مبحث ورودی در شهرهای ایرانی

صفحه 1:
نام درس :تاریخ شهرهای اسلامی موضوع‌نورودی ها :دانشجویان 

صفحه 2:
تعریف دروازه(ورودی) دروازه شهر: (حصار شهر برج و بارو» قلعه و مانند آن) به هر مدخل یا دروازه‌ای که در دبوار شهر قرار دارد گفته می‌شود. درگاه يا پورت هم به همین معناست. يكي از عناضر كالبدي درساختار شهرء براي تقويت كيفيت نمادین و هویث آن دروازهه بدهاند دروازه شهر قديم به عنوان يك «نشانه شهري» در «شبکه نمادین شهر» که از عناصر اصلي ساختار شهر است» مي تواند مطرح شود. ای عناصر اصلي» ابزارهاي هویت دهنده و نقاط عطفي در سطح شهراند که با سازمان فضايي خود در اجیاد خاطره ذهتي از شهر و خوانايي آن به کار مي‌آنید به كارگيري نمادین و كاركردي این عنصر نشانه‌اي در شهرسازي معاصر چه به صورت احیاء و مرمت دروازه‌هاي قديمي و جه با کاربست شكلي و مفهومي عتصر دروازه؛ گاه به عنوان مفصل و گاه به مصداق پنجره‌اي گشوده بر افقهاي نوء بیانگر اهمیت و امکان استفاده از این عنصر در فرایند طراحي و معاصرسازي شهري است. مي‌توان از سه جنبه به تعریف دروازه‌ها پرداخت جنبه معناشناسانه؛ تاريخي و نمادین و كاركردي 

صفحه 3:
تعریف دروازه از جنبه های گوناگون جنبه معنا شناسانه اصطلاح سنتي باب جه با عطف به شهرسازي و جه به ادبيات. دلالت بر حركتي از ميان فضاي متعين دارد که در مدت زمان معيني انجام مي كيرد دروازه؛ نقطه ورود به يك فضاي محصور به وسيله ديوار يا يك فضاي باز محصور با حصار است دروازه محل گذر است. گذر از حالتي به حالت دیکر و به ویژه گذر از حالت بيروني به وضعيتي دروني. در منابع موجود معان ياصلي مرتبط با موضوع دروازه به این ترتب قابل بازيابي است: در لغتنامه دهخدا ذیل لغت دروازه باب در بزرگ شهر و قریه و کاروانسرا و مانند أن كر زرك فاحل شی معا ورود به شهر با قلعة دا قشتبه و ده در فرهنگ معیی درب رگا کرت آمده است. ک فرهنگ لمات فرانسه هم مي بینیم: در گذشته ورودي مخصوص ساخهت شده در حصار شهر بوده است براي ورود به آن. نیز در لغتنامه اتكليسي داريم دروازه محل ویژه ورود که از میان یک ديوار يا حصار مي كذرد. دروازه شهر و فصل كتاب هر دو به باب معروفتد و هريك سرآغاز يا سرانجام يك سقرند. وروديها و دروازءها و جلودهاي فضايي گذار و اتصال هستند و به طور مستقل نقطه وصل و كذار را در انواع اتصال فضاهاي باز به فضاهاي پوشیده و بسته شکل ميدادداند به طور كلي مي‌توان چهار خاصیت را براي دروازههابرشمرد: تعریف فضاء تشخیص فضاء جهت‌بخشي و هدایت 

صفحه 4:
0 8 در كذنشته دروازدهاي شهر و فضاهاي بيرامون آنهاء مكانهاي بارزش و مقدس به شمار مي آمدند. آيين كشودن و كذر از يك دروازه؛ مراسم ويزداي را طلب مي كرد همجنين دروازه در كذشته شاهدي بر وضعيت اجتماعي شهر به شما ر مي‌آمده است. و فرهنك هاي كهن شرق مكانهاي داوري را د رهمين جا بنا مينهادند بنابراين عمل ورود از يك دروازه. يك عهد و بيمان است آنجه درون شهر قرار درد و نقش دروازه در اين ميان: هدايت كري لمست. دروازه شهر لشکارا اشارتي نمادین به شمار مي‌آید. آستانه و دروازه نشان دهنده جهت و راه حلي ملموس و بلادرنگ براي پيوستگي فضا هستند شهر محصور یادآور و نماذي از كيهان و جهات آن است در شهر ایران باستان‌شارساساني چون شار پارسي, بر مبباي باورهاي ديني و متأثر از مقوله جهان‌بینی معمولا به حصاري ختم مي‌گردد که بيلي يادآوري جهات و عناصراریعه چهار دروازه به چهار سوي عالم داشته باشد. در شهر اسلامي دروازه در مقیاس بناهاي مهم. فضاهاي باز عمومي.در معماري شهرهاي قدیم ابین. دروزهها و قضاهاي ورود به بناها به ويزه بناهاي مذهبيء از تسلسل و تنوع بسيار غني برخوردار يوده اند. مراتب و توالي فضابي مفهومي ماندكار برلي كذاراز يك فضا به فضاي ديكر 

صفحه 5:
ae ۱ دروازه‌ها مي‌توانند نقش های کار کزدی متفاوتی داشته باشند ابعاد کار کردی دروازه ها را می‌توان به شش دسته تقسبم کرد: نقش ارتباطی, دغاعي و امنیتی. اقتصادي, اجتماعي. يادماني و بصري. از آنجا که در شهر معاصر کالبد دروازه‌هاي باقیمانده چه به جهت کالبد و چه به جهت خاطره اي تنها جنبه يادماني و بصري آنها مي تواند به طور خاص مطرح باشد. در این صورت دروازه ماوراي يك عملكرد ساده مي تواند در ساختار شهر به غنوان عنصر نمادین مطرح گردد. 

صفحه 6:
دروازه‌ها در خاطره جمعي معاصر شهر نمادها و نشانه‌ها در معماري از گذشته تا امروز طیف وسيعي از بناها را شامل مي‌شود دروازه‌ها نیز به عنوان يکي از نواع برجسته بناهاي نشانه‌اي, جلوه‌هاي گوناگون داشته‌اند برخی از ارزش‌ها و مفاهیم نشانهای و نمادین دروازه‌ها همجنان قابل تبدیل به مصداق‌های معماري امروزي هستند تداوم خاطره اي مکان دروازهها در هر زمان نمود ويژه‌اي داشته است شکل کالبدي دروازه‌ها به تدریج با تغيير نام آنها در طول دوره‌هاي مختلف تاريخي به کالبدي ذهني و با اضمحلال برخي از آنها در شهر امروزبه صورت ذهني - خاطره‌اي در آمده است. در شهرنشينيي ايراني علاوه بر مرزهاي طبيعي. حصارهاي منظم. باروها و دروازه‌هاي معدود براي ورود به شهر قلمرو شهر را تعیین مي‌نمود. در دوران معاصر عناصر دفاعي شهرها تغيير يافتهاند. و حصارهاي فيزيكي جاي خود را به روابط سياسي و تجهیزات الكترونيكي و ماهواره‌اي داد‌ند. به این ترتیب. مکان دروازه: مكائي است براي القاء حس گذار و انتقال از قلمروي شهر جدید به قلمرو شهر قدیم و این گذاري است دوسویه 1 7 ‎eres Clee) ig ala rhe ace ee‏ اسهد دروازه درايق مفهوم, حرواقع نقطء قطفي نماد بن اشت ززاي ورودايم قلمرو بافت قديم. معاصرسازي. به مفهوم شيوه زندكي امروز را به جاي زندكي ديروز كذاشتن است؛ درك اين واقعيت كه جيزهابي از ریت مار ازتدكي نو باقيغانده أو در مين خال فاكتن رويكردي عفلاتي كديازتات أن حركت ييؤيستة به لومي اود ‏مهم‌ترین عامل در این کار پوبايي و تحرک فضايي است بدین منظور طراخي دروازه با فضاي پیرامون آن به عنوان بخشي از فضاي شهري در ارتباط با فضاهاي دیگر در جهت زنده کردن خاطره جمعي و تداوم ‎eee‏ خاطره‌اي آن مکان مي باید انجام گیرد. از این طریق نوعي خوانايي در سيماي كلي شهر پدیدار خواهد شد بنابرا بس از شکل گيري ساز کار فضايي وفعاليتي, عناصر نماديني طراحي و مستقر شود تا نشانه‌اي هویت دهنده باشد و در همین حال,زنجیره يادماني این رشته تاريخي را متناسب با روج ‏زمانه‌تکمیل کند این استقرار به گونه‌ای است که در هر زمان ديگري پس از گذر وافعه, مکان معنا بيدا مي كند ‎ ‎ ‎ 

صفحه 7:
کاربرد دروازه “1 در گذشته شهرها محصور به حصار یا دیوار بود‌اند و تردد به داخل یا خارج از شهرها از طریق دروازه‌های موجود در دیوار دور تس وهی کر ی اهب أن رق راتت اد ‎ae‏ ‎Reh Sige fey Wty sya i ese WET ees beep ees Us als eee‏ دروازه شهرها اهداف مختلفي مانلن دفاع. امنیت. ايمتی). تجارت و کسب عوارض داشتهاند و برای همین توسط نظامیان ی ات ای امار: نيد دروازه شهر محلی برای نمایش انواع گوناگون اطلاعات عمومی ماننداطلاعیه‌های مالاتی و عوارض. مقررات محلی و مطالب قالونی بوده‌ند. با توجه به نقش دفاعی دروازه‌هاء جنس آنها محکم و تقویت شده بوده و با مجسمه‌ها و نقوشی تزئین می‌شده‌اند که هدف آنها ارعاب بوده است, گاه سر بریدده شذه جنایتکاران با دشخنان بر دروازه شهر آوبخته می‌شدم است: درواههای شهری در شهرهای قدیمی و تاریخی وجود داشته‌اند و در سراسر جهان نمونه‌های بسیاری از آنها از دوران باستان نا حدود قرن ‎۱٩‏ میلادی ساخته و مورد استفادهقرار می‌گرفته است. معمولاً در بسیاری از شهرها دروازه‌های شهر پس از زمان شروع مقزرات منم رفت‌وامد که الب شب هتگام بوده نت می‌شده‌اند. با فزایش ثبات و آزادی‌های مختلف. کارکرد برج و بارو و بالطبع دروازه‌های شهر به چالش کشیده شد و بسیاری از دیوارها تخریب یا رها شدند و به دنبال آن دروزه‌های شهری نیز حذف شدند. امروزه ديوارها و دروازههاى شهرى قديمى به منظور حفظ آثر تاریخی نگه داری می‌شوند و معمولاً کاربرد گردشگری دارند. 

صفحه 8:
0 شکل گیری اولین دروازه ها در قديم شيراز دارای ۶ دروازه بوده است. که عبارتند از : ادروازه قرآن» دروازه اصفهان؛ دروازه سعدی؛ دروازه قصابخانه؛ دروازه کازرون؛ دروازه شاه داعی الى اله دروازه قران به دستور عضدالدوله دیلمی ساخته شده است. وجه تسمیه آن بخاطر قرآنی است که به دستور امیر در آن گذاشته شده بود تا مسافرین به سلامت از زیر آن عبور کنند. این طاق به مرور زمان به خرابی رفت» تا این که درزمان کریم خان زند از نوساخته شد و قرآن معروف به <<هفده من >> که منسوب به خط سلطان ابراهیم نوه شاهرخ تیموری در اطاقک بالای آن گذاشته شد. قران مذکور در حال حاضر در موزه پارس شیراز نگهداری می‌شود. این دروازه با نبخردی شهرداری شیراز در سال۱۳۱۵شمسی با دینامیت ویران شد. باردیگر این دروازه با بلندنظری یکی از بازرگانان معروف شیراز بنام حسین ایگار در سال ۸ شمسى تجدید بنا كرديد. در اتاقكهاى كنارى اين بناء ایگار و همسرشان دفن گردیه‌ند. اين بنا در تاريخ ۱۹/۹/۱۳۷۵باشماره ۱۸:۰در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. دروازه قران در شمال شرقی شهر شیراز در تنگ اه اکبر میان کوه چهل مقام و کوه باباکوهی قرار دارد و در واقع در خروجی شیراز بسمت شهرمرودشت واقع شده است. این بنای تاریخی در کنار فلکه طاووسیه شیراز قرار دارد. دروازه قرآن در فاصله کمتر از ده متری مقبره خواجوی کرمانی و همچنین فاصله کمتر از پانصد متری باغ جهان نما و همچنین فاصله کمتر از هزار متری مقبره شاعر نامدار پارسی زبان حافظ شیرازی و باغ جهان نما قرار دارد 

صفحه 9:
دروازه های شهر نقش آستانه و محل گذار بیرون به درون را ایفا می کردند. بسیاری از فعاليتهاى اجتماعى اقتصادى و آییتی در کنار نها شکل می گرفت گذرهای اصلی شهر عموما " از دروازه ای شروع و به دروازه ای دیگر ختم می شد. در این میا دروازه هایی بسته رو به کدام راه و شهر دارند ارجح از بافی مشابه و معروفتر و پرترددتر می نمایند. نخستین ساختار اصلی شکل گیری شهر شیرازبه درورهرونق آن در زمان آل بویه در قرن چهارم هجری مربوط می شود .قبل از اين دوره مسجد جامع عتیق احداث و بزار شهر تا دروازه اصطخر امتداد داشت در زمان آل پویه غناصر شهری در مسیر قنات عضدی استقرای یافتند. بای باروی شیراز را بر خلاف دیگر شهرها تاکنون حصاری گرد خود نداشت از صممام الدوله دیلمی آل بويه دانسته اند.قطر دیوار در اصل هشت آرج و طولش به دوازده هزار آرنج مى رسید و شمار دروزه ها نیز کم از يازده نبود . که از هشت دروازه به نام های اصطخر- شوشتر_خسان-سلم-کوار-مندرودومهندر بلاق مایت ‎susie Gus gs bl totes Gosia Ss jase Zoe‏ بوده با حصاری دایره ای شکل نیزهندسه آن حکایت از شهری تک مرکزی که ر: إين نوع شهرسازى به نوعى به تمدن هاى بيشين ايران باز مى كرد دارد 

صفحه 10:
امشعيق + - حور واه حای خدیم تلهر در دوو ات تار یخی ‎sng GON‏ > ات‌یعان مهصقویه. > وزتديدو لالمازيه 

صفحه 11:
دروازه‌هاي قدیم در شهر معاصر در گذشته, دروازههاي شهر نقش استانه و محل گذار از بيرون به درون را ایا مي‌کره‌اند بسياري از فعاليت‌هاي اجتماعي, اقتصادي و آييني در كنار اين دروازهةا شکل مي گرفت. گذرهاي اصلي شهر عمومً از دروازه‌هاي شروع و به دروزهاي دیگر ختم مي‌شد. در جريان توسعه شهر و از بين يردن خصار تاريخي در توسعدهاي بس ازدوره زنديه.كذرهاي اصلي كماكان باقي ماندند و بر جاي حصار شهر و بسياري از كذرهاي اصلي. خيابانهاي اصلي شهر كشيده شد اين خيابانها كماكان به عنوان محورهاي ارتباطي بين بافت قديم و جديد شهر عمل ميكنند و از جايكاه وی کل بر خوردارد یه لور قد در بسياري تقاط در معل دزيازه‌هاي دیرزز فاگهر میدن و جهار زاد لطلي ‎loa)‏ شده آنت. با تخريب حصارهاي شهر در توسعه هاي جدید و گسترش محدوده شهر به خارج از مرزهاي بافت تاريخي. کالبد دروز‌ها و برخي نام‌هاي آنها از بین رقت همان‌طور که در دوران مختلف تاريخي برخي دروازههاي شهر با كالبد و برخي با نام هاي متافوت در يك كالبد بروز بيدا كرده اند اما آنجه باقي ماند. مکان آنها به عتوان نقاط عطف در محدوده ارتباطي بافت قدیم و جدید بود که همواره از اهمیت ویژهاي برخوردار بوده است دورازه با غشا با کشیده شدن خیابان زند تغییر نم داد دروازه سعدي به عنوان یک گره ترافيكي در انتهاي شرقي خيابان كريمخان زند -موسوم به زند باريك - درآمد دروازهکازرون, به نوعي ابه ره بار و ماهي تير كاربري داد. دروازه اصفهان به صورت یک میدان بزرك كماكان باقي است. دروازه شاه داعي الله. با احداث بولوار سیبویه به صورت فلكه در ضلع جنوبي بافت. محل تردد اتومبیل‌هاست نقش دروازهقصابخانه در ضلع جنوب شرقي شهر, در یک سمت محورارتباطي بینالحومین: کمرنک شده است و کل مشیر به چهار رام مشیر؛ کل شیخ ابوذر عه به میدان غدیر. و کل شاهزاده قاسم به میدان شاهزاده قاسم تغییر نام داده‌اند.به این ترتیب نقش كليدي دروازهها حفظ كرديد در اين جربان به نوعي تغيير شكل و ماهيت يافت مكان دروازءها به عنوان محلي براي عبور و كذار از بافت قديم به بافت جديد و بالعكس شكلي واقعي بيدا كرد دروازه هاي تاريخي در طول زمان تغييرات بسياري بيدا كردداند. براي ريشديابي رشتدهاي خاطرداي. سه مرحله يا مقطع اصلي به اين ترتيب و جود دار 1 البدي 2كالبدي - ذهني 3ذهتي - خاطره‌اي 

صفحه 12:
1-دوران حيا. كالبدي دروازه‌ها :در این دوران. دروازه‌ها وجود خارجي و نمود کالبدي دارند. این دورلن شامل تمام دورههاي متوالي تاريخي است كه در آن دروازهها عموماً كاركرد دفاعي - اقتصادي دارند تحول رشته حيات درولزهها عموماً کارکرد دفاعي - اقتصادي دارند تحول رشته حیات دروزهها در این دوران, به دو شکل ظهور مي‌پاب: اول-تفییر مکان دروازه به دلیل جابجايي حصار شهر. و دوم تفییر نام دروازه‌ها که به دلایل مختلف. از جمله ملاحظات سياسي, انجام مي‌گرفته است. 2-دوران ‎Ske‏ کالبدي-ذهني دروازه‌ها:این دوران با یک شکست یا گسست تاريخي - اجتماعي همراه است که در اثر آن. حصار شهر معتاي تاريخي خود را از دست مي دهد و دروازه ها نیز به تبع این تغییر دچار دگرگوني معتايي مي شود. پیامد این دگرگوني, تغییر نام برخي دروازه‌ها و نامیدن آنها با وژه‌هايي مهندسي شهري و شهرسازانه جدید مثل فلکه. هارراه و میدان بوده 

صفحه 13:
1-دوران حیات ذهني-خاطره با از بين رفتن كالبد دروازهها و نقش کاركردي آن ها در شهردروازهها با تفییر کالبدي -محتوليي مواجه شدند. از آن بعد جایگاه ویژه دروازه‌ها به سبب ارزش مكاني و معاني شکل گرفته در طول تاریخ حیات شهر به طور ذهني و خاطره‌اي قابل بازشناسي است. اما آنچه از دیدگاه این مقاله اهمیت دارد. تداوم این حضور در خاطره شهري و ناخودآگاه ذهني - خاطره‌اي شهر است. به اين ترتيب با از بین رفتن کالبد دروازه‌ها در شهر معاصر. وجود رشته ممتد «ذهني خاطره اي »سبب ایجاد حس مکان گردیده است. ایجاد حس کان در بافت با زنجیره اي از تعلقات وابسته به آن سبب ایجاد یک حس اجتماعي مشترک مي‌گردد که به نوعي با احساس مالکیت همخوان است. قلمرو در این عرصه خاص به طور فيزيکي و ی از طریق برخی نمادها و مقررات قبال شناسایی است این اجنین است که دروازه‌های شهر. ارگذشته تا کنون د ریک رب رشته خاطره‌اي, تبدیل به الگوي ذهني در بازشناسی شیراز معاصر شده است بسياري از رويدلدهاي تاريخيء اجتماعي و سياسي شهر در این مکان‌ها وقوع یافته‌اند و اين موجد تداوم حافظه تاربخي شهر و مردمانش بوده است 

صفحه 14:
شکل ۷ - رشنه های طالطره ای درواّه های دهم شیراز (عالبهی - هی : ذهتی - ناطرء اي )ا +سی‌بویه ‎UEID-T‏ ۳-صفویه - زشی و قاجباریه ‏ ۵-پهلوی 

صفحه 15:
جدول ۱- ريشه یابی رشته های خاطره ای در واه های قدیم شیراز کابدی لد قاجار ‎Soe‏ خاطره امروز ‎ae om‏ ادروازه اصفهان ‎ee! isp‏ حروازه اصفهان 1 ‎ould fap oui ae Sut he whe | oni he one | =O whe‏ ‎oo‏ ۱ بت ‎ne SF‏ چهاررله شب ‎SF‏ ‎wr Sb hp hp‏ ادروثزه بافشاله ‎Ate [Ae‏ چهاررله زند جيهاررله ‎Hi‏ ‏0 0 ‎eee | Spee | abe he hp‏ | فروازه تال داص لله | ترواره شل ناص لد 0 ‎Bad ep Ap | Uap 2 dy‏ دروازه قسابکقه ‎se Lie‏ 0 ‎GS‏ صلاع ‎a ape | ape 5 a‏ ‎_I phe | Spoke Darke hye‏ = كل شيخ االرعه _ [ ___ میدان خدهر قرب دیق 0 0 درواره مهتقر ‎sep | othe‏ دووازه ‎Si‏ درواژه محدیٍ درواژه سمدیٍ درواژه سمدیٍ 0 

صفحه 16:
بررسی دروازه در دوره های مختلف الف)بنیان گذاری تا دوره آل بویه از آنجا که شهر اولیه فاقد حصار و بارو بوده, دروازه خاصي براي آن نمي‌توان متصور شد. ب)دوره آل بویه ‎eles eng cas mah Sond ales dle tee a‏ کرد ان اه سس ترا شهت دروازه بود: دروازه اصطخر. دروازه شوشترء دروازه بند آستانه دوازه غسان؛ دروازه سلمبدروازه کواره دروازه مندرود و خزفازة مهدر ‎ ‏ج)دوره اتابکان ‏در مورد حدود وسعت شهر در دوره اتابکان به عنوان دومین مرحله تحول تاريخي شهرء حمدالله مستوفي دور باروي شهر شیواز را دروازه هزار و پانصد گام نوشته و مي‌گوید شیراز هفده مجله ونه دروازهدارد. این دروازه‌ها عبارت بودند از دروازه ‏اصطخر. دروازه دلراک. دراک موسي, دروازه بیضاء دروازه کازرون, درولزه سلم. دروازه فساء دروازه نودروازه دولت و بالاخره دروازه سعادت 

صفحه 17:
دادوره سقوید سومین مرحله در تحول تازيخي دروازههاي شهر مربوط به دوره صفویه است که با گسترش محدوده حصار شهر به خصوص در سمت شمال غرب و گشوده شدن تنگه الله اکبر یا همان دروزه قرآن امروزي در سمت شمال بازشناخته مي‌شود در این دوره حصاري ماتند دوره‌هاي پیش گرداگرد شهر را فراگرفته و خندقي عمیق این حصار را از حومه و بغ‌هاي اطراف جدا مي‌کرده است اگرچه شاردن كه از اواخر عهد صفویه شیراز را دیده. حصار آن را خراب توصیف نوده و عده دروازههاي آن را چهار عدد دانسته است ولي چون مي دانيم كه تا عهد کریمخان زند تعداد دروزه‌هاي شهر در حدود ده تا دوازده بود مي بايستي در عهد. صفویه هم سایر دروازه‌ها وجود داشته باشد منتهي مانند چهار دروازه اصلي که شاردن به ذکر آنهاپرداخته. اهمیت نداشته که توجه خارجیان را جلب کند. *)دوره زتدیه شهر شیراز در زمان معموري 12 دروازه و 19 محله داشته است و دور باروي آن نزدیک به فرسخ ونيمي بود. کریمخان زند د رسال 1180 ۰ در تجدید بناي حصار گنه محیط آن را قدري کوچک تر نمود. و دروازمهاي دوازدگانه را به شش دروازهمنحصر ساخت (نهامي: ۰1347 497 این دروازه‌هاي شش گانه ا اواخر عهد قاجار و الیل سلعلنت پهلوي نیز به همان تام و نشان قدیم وجودداشت تا اینکه در تتیجه توسعه شهره موضوع دروازه منتفي شد و هم در داخل شهر قرار گرفت اما محل آنها مشخص است و در بعضي جاها به همان نامن قدیم خوانده مي‌شود. شش دروازه بیضاء جباجي. سعادت آباد. قسا. گوسفند و خاتوندر بازسازی حصار شهر حذف گردیده و فقط شش دروازه به نامهاي دروازه باغشاه. اصفهان. سعدي. قصابخانه شاه داعي و كازرون باقي ماندند. و)دوره قاجار تحول کی شهرجو دوه فا بت به شیزار دوزه اه چیر اسق؛معنوه هرا دوه شیب لوت ‎Sy Las Soe ayy ai pai‏ سو مي‌ماند حصار شهر نيز رو به ويراني مي رود و آثار خندق دور شهر يه صورت كودالي باقي ميماند علاوه بر شش دروازة كريمخاني مردم محلهابي از حصار مشروبة ا براي] رفت و امد خاب كرده بودند و أن را كل في كقتدد كل مشير کل تفاهزده قلسم و کل شیخ ‎je ae Sod‏ اين ‎SSNS‏ 

صفحه 18:
|| کیفیت ورودی شهرها: کیفیت محیطی در ورودی شهرها را می توان به صورت زیر مورد ارزیابی قرار داد ‎Bishan -‏ - سازمان بصری 7 - سازمان کالیدی wl So - - محیط زیست برای ساماندهی ورودی های شهری و افزایش کیفیت محیطی آنها پس از ارزیابی های صورت گرفته می بایست در واجد شرایط کردن عرصه ورودی به نحوی که یک عرصه ی ورودی شهری عام محسوب گردد اقدام کرد. همچنین باید ورودی با ویژگی های متمایز و خاص از دیگر ورودی ها و سازگار با شرایط و مختصات شهری خاص خود طراحی شود. 

صفحه 19:
عوامل موثر در طراحی فضای ورودی موفق برای آنکه فضایی دارای حس مکانی قوی بوده و پرمعنا ظاهر شود و پیوسته و کامل به نظر آید می بایست محرک های حسی مختلف تواما فضا را درک کرده تا حبن خاص نسبت به آن مکان ایجاد شود: تجربه توالی محرک های بصری از طریق حرکت در فضا میسر می شوداز آنجا که ادراک بصری مهمترین آدراک ما از فضاست . حرکت در فضا نقش مهمی در کمک به ایجاد این حس مکان قوی دارد. ‎ee‏ سای وا اد مسر های عبری از وه های علقي حت نوان بوره ‎Ae‏ جر تلوغ . وحدت و توالی فاص ول سم دوهی فصی إدراكي و البقاد. جين مكاتى قوى عَمْل پردم وان را سید بی کد مه رن این موامل عبار كنف أزذ 1- میزان محصوریت فضایی 3- تسلسل فضایی ‏2- لبه فضا (تعریف شدگی ‎(ol‏ 4- سرعت و حرکت ( قريب 1382) ‎ ‎ ‏با توجه به این عوامل در قضاهای ورودی شهرها با در نظر گرفتن میزان سرعت و حرکت در مسیر ورودی می بایست لبه های تعریف شده با تناسبات موجه. دارای ریت و هارمونی به نحوی تنظیم گردد تا برای ناظری که امروزه با سرعت بالای وسیله ی نقلیه خود آن را رویت می کند معنای بیشتری بر آن تشخیص داده و تصویر ذهنی عمیق تری در وی ایجاد گردد تا هویت فضایی و خاطره انگیزی در نهایت کیفیت محیطی آن بیش از پیش جلوه گر شود ‎ ‏مهمترین احساسی که باید در مساقر وارد شده به شهر القا شود حس ورود است.که در وهله ی اول روانی وسپس عینی و فیزیکی می باشد. از آنجا که مشخص کردن ابتدا و انتهای حوزه ورودی امری غیر ممکن است (به لحاظ جنبه هاى روانى ادراك آن)مهمترين بخش تنظيم بيكره و بدنه ی اضلی ورودی ابتدا و انتهای آن من باشد که فصل مشترک برداشت های متفاوت است 

صفحه 20:
نمونه دروازه های ایرانی دروازه ارگ سمنان در شهر سمنان واقع است. اين بنا دروازه شمالی و تنها باقی مانده ارگ سمنان است که در زمان بهمن میرزای بهاءالوله فرزندفتحعلی شاه قاجار» ساخته شده است. از نوشته کتیبه روی آن برمی‌آید که ساختمان آن در سال ۱۳۰۲ «. ق» در زمان سلطنت ناصرالدین شاه قاجار و حکمرانی انوشیروان میرز! حکمران سمنان» دامغان» شاهرود و بسطام به اتمام رسیده است. دروازه ارگ فعلی در واقع دروازه شمالی مجموعه ارگ دولتی قدیم سمنان بوده است. امروژه از مجموعه ارگ دولتی کین سمنان چیزی باقی نمانده است؛ زیرا در زمان رضا شاه به هنگام ساخت و ساز خیابانها و بناهای نو؛ تمامی اين مجموعه؛ به جز دروازه شمالی آن تخریب شد. نمای دروازه ارگ در شب و روز 

صفحه 21:
یکی از کهن‌ترین دروازه‌های قزوین است که به سوی الموت» رودبار و کوشک و شکارگاه‌های شمال قزوين باز می‌شده اسث و دارای یک ورودی با قوس و کلیل و نیم دابره است. در هر طرف راهرو دو طاق تما ساخته شده که با ترمی به سوي بیرون پیش آمده و حالت آغوش گشوده را تداعی می‌کند. این دروازه تتها یک تما به موی خارج شهر دارد که از تزئینات کاشی‌کاری و رسمی‌بندی برخوردار است و بدنه رو به داخل آن؛ آجزی سناده استن کاشی‌کاری موجود دز بنا در زمان قرمائر وليل زر مهد كس خض الملك قزوينى در دزره قاجاريان نجام شده است. 

صفحه 22:
دروازه قزوین یکی از دروازه‌های قدیمی و معروف شهر تهران بود. کر زمان شاه مومافت صفوی در ۱۶۲ هعری قمری فحستی برچ ار باروک: شهر تهران ساخته شد. طول این بارو شش هزار گام بود و چهار دروازهبیشتر نداشت كه دروازه قزوين در مدخل كنونى بازارجة قوامالدوله و شاهبور الوحدت اسلامى) واقع بود. با گسترش شهر تهران در زمان ناصرالدین شاه. برج و باروى شاه تهماسبى را ‎NGL LN langue ol SE USGS oat‏ را پر ‎Se Ga Tuga‏ تهران را به تقليد از نفشة شهر باريس به صورت هتدسی یک هشت ضلمی نامتساوی‌الاضلاع گسترش دادند و ۱۲ دروازه در اطراف آن احداث نموده و دورش را خندق کشیدند و دروازه قزوین در ورودی خیابان قزوین (میدان ركو یه دروزههای جدید به سبک معماری صفوی ساخته شده بود و با کاشیکاری‌های براق وامتنوج تؤليق دم بود با روى کار آمدن رضا شاه و افزايش جمعيت تهران: بار ديك نياز به نوسازى و كسترش بناهاى شهرى احساس شد و در 179 و با حكم شهردار وقت. اين دروازه‌ها را ویران نمودند در ۱۳۸۰ شهرداری متطقة ۱۱ و سازمان زیباسازی اقدام به اجرای پروژهٌ آرام‌سازی و بهسازی میدان قزوین نمود و پس از آن در ۱۳۸۴ با هدف احیای دروازه‌های قدیمی تهران به صورت نمادین و با توجه به اسناد تاریخی اقدام به بازسازی دروازه قزوین نمود که اکنون این دروازه با سازه‌ای بتونی و نمابی آجری در میدان قزوین تهران بنا شده‌است 

صفحه 23:
نمونه دروازه های خارجی ورودی شهر 50309131 همانطور که ملاحظه می شود در اين تصوير مى توان بسیاری از ویژگیهای ورودی شهری موفق را مشاهده کرد. دریافت سریع و کلی از شهر صورت گرفته و در ذهن ناظر تصویر و معنایی مطلوب از ورود به شهر تشکیل می گردد. دروازه ورودی شهر نقش کریدور بصری بین داخل و خارج شهر بوده و به دلیل فرم خاص خود دعوت کننده و جهت دهنده به حرکت مسافران می باشد. همچنین کیفیت بصری بالاو سیمای طبیعی مطلوب مسیر ورودی باعث افرایش کیفیت سکانس ها وهویت بخشی که در نهایت باعث ایجاد حس مکان و تعلق خاطر ناظر به اين فضا خواهد کشت 

صفحه 24:
Jeannette-pennsylvania 4. ‏ورودی‎ در این ورودی اگرچه اغتشاشات بصری بسیاری به چشم می خورد اما به دلیل وجود چشم انداز فراگیر از شهر» دریافت سریع در ذهن ناظر از معتای رسیدن به شهر ایجاد شده و ورود به لحاظ معنایی و عینی صورت می گیرد. 

صفحه 25:
ورودی های شهر نورفولک در ایالت ویرجینیا همانطور که در تصاویر | مشاهده می کیفیت بصری بالا در لطراف مسیر ورودی به دلیل حفظ سیمای طبیعی منطقه, موجب هویت بخشی و ایجاد انگیزه ورود در مسافر می گردد. علاوه بر آن نشانه گذاری با عناصر مصنوع شهری(مانند پرچم هاء پلاکاردهاء علائم و ..) در طول مسیر ورودی و همچنین حفظ شیب موجود در مسیر باعث هويت بخشىء خوانایی هدایت و جهت دهی مسافران می گردد. ‎Came aes.‏ 

صفحه 26:
مشهد در گذر تاریخ؛ بالا خیابان؛ از میدان دروازه قوچان تا بست علیا مشهد به عنوان یکی از کلان شهر های ایران و یکی از مهم ترین شهرهای جهان اسلام. آمروزه مورد توجه بسیاری از مردم جهان قرار گرفته است. این شهر اما پیش از آنکه به این وسعت و جمعیت دست پیدا کند. تاریخی را از سر گذرانده است. گویا تا حدود سال 1300 هجری شمسی مشهد تنها درا دو خیابان شرقی و غربی به نام ها بالا خیابان و پایین خیابان بوده است. این خیابان های سراسری. شهر مشهد را به دو بخش شمالی یا «پشت به حضرت» شامل محلات قبر میره نوغان: فتلگاه: تبل محله. آب میرزا و بخش جنوپی یا هرو به حضرت» شامل محلات باغ عتير: شرابء جهار باغ: ملک کوچه ارگ» سرشون عیدگاه و محله جدیدها تقسیم می کردند. بالا خيابان يا خیابان علیا از میدان دروازه قوچان شروع می شده و تا بست بالا یا بست علیا و صحن عتبق (صحن انقلاب) ادامه داشته است. توسعه شهر مشهد در آن زمان بر محور همین خیایان بوده است که محدوده آباد آن کمی پایین ترا رمیدان شهدا در کوج باغ عتبر فعلی (ية سمت حرم) شروع هی شده انست: 

صفحه 27:


صفحه 28:


صفحه 29:
دروازه نوغان از محله های قدیمی مشهد محله نوغان است خیابان اصلی این محله به نام راسته نوغان می باشد که کوچه ‎a ee eee eae ee oe ee‏ قرار داشته و انتهای شمالی آن به دروازه نوغان و انتهای جنوبی آن به چهار سوق تقاطع کوچه سیاهان و نوغان ختم می شده است. ویژگی نوغان از نظر اجتماعی از خود گذشتگی زنان این محله در زمان شهادت حضرت رضا (ع ) مى باشد قديمى ترين محله ايران باهزار و 500سال قدمت درمنطقه شمال شرق مشهد روزكار مى كذراند 

صفحه 30:
در بان پایین خیابان در امتداد ضلع شرقی خیابان چهارباغ که به فرمان شاه عباس صفوی از غرب به شرق کشیده شده. به وجود آمده است. این بخش از خیابان چهارباغ به نام های گوناگونی در نزد مردم مشهد شناخته می شده است. اما همچنان در نزد قدیمی های شهر مشهد. پایین خیابان» آشناترین نام بیای این محدوده از شهر است. پایین خیابان بعدها به خیابان صفوی نامگذاری شد. بعد از انقلاب هم این خیابان نام «نواب صفوی» را بر خود كرف 

صفحه 31:
نکته جالب توجه این است که این خبابان با وجود تقبیر نام( هنور هم به همان نام گذشته مشهور است. هنوز هم بر زبان مشهدی-های قدیم نام «ته خیابون» شنیده می شود. وجه تسمیه نام «ته خیابان» از این سو است که در دوره صفویه. خیابان اصلی که از بل به پایین کشیده شده بود. به درواز‌جای به نام پایین خیابان ختم می شد. اين بخش كه پایین و ختم < گردید. پایین خیابان به دروازه «ته خیابون» ختم می-شد که آمروزه تبدیل به میدلنی با نام «عدالت» شذه است. همچنین در فاصله کمی با میدان عدالت. تقاطع پنجراه وجود دارد که یکی از شاخصه های اصلی این محله به شمار می‌دآید. زبرگذر پتجراه که تغبیرات بسیاری به خود؛دیده: همان پنجراه گذشته است. ان بود. به ته «خیابون» شهره 

صفحه 32:
دروازه عیدگاه محله عیدگاه در جنوب شرقي اماکن متب رکه حرم رضوي سربرافراشت عيدكاه از نظر لغوي اسم مكان و مركب از دو كلمه "عيد" و كلمه بهلوي به معني جا و مكان و محل است و در قدمت اين محله همين يس كه درولزه عيدكاه جزو شش دروازة اصلی و قديمي شهر به حساب مىآمده و اغلب مسافراني كه از سمت هرات و شهرهاي اطراف أن به مشهد مي‌آمدند از این دروازه وارد این شهر مي‌شدند. كاه ‎et cal‏ به معني كادي ویجشی وکا محله عیدگاه در جنوب شرقي اماکن متبرکه رضوي قرار دارد. در گذشته محدوده آن از غرب و شمال غربي به محله سرشور و جرم مطهر. از جنوب و شرق به حصار شهر و از شمال به بالاخیابان و محله سرحوضان محدود مي‌شده مکان دروازه عیدگاه در انتهاي بازلر رضاء میدان 17 شهریور امروزي قرار داشته لست. 

صفحه 33:


صفحه 34:
از محله های قدیمی مشهد عیدگاه است که در جنوب شرقی حرم مطهر قرار دارد. خیابان صفوی در شمال . ااا د ا و ی ‎een‏ عرد اين منطقه ولقع شذه است دروازه ارگ یکی از این مخلات قدیمی مشهدمحله ارگ است که مانند شناسنامه ای نام های بسیار را در صفحات خود ثبت نموده است. اگرچه عمر این محله به سال های بسیار دور می رسد؛ اما نامش همچنان زنده است و یادش در خاطر بسیاری ‎ac‏ ‏البته محله ارگ نامش را از همجواری با مقر حکومتی (ارگ) به دست آورده و به همین سبب تا همین چند دهه پیش و اهمیت ویژه ای داشت. با اینکه به لحاظ بافت شهری این محله بخش کوچکی از شهر را به خود اختصاص داده اما از منظر پایگاه اجتماعی- اقتصادی اهمیت فراوانی داشت.در این محله عده ای از افراد با تفوذ و طبقات بالادست شهری سکونت میکردند.همچنین این مسئله به تدریج زمان آن قدر اهمیت پیدا کرد که در میان اهالی شهر صفت «ارگی» برای افراد ساکن در اين مطقه و با هر شهروند خوش پوشی رایج شد. 

صفحه 35:
قلعه ی ارگ مشهد که قدمت آن به دوران شاه سلطان حسین صفوی (قرن دوازدهم هجری قمری‌انیمه نخست قرن هجدهم میلادی)) می رسد آکنون از آن برج و بارویی باقی نیست! این ارگ در جنوب غربی مشهد در سمت شرقی یکی از دروازه های ورودی مشهد به نام دروازه ی سراب گویا توسط ملک محمود سیستانی حاکم تون(فردوس آمروزی) ساخته شده بود. اکر کسی از جنوب شرقی می خواست وارد مشهد شود باید از ارگ حکومتی می گذشت به همین جهت این ورودی شهر را . دروازه ی ارگ می گفتند. خيابان ارك شاخصه اين محله است اكه بعد ها به خیابان پهلوی و پس از انقلاب به نام خیبان امام خمینی (ره) نامیده میشود از سه راه ارگ ( چهار طبقه ) شروع و تا میدان ده دی ( سوم اسفند ) ادامه داشته و که در حال حاضر این خیابان قسمتی از خیابن امام خمینی ( پهلوی سابق) که از میدان شهدا ( مجسمه ) تا میدان عدل خمیتی ( عدل شاه ساب ) و اکنون تا بزرگراه شهید کلانتزی يا سنتو کشیده شده است ؛ می باشد 

صفحه 36:
دروازه سراب ارچه سراب از قدیمی ترین بازارچه های شهر مشهد است که هنوز نامش در میان ساکنان شهر خصوصا قدیمی ها تدم ست در بررسی عنوان «رلسته سراب» کلمه راسته در خود نشانه های آشکاری را به همواه دارد. در گذشته آب قنات های رکن آباد و سناباد در این محل به باغات اطراف حرم مطهر توزیع می شد. بنابراین آب قتات ها از داخل بازارچه عبور می کرد و سپس به باغ های اطراف می رسید. به همین دليل اين محل "سر آب" به معنای بالاترین ‎eal ila Te‏ راسته سراب در قدیم شامل نبه قسمت می شد که بخشی از منطقه گورگاه سراب (ایستگاه سراب یا تقاطع خیابان امام خمینی و خیابان سعذی) ناهیده می شد, پخش عمده آن؛ بازارچه طلراب و بخش دیگرا کروازه تیرآب استت. 

صفحه 37:
Mashhad encyclopedia worw.Machhadenc.ir موقعیت محله سراب در مشمد قدیم ‎ae‏ سس هدن sige ‏بان‎ دروازه هیرعلی آهی ‎(emp cane et)‏ eng 

صفحه 38:
دروازه های تهران دروازه شمیران دروازه شمیران قدیم (تهماسبی) اول پامنار و دروازه شمیران جدید در جنوب پل چوبی در میدان ابن سيناى كنونى قرار داشت. اين دروزه در دیا باروی شمالی شهر و شرفی ترین دروازه شمالی قلمداد می شد. 77 

صفحه 39:
دروازه دولت همايو تر بيان كرديد كه افغان ها دروازه اي جديد در شمال شهر و شمال ارگ سلطنتي, در مدخل خیبان پاب أمروزي به نام دزوازه اسدالدوله ساختند: اين دروازه شمالي تا دوره محمدشاه قاجار به همين نام خوانده مي شد. اما در دوره ناصرالدين شاه وبا گسترش باوري شهره به دروازه دولت تغيير نام يافت و محل أن نيز به محل تلاقي خيابان انقلاب و سعدي منتقل شد. 

صفحه 40:
دروازه خراسان دروازه خراسان در حدود میدان خراسان قرار داشت. این دروازه در دیوار باروي شرقي شهر و جنوبي ترین دروازه شرقي قلمداد مي شد.