکی از مشهورترین آزمون هایی که معمولا برای سنجش دقت به کار می رود عبارت از آزمون پرفسور بوناردل است . این آزمون به نام آزمون کارآیی مشهور است . امروزه دستگاه های متفاوتی وجود دارد که به کمک آنها می توان اشکال مختلف دقت مثلا دقت متمرکز ، دقت پراکنده ، خیره شدن ، دقت هدف گیری و.... را ارزشیابی کرد . این ارزشیابی ها معمولا در موارد انتخاب مشاغل مورد استفاده قرار می گیرد .

اسلاید 27: استعداد تخیل : تخیل یعنی استعداد تجسم اشیای غایب و طرح تصاویر ذهنی . روانشناسان تخیلات را در چند دسته مورد بررسی قرار می دهند . مانند تخیل آزاد ( تخیل شاعران و تخیل افراد در خواب ) ، تخیل عالمان هندسه ، مهندسان و فیلسوفان. می توان گفت که استعداد تخیل ، بیشتر از هوش به انسان اختصاص دارد .

اسلاید 28: ب ) استعدادهای اختصاصی :اختصاصی = مفهوم نسبییک استعداد معین می تواند نسبت به یک استعداد دیگری که کلیت بیشتری دارد اختصاصی به حساب آید و نسبت به استعداد دیگری که محدودتر از آن است کلی محسوب شود . مثلا استعداد ریاضیات می تواند نسبت به هوش ، اختصاصی ، اما نسبت به انواع مختلف تفکر ریاضی ، جبر ، هندسه و ... کلی باشد .با این وجود بعضی استعدادهای ذهنی یا بعضی استعدادهای مربوط به یک فعالیت معین ، مثلا استعداد برای انجام دادن یک شغل را استعدادهای اختصاصی می نامند . امروزه آزمون های متعددی برای ارزشیابی بسیاری از استعدادها ساخته شده است و مثلا می توان استعدادهای موسیقی ، دفتری ، هنری و... را به کمک آزمونهای خاص خودشان مطالعه کرد و تفاوتهای افراد را تشخیص داد .

اسلاید 29: پایان