فصل چهارم از کتاب روش تدریس فارسی و آموزش کودکان دوزبانه

صفحه 1:


صفحه 2:
فصل چهارم مهارتهای زبان شفاهی و نقش آنها در دوره دبستان در اين فصل خوانندگان مطالبی درباره مهارتهای گفتاری و نقش این مهارتها در فعالیتهای تدریس - یادگیری در دوره دبستان خواهند خواند. نخست به معرفی چهار مهارت زبانی صحبت کردن» كوش دادن» خواندن و نوشتن اقدام خواهیم کرد و سپس به بررسی مهارت گوش دادن و چهار مرحله متوالی آن» یعنی شنیدن؛ دقت و تمرکز حواسء دریافت و پردازش معنایی پيام و همچنین انواع گوش دادن (گوش دادن حاشیه ای» گوش دادن با دقت؛ گوش دادن فعال و گوش دادن تحلیلی) می پردازیم. در قسمت دیگری از اين فصل مهارت زبانی صحبت کردن (گفتن) شامل مراحل رشد گفتار و مهارتهای .اساسی کاربرد گفتار مورد بررسی قرار می گيرند 

صفحه 3:
مهارتهای زبانی و نقش آنها در پیشبرد اهداف آموزشی ۴-۱ در فصل اول گفته شد که پدیده زبان در جوامع انسانی به دو صورت گفتاری صحبت کردن و گوش کردن و نوشتاری (خواندن و نوشتن در امر ارتباط و ارسال یا دریافت پيام و ایفای دیگر نقشهای زبان به کار گرفته می شود. این چهار رکن زبان را « مهارتهای زبانی» می نامند. در یک تقسیم بندی دیگر» دو مهارت صحبت كردن و نوشتن مهارتهای تولیدی و گوش دادن و خواندن «مهارتهای ادراکی» یا دریافتی زبان خوانده می شوند. توجه كافى به تقويت و افزايش اين جهار مهارت؛ لازمه هر برنامه آموزشی است. دانش آموزانی که به مهارتهای كوش كردن صحیح و درک مطالب شفاهی تسلط کافی داشته باشند و بتوانند از زبان گفتاری خود به خوبی استفاده کنند و مطالب مورد نظر را به نحو احسن بیان کنند؛ به طور حتم مهارت خواندن را به درستی مى آموزند و بر چگونگی .تولید زبان مکتوب و متون نوشتاری آگاهی ذهنی و مهارت عملى مى يابند 

صفحه 4:
از طرف ديكرء کسانی که از خواندن لذت می برند و به دنبال آن مطالب زیادی می خواننده با افزایش ذخایر واژگانی و آشنایی با فحوای متون مختلف هم مطالب شفاهی دیگران را به خوبی درک می کنند و هم بهتر از دیگران صحبت کرده» با مقاصد خود را در قالبهای درست به نگارش در می آورند. بنابراین ارتباط مستحکم و زنجیر وار اين چهار مهار؛ انتخاب روش تدریس و ارزشیابی فعالیتهای تدریس - یادگیری همواره اين ارتباط همه جانبه را در نظر زبانی باید ما را بدان سو رهنمون شود که در داشته باشیم 

صفحه 5:
مهارتهای گفتاری (گوش دادن و صحبت کردن) ۴-۲ مهارت های گفتاری یا شفاهی یعنی گوش دادن و صحبت کردن» نخستین مهارتهای زبان به شمار می آیند. همه کودکانی که از شرایط زیست محیطی عادی برخوردارند اين دو مهارت را می آموزند. ولی تفاوتهایی نیز بین آنان مشاهده می شود. برخی از آنان واژگان زیادی در حافظه خود دارند و هنكام صحبت كردن به خوبی از آنها استفاده می کنند و هنگام شنیدن سخنان دیگران نیز به خوبی از عهده دریافت و درک پیامهای آنان بر می آیند. برخی کودکان نیز با وجود تسلط بر قواعد نحوی زبان دارای ذخایر واژگانی اندکی هستند و بدین لحاظ توانایی صحبت کردن در مورد موضوعات متنوع را ندارند. از وظایف برنامه آموزشی است که .مهارت شفاهى اين نوع كودكان را افزايش داده؛ اعتماد به نفس لازم براى كفتكو را در آنان تقويت كند 

صفحه 6:
گوش دادن :گوش دادن دارای چهار مرحله متوالی است که ما آنها را به صورت زير با نظرا تلفیق کرده ایم. ۱ شنیدن": احساس آواهای زبانی و تمیز دادن آنها از هم؛ ۲. دقت و تمرکز حواس: تمرکز بر منبع پیام و نیز خود پیام؛ دريافتفهم و ادرلكاوليه ييام شاملدركمعناووازه ه و جمله ه؛ .© بردازش معنايى بيام: دريافت و جذب نهايى مقصود كوينده كه منجر به عكس العمل در برابر شئيده ها .؟ .... می شود؛ مثل ابراز توافق» پرسش؛ اضافه کردن مطلب» حذف کردن و گوش دادن با درجه بالای کارایی» عوامل زیادی لازم دارد که از جمله آنها می توان به عوامل «برون فردی» مثل صدای رسای گوینده؛ لهجه گوینده؛ محتوای مطلب؛ رسانه (شخص؛ ضبط صوت و ...)۷ سرعت و سر و صدای محیط اشاره کرد. عوامل درون فردی» نیز شامل سلامت ذهنی و جسمی ۵ .اطلاعات و تجربیات قبلی وی و بینش شنونده نسبت به گوینده می باشد 

صفحه 7:
بنابراین آموزگاران و دبیران باید زمینه لازم را برای تحقق عوامل یاد شده فراهم کنند. آنان باید ضمن تدریس با صدای رساء سعی نمایند تا حد ممکن از لهجه فارسی معیار استفاده کنند و هنگام صحبت کردن در سرعت ادای جمله ها تعادل داشته باشند؛ نه زیاد کند و یکنواخت و بی روح صحبت كنند و نه زياد سريع و درهم و برهم؛ بلکه می بایست شمرده و واضح (با تقسیم نگاهها به طور مساوی به همه دانش آموزان) مطالب درسى را عنوان نمايند. همجنين بايد ترتيبى داده شود كه تا حد ممكن سر و صدای محیط مزاحم گوش کردن دانش آموزان نشود. از طرف ديكرء توجه دست اندر کاران به سلامت دستگاه شنوایی دانش آموزان ضروری است و هر ساله باید در این زمینه اقدامات لازم صورت گیرد 

صفحه 8:
بیش دانش آموزان نسبت به معلم و موضوع درس نیز از عوامل درون فردی خوب گوش کردن است. آنچه باعث افزایش دقت و توجه دانش آموز به مطالب بیان شده می گردد «نگرش مثبت» او به معم و موضوع است. معلمان بايد با مطالعات روانشناختی بر راههای تقویت مثبت نگرش فراگیران آگاهی و .تسلط يابند انواع گوش دادن. با توجه به اعمال شنونده در زمان گوش دادن؛ اين مهارت :زبانی را می توان به چهار نوع تقسیم کرد گوش دادن حاشیه ای (منفی) »كوش دادن با دقت كوش دادن فعال .كوش دادن تحليلى (انتقادى) 

صفحه 9:
گوش دادن حاشیه ای (منفی) این نوع گوش دادن معمولا در حاشیه یک کار دیگر که برای شنونده حایز اهمیت بیشتری است انجام می شود؛ مانند مواقعی که هم زمان با مطالعه روزنامه به رادیو یا تلویزیون گوش می کنیم که در این نوع گوش دادن شنونده هر از گاه توجه خود را به مطلب گوینده معطوف کرده. قسمتی از مطالب او را به طور « انتخابی» و با دقت بیشتری گوش می دهد. این نوع گوش دادن از آفتهای یادگیری از جمله در کلاسهای درس است. دانش آموز ضمن مشغول شدن به کارهای دیگر یا فرو رفتن در رویا ارتباط مستحکمی با معلم برقرار نمی کند و ضمن شنیدن صدای معلم به طور مبهم: از دریافت و پردازش پیام .او غافل می شود؛ معلم باید با شیوه های مختلف کلاسداری از اين امر جلوگیری نماید 

صفحه 10:
گوش دادن با دقت .۲ خر آین نوع گوش دانن, دائش آموز سعى مى كنذ بيامهاى شفاهى معلم رأ بفهمد و به علت احترام خاص به معلم با احساس نياز به مطالب ارانه شده؛ با دقت به سخنان معلم كوش كرده؛ واكنشهايى مناسب با بيانات معلم از خود نشان دهد. كوش دادن با دقت نقطه مقايل كوش دادن حاشيه اى است و معلمان بايد سعى كنند دانش آموزان را از عادت به كوش دادن حاشيه اى برحذر داش آنان را به سوى كوش دادن با دقت هدايت ۳ گوش دادن فعال ذهنی و نگرش خود نسبت به معلم و موضوع درس در ارتباط شفاهی با معلم فعالانه شرکت می کند و با این کار گوینده را به ادامه سخن ترغیب می نماید. هر چه حسن نظر و علاقه دانش آموز به معلم و موضوع درس بیشتر باشد مطالب گوینده بهتر در در اين نوع گوش دادن؛ شنونده و از جمله دانش آموز برحسب .ذهن او جاى مى كيرد 

صفحه 11:
.(گوش دادن تحلیلی انتقادی) .۴ در اين نوع گوش دادن» شنونده با دفت کامل به سخنان گوینده گوش می دهد و محتوای پیامهای او را تجزیه و تحلیل می کند؛ صحت و سقم آنها را می سنجد و نقاط ضعف و قوت آنها را مورد بررسی :انتقادی قرار می دهد. از جمله مهارتهای اين نوع گوش دادن می توان به موارد زیر اشاره کرد تمیز دادن جمله های صریح و روشن از جمله های بی ربط و ارزیابی آنها؛ تمیز دادن‌جمله هیولقعی‌از جمله هوتخیلین - شناساییو داورعدر مورد لهنگصدایگوینده و حا اخعاطفی‌لن - .كشفو ارزيابىك رليشها و تعصباتك ويندم - 

صفحه 12:
صحبت كردن گفتار صورت مادى زبان است و مى توان أن را غنى ترين و متنوع ترين شكل بيان دانست كه تا كنون شناخته شده است. صحبت کردن دومین مهارت زبانی است که انسان یاد می گیرد. آموختن این مهارت از خانواده و مراکزی مثل مهد کودک شروع می شود. تا قبل از ورود به دبستان» کودکان در مدت چهار الی پتج سال به فراگیری مهارت گفتن می پردازند و به نظام زبان فارسی و زیر نظامهای آوایی» صرفی؛ نحوىء معنایی و کلامی آن به اندازه کافی مسلط می شوند. آنان تقریبا چند هزار واژه در اختیار ..دارند و با همین امکانات با دیگران ارتباط شفاهی برقرار می کنند 

صفحه 13:
کودکان در حدود پنج تا شش ماهگی شروع به تلفظ زنجیره ای از هجاء مانند ب ب ب يا م م م مى كنند. حدود اواخر سال اول زندگی شان اولین کلمه قابل فهم خود را (مثلا مامان) ادا می کنند. البته کودک قبل از اينكه صدايى توليد كند دارای درک زبانی می شود و پیش از آنکه کلمه ای بر زبان آورد با حرکات و اشارات به پرسشها و آموزشهای والدین پاسخ می دهد. شش ماه تا یک سال پس از گفتن اولین کلمه و .زمانی که تعداد واژگانشان به پنجاه برسد شروع به ساختن جمله های دو کلمه ای می ‎SHS‏ این جمله ها عموما نوع تلگرافی جمله های بزرگسالان بوده. غالبا شامل اسم؛ فعل و تعدادی صفت هستند؛ ولی فاقد حروف اضافه, ربط علامت صفت عالی و... می باشد. ابه روابط دستوری پایه مثل نقشهای فاعلی و مفعولی را رعایت می کنند 

صفحه 14:
۸ __ووش ندرس زیان فارسيٍ مراحل رشد گفتار" ‎ae >‏ غات و عون کردت (مجا عاماء قاد ‎err‏ اولین کلمات قابل فهم ‎GS)‏ | بیه هیوه بل ‏۸ ماهگی رکیبهای د وکلمه‌ای ‎Toe‏ ‎(MSE eden)‏ ‎Sour ۴‏ اجمله‌های طولای‌تر مدادم ‎ch 99 sa‏ (گسترش جمله‌های ‎(ASE‏ ‏۳۰ ماهگی تا ۴ سالگی گفنگوهسای تسبتاً طولانی با | اون چیه رو میز4 جمله‌های ساده (جملههای کامل ساده) ‏۴ سالگی بیان طولائی‌تر و پیججیده‌تر که به | سس ‏مکالمه‌های بزر گسالان شباهت دارد (جمله‌های یچیده) ‎ 

صفحه 15:
هنگامی که جمله های کودک بلندتر و پیچیده تر مى شود عناصر تصریفی مثل عناصر جمع ساز و ,حروف اضافه و ریط که نقش پیونددهنده جمله ها را بر عهده دارنده در گفتار او مشاهده مى شود بين سنين جهار تا ينج سالكى؛ کودکان می توانند جمله های کامل؛ پیچیده و بسیار شبیه یه جمله های بزرگسالان را به کار برند. البته مقاهیمی که کودکان به کلمات نسبت می دهند غالبا با مفاهیمی که بزرگسالان از کلمات در ذهن دارند متفاوت است. استنباط آنان از برخی کلمات» کلی تر و عمومی تر از بزرگسالان بیش گستر) و از برخی کلمات دیگر» محدودتر است (کم گستر). در دوران کودکستان و دبستان واژگان کودک به سرعت افزایش یافته عملکرد گفتاری او پیشرفت می کند و به قواعد نحوي زبان تسلط کامل می یابد و معانی و عملکردهای مختلفی دارند و همین در ک» پایه ای می شود برای .... درک و ابداع لطیفه و گفته های استعاری» مانند گاومون زایید» زیر پامون علف سبز شد و 

صفحه 16:
: مهارتهای اساسی کاربرد گفتار لستفاده از کلمه ه و جمله هومتناسببا موقعینگ فتگ+ بیان روشن نظرات اصلی با استفاده بیجا از کلمات مناسب؛ ,۲ صحبت کردن با صدای رسا در آن حد که شنونده یا شنوندگان آن را به خوبی بشنوند؛ ۳۰ صحبت کردن به نحوی که شنونده مقصود گوینده را دریابد؛ ,۴ کاربرد واژه ها به طور واضح و مشخص؛ .۵ استفاده از واژه های زنده زبان؛ .۶ درخواست و دادن اطلاعات درست ۷۰ 

صفحه 17:


صفحه 18:
از آنجا که ارتباط چهار مهارت زبانی صحبت کردن گوش دادن» خواندن و نوشتن امری مسلم است و توجه کافی به رشد دو مهارت شفاهی زبان (گفتن و شنیدن) به بهینه سازی برنامه آموزش خواندن و نوشتن در دبستان کمک شایانی خواهد کرد لزوم توجه آموزگاران به پرورش مهارت سخن گفتن آشکار :می شود. در اینجا الگوی ارتباط این چهار مهارت از لوندستین را به نقل از فلاد عین مى آوریم برخی پژوهشگران در اين نکته تردید می کنند که رشد یک مهارت زبانی به آسانی موجب رشد دیگر مهارتهای زبانی شود؛ اما به عقیده ما اگر در امر آموزش به طور هم زمان به اين جهار مهارت توجه شود مثلا اگر هنگام تدریس مهارت خواندن از روشهایی استفاده شود که به استفاده از مهارت شفاهی .دانش آموزان هم توجه دارد» قطعا نتیجه بهتری عاید خواهد شد 

صفحه 19:
و آموزگاران می توانند علاوه بر اجرای صحیح تدریس دوره آمادگی فارسی اول ابتدایی؛ با استفاده از شيوه هایی مثل قصه گویی؛ تعریف خاطره و نمایش خلاق به تقويت و افزايش مهارت گفتاری دانش آموزان بپردازند. در اين صورت دانش آموزان در درسهای فارسی و جمله نویسی با موفقیت بیشتری عمل مى كذ همچنین آموزگاران با شناخت کافی از اختلالات گفتاری و شنیداری که در فصل هشتم خواهد آمد به دانش .آموزانی که دچار اين اختلالات هستند یاری خواهند کرد تا مطالب درسی را بهتر از پیش یاد بگیرند 

صفحه 20:
با تشدر ار حسن توجه